Οι κανονισμοί των ορφανοτροφείων
ΑΡΡΕΝΩΝ-ΠΡΙΓΚΗΠΟΥ και ΘΗΛΕΩΝ-ΧΑΛΚΗΣ 1921

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Σε αυτό το βιβλίο θα διαβάσετε τον κανονισμό και τον κανονισμό της εσωτερικής λειτουργίας των δυο μεγάλων ορφανοτροφείων της Κωνσταντινούπολης, θα βρείτε με κάθε λεπτομέρεια πώς διοικούνταν τα καθήκοντα του προσωπικού καθώς και πώς ζούσαν σπούδαζαν και πώς εν τέλει μάθαιναν τέχνες τα ορφανά.
Επειδή το αρχείο είναι γραμμένο το 1921 τα παιδιά που φιλοξενούνται έχουν ζήσει τους Βαλκανικούς και τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και παράλληλα τους διωγμούς. Άλλα είναι ορφανά από φυσικούς νόμους άλλα είναι θύματα των διωγμών. Προέρχονται από την Αν. Θράκη, τον Πόντο, την Καππαδοκία, τα Μικρασιατικά Παράλια της Προποντίδας και πιο λίγο της Δυτικής Μ. Ασίας. Πολλά κατά την διάρκεια του Πολέμου επειδή τα συστηματικά ορφανοτροφεία ήταν επιταγμένα από της Τουρκικές αρχές, φιλοξενήθηκαν σε κτήρια ακατάλληλα. Άλλα πάλι που κατάγονταν από τις επαρχίες που προαναφέρθηκαν πέρασαν τον πόλεμο περιπλανώμενα νηστικά και άρρωστα στην ύπαιθρο ή σε ακατάλληλα κτήρια.
Μετά την Ανακωχή του Μούδρου στις αρχές του 1919 πηγαίνουν στα συστηματικά ορφανοτροφεία και σ’ αυτήν την περίοδο αναφέρεται το αρχείο.

ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΕΙΟ ΠΡΙΓΚΗΠΟΥ «ΕΘΝΙΚΟΝ ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΕΙΩΝ» και ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΕΙΟ ΧΑΛΚΗΣ «ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΕΓΗ»

Η θέση τους μέσα στον χώρο

Όταν βλέπουμε τα Πριγκηπόνησα από το πλοίο θα δούμε μια ομάδα νησιών από τα οποία τα τέσσερα είναι μεγαλύτερα, καταπράσινα και πανέμορφα μέσα σε ένα απέραντο γαλάζιο. Όσο πλησιάζει το πλοίο θα δούμε στην Πρίγκηπο και στην Χάλκη τρία τεράστια μεγαλοπρεπή αρχοντικά και καλόγουστα κτήρια θαρρείς πως, όταν ο θεός έπλασε την φύση, τα κτήρια αυτά τα τοποθέτησε μόνος του γιατί είναι δεμένα οργανικά και αρμονικά με το τοπίο. Τα κτήρια αυτά είναι το ορφανοτροφείο της Πριγκήπου, η Ελληνοεμπορική Σχολή και η Θεολογική Σχολή της Χάλκης η οποία για ένα χρονικό διάστημα λειτούργησε και ως ορφανοτροφείο.

ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΕΙΟ ΠΡΙΓΚΗΠΟΥ

Το αρχοντικό ξύλινο κτήριο βρίσκεται σε λόφο του νησιού. Άρχισε να κτίζεται το 1898 από εταιρία μεγάλων Ευρωπαϊκών ξενοδοχείων ακριβώς για να γίνει ξενοδοχείο. Είχε 102,5 μέτρα μήκος και φάρδος 35. Ο πευκόφυτος κήπος του ήταν 26.000τ.μ.. Τελικά όμως δεν λειτούργησε ως ξενοδοχείο επειδή θεωρήθηκε ασύμφορο.
Το κτήριο ήταν τυχερό να γίνει ορφανοτροφείο της Ρωμιοσύνης. Αγοράστηκε και μετασκευάστηκε σε ορφανοτροφείο με την αρωγή της Κυρίας Ελένης Ζαρίφη η οποία ήταν σύζυγος του Εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Ζαρίφη. Εγκαινιάσθηκε στις 21 Μαΐου του 1903 όπου μεταφέρθηκαν και τα περισσότερα παιδιά από το Εθνικό Φιλανθρωπικό κατάστημα του Επταπυργίου.
Το ορφανοτροφείο λειτούργησε κανονικά ώσπου άρχισαν να έρχονται οι πρώτες ειδήσεις των διωγμών για τον Ελληνισμό της Αν. Θράκης οπότε και μεταφέρονται για περίθαλψη εκτοπισμένοι σε διάφορα άσυλα της Κωνσταντινούπολης. Στης 4 Οκτωβρίου του 1912 άρχισαν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι και αυξάνονται τα θύματα.
Όπως πληροφορούμαστε από το αρχείο του Άρη Κυριαζή στης 29 Ιουλίου του 1913 η Εφορία του Εθνικού Ορφανοτροφείου της Πριγκήπου με πρόεδρο τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης κ.Ιερόθεο θα εγκαταστήσει προσωρινά πρόσφυγες από την Λάμψακο. Το 1914 ξεσπάει ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και παράλληλα ο μετατοπισμός όλων των Μικρασιατών (κράτησε έως το 1918). (Σύμφωνα με την ορολογία της Πατριαρχικής Κεν Επιτ. που θα δούμε πιο κάτω την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων βλέπουμε τον εκτοπισμό της Ρωμιοσύνης και την περίοδο του Α’ Παγκοσμίου πολέμου τον μετατοπισμό της). Έτσι άρχισαν να φιλοξενούνται παιδιά από όλα τα μέρη της Μ. Ασίας. Το 1915 επιτάχθηκε από της τουρκικές αρχές και στέγασε για μια τριετία το Τουρκικό Λύκειο Κούλελι. Τα παιδιά μεταφέρθηκαν στην Ελληνοεμπορική Σχολή Χάλκης όπου προστέθηκαν και τα παιδιά της Πανόρμου (αρχείο Άρη Κυριαζή). Στις 6 Δεκεμβρίου του 1916 επιτάχθηκε και αυτή εκ τούτου προσφυγοπούλα και πολιτάκια πήγαν στην Θεολογική Σχολή Χάλκης έως το1918. Στο ορφανοτροφείο αυτό τοποθετήθηκαν Γερμανοί στρατιώτες και ένα χρόνο αργότερα η διασυμμαχική επιτροπή το παραχώρησε σε Ρώσους πρόσφυγες.
Το 1918 (17 έως 30 Οκτωβρίου) υπογράφεται η ανακωχή του Μούδρου όπου αρχίζει μια διαφορετική περίοδος και επιβάλλεται να την δούμε αναλυτικότερα πιο κάτω.
Με την υπογραφή της ανακωχής πρώτα λειτουργεί το ορφανοτροφείο Χάλκης και μετά το ορφανοτροφείο Πριγκήπου το οποίο φιλοξένησε αγόρια. Τα παιδιά επειδή ήταν ταλαιπωρημένα από τους διωγμούς και τον πόλεμο είχαν πολλές μολυσματικές ασθένειες και κυρίως τράχωμα, θεραπεύονταν στο νοσοκομείο του ορφανοτροφείου. Όταν η ασθένεια ήταν πιο βαριά πήγαιναν στο νοσοκομείο των εθνικών Φιλανθρωπικών Καταστημάτων (Μπαλουκλή ή Βαλουκλή).