Εκδόσεις Ψυχογιός, 2020
Σελ. 390
Δεκέμβριος 1945. Με το πλοίο Ματαρόα φεύγουν από την Ελλάδα 200 κυνηγημένοι Έλληνες, νέοι επιστήμονες και καλλιτέχνες. Πολλοί από αυτούς τους Έλληνες διέπρεψαν στη Γαλλία, στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο, αλλάζοντας με τα έργα τους την πορεία της σκέψης, των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών. Ψυχή και κινητήριος μοχλός αυτής της παράτολμης πρωτοβουλίας ήταν ο διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου στην Αθήνα και ένθερμος φιλέλληνας, Οκτάβ Μερλιέ. Αυτός έδωσε την ευκαιρία σε αριστερούς, αντιστασιακούς και προοδευτικούς Έλληνες να σπουδάσουν στην Γαλλία και να σωθούν.
Αναφέρουμε κάποια ονόματα εξ αυτών: Κώστας Αξελός, Κορνήλιος Καστοριάδης, Κώστας Παπαϊωάννου, Νίκος Σβορώνος, Αριστομένης Προβελέγγιος, Μιμίκα Κρανάκη, Πολύνα Κοσμαδάκη, Έλλη Αλεξίου, Μάτση Χατζηλαζάρου, Παναγιώτης Τουρνικιώτης, Ευγένιος Ματθιόπουλος, Νέλλη Ανδρικοπούλου, Σταμάτιος Καρατζάς, Ανδρέας Καμπάς, Εμμανουήλ Κριαράς, Νικόλαος Χατζημιχάλης, Γιώργος Κανδύλης, Τάκης Ζενέτος, Μάνος Ζαχαρίας, Μέμος Μακρής, Δημήτρης Χωραφάς, Άγγελος Προκοπίου, Ανδρέας Γληνός κ.α.
Αύγουστος 1939. Με το πλοίο “Winnipeg” φεύγουν από το Μπορντό της Γαλλίας 2.000 σοσιαλιστές, κομμουνιστές, αναρχικοί και φιλελεύθεροι νέοι Ισπανοί επιστήμονες, πολιτικοί, καλλιτέχνες, διανοούμενοι, δημοσιογράφοι, που βρίσκονταν κλεισμένοι σε στρατόπεδα συγκέντρωσης της Γαλλίας, κοντά στα σύνορα με την Ισπανία. Όταν ο Φράνκο επικρατεί, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι παίρνουν τον δρόμο της αυτοεξορίας, περνώντας από τα Πυρηναία, στη Γαλλία. Από τους 500.000 Ισπανούς Δημοκρατικούς πρόσφυγες, που είχαν φύγει από την Ισπανία (Απόσυρση), και πέρασαν τα χιονισμένα και παγωμένα Πυρηναία, μόνο αυτοί οι 2.000 μπόρεσαν να φύγουν πρόσφυγες για την Χιλή, για να σωθούν. Αργότερα κάποιοι άλλοι από τους υπόλοιπους θα πολεμήσουν μαζί με τους Γάλλους τους Γερμανούς στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο, άλλοι θα φθάσουν στην Ρωσία και πολλοί θα πεθάνουν στα κρεματόρια του Άουσβιτς, αφού τους είχαν παραδώσει οι Γάλλοι (όπως οι Έλληνες κομμουνιστές που ήταν στις φυλακές και τα ξερονήσια του Μεταξά τους παρέδωσαν στους Γερμανούς)…
Ψυχή αυτής της πρωτοβουλίας ήταν ο 34χρονος διάσημος ποιητής και πρόξενος Πάμπλο Νερούδα, που αγαπούσε την Ισπανία με πάθος και αγωνιούσε για την τύχη των ηττημένων Δημοκρατικών, που είχε καταφέρει να πείσει τον καινούργιο Πρόεδρο Πέδρο Αγκίρε Σέρδα, να δεχτεί έναν συγκεκριμένο αριθμό προσφύγων στη Χιλή.
