Ποια ήταν η σημασία που απέδιδε ο Άγιος Σεραφείμ στην ειρήνη της ψυχής;
Ο Άγιος Σεραφείμ απέδιδε τεράστια σημασία στην ειρήνη της ψυχής, θεωρώντας την θεμελιώδη για την πνευματική ζωή και την σωτηρία.
Κατ’ αρχάς, τόνιζε ότι πρέπει να διατηρείται με κάθε κόστος και να μην ταράσσεται από τις προσβολές των άλλων. Θεωρούσε πως τίποτα δεν είναι καλύτερο από την ειρήνη εν Χριστώ και ότι οι άγιοι πατέρες είχαν πάντοτε ειρηνικό πνεύμα.
Ο Άγιος Σεραφείμ έλεγε χαρακτηριστικά: «Απόκτησε ειρήνη και χιλιάδες γύρω σου θα σωθούν»… Εξηγούσε ότι όταν ένας άνθρωπος βρίσκεται σε ειρηνική κατάσταση, μπορεί από μόνος του να μεταδώσει στους άλλους το φως της διαφώτισης του νου.
Παρομοίαζε αυτή την ειρήνη με έναν «πολύτιμο θησαυρό» που άφησε ο Κύριος Ιησούς Χριστός στους μαθητές του πριν από τον θάνατό Του. Αναφερόταν επίσης στα λόγια του Αποστόλου Παύλου για την «ειρήνη του Θεού η οποία υπερέχει πάντα νοός» που θα φρουρεί τις καρδιές και τις σκέψεις εν Χριστώ Ιησού…
Για να επιτευχθεί αυτή η ειρήνη, ο Άγιος Σεραφείμ συμβούλευε να «εμβαθύνει ο νους στον εαυτό του και να έχει δραστηριότητα στην καρδιά», ώστε η ειρήνη του Θεού να τον επισκιάσει. Προέτρεπε επίσης να συνηθίσει κανείς να ανέχεται ήρεμα τις προσβολές των άλλων, σαν να μην τον αφορούν, αλλά άλλους.
Για την διατήρηση της ειρήνης της ψυχής, θεωρούσε απαραίτητο να αποφεύγεται η κριτική των άλλων και να προσέχει κανείς τον εαυτό του, αναρωτώμενος «πού είμαι;». Έδινε ιδιαίτερη έμφαση στην αποφυγή της θλίψης και της αθυμίας, προτρέποντας να έχει κανείς χαρούμενο πνεύμα…
Μάλιστα, η άδεια που έλαβε για να ζήσει στην ερημιά δόθηκε αποκλειστικά για χάρη της ειρήνης του πνεύματος. Η ησυχία και η σιωπή θεωρούνταν από τον Άγιο ως μέσα για την απόκτηση της εσωτερικής ειρήνης και την ενασχόληση με την εσωτερική προσευχή…
Ο Άγιος Σεραφείμ συνέδεε την ειρήνη που ένιωσε ο Μοτοβίλοφ κατά την θεοφάνεια με την ειρήνη που ο Κύριος έδωσε στους μαθητές Του, μια ειρήνη που υπερβαίνει την κατανόηση και προέρχεται από τον ίδιο τον Θεό.
Επιπλέον, πίστευε ότι όταν ο άνθρωπος δέχεται κάτι από τον Θεό, η καρδιά του χαίρεται και αισθάνεται πνευματικούς καρπούς όπως η αγάπη, η χαρά και η ειρήνη. Αντίθετα, οι διαβολικές σκέψεις ταράσσουν την καρδιά.
Σύμφωνα με τον Άγιο, όπου υπάρχει ειρήνη των λογισμών, εκεί αναπαύεται ο ίδιος ο Θεός.
Συνολικά, η ειρήνη της ψυχής αποτελούσε για τον Άγιο Σεραφείμ ένα ανεκτίμητο αγαθό, απαραίτητο για την πνευματική ανάπτυξη, την ένωση με τον Θεό και την αποτελεσματική πνευματική επιρροή στους άλλους. Η απόκτησή της απαιτούσε συνεχή πνευματικό αγώνα, υπομονή στις θλίψεις και αποφυγή των παθών που ταράσσουν την ψυχική γαλήνη.
Πώς συμβούλευε ο Άγιος Σεραφείμ τους ανθρώπους να διατηρούν την ειρήνη της ψυχής όταν προσβάλλονται από άλλους;
Ο Άγιος Σεραφείμ έδινε συγκεκριμένες συμβουλές για το πώς να διατηρούν οι άνθρωποι την ειρήνη της ψυχής όταν προσβάλλονται από άλλους:
Πρώτα και κύρια, συμβούλευε ότι πρέπει να προσπαθούμε με κάθε τρόπο να διατηρούμε την ειρήνη της ψυχής και να μην ταρασσόμαστε από τις προσβολές των άλλων. Θεωρούσε πως τίποτα δεν είναι καλύτερο από την ειρήνη εν Χριστώ.
