Αγία Θέκλα η Ισαπόστολος. Βίος
Η Αγία Θέκλα γεννήθηκε στο Ικόνιο και έζησε τον πρώτο αιώνα μετά Χριστού.
Γέννηση και Πρώτη Επαφή με τη Χριστιανική Διδασκαλία
Η Αγία Θέκλα γεννήθηκε στο Ικόνιο και έζησε τον πρώτο αιώνα μετά Χριστόν. Ήταν δεκαοκτώ ετών όταν ήταν αρραβωνιασμένη. Ανήκε σε ευγενή καταγωγή και περιγράφεται ως κοπέλα με καλούς τρόπους, ειλικρινής και με καλή ανατροφή. Υπογραμμίζεται τόσο η εξωτερική όσο και η εσωτερική της ομορφιά. Αρχικά παρουσιάζεται να ζει στο σπίτι εκτελώντας οικιακά καθήκοντα.
Η Θέκλα άκουσε το κήρυγμα του Αποστόλου Παύλου. Ο Παύλος εισάγεται ως «απόστολος και ακόλουθος του Χριστού», μέσω του οποίου «ενεργεί και ομιλεί ο Θεός». Το κήρυγμα του Παύλου έγινε στην οικία του Ονησιφόρου, αλλά η Θέκλα το άκουσε από το παράθυρο του σπιτιού της. Η φωνή του Παύλου περιγράφεται ως «ξένη και ασυνήθιστη». Τα λόγια του Παύλου, τα οποία περιγράφονται ως «συντριπτικά», την «σαγήνευσαν» και την «κυρίευσαν», και με τη φωνή του «θα γοητεύσει τη Θέκλα».
Η Θέκλα άκουγε τον Απόστολο κρυμμένη πίσω από το παράθυρο για τρία ημερονύκτια, αγνοώντας τα πάντα γύρω της και παραμελώντας την εμφάνισή της και τις οικιακές της υποχρεώσεις. Ο αφηγητής την παρομοιάζει με «γυναίκες που είναι ενθουσιασμένες από τον Θεό». Ακούγοντας τον Απόστολο να λέει ότι ο Γάμος είναι ευλογημένος αλλά η Αγαμία είναι η μεγαλύτερη αρετή, η Αγία Θέκλα αποφάσισε να φυλάξει την Παρθενία της.
Αντίδραση της Οικογένειας και του Μνηστήρα
Δυστυχώς, η μητέρα της, η οποία αναφέρεται τόσο ως Θεονία όσο και ως Θεόκλεια, κι ο Θάμυρις, ο αρραβωνιαστικός της, ήταν φανατικοί ειδωλολάτρες. Ο Θάμυρις ήταν ο άρχοντας της πόλης και την αγαπούσε με πάθος.
Η αντίδραση του περίγυρού της, συμπεριλαμβανομένης της μητέρας της και του Θάμυρι, ήταν αρνητική στην αφοσίωσή της στον Παύλο, βλέποντας την απορροφημένη και να έχει λησμονήσει τα εγκόσμια. Προσπάθησαν με τα λόγια να την πείσουν να απαρνηθεί τον Χριστό. Όταν είδαν ότι δεν επρόκειτο να καταφέρουν τίποτα, η μητέρα της δήλωσε ότι η κόρη της «αδιαφορεί για εκείνη και τον αρραβωνιαστικό της». Η μητέρα της την αποκάλεσε «ερωτευμένη με κάποιον ξένο, απατεώνα και πλάνο».
Ο Θάμυρις θεώρησε τον Παύλο υπαίτιο της κατάστασης και περιέγραψε τη Θέκλα ως «γοητευμένη και αρπαγμένη από τον Παύλο». Για εκείνον και τη μητέρα της, η αλλαγή της Θέκλας ήταν «ντροπή για όλη την οικογένεια και την πόλη».
