Εκδόσεις Λιβάνης, 2019
Σελ. 510
Τον Σεπτέμβριο 2019 συμπληρώνονται 123 χρόνια από τη γέννηση του κορυφαίου ιατρού και ρομαντικού ανθρωπιστή Πέτρου Σωκρ. Κόκκαλη (1896-1962), ο οποίος με το χειρουργικό του ταλέντο και τις ρηξικέλευθες πολιτικές του ιδέες επηρέασε καταλυτικά την εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης και του ρου των κοινωνικών πραγμάτων στην πατρίδα μας κατά τη διάρκεια του «σύντομου» 20ου αιώνα.
Η βιογραφία του Πέτρου Κόκκαλη, έργο του αναπληρωτή καθηγητή του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Θανάση Χρήστου, συνιστά ένα πολύ ενδιαφέρον έργο, γιατί φωτίζει πλευρές μιας ιστορικής φυσιογνωμίας για την οποία πέραν της επωνυμίας λίγα είναι γνωστά.
Επίσης στο βιβλίο αυτό φωτίζονται οι πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές πτυχές της περιόδου που ο Πέτρος Κόκκαλης έδρασε και γενικότερα έζησε. Κυρίως τονίζεται το επιστημονικό έργο του Κόκκαλη στο τομέα των μεταμοσχεύσεων, τις οποίες πραγματοποίησε σε συνεργασία με τον Σοβιετικό Wladimir Demichow. Η άλλη όψη των κλίσεων του Κόκκαλη είναι τα καλλιτεχνικά ενδιαφέροντά του και η συναναστροφή του με μεγάλους εικαστικούς και μουσικούς δημιουργούς, επαναστατικές φυσιογνωμίες και αρκετούς σπουδαίους διανοούμενους.
Το βιβλίο αυτό εμπεδώνει στην Ιστορία τη φήμη του Πέτρου Κόκκαλη, εξαίρετου λειτουργού της Ιατρικής, αλλά και ανδρός με ήθος αγωνιστικό για τα ιδεώδη του πατριωτισμού και ανθρωπισμού.
Ο βίος και η δράση του Πέτρου Κόκκαλη (1896-1962) συντελέσθηκαν σε χρόνο μεγάλων κραδασμών της Ιστορίας, καίρια επηρεαστικών ή και προσδιοριστικών των πεπρωμένων της γενιά του.
Έζησε ένα αιώνα χτυπημένο με δυο παγκοσμίους πολέμους, διαβρωμένου από αιματηρούς περιφερειακούς και τοπικούς πολέμους, από εξεγέρσεις και επαναστάσεις που ανέτρεψαν τα δεδομένα της ιστορίας. Ήταν ο αιώνας των μεγάλων οραμάτων, ιδεολογιών των ανατάσεων και των καταρρεύσεων. Σε αυτόν τον στρόβιλο έζησε και η χώρα μας. Αυτόν τον αιώνα βάδισε ως το 1962 και ο Κόκκαλης.
Τη ζωή του Κόκκαλη τη διαπερνούν όλα τα μεγάλα γεγονότα της ιστορίας της Ελλάδας (Μικρασιατική καταστροφή, Μεταξική δικτατορία, Ελληνο-ιταλικός πόλεμος, Κατοχή, Εμφύλιος και Πολιτική Προσφυγιά), που διαδραματίστηκαν έως τον θάνατο του. Και η τραγωδία της…
Ο Πέτρος Κόκκαλης ύπαρξη με φλέβα επαναστατική, ανήσυχη, με μυαλό οξύτατο, περισκοπικής παρατηρητικότητας, με βλέμμα στραμμένο προς τα εμπρός και ματιά βάθους, καρδιά παλλόμενη στον ρυθμό του ανθρώπινου πόνου, κολόνα αξιοπρέπειας και ύψιστου πατριωτισμού.
