Η σωματική μετάνοια, το σκύψιμο της κεφαλής μέχρι το έδαφος, είναι το ορατό σημείο της μετάνοιας: με το σκύψιμο εξομολογούμαστε την πτώση μας στην αμαρτία, την κατάσταση της παρακμής στην οποία βρισκόμαστε. Με το ανάστημα δείχνουμε την θέληση μας να υψωθούμε, να λυτρωθούμε από την αμαρτία, να αναγεννηθούμε ψυχικά. Αλλά η λέξη μετάνοια (μετά-νοια) σημαίνει και αναγέννηση του νου, αλλαγή, πράξη μετασχηματισμού του αμαρτωλού ανθρώπου στον νέο άνθρωπο, πνευματικοποίηση που συντελείται με την μετάνοια.
Να, λοιπόν, τι θαυμαστό πράγμα δείχνει αυτή η πρακτική της προσευχής του αγίου Εφραίμ συνοδευόμενη από μετάνοιες: ό,τι λέμε με το στόμα στην προσευχή, το κάνουμε ταυτόχρονα και με το σώμα, με όλη μας την ύπαρξη δηλαδή. Αναγνωρίζουμε την αμαρτωλότητά μας και πέφτουμε ταπεινά στο έδαφος, αλλά ανασηκωνόμαστε αμέσως, δείχνοντας την επιθυμία μας για γρήγορη διόρθωση.
Είναι σαν να λέμε στον Χριστό: «Κύριε, ξέχασε, πως έχω πέσει και πόσο αχρείος είμαι δούλος των παθών και αποξενωμένος από Σένα και όλο μου το σώμα! Αλλά, δεν θέλω να μείνω έτσι. Είμαι δικός Σου. Σώσε με και κάνε με κατοικία του Αγίου Σου Πνεύματος!»
Εδώ είναι κάτι περισσότερο από προσευχή, είναι η ίδια η πράξη της μετάνοιας, η οποία μετασχηματίζει και ανανεώνει τον άνθρωπο. Είναι μια πραγματική μεταμόρφωση, η οποία μας οδηγεί νοερά στην μεταμόρφωση κατά την Θεία Ευχαριστία επάνω στο Ιερό Θυσιαστήριο.
Είναι η ευχαριστία της μετάνοιας του ανθρώπου. Γιατί όπως στην Θεία Λειτουργία με την επίκληση του Αγίου Πνεύματος από τον ιερέα, ο άρτος και ο οίνος που προσφέρονται, μεταβάλλονται σε Σώμα και Αίμα του Κυρίου, έτσι ακριβώς και εδώ: με την ταπεινή ικεσία προς τον Θεό, με την βαθιά μετάνοια και την ασάλευτη πίστη, ο αμαρτωλός άνθρωπος μεταμορφώνεται σε πνευματικό άνθρωπο.
Και όπως η επίκληση της Θείας Ευχαριστίας ακούγεται και ικανοποιείται αμέσως από τον Θεό, έτσι ακριβώς και η αναγέννηση μέσω της βαθειάς μετάνοιας συντελείται σύντομα. Μας διαβεβαιώνει γι’ αυτό το ίδιο το Ιερό Ευαγγέλιο. Ο Τελώνης αναστέναξε από τα βάθη της ψυχής του: «Ιλάσθητί μοι, τω αμαρτωλώ!» και αμέσως διορθώθηκε.
Ο ληστής επάνω στον σταυρό έκραξε: «Μνήσθητί μου, Κύριε», και αμέσως άκουσε: «Σήμερον μετ’ εμού έση εν τω παραδείσω» (Λουκ. 23, 43). Μετά μας διαβεβαιώνουν και οι αποκαλύψεις από την ζωή των μεγάλων Αγίων: του Οσίου Παύλου του Απλού, του αγίου Ανδρέου του διά Χριστόν σαλού κ.ά. Και οι διδασκαλίες των μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας μας.
Αν η Λειτουργία της Ευχαριστίας είναι λειτουργία φιλανθρωπίας του Θεού, η Λειτουργία της Μετάνοιας είναι η ανταπόκριση του ανθρώπου στην θεϊκή αγάπη, μέσω της ολοκληρωτικής αφοσίωσης στον Θεό. Και ο Θεός, δεχόμενος την θυσία της μετάνοιας, καθαρίζει και ανανεώνει τον άνθρωπο με βαθιά αλλαγή. «Και εάν ώσιν αι αμαρτίαι υμών ως φοινικούν, ως χιόνα λευκανώ» (Ησ. 1, 18). Τόσο βαθιά και ολοκληρωτική είναι η ανανεωτική δύναμη της μετάνοιας. Γι’ αυτό και η Αγία μας Εκκλησία καθόρισε για κάθε χριστιανό μια συγκεκριμένη περίοδο του έτους, την Αγία Τεσσαρακοστή, να ασχολείται ιδιαίτερα με αυτήν την πράξη.
Μακαριστός Γέροντας Πετρώνιος, Δικαίος Ρουμανικής Σκήτης Τιμίου Προδρόμου Αγίου Όρους