Οι πηγές, δηλαδή τα αντικειμενικά στοιχεία που χρησιμοποιεί ο ιστορικός στην εργασία του, μπορούν να χωριστούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες.
1. Ο ανθρώπινος λόγος γραπτός ή προφορικός.
Είναι φανερό ότι ο γραπτός λόγος είναι η κύρια πηγή του ιστορικού. Εδώ ανήκουν τα κάθε είδους κείμενα που σώζονται από το παρελθόν. Κείμενα ιστορικά και λογοτεχνικά, επιγραφές κάθε είδους, κείμενα δημόσια και ιδιωτικά.
Ο προφορικός λόγος μπορεί επίσης να είναι μία σημαντική ιστορική πηγή, όχι μόνο για τα γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας καθώς οι σημερινές γλώσσες είναι η ζωντανή συνέχεια του παρελθόντος και στον πλούτο του λεξιλογίου τους διατηρούνται μεγάλο πλήθος από στοιχεία άλλων εποχών.
2. Οι αρχαιολογικές πηγές.
Εδώ ανήκουν τα λείψανα των οικοδομημάτων και κάθε άλλης δραστηριότητας του ανθρώπου (τόποι εργασίας, λατρείας), καθώς και κάθε είδους αντικείμενα που δημιούργησε ή χρησιμοποίησε ο άνθρωπος.
Τα λείψανα του ίδιου του ανθρώπου είναι επίσης σημαντική ιστορική πηγή, γιατί από τη μελέτη τους διδασκόμαστε τη βαθμιαία βιολογική ανάπτυξη του ανθρώπου, που είναι συγχρόνως και ιστορική ανάπτυξη.
Η μέθοδος διδασκαλίας της ιστορίας οφείλει να είναι ποικίλη και να προσαρμόζεται ανάλογα με το θέμα, το επίπεδο, τις δυνατότητες του ακροατηρίου καθώς και με τα εποπτικά ή άλλα μέσα διδασκαλίας. Όσο αφορά τον τρόπο δράσης πρέπει να προκαλείται το ενδιαφέρον του μαθητή. Να αναγράφονται σε μία μικρή λίστα τα κύρια σημεία της διδασκαλίας. Να έρχεται ο μαθητής σε επαφή με τον ιστορικό χώρο και χρόνο που διαδραματίστηκαν τα γεγονότα. Να αναζητούνται οι αιτίες των γεγονότων αλλά και η αλληλουχία τους σε ένα μεμονωμένο συμβάν.
Ο δάσκαλος πρέπει να προετοιμάζει σχέδιο με τους στόχους της διδακτικής ενότητας και να αξιοποιεί το εποπτικό υλικό για την διευκόλυνση της μάθησης. Να αποφεύγει τις γενικεύσεις και τους αστήρικτους χαρακτηρισμούς. Να μιλάει σε γλώσσα κατανοητή και να αποφεύγει την εκδήλωση προσωπικών του απόψεων. Να μεταδώσει την θέαση γεγονότων μέσα από ένα σωστό ιστορικό πλαίσιο.
Ο μαθητής μετά από αυτά καλείται να μελετήσει χάρτες και χρονολογικά διαγράμματα, να ερμηνεύσει στατιστικούς πίνακες και να ταξινομήσει γεγονότα διαφόρων περιόδων. Να διαχωρίσει στο μυαλό του τα γνωρίσματα των πολιτισμών και να διαγνώσει τα αίτια ακμής και παρακμής τους. Να μελετήσει τα τέχνεργα του παρελθόντος και να τα ερμηνεύσει, αλλά και να το συνδυάσει με ιστορικές πηγές. Τέλος να συγκρίνει πολιτισμούς μεταξύ τους και να ανακαλύψει τι προσέφεραν στη σημερινή ζωή

Η γνωριμία των παιδιών και των νέων με την αρχαιολογία δεν γίνεται μέσα στα στενά όρια μίας αίθουσας διδασκαλίας, αλλά πραγματώνεται σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους. Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας έχουν γίνει σημαντικά βήματα για την προώθηση εκπαιδευτικών αρχαιολογικών προγραμμάτων. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Υπουργείου Πολιτισμού ξεκίνησαν το 1985 με το πρόγραμμα «Μελίνα Μερκούρη». Το πρόγραμμα αυτό έχει στόχο την επαφή των παιδιών με την τέχνη, μέσα από την εκπαίδευση. Ταυτόχρονα δημιουργήθηκε και Επιτροπή Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων, η οποία στεγάστηκε σε ένα διατηρητέο κτίριο στην Πλάκα. Το σπίτι το οποίο επιλέχθηκε για να φιλοξενεί παιδιά, έχει μικρό μέγεθος, πολλά δωμάτια και κήπο. Ο χώρος αυτός είναι γεμάτος εικαστικές απεικονίσεις και εκθέματα στο επίπεδο όρασης των παιδιών. Δύο από τα δωμάτια του έχουν μετατραπεί σε γραφικά εργαστήρια. Το μέρος συνδυάζει τη μάθηση με το παιχνίδι.
Η λειτουργία του κέντρου αυτού έχει σκοπό να ενθαρρύνει την άποψη σε σχολεία και δασκάλους ότι η προετοιμασία και η οργάνωση είναι απαραίτητα στοιχεία για επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία.
Τα προγράμματα σχεδιάζονται από αρχαιολόγους-μουσειολόγους. Μέρος των προγραμμάτων αποτελεί μία σύντομη εισήγηση γύρω από τη Μουσειακή παιδεία και ακολουθείται από σεμινάρια γύρω από αρχαιολογικά και εκπαιδευτικά θέματα.