Έδινε έμφαση στην ανάγκη να συνηθίσουμε να δεχόμαστε τις προσβολές των άλλων ήρεμα, σαν οι ύβρεις τους να μην μας αφορούν, αλλά άλλους. Αυτή η πρακτική μπορεί να αποκτήσει ειρήνη για την ανθρώπινη καρδιά και να την κάνει κατοικία του ίδιου του Θεού.
Αν είναι αδύνατο να μην ταραχθεί κανείς, τότε τουλάχιστον είναι απαραίτητο να προσπαθήσει να ελέγξει τη γλώσσα. Αναφερόταν στον ψαλμωδό, λέγοντας «Ταράχθηκα και δεν μίλησα».
Για τη διατήρηση της ειρήνης της ψυχής, ήταν επίσης απαραίτητο να αποφεύγεται με κάθε τρόπο η κριτική των άλλων. Για να απαλλαγεί κανείς από την κριτική, πρέπει να προσέχει τον εαυτό του και να αναρωτιέται «πού είμαι;».
Ιδιαίτερα για την ειρήνη της ψυχής, τόνιζε την ανάγκη να αποφεύγεται η θλίψη και η αθυμία και να προσπαθεί κανείς να έχει ένα χαρούμενο πνεύμα. Δίδασκε πως «η θλίψη πολλούς κατέστρεψε και δεν υπάρχει κανένα κέρδος σε αυτήν».
Για την αδικία που προκαλούν οι άλλοι, όποια και αν είναι αυτή, δεν πρέπει να εκδικείται κανείς. Αντίθετα, πρέπει να συγχωρεί από τα βάθη της καρδιάς του αυτόν που τον έχει αδικήσει.
Δεν πρέπει να τρέφει την καρδιά του με μίσος και αντιπάθεια εναντίον εκείνου που τον εχθρεύεται, αλλά πρέπει να τον αγαπά και να του κάνει όσο μπορεί το καλό, ακολουθώντας την εντολή του Χριστού να αγαπά τους εχθρούς του και να ευεργετεί αυτούς που τον μισούν.
Συνοψίζοντας, ο Άγιος Σεραφείμ συμβούλευε την υπομονή στις προσβολές, τον έλεγχο της γλώσσας, την αποφυγή της κριτικής και της θλίψης, την εστίαση στον εαυτό και την εσωτερική ειρήνη, καθώς και τη συγχώρεση και την αγάπη ακόμη και προς αυτούς που μας προσβάλλουν. Η απόκτηση και διατήρηση της ειρήνης της ψυχής αποτελούσε κεντρικό στοιχείο της πνευματικής του διδασκαλίας.
Γιατί ο Άγιος Σεραφείμ θεωρούσε την εσωτερική περισυλλογή και την καρδιακή δραστηριότητα σημαντικές για την απόκτηση της ειρήνης του Θεού;
Ο Άγιος Σεραφείμ θεωρούσε την εσωτερική περισυλλογή και την καρδιακή δραστηριότητα εξαιρετικά σημαντικές για την απόκτηση της ειρήνης του Θεού.
Συγκεκριμένα, ο Άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ συμβούλευε: «εμβάθυνε τον νου σου μέσα σου και να έχεις δραστηριότητα στην καρδιά σου· κάνοντας αυτό, η ειρήνη του Θεού την επισκιάζει».
Η σημασία αυτών των δύο στοιχείων έγκειται στα εξής:
Εσωτερική Περισυλλογή: Η εστίαση του νου στον εσωτερικό μας κόσμο, αντί να διασκορπίζεται σε εξωτερικά πράγματα και ερεθίσματα, δημιουργεί έναν χώρο ησυχίας και σιωπής. Μέσα σε αυτή την εσωτερική ησυχία, ο νους γίνεται πιο δεκτικός στην παρουσία του Θεού. Όπως αναφέραμε και στην προηγούμενη συζήτηση, ο Άγιος Σεραφείμ θεωρούσε την ησυχία και τη σιωπή σημαντικά μέσα για την απόκτηση της εσωτερικής ειρήνης… Η εσωτερική περισυλλογή βοηθά στην απομάκρυνση των ταραχών και των περισπασμών που εμποδίζουν την ειρήνη της ψυχής, όπως οι προσβολές από τους άλλους και η κριτική…
Καρδιακή Δραστηριότητα: Η καρδιά, στην πνευματική παράδοση, δεν είναι απλώς το βιολογικό όργανο, αλλά το κέντρο της ύπαρξής μας, των αισθημάτων, της βούλησης και της πνευματικής μας ζωής. Η «δραστηριότητα στην καρδιά» υποδηλώνει την ενασχόληση της καρδιάς με πνευματικά θέματα, την προσευχή που πηγάζει από την καρδιά, την αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον, και την εγρήγορση των πνευματικών αισθήσεων. Όταν η καρδιά είναι ενεργή στην πίστη και την αγάπη, γίνεται πιο καθαρή και ικανή να δεχθεί την Θεία Χάρη
Σύμφωνα με τον Άγιο Σεραφείμ, όταν ο νους εμβαθύνει στον εαυτό του και υπάρχει δραστηριότητα στην καρδιά, τότε η ειρήνη του Θεού επισκιάζει τον άνθρωπο. Αυτό σημαίνει ότι η ειρήνη που υπερβαίνει κάθε ανθρώπινη κατανόηση, η ειρήνη που άφησε ο Χριστός στους μαθητές του, έρχεται και κατοικεί στην ψυχή.
