Η πιο σπουδαία κληρονομιά που μας άφησε ο Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός, είναι να εμμένουμε στην Ορθόδοξη Πίστη ακόμη κι αν όλοι οι άλλοι έχουν υποχωρήσει. Έτσι ακριβώς όπως είχε κάνει και ο Μέγας Αθανάσιος, ο μόνος Ορθόδοξος ενάντια στην πλειοψηφία που ακολουθούσαν τον αιρεσιάρχη Άρειο.
Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός. Βίος
Τα Πρώτα Χρόνια και η Εκπαίδευση του Αγίου Μάρκου του Ευγενικού
Ο Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1392 μ.Χ. από ευσεβείς γονείς. Ο πατέρας του, Γεώργιος, ήταν αρχιδικαστής, σακελλίων και διάκονος της Μεγάλης Εκκλησίας, ενώ η μητέρα του, Μαρία, ήταν κόρη του ευσεβούς ιατρού Λουκά. Είχε έναν μικρότερο αδερφό, τον Ιωάννη. Λόγω των πνευματικών του χαρισμάτων, ο Άγιος Μάρκος έλαβε εξαιρετική μόρφωση, σπουδάζοντας θεολογία και φιλοσοφία κοντά σε φημισμένους δασκάλους της εποχής του, όπως ο Ιωάννης Χορτασμένος (μετέπειτα Μητροπολίτης Σηλυμβρίας Ιγνάτιος) και ο μαθηματικός και φιλόσοφος Γεώργιος Γεμιστός Πλήθωνας. Ανάμεσα στους συμμαθητές του ήταν και ο Βησσαρίων, ο οποίος αργότερα έγινε καρδινάλιος και υποστήριξε την ένωση των Εκκλησιών.
Αρχικά, ο Άγιος Μάρκος δίδασκε στο φροντιστήριο του πατέρα του και, μετά τον θάνατο του τελευταίου, τον διαδέχθηκε στο διδασκαλικό επάγγελμα. Διακρίθηκε ως δάσκαλος της ρητορικής και ανάμεσα στους μαθητές του, που διακρίθηκαν αργότερα, ήταν ο Γεώργιος Γεννάδιος Σχολάριος (ο πρώτος Πατριάρχης μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης), ο Θεόδωρος Αγαλλιανός, ο Θεοφάνης Μητροπολίτης Μηδείας και ο αδελφός του, Ιωάννης ο Ευγενικός.
Η Μοναχική Κλήση και η Χειροτονία σε Αρχιεπίσκοπο Εφέσου
Σε ηλικία 25 ετών, ο Άγιος Μάρκος αποφάσισε να γίνει μοναχός και αποσύρθηκε σε μια Μονή στα Πριγκηπόνησα. Εκεί, τέθηκε υπό την πνευματική καθοδήγηση του ενάρετου μοναχού Συμεών, ο οποίος τον έκειρε μοναχό και τον μετονόμασε από Εμμανουήλ, που ήταν το κοσμικό του όνομα, σε Μάρκο. Στη συνέχεια, έφυγε από τα νησιά και πήγε στη Μονή των Μαγγάνων, όπου χειροτονήθηκε Ιερέας. Το 1436 μ.Χ., εκλέγεται Αρχιεπίσκοπος Εφέσου.
Η Σύνοδος Φερράρας – Φλωρεντίας και η Άρνηση της Ένωσης
Ο Άγιος Μάρκος ακολούθησε τον αυτοκράτορα Ιωάννη Παλαιολόγο στη Φεράρα και τη Φλωρεντία, όπου πραγματοποιήθηκε Σύνοδος με σκοπό την ένωση της Ανατολικής και της Δυτικής Εκκλησίας. Η Σύνοδος αυτή διήρκησε από το 1438 έως το 1439. Εκεί, ο Άγιος Μάρκος αναδείχθηκε ο θερμότερος και πιο σθεναρός υπερασπιστής της Ορθοδοξίας, αρνούμενος να υπογράψει τον όρο της ψευδοενώσεως.