Πώς θα μπορούσε να διασχίσει τα μεγάλα γεγονότα της εποχής του και να μην τον αγγίξουν; Πώς θα μπορούσε να παραμείνει θεατής τους περιορισμένος μόνο στην επιστήμη του;
Ο Πέτρος Κόκκαλης, του Σωκράτη και της Πολυξένης, γεννήθηκε στη Λειβαδιά το 1896.
Σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών από το 1911 έως το 1913, δηλαδή από την ηλικία των 15 χρόνων. Μετά έφυγε στο εξωτερικό, στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου από το 1913 έως το 1914, όπου εκτός από την Ιατρική σπούδασε και Φυσική. Από το Βερολίνο πήγε στη Ζυρίχη και τη Βέρνη, όπου πήρε το 1917 το πτυχίο του στην Ιατρική.
Το 1929 ο Κόκκαλης έγινε διευθυντής του χειρουργικού τμήματος του δημοτικού νοσοκομείου Ελπίς. Το 1934 κάτω από την επιμέλεια των Καϊρη-Κόκκαλη, εκδόθηκε η περίφημη για την εποχή εκείνη και για 25 χρόνια «Χειρουργική», σε δύο τόμους. Το 1935, διορίστηκε τακτικός καθηγητής της Εγχειρητικής και Τοπογραφικής Ανατομικής και διευθυντής της Γ΄ Χειρουργικής Κλινικής του Θεραπευτηρίου Ευαγγελισμός και το 1939 έγινε τακτικός καθηγητής της Β΄ Χειρουργικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Αρεταίειο Νοσοκομείο. Το 1939 παντρεύτηκε τη Νίκη, τη γραμματέα του, κόρη του γραφολόγου Ευσταθίου Κουλέτση και της Μαριγώς του γένους Αναγνωστοπούλου. Το 1930 γεννήθηκε ο γιός τους Σωκράτης Κόκκαλης (πρώην Πρόεδρος του Ολυμπιακού) και το 1944 η κόρη τους Αυγή.
Ο Πέτρος Κόκκαλης αγαπούσε πολύ τον κόσμο, τον φτωχό, τον προσφυγικό, τα παιδιά και τους νέους. Περνούσε το ατομικό καλό μέσα από το κοινωνικό καλό. Δεν μπορεί να υπάρξει ατομική ευτυχία, έλεγε, αν δεν υπάρξει κοινωνική ευτυχία.
Ο Κόκκαλης έδωσε μια άλλη διάσταση, τη διάσταση της πολυσημαντικότητας.
Ήταν συνεπής αγωνιστής που άφησε το Κολωνάκι, τα χρήματα και τις απολαβές (ήταν περιζήτητος χειρουργός της οικονομικά υψηλής αστικής κοινωνίας του Κολωνακίου, είχε χειρουργήσει τον Πρωθυπουργό Παναγιώτη Κανελλόπουλο, τον Διευθυντή της Καθημερινής Γεώργιο Βλάχο κ.α.), αλλά δεν αφομοιώθηκε από αυτήν κι έτρεξε στην Αντίσταση να υπερασπισθεί την πατρίδα του, παίζοντας τη ζωή του. Τόσο το εθελούσιο ανέβασμα του στην πρώτη γραμμή του πολέμου το 1941 όσο και το ανέβασμα του στο βουνό το 1944 είχαν ένα και μόνον κίνητρο, τη βαθιά του αγάπη για την πατρίδα και για τον λαό της. Η κατεύθυνση της πορείας του ήταν για την πατρίδα και για τον λαό της. Στη διάθεση τους η γνώση του, η επιστημονική ικανότητά του και η ζωή του. Όσους ρωτούσες στην Ελλάδα, αυτούς που τον είχαν γνωρίσει, μιλούσαν για τον Κόκκαλη –θρύλο. Αυτός ήταν ο τίτλος του, αυτό ακριβώς ήταν το όνομά του, «Θρύλος» (παιχνίδια που παίζει η ζωή…..«Θρύλος» είναι και ο Ολυμπιακός του γιού του).
