Τη μεγαλύτερη ανθρωποσφαγή ανά τους αιώνες προκάλεσαν οι αμετροεπείς και μεγαλομανείς ηγετίσκοι Αδόλφος Χίτλερ, Μπενίτο Μουσολίνι και Χιροχίτο. Υπήρξαν και οι τρεις αθύρματα, άβουλα όργανα και μαριονέτες του μεγάλου, αδίστακτου και επιτακτικού κεφαλαίου, που διαμόρφωνε τις πολιτικές εξελίξεις σε Γερμανία, Ιταλία και Ιαπωνία. Αυτό υπαγόρευε προς όφελός του τις σημαντικότερες αποφάσεις και στα τρία ολοκληρωτικά καθεστώτα, αντίστοιχα.
…
Πόλεμος. Τόσοι και τόσοι έχουν μιλήσει για τη δόξα των νικητών. Κάποιοι το προχώρησαν, ανέφεραν και ανέλυσαν τη ζωή των ηττημένων. Ο σπουδαίος δημοσιογράφος και εξαίρετος ερευνητής Νίκος Πηγαδάς ανήκει στους λίγους που με το έργο τους έριξαν φως στη ζωή των αιχμαλώτων πολέμου.
Ο Νίκος Πηγαδάς υπηρέτησε πάρα πολλά χρόνια το ναυτιλιακό ρεπορτάζ (εξού και το παρατσούκλι “Καπετάνιος”) και η θάλασσα είναι ο φυσικός του χώρος. Μετά το βιβλίο του “Εθελοντές στα κονβόι του θανάτου” (εκδόσεις το Ποντίκι, 2007) έρχεται το 2010 και τις εκδόσεις Μπατσιούλας με το βιβλίο «Τορπίλες και συρματόπλεγμα…» φιλοδοξώντας, όχι άδικα, τα δυο βιβλία …να συναποτελέσουν μια ολοκληρωμένη τοιχογραφία μνήμης, προβολής και ανάδειξης των αγώνων και θυσιών των Ελλήνων ναυτεργατών, που ψήλωσαν το ανάστημα της χώρας μας.
Το πρώτο μέρος του βιβλίου «Τορπίλες και συρματόπλεγμα…» είναι μια ιστορική αναδρομή στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου ο συγγραφέας αναλύει τις αιτίες και την εξέλιξη του πολέμου. Το δεύτερο, και μεγαλύτερο, μέρος του βιβλίου που ονομάζεται Μαρτυρολόγιο, είναι η καρδιά, η δύναμη και η ουσία αυτού του βιβλίου.
Περίπου 16000 Έλληνες ναυτικοί έγραψαν τη δική τους ιστορία στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Από αυτούς οι 2500 πέθαναν, είτε στην αιχμαλωσία, είτε από επιθέσεις των δυνάμεων του Άξονα. Μάλιστα ο συγγραφέας επισημαίνει ότι μόνο από τις επιθέσεις των γερμανικών υποβρυχίων βυθίστηκαν 2603 εμπορικά και πολεμικά πλοία, κι όλα αυτά στην προσπάθεια των Ναζί να αποκόψουν τον εφοδιασμό των Συμμαχικών δυνάμεων.
Ενώ λοιπόν το αίμα χύνεται στα πεδία των μαχών, σε γη, ουρανό και θάλασσα, κάποιοι άνθρωποι δίνουν τη δική τους μάχη για την επιβίωση στα αδίστακτα χέρια των Γερμανών Ναζί, των Ιταλών Φασιστών και των Ιαπώνων. Ο Χίτλερ έχοντας “υπερκαλύψει” τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία – με πρώτο και “καλύτερο” το διαβόητο Μπούχενβαλντ, έφτιαξε το Μαουτχάουζεν στην Αυστρία και το Άουσβιτς στην Πολωνία. Κι όπως γράφει ο Νίκος Πηγαδάς…
…
Και στα δυο αυτά στρατόπεδα διαπράχθηκαν κατά εκατοντάδες χιλιάδες αποτρόπαια εγκλήματα σε θαλάμους αερίων, κρεματόρια και όχι μόνο. Τα θύματά τους ήσαν συνήθως αιχμάλωτοι πολέμου, όμηροι, κομμουνιστές και εβραίοι. Στο Μαουτχάουζεν έχασαν τη ζωή τους αρκετοί Έλληνες όμηροι.