Η Ένωση των Εκκλησιών ήταν μια πολιτική απόφαση του Αυτοκράτορα, ο οποίος ήλπιζε ότι με αυτόν τον τρόπο θα εξασφάλιζε βοήθεια από τη Δύση εναντίον των Οθωμανών Τούρκων. Από την πλευρά τους, οι Δυτικοί εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία να ταπεινώσουν την Κωνσταντινούπολη και να επιβάλουν τους δικούς τους όρους, όπως το Filioque και το Πρωτείο του Πάπα.
Οι προθέσεις τους είχαν φανεί από το 1437. Όταν έφτασαν τα Βενέτικα καράβια με τη Βυζαντινή Αντιπροσωπεία, ο Πάπας Ευγένιος απαιτούσε να του φιλήσουν τα παπούτσια ως ένδειξη υποταγής ο Πατριάρχης Ιωσήφ Β’ και οι υπόλοιποι αξιωματούχοι – πράγμα που τελικά δεν έγινε.
Στη Σύνοδο, ο Άγιος Μάρκος επέμενε να ξεκινήσουν οι συζητήσεις με την ανάγνωση των πρακτικών και των αποφάσεων των Επτά Οικουμενικών Συνόδων, κάτι που οι Καθολικοί αρνήθηκαν κατηγορηματικά.
Το Φιλιοκβέ (και εκ του Υιού) είναι η προσθήκη που έκαναν οι Ρωμαιοκαθολικοί στο Πιστεύω και οδήγησε στο Σχίσμα των Εκκλησιών. Στην πορεία, ο Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός αποκάλυψε και απέδειξε ότι οι Λατίνοι παρέθεταν παραποιημένα τα Πατερικά χωρία για να υποστηρίξουν τις λαθεμένες θέσεις τους.
Για να επιτύχουν τον σκοπό τους, ο Πάπας και οι Λατίνοι κατέφυγαν σε εκβιασμούς και απειλές, άλλοτε με υποσχέσεις και χρήματα και άλλοτε με πιέσεις και εκφοβισμούς.
Ο Πάπας Ευγένιος Δ’ (1431-1447 μ.Χ.), όταν πληροφορήθηκε την απόφασή του Μαρκου, είπε: “Μάρκος ουχ υπέγραψε, λοιπὸν εποιήσαμεν ουδέν”. Facimus nihil
Η Επιστροφή στην Κωνσταντινούπολη και η Δίωξη
Μετά την προδοτική ένωση της Φερράρας – Φλωρεντίας, οι Βυζαντινοί αναχώρησαν από την Ιταλία. Ο αυτοκράτορας παρέλαβε τον Άγιο Μάρκο στο αυτοκρατορικό πλοίο και, ύστερα από ταξίδι τρεισήμισι μηνών, έφθασαν στην Κωνσταντινούπολη.
Ο Αυτοκράτορας επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη με υπογεγραμμένη την απόφαση για την Ένωση. Ξεκίνησε την εφαρμογή της αλλά δεν τόλμησε να τη δημοσιοποιήσει.
Οι κάτοικοι της πόλης υποδέχθηκαν με εχθρότητα αυτούς που υπέγραψαν την ένωση, ενώ επιδοκίμασαν και τίμησαν τον Άγιο Μάρκο.
Όταν τελούσαν τη Θεία Λειτουργία ο λατινόφρονων Πατριάρχης Μητροφάνης ή οι φιλενωτικοί κληρικοί, ο λαός αποχωρούσε σύσσωμος από το Ναό.
Ο Ιωσήφ, ο γραικολατίνος επίσκοπος Μεθώνης, αναφέρει: “ο Εφέσου είδε το πλήθος δοξάζων αυτόν ως μη υπογράψαντα και προσεκύνουν αυτώ οι όχλοι παθάπερ Μωϋσεί και Ααρών και ευφήμουν αυτόν και άγιον απεκάλουν” (PG 159, 992).
