Κρόκος (Crocus ή Σαφράν γαλλ. Safran, αγγλ. Saffron)
Ο Κρόκος ανήκει στην τάξη των Ιριδωδών και περιλαμβάνει περίπου 70 είδη που ευδοκιμούν στην Ευρώπη και αλλού. Η ελληνική χλωρίδα έχει 14 είδη Κρόκου, ανάμεσά τους ο Κρόκος ο Καρτραϊκός (Crocus Cartwrightianus) και ο Κρόκος ο τουρνεφόρτειος (Crocus Tournefortii). Τα άνθη από αυτά και άλλα ήδη αποξηραίνονται και αποτελούν τον Κρόκο του εμπορίου, που ονομάζεται επίσης ζαφορά ή σαφράνι (απ' το τουρκικό ζαφράν).
Ο Όμηρος στην 9η Ραψωδία της Ιλιάδας επονομάζει την Ηώ ως Κροκόπεπλο και τα κρόκινα ή κροκοβαφή υφάσματα αναφέρονται συχνά απ' τους αρχαίους συγγραφείς. Ο Διοσκορίδης περιγράφει τις θεραπευτικές ιδιότητες του Κρόκου. Ο Αθήναιος αναφέρει τα άνθη του Κρόκου ως στεφανωματικά και τόσο αυτός όσο και ο Θεόφραστος αναφέρουν ότι από αυτά τα άνθη παίρνουμε το κρόκινο μύρο. Ο μεγάλος γεωγράφος Στράβωνας αναφέρει ότι "η αρίστη κρόκος" φύτρωνε κοντά στο Κωρύκιο άντρο στην Κιλικία.
Ο Κρόκος ο Ελληνικός (Crocus Graecus) και ο Κρόκος ο Ήμερος (Crocus Sativus, γαλλ. Safran du Gatinais ή Safran d' automne) αναφέρονται άλλοτε ως ανεξάρτητα είδη κι άλλοτε ότι ανήκουν στο είδος Κρόκος ο Καρτραϊκός. Στην Ελλάδα υπάρχουν τα ιθαγενή είδη Κρόκος ο ολιβιέρειος (Crocus Olivieri) και Κρόκος ο Σιεβέρειος (Crocus Sieberi). Οι βολβοί τους έχουν γεύση φουντουκιού και τρώγονται και ωμοί.
Η συγκομιδή του Κρόκου απαιτεί σχεδόν ένα μήνα εργασία. Μαζεύουν τα άνθη και κατόπιν αφαιρούν τα στίγματα από τα άνθη. Ο Κρόκος πρέπει να ξηρανθεί ακολουθώντας μια ειδική, μακρόχρονη, φυσική διαδικασία. Τα στίγματα τοποθετούνται σε δωμάτια, όπου η θερμοκρασία ανεβαίνει σιγά-σιγά, μέχρι να φτάσει στους 40 βαθμούς C. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται η ομαλή ξήρανσή τους μέσα σε μισή περίπου ημέρα. Τέλος πρέπει να γίνει ξεδιάλεγμα των στιγμάτων και η τελική αυτή φάση μπορεί να κρατήσει 2 ή 3 μήνες.
Ο Κρόκος και τα στίγματά του χρησιμοποιούνται στην φαρμακευτική (Stigmata Croci), στην αρτυματική και χρησιμοποιούνται στην ζαχαροπλαστική και στη μαγειρική τόσο σαν βαφή, όσο και σαν ουσία χρωματισμού γλυκών και ζυμαρικών. Ο Κρόκος φέρεται να έχει και θεραπευτικές ιδιότητες, όπως αντιοξειδωτική δράση, αντιθρομβωτική δράση, βελτίωση της μνήμης, ανακούφιση από πονόδοντο. Επίσης κάποιοι επιστήμονες μελετούν την ενδεχόμενη αντικαρκινική δράση του Κρόκου.
Η Ελλάδα είναι ένα από τα ελάχιστα μέρη στον κόσμο όπου ευδοκιμεί και καλλιεργείται ο Κρόκος. Τον συναντούμε στα νησιά του Αιγαίου, στην Κρήτη, στην Νότια Ελλάδα, αλλά κυρίως στην Ελιμαία της Κοζάνης. Μάλιστα η έδρα του δήμου Ελιμαίας ονομάζεται Κρόκος. Ο Κρόκος που καλλιεργείται στην Κοζάνη χαρακτηρίζεται ως προϊόν με προστατευόμενη ονομασία προέλευσης και προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη. Άλλες χώρες με καλλιέργεια Κρόκου είναι το Ιράν, η Ισπανία, το Μαρόκο και το Κασμίρ.
Α.Α. |