Καταγγελία κατά του Αποστόλου Παύλου
Ο Θάμυρις κι άλλοι πλούσιοι που ήταν με το μέρος του, καθώς και οι Δήμας και Ερμογένης, οι οποίοι αναφέρονται ως αντίπαλοι του Παύλου, κατήγγειλαν στις αρχές ότι ο Απόστολος Παύλος διδάσκει την αγαμία, ότι είναι εναντίον της οικογένειας και ότι θα προκαλέσει τον αφανισμό της ανθρωπότητας. Οι αντίπαλοι τον παρουσιάζουν ως «εγκληματία που σπέρνει τη διαφθορά» και «κίνδυνο για την ανθρωπότητα». Τον κατηγόρησαν ότι εισάγει την «αλλόκοτη διδασκαλία του» που απορρίπτει τον γάμο και ως «παραβάτη των νόμων επειδή είναι χριστιανός». Αυτή η αρνητική απεικόνιση των αντιπάλων αναπτύσσεται εκτενέστερα στην παράφραση σε σχέση με τις Πράξεις.
Η Δίκη και η Απέλαση του Παύλου
Ο Καστίλιος, ο ηγεμόνας της περιοχής, φυλάκισε τον Απόστολο Παύλο. Όταν τον εξέτασε, ο ηγεμόνας κατάλαβε ότι οι κατηγορίες ήταν ψεύτικες και βρήκε σωστή τη διδασκαλία του. Ωστότως, για να αποφύγει προβλήματα με τον Θάμυριν και άλλους πλούσιους που είχε με το μέρος του, διέταξε να τον μαστιγώσουν και μετά τον απέλασε.
Ο Παύλος χαρακτηρίζεται από τον ίδιο τον αφηγητή ως πολύ πειστικός ομιλητής, παρομοιάζεται με βιβλικές μορφές όπως ο Ηλίας, ο Μωυσής, ο Πέτρος και ο Σίμων, και τοποθετείται στην ίδια γραμμή με τον Χριστό, τους αποστόλους και τους μάρτυρες. Η αποστολική του αποστολή καθοδηγείται από το Άγιο Πνεύμα.
Επίσκεψη της Θέκλας στη Φυλακή
Η Θέκλα επισκέφθηκε τον Παύλο στη φυλακή ενώ αυτός ήταν φυλακισμένος. Έφυγε από το σπίτι «με χτυποκάρδι και τρέμουλο, αλλάζοντας χρώμα». Δώρισε τα χρυσά της κοσμήματα στους δεσμοφύλακες για να εισέλθει στη φυλακή. Εκεί, κάθισε στα πόδια του Αποστόλου στη φυλακή και καταφιλούσε τα δεσμά του με ταπείνωση. Η τόλμη της να επισκεφθεί τον Παύλο στη φυλακή υπερβαίνει αυτό που θα περίμενε κανείς από μια γυναίκα, πόσο μάλλον από μια παρθένο.
Η Δίκη της Θέκλας στο Ικόνιο και το Πρώτο Θαύμα: Η Διάσωση από την Πυρά
Την επομένη την ανακάλυψαν να κάθεται δίπλα στον Απόστολο στη φυλακή και την οδήγησαν στον ηγεμόνα. Η Θεονία, τυφλωμένη με διαβολικό μίσος, ζητούσε να παραδοθεί η κόρη της στην πυρά στο θέατρο της πόλης του Ικονίου. Αναφώνησε: «Κατάκαυσε την εχθρά του γάμου στο μέσον του θεάτρου!». Παιδιά και νέες συνέλεγαν φρύγανα για την πυρά.
Όταν οδηγήθηκε μπροστά στον Κεστίλλιο, στις ερωτήσεις του ηγεμόνα η Θέκλα σιωπούσε. Η στάση της μπροστά του παρομοιάζεται με αυτήν του αμνού μπροστά στον κουρέα του.