Στις 4 Μαΐου 1440, ο Άγιος Μάρκος αναγκάστηκε να δραπετεύσει από την Κωνσταντινούπολη, καθώς κινδύνευε η ζωή του, και κατέφυγε στην Έφεσο, η οποία βρισκόταν υπό την κυριαρχία των Τούρκων.
Φυλάκιση στη Λήμνο και Εγκύκλιος Επιστολή
Από τη Λήμνο, ο Άγιος Μάρκος έστειλε την περίφημη εγκύκλιο επιστολή του προς τους Ορθόδοξους Χριστιανούς σε όλο τον κόσμο. Σε αυτή, ελέγχει αυστηρά όσους αποδέχτηκαν την ένωση και, με αδιάσειστα στοιχεία, αποδεικνύει ότι οι Λατίνοι είναι καινοτόμοι. “Ως αιρετικούς αυτούς απεστράφημεν, και δια τούτο αυτών εχωρίσθημεν”, γράφει χαρακτηριστικά. Καλεί δε τους πιστούς να αποφεύγουν τους ενωτικούς, τους οποίους χαρακτηρίζει “ψευδαποστόλους και εργάτες δόλιους”.
Τελευταία Χρόνια
Μετά την αποφυλάκισή του, ο Άγιος Μάρκος δεν μπόρεσε να αποσυρθεί στο Άγιο Όρος, λόγω της εύθραυστης υγείας του, και επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου έγινε δεκτός με τιμές ως άγιος και ομολογητής. Από τη Μονή του Αγίου Γεωργίου των Μαγγάνων, ο Άγιος Μάρκος συνέχισε τον αγώνα κατά των ενωτικών, γράφοντας επιστολές σε μοναχούς και κληρικούς, ενθαρρύνοντάς τους να διατηρήσουν την ορθή πίστη και να μη συνεργάζονται με τους ενωτικούς.
Κοίμηση και Αγιοκατάταξη
Οι διωγμοί, οι εξουθενώσεις και οι πιέσεις επιδείνωσαν την υγεία του Αγίου Μάρκου και, στις 23 Ιουνίου 1444, αφού κάλεσε κοντά του τα πνευματικά του τέκνα και ανέθεσε στον Γεώργιο Σχολάριο την ηγεσία του ανθενωτικού αγώνα, κοιμήθηκε εν Κυρίω. Ήταν μόλις 52 ετών.
Αμέσως μετά την κοίμησή του, ο Άγιος Μάρκος τιμήθηκε ως άγιος και ομολογητής.
Η πρώτη ακολουθία προς τιμήν του συντέθηκε από τον αδελφό του, Ιωάννη τον φιλόσοφο.
Η Σύνοδος του 1484
Οι αγώνες του Αγίου Μάρκου και του μαθητή του, Γενναδίου, αναγνωρίστηκαν από τη Μεγάλη Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης που ολοκληρώθηκε το 1484. Η Σύνοδος κατέγραψε τα ονόματά τους, ως αγίων Πατέρων, στο Συνοδικό της Ορθοδοξίας.
Η τοποθέτηση των Ιερών Λειψάνων του Αγίου Μάρκου Ευγενικού στον Ιερό Ναό του, στα Κάτω Πατήσια

Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός. Γιορτή
Τη μνήμη του Αγίου Μάρκου του Ευγενικού τιμούμε στις 19 Ιανουαρίου.
Απολυτίκιο του Αγίου Μάρκου του Ευγενικού
Θείας πίστεως, ομολογία, μέγαν εύρατο, η Εκκλησία, ζηλωτήν σε θείρε Μάρκε πανεύφημε, υπερμαχούντα πατρώου φρονήματος, και καθαιρούντα του σκότους υψώματα. Όθεν άφεσιν, Χριστόν τον θεόν ικέτευε, δωρήσασθαι ημίν τοις σε γεραίρουσι.