Επιπλέον, όπως αναφέρθηκε στην προηγούμενη συζήτηση, ο Άγιος Σεραφείμ πίστευε ότι όταν ο άνθρωπος δέχεται κάτι από τον Θεό, η καρδιά του χαίρεται και αισθάνεται πνευματικούς καρπούς όπως η αγάπη, η χαρά και η ειρήνη. Η εσωτερική περισυλλογή και η καρδιακή δραστηριότητα είναι οι προϋποθέσεις για να δεχθεί η ψυχή αυτά τα θεία δώρα και να βιώσει την ειρήνη του Θεού.
Επομένως, η εσωτερική περισυλλογή και η καρδιακή δραστηριότητα δημιουργούν τον κατάλληλο εσωτερικό χώρο και την πνευματική διάθεση για να έρθει και να εγκατασταθεί στην ψυχή η πολύτιμη ειρήνη του Θεού.
Ποιες πρακτικές συνιστούσε ο Άγιος Σεραφείμ για να αποφεύγεται η κριτική των άλλων και να διατηρείται η ειρήνη της ψυχής;
Για να αποφεύγεται η κριτική των άλλων και να διατηρείται η ειρήνη της ψυχής, ο Άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ συνιστούσε διάφορες πρακτικές:
Εστίαση στον εαυτό μας και αυτογνωσία: Ο Άγιος Σεραφείμ έλεγε χαρακτηριστικά σε έναν μοναχό: «αν δεν κατανοείς τον εαυτό σου, πώς μπορείς να κρίνεις κάτι ή να διδάξεις άλλους;». Συνιστούσε να προσέχουμε τον εαυτό μας και να αναρωτιόμαστε «πού είμαι;». Αυτή η εσωτερική εστίαση βοηθά να βλέπουμε τις δικές μας ατέλειες και μας αποτρέπει από το να ασχολούμαστε με τις ατέλειες των άλλων.
Αποφυγή της αργολογίας και διατήρηση της σιωπής: Συμβούλευε: «να είσαι ήσυχος συνεχώς, να είσαι ήσυχος πάντα». Τόνιζε την ανάγκη να θυμόμαστε πάντα την παρουσία του Θεού και το όνομά Του και να μην μπαίνουμε σε συζητήσεις με κανέναν παρά μόνο όταν είναι απολύτως απαραίτητο.
Αδιαφορία προς όσους μιλούν ή γελάνε πολύ και αποφυγή της καταδίκης τους: «να φυλάγεσαι με κάθε τρόπο από το να καταδικάζεις αυτούς που μιλούν ή γελάνε πολύ· σε αυτή την περίπτωση να είσαι κωφός και άλαλος». Ο Άγιος Σεραφείμ πίστευε ότι έπρεπε να μένουμε αδιάφοροι στη μέση της ζωής μας, είτε σε ευτυχία είτε σε αντιξοότητες.
Μη ενασχόληση με τις υποθέσεις των άλλων: Δίδασκε να μη δίνεται σημασία στις υποθέσεις των άλλων και να μην τις συζητούνται, αλλά να προσευχόμαστε για τα δικά μας «κρυφά αμαρτήματα».
Αποφυγή της κριτικής για τη διατήρηση της ειρήνης της ψυχής: Ήταν απαραίτητο «να αποφεύγεται με κάθε τρόπο η κριτική των άλλων» για τη διατήρηση της ειρήνης της ψυχής.
Συνοπτικά, οι πρακτικές που συνιστούσε ο Άγιος Σεραφείμ για να αποφεύγεται η κριτική και να διατηρείται η ειρήνη της ψυχής περιλαμβάνουν την αυτογνωσία και την εστίαση στον εαυτό, την επιμελή διατήρηση της σιωπής και την αποφυγή περιττών συζητήσεων, την αδιαφορία προς τις εξωτερικές συμπεριφορές των άλλων χωρίς να τις καταδικάζουμε, και την αποχή από την ενασχόληση με τις υποθέσεις των άλλων. Όλες αυτές οι πρακτικές οδηγούν στην εσωτερική περισυλλογή και βοηθούν στην προστασία της ειρήνης της ψυχής.
