Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (Πατροκοσμάς). Βίος
Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (ή Πατροκοσμάς) γεννήθηκε στο Μέγα Δένδρο το 1714. Είναι ιδιαίτερα γνωστός για τις προφητείες του, το εθνεγερτικό του έργο και τις περιοδείες του, που είχαν σαν αποτέλεσμα να του αποδοθεί και ο τίτλος ισαπόστολος.
Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός είχε καταγωγή από την Ήπειρο και το κοσμικό του όνομα ήταν Κώστας Δημητρίου. Από μικρή ηλικία μελετούσε το Ιερό Ευαγγέλιο και παράλληλα βοηθούσε την οικογένειά του εργαζόμενος ως αγρότης και ως υφαντής.
Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός στο Άγιο Όρος
Το 1749 πήγε στην Αθωνιάδα, την ονομαστή σχολή του Αγίου Όρους. Εκεί σπούδασε θεολογία, φιλοσοφία και άλλες επιστήμες δίπλα σε μεγάλες μορφές του πνεύματος όπως ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Παναγιώτης Παλαμάς και ο Νικόλαος Ζερτζούλης (ή Ζερτούλης) αλλά και της Πίστεως όπως ο Άγιος Μακάριος Νοταράς, ο Άγιος Αθανάσιος ο Πάριος, ο Κύριλλος Παπαδόπουλος, ο Άγιος Νήφων ο Χίος, ο μακάριος Γέροντας Ιερόθεος και ο Άγιος Παΐσιος Βελιτσκόφσκυ.
Το 1759 έγινε μοναχός και πήρε το όνομα Κοσμάς. Κατόπιν έγινε και ιερέας.
Εκείνα τα χρόνια του 18ου αιώνα, το ελληνικό στοιχείο κινδύνευε να εξαφανιστεί. Τα 300, ως τότε, χρόνια σκλαβιάς είχαν ως αποτέλεσμα πολλοί Έλληνες να έχουν σχεδόν ξεχάσει την πατρική τους γλώσσα και οι Χριστιανοί να μην μπορούν να βαπτίσουν τα παιδιά τους επειδή δεν υπήρχαν ιερείς. Σε πολλά μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οι εξισλαμισμοί κλιμακώνονταν και ο χριστιανικός πληθυσμός ολοένα και μίκραινε. Ο Πατροκοσμάς ένιωσε, φωτισμένος απ’ τη Θεία Χάρη, πως έπρεπε να προσπαθήσει να κάνει κάτι για να αλλάξει την κατάσταση.
Ξεκινάει το κήρυγμα από την Κωνσταντινούπολη
Το 1760 πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου ο αδερφός του Χρύσανθος δίδασκε στην Πατριαρχική Σχολή και έλαβε την άδεια και την ευλογία του Πατριάρχη Σεραφείμ να ξεκινήσει το ιεραποστολικό του έργο. Ο πρώτος σταθμός του Αγίου Κοσμά ήταν η πρωτεύουσα Κωνσταντινούπολη όπου ξεκίνησε το κήρυγμα του.
Ιεραποστολικό Έργο
Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός πραγματοποίησε τρία ιεραποστολικά ταξίδια στην περιοχή, για τουλάχιστον 20 χρόνια. Οι τρεις αυτές περιοδείες ήταν η πρώτη από 1760 ως το 1763, η δεύτερη από το 1763 ως το 1773 και η τρίτη από το 1775 ως το 1779.
Επισκέφθηκε πόλεις και κωμοπόλεις στη Μακεδονία, τη Θεσσαλία, την Ήπειρο και τα Επτάνησα, μεταξύ άλλων. Ίδρυσε παραπάνω από 200 σχολεία!
