Άγιος Θεωνάς αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Βίος.
Ο Άγιος Θεωνάς ήταν μαθητής του Αγίου Ιακώβου του Νεομάρτυρα.
Αρχικά ασκήθηκε στη Μονή Παντοκράτορος και αργότερα με τον Άγιο Ιάκωβο στη Μονή Τιμίου Προδρόμου.
Ο Άγιος Ιάκωβος, με τη συντροφιά έξι μαθητών του, συμπεριλαμβανομένου του Θεωνά, εγκατέλειψε τη Σκήτη του Τιμίου Προδρόμου και κατέφυγε στο εσωτερικό του Άθωνα. Ωστόσο, μετά από ένα όραμα, ο Γέροντας αποφάσισε να αφήσει το Άγιον Όρος. Πέρασαν από τη Θεσσαλονίκη και τα Μετέωρα και τελικά εγκαταστάθηκαν στη μονή Τιμίου Προδρόμου στη Δερβέκιστα.
Ο επίσκοπος Άρτας, Ακάκιος, ζήλεψε τον Άγιο Ιάκωβο και την αγάπη που του έδειχνε ο λαος. Έτσι, δέχτηκε τις συκοφαντίες εναντίον του, που κατήγγειλαν δύο ψεύτικοι μοναχοί.
Ο μπέης των Τρικάλων, με βάση τις ψευδείς κατηγορίες, έστειλε στρατιώτες να συλλάβουν τον Άγιο Ιάκωβο. Ως αποτέλεσμα, ο Άγιος Ιάκωβος και δύο από τους μαθητές του συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν για σαράντα ημέρες.
Παρά τις δύσκολες συνθήκες, οι μαθητές του Αγίου Ιακώβου, ο Θεωνάς και ο Μάρκανος, τον επισκέφθηκαν κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του. Ρωτούσαν για την ευημερία του μοναστηριού και των συναδέλφων του αδελφών μετά τον θάνατό του.
Πριν από το μαρτύριό του, ο Άγιος Ιάκωβος προφήτευσε ότι το μοναστήρι θα εγκαταλειφθεί και οι αδελφοί θα συγκεντρωθούν σε ένα μοναστήρι κοντά στη Θεσσαλονίκη. Όρισε επίσης τον Άγιο Θεωνά ως διάδοχο του και ηγούμενο της μονής Προδρόμου.
Μετά το μαρτύριο του Αγίου Ιακώβου, ο Άγιος Θεωνάς και η συνοδεία του εγκατέλειψαν τη μονή και πήγαν στο Άγιο Όρος, στη μονή Σιμωνόπετρας. Αργότερα εγκαταστάθηκαν στο μοναστήρι της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας, το οποίο ανοικοδόμησαν και επέκτειναν.
Ο Άγιος Θεωνάς μαρτυρείται ως ηγούμενος της μονής της Αγίας Αναστασίας μέχρι το 1535 μ.Χ. Αργότερα ανέβηκε στον μητροπολιτικό θρόνο Θεσσαλονίκης.
Η θητεία του Αγίου Θεωνά ως Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης ήταν σχετικά σύντομη, καθώς διήρκεσε από το 1538 έως τα μέσα περίπου του 1541, οπότε κοιμήθηκε ειρηνικά.
Μετά τον θάνατο του Αγίου Θεωνά, τα λείψανά του μεταφέρθηκαν θαυματουργικά και ενταφιάστηκαν στη Μονή της Αγίας Αναστασίας.
Τα λείψανα του Αγίου Θεωνά έχουν μεταφερθεί αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της ιστορίας. Αρχικά μεταφέρθηκαν στη Σκόπελο το 1821, στη συνέχεια στη Μονή Εσφιγμένου στο Άγιον Όρος και τέλος επέστρεψαν στη Μονή της Αγίας Αναστασίας, όπου και παραμένουν σήμερα.
Άγιος Θεωνάς αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Γιορτή.
Τη μνήμη του Αγίου Θεωνά του αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης τιμούμε στις 4 Απριλίου.
Άγιος Θεωνάς ο αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Απολυτίκιο.
Ορθοδοξίας οδηγέ, ευσεβείας διδάσκαλε και σεμνότητος, των μοναστών η καλλονή, αρχιερέων θεόπνευστον εγκαλλώπισμα, Θεωνά πατήρ ημών Όσιε, Θεσσαλονίκης το καύχημα, λύρα του πνεύματος, ικέτευε δια παντός σωθήναι τας ψυχάς ημών.
Έτερο απολυτίκιο του Αγίου Θεωνά του αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης.
Οσιότητι βίου Πάτερ κοσμούμενος, Θεσσαλονίκης εδείχθης αρχιεράρχης σοφός, και ποιμήν αληθινός Αγίω Πνεύματι, θεοφόρε Θεωνά, Εκκλησίας καλλονή, δοχείον του Παρακλήτου. Και νυν απαύστως δυσώπει, ελεηθήναι τας ψυχάς ημών.