Το τμήμα διοργανώνει εκπαιδευτικά και αρχαιολογικά προγράμματα και εκθέσεις στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις. Η φιλοσοφία του είναι να ευαισθητοποιήσει το κοινό και κυρίως τους νέους ανθρώπους σε θέματα γύρω από την πολιτιστική τους κληρονομιά, την ερμηνεία της, την κατανόηση και κατά συνέπεια την προστασία της. Άλλος στόχος είναι η ενίσχυση της επικοινωνίας μεταξύ κοινού και μουσείων, ξεκινώντας από την νέα γενιά.
Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς λειτουργούν δύο μόνιμα προγράμματα σε καθημερινή βάση και παρακολουθούνται από ομάδες παιδιών ηλικίας 10-18 ετών. Την ίδια στιγμή περιοδικές εκθέσεις και προγράμματα ξεκινούν στην Αθήνα και την επαρχία σε συνεργασία με τοπικούς φορείς.
Η πρώτη μόνιμη έκθεση ονομάζεται «Η γέννηση της γραφής» και η δεύτερη «Η δημόσια ζωή των Αθηναίων πολιτών τον 5ο αιώνα π.Χ.». Τα προσωρινά προγράμματα έχουν θέματα όπως «Ο πολιτισμός ως μέσο κοινωνικής συνοχής» που απευθύνεται κυρίως σε μουσουλμάνους της Θράκης ή «Εκπαίδευση και Αρχαιολογικά τεκμήρια» στο Εθνικό Μουσείο. Στόχος του να τεκμηριώσει τη θεωρητική γνώση μέσα από την απεικόνιση της σε εικονογραφήσεις αγγείων. Το πρόγραμμα προβλέπεται για παιδιά της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και συμπληρώνεται από θεατρικό εργαστήρι. Άλλα προγράμματα ονομάζονται «Μνημεία και Τοπική Κοινωνία» με κινητή πολιτιστική μονάδα στη Λέσβο καθώς και με επισκέψεις στο Μινωικό ανάκτορο της Ζάκρου. Στόχος η ευαισθητοποίηση για την προστασία των μνημείων και την επικοινωνία με το τοπικό μουσείο. «Μνημεία και περιβαλλοντική Εκπαίδευση», «Διαβάζοντας την Ιστορία μέσα από τα Μνημεία της Πόλης» καθώς και «Βιβλιοθήκες, τα Λιμάνια της Γνώσης».
Ειδικές παρουσιάσεις των αρχαιολογικών προγραμμάτων και εκθέσεων προσανατολίζονται για παιδιά και νέους με ειδικές ανάγκες, παιδιά με νοητικά, οπτικοακουστικά και κινητικά προβλήματα.
Η εκπαιδευτική δραστηριότητα των μουσείων σε ότι αφορά την διδασκαλία της Ιστορίας και της Αρχαιολογίας φαίνεται ξεκάθαρα στο παράδειγμα του Μουσείου Μπενάκη. Το τμήμα εκπαιδευτικών προγραμμάτων του μουσείου ξεκίνησε τις δραστηριότητες του το 1978 οργανώνοντας για πρώτη φορά στην Ελλάδα προγράμματα για παιδιά στους χώρους του μουσείου. Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες έκτοτε απευθύνονται σε σχολικές ομάδες όλων των τάξεων και πραγματοποιούνται στην Προϊστορική, Αρχαία Ελληνική, Ρωμαϊκή συλλογή, τη Βυζαντινή, Μεταβυζαντινή, Νεοελληνική και τη συλλογή ιστορικών κειμηλίων. Προγράμματα επίσης εφαρμόζονται στην πινακοθήκη Χατζηκυριάκου με θέμα τη νεότερη ελληνική ζωγραφική και το έργο του καλλιτέχνη
Με οπτικοακουστικά μέσα και ειδικά σχεδιασμένα έντυπα παιδιά 4-17 ετών γνωρίζουν τον ελληνικό πολιτισμό και την σύγχρονη τέχνη, ενώ ταυτόχρονα μυούνται στο μουσειακό χώρο. Μουσειοπαιδαγωγοί ζωντανεύουν τα εκθέματα, παρακινώντας τα παιδιά να παρατηρήσουν, να εκφραστούν και να αυτενεργήσουν. Κατάλληλα σχεδιασμένα προγράμματα απευθύνονται σε άτομα με ειδικές ανάγκες.
Το τμήμα βρίσκεται σε στενή επαφή με εκπαιδευτικούς. Αποστέλει δανειστικό υλικό για την προετοιμασία πριν την επίσκεψη και διοργανώνει ειδικές εκπαιδευτικές ξεναγήσεις που επιτρέπουν στους εκπαιδευτικούς να παρουσιάσουν οι ίδιοι το μουσείο στην ομάδα τους. Παράλληλα δανείζει σχετικές εκδόσεις και μουσειοσκευές.
Για μεμονωμένα παιδιά οργανώνει εργαστήρια, εκδίδει βιβλία και παιχνίδια, ενώ για ενήλικες λειτουργούν κύκλοι μαθημάτων αγιογραφίας και κοσμήματος με την μορφή εργαστηρίων, στα οποία αναβιώνουν παραδοσιακές τεχνικές που τείνουν να εκλείψουν.
Η δραστηριότητα του τμήματος επεκτείνεται και εκτός μουσείου. Σε συνεργασία με τοπικούς φορείς σχεδιάζονται προγράμματα σε άλλα μουσεία, σε πόλεις και χωριά της Ελλάδας.