Οι διδασκαλίες του Πατροκοσμά έδιναν έμφαση στη σημασία της εκπαίδευσης και στο ρόλο της Εκκλησίας στη ζωή των ανθρώπων. Πίστευε ότι η παιδεία πρέπει να είναι το θεμέλιο των σχολείων, με ακρογωνιαίο λίθο τον Χριστό και την αγάπη προς Αυτόν και τον πλησίον. Υποστήριζε ότι αν τα σχολεία δεν είχαν αυτό το θεμέλιο, θα ήταν ψυχρά, αδιάφορα και εχθρικά προς την αληθινή πίστη, οδηγώντας στην εκκοσμίκευση της ορθόδοξης κοινωνίας. Τόνισε επίσης τη σημασία της Αγίας Γραφής και της διδασκαλίας της Εκκλησίας στην εκπαίδευση.
Κατά τη διάρκεια των ιεραποστολικών του ταξιδιών, ο Κοσμάς αντιμετώπισε πολλές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης της αντίθεσης από τις τοπικές αρχές και τους Εβραίους που τον έβλεπαν ως απειλή για την εξουσία τους. Παρά τα εμπόδια αυτά, συνέχισε να κηρύττει και να εκπαιδεύει τους ανθρώπους, κερδίζοντας τον σεβασμό και τον θαυμασμό πολλών.
Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (Πατροκοσμάς). Θάνατος με Μαρτύριο
Στις 24 Αυγούστου 1779, ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός μαρτύρησε κρεμασμένος σε δένδρο στον ποταμό Άψο. Ένας ευσεβής πιστός βρήκε το άγιο σώμα του και το ενταφίασε στον νάρθηκα της εκκλησίας της Θεοτόκου στο Κολικόντασι της Βορείου Ηπείρου.
Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (Πατροκοσμάς). Γιορτή
Τη μνήμη του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού τιμούμε στις 24 Αυγούστου.
Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (Πατροκοσμάς). Απολυτίκια
Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (Πατροκοσμάς). Απολυτίκιο
Θείας πίστεως, διδασκαλία, κατεκόσμησας, την Εκκλησία, ζηλωτής των Αποστόλων γενόμενος και κατασπείρας τα θεία διδάγματα, μαρτυρικώς τον αγώνα ετέλεσας. Κοσμά ένδοξε, Χριστόν τον Θεόν ικέτευε, δωρήσασθαι ημιν τό μέγα έλεος.
Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (Πατροκοσμάς). Έτερο Απολυτίκιο
Τον μέγαν αθλητήν, ορθοδόξων το κλέος, Χριστού τον μιμητήν και διδάσκαλον θείον, Κοσμάν τον ισαπόστολον, Αιτωλίας αγλάισμα, τον παιδεύσαντα το δούλον Γένος ενθέως και συντρέξαντα εις την ανάστασιν τούτου εν ύμνοις τιμήσωμεν.
Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (Πατροκοσμάς). Έτερο Απολυτίκιο
Κόσμον ηύγασας Πνεύματι θείω, κόσμον ήνεγκας τη Εκκλησία, κόσμημα θείον, πιστών το προπύργιον, ταις διδαχαίς συ το Γένος εφώτισας και της δουλείας τα σκότη διέλυσας, Κοσμά Άγιε· των Αποστόλων ομότροπε, Χριστόν τον Θεόν ικέτευε κοσμήσαι τας ψυχάς των ανυμνούντων σε.
Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (Πατροκοσμάς). Έτερο Απολυτίκιο
Θείον κόσμημα Ορθοδοξίας και αγλάισμα της Εκκλησίας ανεδείχθης, Κοσμά ισαπόστολε· δια πυρός διελθών τε και ύδατος, αναψυχήν συ εκτήσω δι’ αίματος. Ευκοσμώτατε, διδάχων του Γένους κόσμημα, Χριστόν τον Θεόν ικέτευε κοσμήσαι αρεταίς και τας ψυχάς ημών.
Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (Πατροκοσμάς). Έτερο Απολυτίκιο
Την εύηχον σάλπιγγα Ευαγγελίου Χριστού, Προφήτην τον πύρινον και μιμητήν Ηλιού, Κοσμάν τον Ισαπόστολον, πάντων των ορθοδόξων οδηγόν και προστάτην, δήμων της Αιτωλίας και τυράννου το σέβας, ύμνοις και εγκωμίοις αθρόως τιμήσωμεν.