Ανάμεσα στους 2.000 αυτούς Ισπανούς πρόσφυγες ήταν η Ροσέρ Μπρουγκέρα, σολίστ και δασκάλα μουσικής και πιάνου, το μικρό μωρό της και ο αδελφός του αρραβωνιαστικού της, ιατρός Βίκτορ Νταλμάου (η σενιόρα Κάρμε Νταλμάου, μητέρα του Βίκτορ και του Γκιλιέμ, ενώ πέρασε τα σύνορα προς την Γαλλία, χάθηκε στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως). Η Ροσέρ σώθηκε από το στρατόπεδο συγκέντρωσης, χάρη στην Γαλλίδα φίλη του Βίκτορ, Ελίζαμπεθ Άιντεμπεντς, νοσοκόμα του Ερυθρού Σταυρού, που την έστειλε με το μωρό της, να φιλοξενηθεί σε μια οικογένεια Κουάκερων στο Περπινιάν. Από τους τελευταίους μαχητές του Δημοκρατικού στρατού ο Βίκτορ Νταλμάου, είχε περάσει τα σύνορα προς την Γαλλία, αφού αναγκαστήκανε να κλείσουνε το πρόχειρο νοσοκομείο, που περιποιούνταν τους τραυματίες. Ο Βίκτορ είχε τελειώσει δύο χρόνια Ιατρική και ήταν πολιτοφύλακας στον Εμφύλιο Πόλεμο, μαχητής νοσοκόμος-ιατρός στα νοσοκομεία των Δημοκρατικών. Ο Γκιλιέμ, ο αρραβωνιαστικός της Ροσέρ και πατέρας του μικρού Μαρσέλ, είχε σκοτωθεί στη μεγάλη μάχη του ποταμού Έβρου, αλλά η Ροσέρ δεν το γνώριζε. Τον θάνατο του Γκιλιέμ, της το ανακοίνωσε ο Βίκτορ, όταν έπρεπε εικονικά να παντρευτεί τον …Βίκτορ, για να τους επιλέξει ο Πάμπλο Νερούδα, για να φύγουν για την γη της ελευθερίας, την φιλόξενη Χιλή. Και έτσι πριν να φύγουν με το καράβι Winnipeg, το πλοίο της ελπίδας, σε ένα παγκάκι μιας πλατείας του Μπορντό, πήραν την απόφαση, που θα σημάδευε το υπόλοιπο της ζωής τους, καθώς και τη ζωή του παιδιού.
Τις 4 Αυγούστου 1939, στο Μπορντό, θα έμενε χαραγμένη για πάντα στη μνήμη του Βίκτορ Νταλμάου, της Ροσέρ Μπρουγκέρα κι άλλων περίπου δύο χιλιάδων Ισπανών που έφευγαν για εκείνη τη στενόμακρη χώρα της Λατινικής Αμερικής, που ήταν γαντζωμένη στα βουνά προκειμένου να μην πέσει στη θάλασσα, και για την οποία δεν ήξεραν τίποτα. Ήταν μια άγνωστη χώρα, που τους περίμενε στην άκρη του κόσμου, αλλά δεν ήξεραν αν θα γυρνούσαν ποτέ στην πατρίδα τους την Ισπανία. Η χώρα αυτή ήταν η φτωχή και φιλόξενη Χιλή, που ήταν στενή και μακρινή, που η οικονομία της βασιζόταν στον χαλκό και είχε μεγάλες εκτάσεις γόνιμης γης, ακτές χιλιάδων χιλιομέτρων για ψάρεμα και ατέλειωτα δάση. Την Χιλή που η φύση της ήταν υπέροχη, από τη σεληνιακή έρημο του βορρά, μέχρι τους παγετώνες του νότου. Ο Πάμπλο Νερούδα θα την περιέγραφε ως ένα «μακρύ πέταλο από θάλασσα και κρασί και χιόνι…» με «μια κορδέλα από άσπρο και μαύρο αφρό».
Εκεί ο Βίκτορ και η Ροσέρ θα φτιάξουν μια καινούργια ζωή, εξόριστοι αλλά ελεύθεροι. Ώσπου μια χούντα θα ανατρέψει τον Πρόεδρο της χώρας, Σαλβαδόρ Αλιέντε…
Πρόκειται για Αριστούργημα.
Η ΙΖΑΜΠΕΛ ΑΛΙΕΝΤΕ γεννήθηκε το 1942 στο Περού και μεγάλωσε στη Χιλή. Είναι ανιψιά του Σαλβαδόρ Αλιέντε, προέδρου της Χιλής την περίοδο 1970-1973. Τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε 35 γλώσσες και έχουν πουλήσει σχεδόν 70 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως. Μέσα από αυτά έχει στόχο να ψυχαγωγεί αλλά και να επιμορφώνει τους αναγνώστες της, συνδέοντας τις ιστορίες της με σημαντικά ιστορικά γεγονότα. Η ίδια χαρακτηρίζει το έργο της «ρεαλιστική λογοτεχνία», επηρεασμένη τόσο από την απίστευτη παιδική της ηλικία, όσο κι από τους μαγικούς ανθρώπους και τα γεγονότα που πυροδότησαν τη φαντασία της. Εκτός από το συγγραφικό της έργο, ασχολείται ενεργά με την προάσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Μετά τον θάνατο της κόρης της το 1992, ίδρυσε στη μνήμη της ένα ίδρυμα αφιερωμένο στην προστασία και χειραφέτηση των γυναικών και των παιδιών σε όλο τον κόσμο. Από το 1987 ζει μαζί με τον δεύτερο σύζυγό της και την οικογένειά τους στην Καλιφόρνια, αλλά, όπως δηλώνει, βρίσκεται πάντα με το ένα πόδι στην Καλιφόρνια και με το άλλο στη Χιλή.
Τραχανάς Κώστας