Πώς συνδέεται η αποφυγή της απελπισίας και η διατήρηση ενός χαρούμενου πνεύματος με την ειρήνη της ψυχής σύμφωνα με τον Άγιο Σεραφείμ;
Σύμφωνα με τον Άγιο Σεραφείμ, υπάρχει μια άρρηκτη σύνδεση μεταξύ της αποφυγής της απελπισίας και της διατήρησης ενός χαρούμενου πνεύματος με την ειρήνη της ψυχής.
Για τη διατήρηση της ειρήνης της ψυχής, είναι απαραίτητο «με κάθε τρόπο να αποφεύγεται η δυσθυμία ή η οξύτητα και να προσπαθούμε να έχουμε ένα χαρούμενο πνεύμα και όχι ένα λυπηρό», καθώς «η λύπη έχει σκοτώσει πολλούς και δεν υπάρχει κανένα κέρδος σε αυτήν». Αυτό υπογραμμίζει ότι η λύπη και η δυσθυμία αποτελούν εμπόδια στην ειρήνη της ψυχής και μπορούν να έχουν καταστροφικές συνέπειες.
Αντίθετα, ένα χαρούμενο πνεύμα συμβάλλει στη διατήρηση της ειρήνης. Η ευθυμία διώχνει την καταπόνηση που γεννά την δυσθυμία, και «δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από αυτήν, φέρνει μαζί της κάθε κακό». Συνεπώς, η χαρά λειτουργεί ως αντίδοτο στην δυσθυμία και βοηθά στην προστασία της ψυχής από αρνητικές επιρροές που διαταράσσουν την ειρήνη της. Επίσης, αναφέρεται ότι το να πει κανείς έναν ευγενικό και χαρούμενο λόγο ώστε όλοι να είναι με χαρούμενο και όχι δυσθυμικό πνεύμα στην παρουσία του Κυρίου, δεν είναι καθόλου αμαρτωλό. Επιπλέον, τονίζει τη σημασία της καταπολέμησης της θλίψης και της ενθάρρυνσης των αδελφών όταν είναι κουρασμένοι ή λυπημένοι, πιστεύοντας ότι ένας καλός και φιλικός λόγος για να είναι όλοι χαρούμενοι στην παρουσία του Θεού δεν είναι αμαρτία.
Η απελπισία, από την άλλη πλευρά, θεωρείται εξαιρετικά επιζήμια για την ειρήνη της ψυχής. «Η απελπισία είναι η μεγαλύτερη χαρά του διαβόλου· είναι αμαρτία θανάσιμη». Αυτό δείχνει ότι η απελπισία όχι μόνο στερεί από τον άνθρωπο την ειρήνη, αλλά τον καθιστά και ευάλωτο στις επιθέσεις του πονηρού. Γι’ αυτό, ο Άγιος Σεραφείμ συμβουλεύει να μην υποκύπτουμε στην αμέλεια και στην αποθάρρυνση λόγω των αμέτρητων αμαρτιών μας.
Η παρακάτω προσευχή μετάνοιας που συνιστούσε ο Άγιος Σεραφείμ, η οποία ζητά από τον Κύριο να μετατρέψει το κλάμα σε χαρά και να χαρίσει ανάπαυση από τις σκοτεινές πράξεις και να απολαύσει την πρωινή γαλήνη. Αυτό υπονοεί ότι η μετάνοια, όταν συνοδεύεται από ελπίδα και προσδοκία της θείας ελέους, οδηγεί από τη θλίψη στη χαρά και τελικά στην ειρήνη.
Για να διατηρήσει κανείς την ψυχική ειρήνη, πρέπει να διώχνει μακριά την αθυμία και να προσπαθεί να έχει το πνεύμα της χαράς. Επίσης, τονίζεται και πάλι ότι η απελπισία είναι η μεγαλύτερη χαρά του διαβόλου και αμαρτία θανάσιμη.
Συνοψίζοντας, ο Άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ διδάσκει ότι η αποφυγή της απελπισίας και η καλλιέργεια ενός χαρούμενου πνεύματος είναι θεμελιώδεις για την απόκτηση και τη διατήρηση της ειρήνης της ψυχής. Η λύπη και η απελπισία είναι πνευματικά δηλητήρια που διαταράσσουν την εσωτερική ηρεμία και χαρά, ενώ η χαρά και η ευθυμία, με την πνευματική έννοια, φέρνουν ανακούφιση, ενισχύουν την ψυχή και την καθιστούν πιο δεκτική στη χάρη του Θεού, η οποία είναι η πηγή της αληθινής ειρήνης.