Η Αγία Θέκλα στάθηκε στο μέσο της φωτιάς και με τα χέρια της υψωμένα στον ουρανό προσευχόταν. Κατά την προσευχή της στη φωτιά, σχημάτισε τον τύπο του σταυρού με το σώμα της εκτείνοντας τα χέρια της. Η φωτιά την άγγιζε μα δεν την έκαιγε. Μια «Θεία δύναμη την ενίσχυσε» ώστε να μείνει άθικτη από τις φλόγες.
Μετά από κάποια ώρα, σύννεφα μαύρισαν ξαφνικά τον ουρανό. Η βροχή, ανάμικτη με χαλάζι, έσβησε την πυρά και κεραυνοί σκότωσαν πολλούς που είχαν μαζευτεί στο θέατρο. Η θαυματουργή διάσωσή της παρομοιάζεται με τη διάσωση των τριών Εβραίων νέων στη Βαβυλώνα.
Συνάντηση με τον Παύλο και Ταξίδι στην Αντιόχεια
Η Αγία Θέκλα έφυγε από το θέατρο βρίσκοντας ευκαιρία από τη σύγχυση του όχλου και βρήκε τον Απόστολο Παύλο σε ένα ταφικό μνημείο μαζί με τον Ονησιφόρο και την οικογένειά του. Ο Παύλος κρυβόταν σε ένα νεόκτιστο τάφο.
Η Αγία Θέκλα ακολούθησε τον Απόστολο Παύλο στην Αντιόχεια της Πισιδίας.
Συνάντηση με τον Αλέξανδρο και Δεύτερη Δίκη
Στην Αντιόχεια, ένας πλούσιος ειδωλολάτρης, ο Αλέξανδρος, εντυπωσιάστηκε πολύ από την ομορφιά της όταν την είδε και την έπιασε στο δρόμο και την φίλησε με την βία. Ο Αλέξανδρος «κυριεύθηκε από σατανικό έρωτα» βλέποντας την ομορφιά της. Η Αγία Θέκλα έβαλε τις φωνές και τον έφτυσε. Της ζήτησε να τον παντρευτεί και εκείνη αρνήθηκε.
Μετά από κάποιες μέρες συναντήθηκαν ξανά στο δρόμο τυχαία. Ο Αλέξανδρος πάλι την άρπαξε και την φίλησε. Η Αγία Θέκλα πάλεψε να ελευθερωθεί από τα χέρια του, του έσκισε τη χλαμύδα και τον άφησε γυμνό. Όταν του ξέσχισε τη χλαμύδα, του πέταξε και το στεφάνι από την κεφαλή του. Την συνέλαβαν και την οδήγησαν σε δίκη.
Ο Αλέξανδρος την παρέδωσε στον ανθύπατο ως ιερόσυλη για να αποπλύνει τη δημόσια καταισχύνη του. Το δικαστήριο έκρινε ότι ήταν ένοχη για ύβρη και βλασφημία. Μάταια κόσμος φώναζε ότι αυτό ήταν άδικο. Ο δικαστής διέταξε να την ρίξουν στα θηρία. Οι γυναίκες της πόλεως διαμαρτυρήθηκαν έντονα για την άδικη καταδίκη της στη θηριομαχία.
Προστασία από την Τρύφαινα
Μέχρι να παραδοθεί στα θηρία, την είχε υπό την προστασία της η χήρα βασίλισσα Τρύφαινα, συγγενής του Καίσαρα. Η Τρύφαινα την φιλοξένησε στη θέση της κεκοιμημένης θυγατέρας της Φαλκωνίλλας. Η Φαλκωνίλλα αναφέρεται ως η αποθανούσα κόρη της Τρύφαινας, της οποίας ο θάνατος αποτελεί κομβικό σημείο για την πλοκή και τη σχέση τους. Η Τρύφαινα υιοθέτησε τη Θέκλα για να χρησιμεύσει ως παρηγοριά για τον θάνατο της Φαλκωνίλλας. Η Τρύφαινα αποκάλεσε τη Θέκλα «δώρο Θεού» και «ελαφρυντικό του πένθους» για τον χαμό της Φαλκωνίλλας.
