«Αστικό ορατόριο», Ελένη Σανίκου

Ο 20ος αιώνας, ο αιώνας που έζησαν οι παππούδες και οι γονείς μας, κάθε άλλο παρά ήρεμος μπορεί να χαρακτηρισθεί, ιδιαίτερα για την Ελλάδα και τους Έλληνες. Δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, ένας εμφύλιος, χούντα, τουρκική εισβολή στην Κύπρο μας… Και κοντά στα μεγάλα και πολλά πολλά μικρά… εξέλιξη της τεχνολογίας, αλλαγή των ηθών, επέκταση των ελευθεριών, και τόσα τόσα άλλα. Ο 20ος αιώνας, ο αιώνας που ο άνθρωπος μεταπήδησε από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης στην εποχή της πληροφορίας, της ταχύτητας, του Internet!

Αυτά τα 100 χρόνια ιστορίας και αγώνων σκιαγραφεί η Ελένη Σανίκου στο μυθιστόρημα της «Αστικό ορατόριο», που κυκλοφόρησε το 2013 από τις εκδόσεις CaptainBook. Μέσα από τα στιγμιότυπα της ζωής μιας οικογένειας με ρίζες που απλώνονται στην Μικρά Ασία και την Κωνσταντινούπολη. Μιας οικογένειας που ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος την βρίσκει στην Ελληνική Πρωτεύουσα…

…
Το σπίτι όπου μεγαλώσαμε η αδελφή μου κι εγώ στην Κατοχή ήταν κέντρο διερχομένων. Όταν άρχισε η μάχη της Κρήτης, οι Γερμανοί επιτάξανε πολλά σπίτια στις περιοχές γύρω από το αεροδρόμιο -Χασάνι το έλεγαν τότε, Ελληνικό έγινε αργότερα- για να μένουν Αυστριακοί αλεξιπτωτιστές. Έβαζαν σκηνές στον κήπο και μας πρόσφεραν σοκολάτες, βούτυρο φρέσκο, κονσέρβες.
Αργότερα οι γονείς μας οργάνωσαν δίκτυο διακίνησης φυγάδων προς τη Μέση Ανατολή. Ένας αδελφός της μητέρας μας, που το ‘χε σκάσει στο Κάιρο, ήταν ο σύνδεσμος των Βρετανών εκεί. Ο πατέρας μας, μηχανικός, μάζευε αντάρτες και όσους Εβραίους ήθελαν να πολεμήσουν και τους έφερνε στο σπίτι μας να κρυφτούν, ώσπου να βρεθεί τρόπος να περάσουν στη Μέση Ανατολή.
…

Και όταν τελείωσε ο εφιάλτης των Γερμανών, ξεκίνησε ο νέος… αυτός του αδελφοκτόνου πολέμου! Και μετά από αυτόν; Η Ελλάδα παραπατώντας να προσπαθεί να βρει ένα βηματισμό που θα την έφερνε σε ένα καλύτερο μέλλον. Τα βαρίδια όμως του παρελθόντος έφεραν μαζί με τα καλά και τα κακά… Χούντα, Κύπρος και πάει λέγοντας.

Η οικογένεια της ιστορίας μας όμως προχωρά -όπως και η Πατρίδα- μπροστά χάρη στον στύλο της, στην μητέρα που αποτελεί πρότυπο και για εμάς τους Έλληνες του 21ου αιώνα. Η γυναίκα που στέκεται βράχος και παράδειγμα στα μεγάλα αλλά και στα μικρά…

…
Αρνήθηκε με πείσμα να δώσει το σπίτι για αντιπαροχή όταν οι πολυκατοικίες έγιναν της μόδας, σίγουρη ότι σε περίπτωση κρίσης η επιβίωση θα ήταν δύσκολη σε διαμερίσματα χωρίς φρουτόδεντρα, λαχανόκηπο, πηγάδι και ξυλόσομπα. Ήταν οικονόμα και λιτή αλλά όχι ασκητική. Είχε ως το τέλος κηπουρό, οικιακή βοηθό και θέρμανση όλο το εικοσιτετράωρο το χειμώνα. Λυπόταν τις νεότερες γυναίκες που δούλευαν σκληρά όλη μέρα για να ξεπληρώνουν πράγματα που η ίδια δε θεωρούσε αναγκαία, φανταχτερά έπιπλα και φωτιστικά, οικιακές μικροσυσκευές, πολυτελή ρούχα, αγορές με δόσεις. Πλούτος και υλικά αγαθά ήταν γι’ αυτήν εφήμερα -τα πάντα μπορούσαν να εξαφανιστούν οποιαδήποτε στιγμή- η τάση για επίδειξη ανόητη και επικίνδυνη. Συμφώνησε με ένα φίλο μου που έλεγε ότι οι άνθρωποι βλέπουν το τυρί και δε βλέπουν τη φάκα όταν τα αυτοκίνητα άρχισαν να προσφέρονται από τις αντιπροσωπείες με εξόφληση σε εβδομήντα δύο δόσεις.
…

…στα μικρά που όχι μόνο έχουν κάποιο ρόλο στη ζωή μας αλλά πολλές φορές καθορίζουν και την πορεία της!

Ένα πολύ γρήγορο -76 μόλις σελίδες- αλλά καθόλα όμορφο και ωφέλιμο ταξίδι στα περασμένα, το «Αστικό ορατόριο» της Ελένης Σανίκου που έχει να θυμίσει, να γνωρίσει και να καυτηριάσει πολλά από αυτά που άγγιξαν, που αγγίζουν και θα αγγίξουν την ζωή του καθενός μας. Η ιστορία άλλωστε επαναλαμβάνεται και καλό είναι να την μελετάμε για να μην ξανακάνουμε τα ίδια λάθη ως πολίτες και κατ’ επέκταση και ως έθνος. Καλή ανάγνωση!

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου μεταφέρουμε:

Μέσα από τις καθημερινές περιπέτειες μιας ελληνικής οικογένειας, το “Αστικό ορατόριο” δίνει μια αδρή εικόνα της ζωής των συμπατριωτών μας, τα τελευταία εκατό χρόνια, στην περιοχή μας.
Αρκετοί από τους Έλληνες που βρίσκονταν στην Κωνσταντινούπολη πριν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο είχαν ήδη ξεσπιτωθεί από διάφορες περιοχές των βαλκανικών χωρών και της Μαύρης Θάλασσαςπρος το τέλος του 19ου αιώνα. Το 1922 αναγκάστηκαν ξανά να φύγουν από τη Μικρά Ασία και να φτάσουν πρόσφυγες στην Αθήνα. Ύστερα από κόπους ετών μπόρεσαν να σταθούν στα πόδια τους, αλλά σύντομα ήρθαν αντιμέτωποι με τη λαίλαπα του Ελληνο-ιταλικού Πολέμου, της Γερμανικής Κατοχής και του Εμφυλίου.
Η συγγραφέας, έχοντας μεγαλώσει σε παρόμοια οικογένεια, με αυτό το μυθιστόρημα -που είναι λίγο πολύ η ιστορία πολλών ελληνικών οικογενειών- μας υπενθυμίζει πως ποτέ δεν πάψαμε να είμαστε απόγονοι του Οδυσσέα.

Νεκτάριος Παπασπύρου