Ο πόλεμος της Αλβανίας αποτέλεσε τον σπινθήρα της πατριωτικής του έκρηξης. Παρά τον διορισμό του σε δύο αθηναϊκά «στρατιωτικά» νοσοκομεία ο Κόκκαλης όρισε από μόνος του την θέση του στον πόλεμο υπεράσπισης της Ελλάδας: στην Πρώτη Γραμμή, στο Νοσοκομείο Ιωαννίνων.
Μετά την Κατοχή, που η Ελλάδα στέναζε από την πείνα, τις αρρώστιες, τις εκτελέσεις και τους βασανισμούς, ο Κόκκαλης εντατικοποίησε την προσφορά του. Όχι χωρίς θυσίες. Με μεγάλες θυσίες. Χάνει τη θέση του, οι κατακτητές σπρώχνουν στον θάνατο τον πατέρα του και η οικογένεια μοιράζεται. Η νεογέννητη κόρη αφήνεται «παράνομη» στην Αθήνα και οι υπόλοιποι στο βουνό. Δόσιμο ολοκληρωτικό. Αυτό τον οδήγησε στην Αριστερά, που είχε τότε τον πρωταρχικό και τον μαζικότερο ρόλο στην Εθνική Αντίσταση. Ο Κόκκαλης προσχώρησε σε αυτήν, βγήκε στο βουνό κι έγινε υπουργός της ΠΕΕΑ. Πάλεψε για την υγεία, την περίθαλψη και τη διατροφή του πληθυσμού και τη διάσωση από την πείνα μέσω συσσιτίων 3.000 παιδιών της ελεύθερης και ημι-ελεύθερης Ελλάδας. Χειρούργησε μαχητές και πολίτες σε πρόχειρα ιατρεία και έκτακτα χειρουργεία. Έδωσε τη «Μάχη των Σχολείων» και εισήγαγε με τους άξιους βοηθούς του τα νέα εκπαιδευτικά προγράμματα ποιότητας. Επέστρεψε στην Αθήνα με την Απελευθέρωση, ειρηνικός, ενωτικός. Ξαναβρήκε το Πανεπιστήμιο, το Αρεταίειο, άρχισε να χειρουργεί και να καινοτομεί. Έγινε πρωτεργάτης στην ίδρυση της ΕΠ-ΑΝ (Επιστημονική Ανοικοδόμηση) για συμβολή στην ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης Ελλάδας. Υπερασπίστηκε τους αναπήρους του πολέμου και της Αντίστασης. Περιέθαλψε τη φτωχολογιά. Απολύθηκε από καθηγητής, διώχτηκε από το νοσοκομείο, λεηλατήθηκε, αρρώστησε βαριά από την καρδιά. Έφυγε για το εξωτερικό, κατέφυγε στη Γιουγκοσλαβία. Πέρασε στον ΔΣΕ, έγινε υπουργός στην Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση με τις ίδιες πάντα ευθύνες, Υγεία-Πρόνοια-Παιδεία. Θαυματούργησε χειρουργικά, πάντα κοντά στους συναγωνιστές του και τον απλό κόσμο (ήταν χειρούργος στο Νοσοκομείο του Γράμμου το 1948, το νοσοκομείο στο Βροντερό Πρέσπας, στη σπηλιά-νοσοκομείο του Βροντερού- “σπηλιά του Κόκκαλη” το 1948-1949 και στο Υγειονομικό Συγκρότημα κοντά στο χωριό Κώττας το 1949). Έγινε μέλος του Παγκοσμίου Συμβουλίου Ειρήνης και πάλεψε για αυτήν. Υπερασπίστηκε τους φυλακισμένους και εξόριστους. Ανέλαβε πρόεδρος της ΕΒΟΠ (Επιτροπής Βοήθεια στο Παιδί) η οποία χάρισε στην Ελλάδα 20.000 περίπου επιστήμονες όλων των βαθμίδων (ένας από αυτούς είναι και ο Θανάσης Οικονόμου, αστροφυσικός και ερευνητής της ΝΑSA σήμερα). Έζησε στην Πολιτική Προσφυγιά. Επανήλθε στην επιστήμη του κι έγινε Διευθυντής του Ινστιτούτου Πειραματικής Καρδιαγγειακής Χειρουργικής της Γερμανικής Ακαδημίας Επιστημών, έγινε μέλος της και ένας από τους πρωτοπόρους που άνοιξαν τον δρόμο στον μεγάλο τομέα των μεταμοσχεύσεων (πολύ πριν από τον Κριστιάν Μπάρναντ). Και το 1962, τέλος…
Μια ζωή ασύλληπτη, μυθιστορηματική στην περιγραφή της, αλλά βάρους προσφοράς και ηθικών αξιών στο περιεχόμενό της…
Ο Κόκκαλης υπήρξε ογκόλιθος της ιατρικής και χειρουργικής. Ήταν ο πρώτος που είχε κάνει πνευμονεκτομή, ο πρώτος που είχε κάνει περικαρδιοεκτομή. Μιλάμε για επαναστάτη της ιατρικής και επαναστάτη στη ζωή. Δεν υπηρέτησε κάποια παράταξη, υπηρετούσε το ήθος. Δεν διακατείχετο από πολιτική φιλοδοξία. Δεν ήταν μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Ποτέ δεν τον ενδιέφερε η πολιτική.