…
Στο Μαουτχάζουεν βρέθηκε και ο Ιάκωβος Καμπανέλης, ο οποίος, όταν οι Γερμανοί κατέστρεφαν στοιχεία του στρατοπέδου λίγο πριν την συνθηκολόγηση, βάζοντας σε ρίσκο τη ζωή του έσωσε από την φωτιά πολλά βιβλία και έγγραφα.
Στη συνέχεια του βιβλίου μαθαίνουμε για τη ζωή των αιχμαλώτων στα ιαπωνικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι Ιάπωνες ήταν οι χειρότεροι όλων και οι αιχμάλωτοί τους υπέφεραν τα πάνδεινα. Μας δίνεται επίσης η δυνατότητα να διαβάσουμε το χρονικό της αιχμαλωσίας του Πειραιώτη Γιώργου Ευγενή, ένα σημαντικό ιστορικό ντοκουμέντο. Ο Γιώργος Ευγενής αιχμαλωτίστηκε το 1942 και αρχές του 1943 βρέθηκε σε ιαπωνικό στρατόπεδο για αιχμαλώτους.
…
Είχαμε δε τόσον συνηθίσει το ξύλο ώστε δεν μας έκαμνε καθόλου εντύπωση. Δηλαδή, με άλλους λόγους είχαμε αποκτηνωθεί. Πολλοί από το ξύλο αρρωστούσαν και πέθαιναν, διότι ο οργανισμός τους ήταν πολύ εξηντλημένος. Εάν συνελαμβάνετο δια δευτέραν φοράν, τότε η ποινή του ήτο στη βάρκα. Εκτός του ξύλου της φυλακής είχε και την νηστείαν, τον Μαύρον Πίνακα και τη συστηματική παρακολούθηση… Παρ’ όλας τα αγρίας διαθέσεις των Ιαπώνων, οι αιχμάλωτοι δεν έπαυαν να κλέβουν, δια να φάνε κάτι και να ζήσουν.
…
Αντίστοιχες καταστάσεις βίωναν οι αιχμάλωτοι και στα γερμανικά στρατόπεδα. Καταναγκαστική εργασία, πείνα, φυματίωση, σωματική κακοποίηση και εκτελέσεις. Τον Απρίλιο του 1945, δεκαμελής ομάδα βουλευτών του αγγλικού κοινοβουλίου επισκέφθηκε το στρατόπεδο Μπούχενβαλντ και συνέταξε έκθεση, η οποία περιλαμβάνεται επίσης στο βιβλίο «Τορπίλες και συρματόπλεγμα…».
Οι αιχμάλωτοι των Ιταλών επιβίωναν σε ελαφρώς καλύτερες συνθήκες και ο συγγραφέας μας δίνει εικόνες και πληροφορίες μέσα από απόρρητο έγγραφο που είχε συντάξει ο πλωτάρχης του Πολεμικού Ναυτικού Ι. Μελισσινός, Έλληνας αντιπρόσωπος στην Υποεπιτροπή Αιχμαλώτων Πολέμου των Συμμάχων. Έντονη εντύπωση μου έκανε η αναφορά του σε σχέδιο Αμερικανικών κύκλων το 1943 να δημιουργήσουν – με το ζόρι – Ομοσπονδία που θα περιλαμβάνει την Ελλάδα, την Γιουγκοσλαβία και την Αλβανία, θεωρώντας ότι έτσι θα μπορούσαν οι ΗΠΑ να ελέγξουν τις δυο τελευταίες χώρες καλύτερα…
Ο Νίκος Πηγαδάς, όπως θα έχετε καταλάβει ήδη, έκανε απίστευτη δουλειά στον τομέα της έρευνας. Κατέγραψε αφηγήσεις των παιδιών και συγγενών των αιχμαλώτων, μελέτησε το αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών, του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Αρχείο, το αρχείο της Υπηρεσίας Αναζητήσεων του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο, εφημερίδες αλλά και σπάνια έγγραφα από το ΓΕΣ, το UNRRA κ.α.