Η Θέκλα γίνεται πρεσβεύτρια για την ανάπαυση της ψυχής της Φαλκωνίλλας. Αναφέρεται ένα όνειρο στο οποίο εμφανίζεται η Φαλκωνίλλα, περιγράφοντας τη Θέκλα ως την αντικαταστάτρια κόρη της Τρύφαινας. Σύμφωνα με τον Ιωάννη Δαμασκηνό, με την προσευχή της η Θέκλα μετέθεσε την Φαλκωνίλλα (αν και ειδωλολάτρισσα) στον χορό των δικαίων, όπως ζήτησε η ίδια σε όνειρο από τη μητέρα της. Η ιστορική Φαλκωνίλλα συνδέεται με την ιστορική μορφή Πομπηία Σωσία Φαλκωνίλλα. Η χρήση αυτού του ονόματος υποδηλώνει ότι ο τόπος καταγωγής του κειμένου θα πρέπει να αναζητηθεί στο νοτιοδυτικό τμήμα της Μικράς Ασίας.
Το Δεύτερο Θαύμα: Η Διάσωση από τα Θηρία
Στο στάδιο της πόλης, αμόλησαν λιοντάρια και αρκούδες εναντίον της. Όταν όμως αυτά πήγαιναν να την πλησιάσουν μια αόρατη δύναμη τα σταματούσε. Μερικές γυναίκες αποχαύνωσαν τα θηρία ρίχνοντας αρώματα στην ατμόσφαιρα. Μετά, έριξαν ξανά την Αγία Θέκλα στα θηρία, αλλά μια λεαίνα την προστάτευε από τα άλλα ζώα. Στη θηριομαχία, μια αγριότατη λέαινα την προστάτευε από σεβασμό προς την παρθενία της.
Το Τρίτο Θαύμα: Η Διάσωση από τη Λίμνη (Βάπτιση)
Τέλος, την έριξαν σε μια μεγάλη λίμνη με φώκιες για να πνιγεί. Η Θέκλα βιάστηκε να πέσει από μόνη της στο νερό. Τα λόγια της κατά την είσοδό της στο νερό ήταν: «Ιδού καιρός να βαπτισθώ· εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος». Φρίκη ανάμικτη με συμπάθεια κατέλαβε τις παρευρισκόμενες γυναίκες.
Τη στιγμή που βυθίστηκε, «δύναμη εξ ουρανού με μορφή φωτιάς νέκρωσε τις φώκιες». Ο Θεός την έσωσε κι από αυτό το μαρτύριο. Μια «νεφέλη φωτεινή κάλυψε την γυμνότητα της νύμφης του Χριστού». Η Θέκλα παρουσιάζεται ως η νύμφη του Χριστού.
Το Τέταρτο Θαύμα: Η Διάσωση από τους Ταύρους
Ο Αλέξανδρος ζήτησε από τον άρχοντα να την παραδώσει σε δύο άγριους ταύρους που είχε. Την έριξαν δεμένη ανάμεσα σε δύο ταύρους, τους οποίους κατέκαιγαν με πυρακτωμένα σίδερα για να τους ενοχλήσουν και να της επιτεθούν. Αλλά ακόμη και τα φοβερά αυτά ζώα δεν θέλησαν να την βλάψουν, παρά ημέρεψαν. Καθώς οι ταύροι αναπήδησαν από τους πόνους, η φωτιά μεταδόθηκε στα σχοινιά, τα έκαψε, και η μάρτυς βρέθηκε απελευθερωμένη. Βλέποντας αυτά τα θαυμάσια, πολλοί πίστεψαν στον Χριστό.