Στο αριστερό κίνημα τον ώθησαν τα βιώματα του.
Ο Πέτρος Κόκκαλης ήταν ο επιστήμονας, ο ιδεολόγος, ο ουμανιστής, ο πατριώτης, ο αγωνιστής, ο ειρηνιστής.
Αγαπούσε τη ζωή και τον λαό…
Σε αυτές τις σφαίρες κινήθηκε ο Πέτρος Κόκκαλης. Γήινος, ανθρώπινος, με ελαττώματα οπωσδήποτε -για αυτό και αληθινός- αλλά δεν ανήκει στην κατηγορία εκείνων που η ζωή τους κρίνεται και υπολογίζεται με τα «συν» και τα «πλην». Τι κέρδισε, τι θα κέρδιζε, τι έχασε.
Ο Πέτρος Κόκκαλης έζησε μια δύσκολη περίοδο και είναι από τους λίγους που ακόμα και σήμερα τιμούν την Ελλάδα, αν και η πατρίδα του δεν τον τίμησε…
Ο Πέτρος Σωκρ. Κόκκαλης έζησε περισσότερο από το θάνατό του αλλά λιγότερο από τη ζωή του, κατακτώντας με την αξιοσύνη και το πάθος του την αθανασία μέσα στο πάνθεον της επιστήμης και του ανθρωπισμού…
Το βιβλίο συνοδεύεται από χρονολόγιο των σημαντικότερων σταθμών του βίου, του έργου και της εποχής του, αρχειακά τεκμήρια, τίτλοι και επιστημονικές εργασίες του και 21 τεκμήρια ιστορίας, που επιτρέπουν μια πληρέστερη κατανόηση της αφήγησης του καθηγητή Θανάση Χρήστου. Ο συγγραφέας παραθέτει συνεντεύξεις του Πέτρου Κόκκαλη, άρθρα του, κείμενά του από το Σημειωματάριό του, βιογραφικά του, καθώς και άρθρα προσωπικοτήτων για τον βιογραφούμενο, όπως του Μενέλαου Λουντέμη, της Ρόζας Ιμβριώτη, του Στρατή Τσίρκα και του Δημήτρη Χατζή. Το Παράρτημα συμπληρώνεται από Πίνακες Γενεολογικής Διαδοχής, Ευρετήρια Προσώπων, όρων και τόπων καθώς και από πλούσιο φωτογραφικό Οδοιπορικό.
Το βιβλίο αυτό είναι μια εξαιρετική ισορροπία ανάμεσα στη δημόσια και ιδιωτική ιστορία.
Ένα συναρπαστικό βιβλίο βαθιά ποιητικό, δωρικό, αυστηρό και ταυτόχρονα πλούσιο, ζωντανό και βαθύ.
Διαβάστε το.
