Η Jeanne Baret ήταν Γαλλίδα βοτανολόγος και εξερευνήτρια.
Η διπλή ζωή της Jeanne Baret
Γεννήθηκε στη La Comelle της Γαλλίας, στις 27 Ιουλίου 1740. Είχε ταλέντο στην φυτολογία και στην ιατρική βοτανολογία. Σε ηλικία 20 ετών ξεκίνησε να εργάζεται για τον Philibert Commerson, διάσημο βοτανολόγο. Οι δυο τους σύντομα έγιναν ζευγάρι.
Το 1765 η Γαλλία αποφάσισε να κάνει τον περίπλου της Γης. Επικεφαλής του ταξιδιού ορίστηκε ο Ναύαρχος Louis-Antoine de Bougainville, ο οποίος κάλεσε τον Commerson να συμμετέχει ως βοτανολόγος. Οι γυναίκες απαγορευόταν να ταξιδέψουν. Έτσι η θαρραλέα Jeanne Baret αποφάσισε να μεταμφιεστεί σε άνδρα και να συνοδέψει τον Philibert Commerson. Η Baret ήθελε να ανακαλύψει φαρμακευτικά βότανα στην Αμερική και σε άλλους ηπείρους και να τα φέρει πίσω στην Ευρώπη. Και η Jeanne έγινε… Jean.
Το ταξίδι του Bougainville και η Βουκαμβίλια
Το ταξίδι του Bougainville ξεκίνησε από τη Λατινική Αμερική. Στο Montevideo της Ουρουγουάης και στο Rio de Janeiro της Βραζιλίας, οι Commerson και Baret συνέλεξαν πολλά δείγματα φυτών. Εκεί ανακάλυψαν και την Αναρριχώμενη Βουκαμβίλια που την ονόμασαν έτσι προς τιμήν του Ναυάρχου Bougainville.
Ανάμεσα στους ναυτικούς, άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες για τον… Jean. Πολλοί υποψιαζόντουσαν ότι είναι γυναίκα. Ο François Vivès, μέλος του πληρώματος, γράφει στα απομνημονεύματά του ότι η Jeanne Baret διέψευσε τις φήμες και δικαιολογήθηκε λέγοντας ότι είναι ευνούχος. “Άγριοι Οθωμανοί Τούρκοι πειρατές με ευνούχισαν δια της βίας”, τους είπε.
Το τέλος του ταξιδιού
Όταν έφτασαν στην Ταϊτή, κάποιοι ιθαγενείς που την είδαν επέμεναν ότι δεν μπορεί να είναι άνδρας. Τελικά η Jeanne Baret παραδέχτηκε την αλήθεια. Στην Παπούα Νέα Γουινέα, μια ομάδα ναυτικών επιτέθηκαν στην Baret ενώ εκείνη συνέλεγε δείγματα. Την έγδυσαν “για να μάθουν την αλήθεια ιδίοις όμασι”. Η Jeanne Baret ανέφερε τι συνέβη στον Ναύαρχο, ο οποίος δεν νοιαζόταν και τόσο.
Φτάνοντας στον Μαυρίκιο το 1768 τους ανάγκασαν να εγκαταλείψουν το πλοίο και να παραμείνουν στο νησί. Ο Bougainville έγραψε στο ημερολόγιο του πλοίου ότι ο Commerson ζήτησε να παραμείνει εκεί για επιστημονικούς λόγους. Στην πραγματικότητα ο Ναύαρχος ήθελε να αποφύγει το σκάνδαλο και να μην μπλέξει και ο ίδιος με το μακρύ χέρι του Γαλλικού Νόμου. Όπως αναφέραμε και νωρίτερα απαγορευόταν αυστηρά να ταξιδεύουν οι γυναίκες.
Ο Philibert Commerson και η Jeanne Baret έκαναν πολλά ταξίδια στην κοντινή Μαδαγασκάρη. Στις αναφορές τους την περιγράφουν ως τη Γη της Επαγγελίας για τους φυσιοδίφες. Τον Μάρτιο του 1773 ο Commerson πέθανε. Η Jeanne Baret παρέμεινε στον Μαυρίκιο όπου δούλεψε ως μαγείρισσα σε ταβέρνα. Ένα χρόνο αργότερα παντρεύτηκε τον στρατιώτη Jean Dubernat και επέστρεψε στη Γαλλία, ως γυναίκα φυσικά. Περί το 1785 η Γαλλική Κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας το έργο της και ακολουθώντας την προτροπή του Ναυάρχου Bougainville, της απένειμε ετήσια τιμητική σύνταξη 200 φράγκων (περίπου ίση με 8 χρυσά νομίσματα). Στα τρία χρόνια του ταξιδιού της με τον Commerson είχαν μαζέψει πάνω από 6.000 είδη φυτών.
Η Jeanne Baret, μεταμφιεσμένη σε άνδρα, έκανε τον γύρο του κόσμου. Βοήθησε με αυτοθυσία τον ιατρό και βοτανολόγο κύριο Commerson στις έρευνές του, και σήκωσε με θάρρος το βάρος των κινδύνων και του έργου του.
Η Jeanne Baret πέθανε στις 5 Αυγούστου 1807, σε ηλικία 67 ετών.
Η Glynis Ridley, Καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας στο University of Louisville, είναι αυτή που σύστησε στον κόσμο την σπουδαία βοτανολόγο, με το βιβλίο της The Discovery of Jeanne Baret, 2011. Η Ridley δεν αρκέστηκε στο επίσημο ημερολόγιο ταξιδιού του Louis-Antoine de Bougainville, αλλά έκανε σπουδαία βιβλιογραφική έρευνα συγκεντρώνοντας όλες τις μαρτυρίες του πληρώματος για την Jeanne Baret. Βρήκε μάλιστα και το ιδιόχειρο σημειωματάριο της ίδιας της Baret. Σε αυτό περιέχονται εκπληκτικές επιστημονικές της αναφορές για τις ανακαλύψεις της, από τις οποίες ξεχωρίζει φυσικά η ανακάλυψη της Βουκαμβίλιας. Το βιβλίο “The Discovery of Jeanne Baret” πραγματικά σε ταξιδεύει!