Οι εκδόσεις Μπατσιούλας, που μας έχουν συνηθίσει σε ποιοτικά βιβλία, πολλά από τα οποία με ιστορικό ενδιαφέρον, στήριξαν τον Νίκο Πηγαδά και βοήθησαν να φτάσει αυτό το σπουδαίο έργο στα χέρια μας. Με το «Τορπίλες και συρματόπλεγμα…», ο Νίκος Πηγαδάς φωτίζει αθέατες πτυχές της νεοελληνικής ιστορίας. Δεν έμεινε στους άψυχους αριθμούς και στα στατιστικά στοιχεία, αλλά μας δείχνει τους ανθρώπους πίσω από αυτά, παραθέτοντας βιογραφικά για τους Έλληνες ναυτικούς αιχμαλώτους. Η αγωνία αυτών των ανθρώπων, η προσπάθειά τους να επιζήσουν, φτάνει σε εμάς μέσα απ’ τις γραμμές του συγγραφέα-δημοσιογράφου Νίκου Πηγαδά.
Στο βιβλίο θα βρείτε ακόμη φωτογραφίες από σπάνια ιστορικά έγγραφα, τηλεγραφήματα του Ερυθρού Σταυρού, αλλά και φωτογραφίες πλοίων και ναυτικών από την εποχή του Πολέμου, σημαντικό και σπάνιο ιστορικό υλικό που ακόμη και οι άνθρωποι που μελετούν με αγάπη και πάθος την ιστορία θα το δουν για πρώτη φορά.
Το πιο σημαντικό πάντως κέρδος από την ανάγνωση αυτού του βιβλίου, είναι η γνώση ότι εκείνοι οι άνθρωποι που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή του πυρός -κι ας ήταν απλοί ναυτικοί του εμπορικού ναυτικού- αποκτούν τώρα, πια, την θέση τους στην ιστορία, σαν πρόσωπα, με το όνομά τους και με στοιχεία για τη ζωή τους και την αιχμαλωσία τους.
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου μεταφέρουμε:
«Από τώρα και εις το εξής αρχίζει η ζωή των μαρτυρίων της πείνας, του ξυλοκοπήματος μέχρι αναισθησίας και των εξ’ ασιτίας… θανάτων. Δηλαδή μας έδιδαν τόση τροφή ώστε να λιώνουμε σιγά-σιγά και να περιμένουμε ο καθένας τη σειρά του να πεθάνει…
Οι δουλειές που δουλεύαμε ήσαν πάρα πολύ βαριές. Άλλοι εδούλευαν εις τα εργοστάσια σιδήρου, άλλοι εις τα ελαιουργεία, άλλοι εις τα εργοστάσια του γραφίτου, που γινόσουνα μαύρος σαν τον αράπη μόλις πατούσες το πόδι σου μέσα, δίχως να δίδουν σαπούνι για να πλυθείς. Σ’ αυτό το εργοστάσιο, όσοι εδούλευαν τον χειμώνα, τα 80 τοις εκατό απέθνησκον από φυματίωσιν… Από την ημέραν που εσυστήθη το στρατόπεδο συγκεντρώσεως μέχρι τον Μάιον 1944 είχαν αποθάνει τα 45 τοις εκατό Αγγλο-Αμερικάνοι και Αυστραλο-Καναδοί».
Οι συγκλονιστικές ιστορίες των Ελλήνων ναυτικών που αιχμαλωτίστηκαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου ζωντανεύουν μέσα από την έρευνα του δημοσιογράφου Νίκου Πηγαδά. Ένας φόρος τιμής στους άγνωστους ήρωες του Ελληνικού Εμπορικού Ναυτικού.
Α.Α.