Ο Θανάσης Χρήστου είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών (Καλαμάτα) του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Γεννήθηκε το 1963 στις Θεσπιές Θηβών και από το 2004 διδάσκει ανελλιπώς το συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο στο Πανεπιστήμιο. Eπίκεντρο των μελετών και των άρθρων του αποτελεί η Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία του Ελληνικού Κράτους (1830 έως σήμερα) και ειδικότερα η συγκρότηση των πολιτικών θεσμών, η ίδρυση του Πανεπιστημίου Αθηνών, οι ζυμώσεις του φοιτητικού κινήματος, η συγγραφή βιογραφιών σημαντικών προσωπικοτήτων που σημάδευσαν την ελληνική κοινωνία, η ανάδειξη άγνωστων πτυχών της ιστορίας της Κατοχής και της Αντίστασης μέσα από τα γερμανικά αρχεία και η διαμόρφωση των ιδεολογικών ρευμάτων στο μείζονα ελληνικό και ευρωπαϊκό χώρο κατά το 19ο και 20ό αιώνα.
Το επιστημονικό του έργο απαρτίζεται από μία σειρά μελετών και άρθρων, καθώς επίσης και από τα ακόλουθα βιβλία:
• Κωνσταντίνος Δημητρίου Σχινάς (1801-1857). Η ζωή – το έργο – η εποχή του, Αθήνα 1998 και 2003 (Εκδ. Συλλόγου προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων)
• Από την Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου (1821) έως την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου (1947), Αθήνα 1999 (Εκδ. Δημιουργία)
• Τα σύνορα του Ελληνικού Κράτους και οι διεθνείς συνθήκες (1830-1947), Αθήνα 1999 (Εκδ. Δημιουργία)
• Προσεγγίσεις στη Νεότερη Ελληνική Ιστορία. Από το Ρήγα Βελεστινλή (1757-1798) έως την εμπλοκή της Ελλάδας στο Β? Παγκόσμιο Πόλεμο (1940-1941), Αθήνα 2001 (Εκδ. Πολεμικού Μουσείου)
• Οι διασταυρούμενες διαδρομές της Βοιω¬τίας στον αθλητισμό και τον πολιτισμό, Λιβαδειά 2002 (Εκδ. Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Βοιωτίας)
• Το Κωπαϊδικό Ζήτημα και οι κοινωνικοί αγώνες για την επίλυσή του (1865-1953).
Ο Δημήτριος Γ. Παπασπύρου (1902-1987) και η συμβολή του στη διευθέτηση της Κωπαϊδικής Υπόθεσης, Αθήνα 2002 (Εκδ. Κέντρου Ανάπτυξης και Ανάπλασης Δυτικής και Νότιας Επαρχίας Θήβας)
• Γεώργιος Π. Κρέμος (1839–1926). Ένας κορυφαίος Αραχωβίτης ιστορικός, Αθήνα 2005 (Εκδ. Δήμου Αράχωβας)
• Πολιτικές και κοινωνικές όψεις της Επανάστασης του 1821, Αθήνα 2013 (Εκδ. Παπαζήση)
• Ο ρόλος των Νέων στο Μέτωπο, την Κατοχή και την Αντίσταση (1940-1944) – Τα πολιτικοστρατιωτικά τεκμήρια, Αθήνα 2016, τ. 1 (Εκδ. Γενικής Γραμματείας Διά Βίου Μάθησης και Νέας Γενιάς του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων)
• Ο ρόλος των Νέων στο Μέτωπο, την Κατοχή και την Αντίσταση (1940-1944) – Τα διπλωματικά τεκμήρια, Αθήνα 2017, τ. 2 (Εκδ. Γενικής Γραμματείας Διά Βίου Μάθησης και Νέας Γενιάς του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων)
• Πέτρος Σωκρ. Κόκκαλης (1896-1962). Ο αστός επαναστάτης ιατρός από τον αντιβενιζελισμό στο λενινισμό, Αθήνα 2019 (Εκδ. Εργαστηρίου Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Πελοπον¬νήσου – Α Έκδοση
Τραχανάς Κώστας