Απελευθέρωση και Επιστροφή στον Παύλο
Ο Αλέξανδρος φοβήθηκε και ο ηγεμόνας «ευλαβήθηκε την αγία και την απέλυσε». Η Τρύφαινα την χαρακτήρισε «σταθερή και άξια» μετά τη διάσωσή της. Η προσευχή ευχαριστίας της Θέκλας μετά τη διάσωσή της χρησιμοποιεί τριαδολογική γλώσσα. Αναπαύθηκε για λίγες ημέρες στην οικία της Τρυφαίνης. Αφού υιοθετήθηκε από την Τρύφαινα, συμπεριφέρθηκε όπως αρμόζει σε κόρη και εξέφρασε μεγάλη ευγνωμοσύνη.
Η Θέκλα έψαχνε παντού να βρει τον Απόστολο Παύλο. Τελικά τον βρήκε να κηρύττει στα Μύρα της Λυκίας. Ο Παύλος, πριν μάθει για τη διάσωσή της από τα θηρία, ήταν «φοβισμένος» και «νήστευε, βρισκόταν γονατιστός στο έδαφος, έκλαιγε και επικαλούνταν τον Χριστό για βοήθεια» για την αγωνιζόμενη κοπέλα.
Όταν τη βρήκε, της είπε ότι δεν πρέπει να ελπίζει σε αυτόν, αλλά να εναποθέτει όλες τις ελπίδες της στον Κύριο. Τη συμβούλεψε να επιστρέψει στην πατρίδα της και να εργαστεί για τη σωτηρία της ψυχής της και τη σωτηρία των άλλων. Ο Παύλος θεωρούσε τη Θέκλα την καλύτερη «σοδειά» της διδασκαλίας του και τη χαρακτήριζε ως «στάχυ παρθενίας». Τη θέτει στην παράδοση των βιβλικών προσώπων που προηγήθηκαν στην πίστη. Της έδωσε «το καθεστώς του αποστόλου». Τη χαρακτήρισε ως «δούλη του Θεού, νέα μάρτυρα, μαθήτρια και μελλοντική ευαγγελίστρια» και την ονόμασε «κόρη» του. Της ανέθεσε το καθήκον να κηρύττει το ευαγγέλιο. Στις πηγές παρατίθενται τα λόγια του Παύλου κατά την εντολή του προς τη Θέκλα να κηρύξει. Ο Παύλος, όπως και η Θέκλα, είναι επίσης θεολόγος, χρησιμοποιώντας τριαδολογική γλώσσα. Υιοθετεί μια «αποφατική παράδοση», δηλώνοντας ότι κανένας λόγος δεν μπορεί να φτάσει την ουσία του Θεού και ότι ο Θεός υπερβαίνει όλα τα λόγια. Η εικόνα του Παύλου στις πηγές είναι «πιο ήπια και διαφοροποιημένη» σε σχέση με τις απόκρυφες Πράξεις, ιδιαίτερα όσον αφορά τη στάση του απέναντι στον γάμο και την παρθενία, όπου επαινεί την ομορφιά και των δύο καταστάσεων.
Επιστροφή στο Ικόνιο και Αναχώρηση
Η Αγία Θέκλα επανήλθε στο Ικόνιο με την προτροπή του Παύλου διότι ο Θάμυρις είχε πεθάνει. Ωστόσο, εγκατέλειψε την πατρίδα της (Ικόνιο) και αναχώρησε για την Σελεύκεια επειδή η μητέρα της παρέμενε αμετάθετη από την ασέβεια.
Ζωή ως Ασκήτρια και Τελευταίο Θαύμα
Στην Σελεύκεια, βρήκε σπήλαιο στο όρος του Καλαμώνος, ένα μίλι έξω από την πόλη. Έζησε εκεί ως ασκήτρια για εβδομήντα δύο χρόνια, υπομένοντας με ανδρεία τις επιθέσεις των δαιμόνων. Πολλοί την επισκέπτονταν για να λάβουν την ιατρεία της ψυχής και του σώματος.
Οι δωρεάν θεραπείες της προκάλεσαν τον φθόνο των ιατρών της Σελεύκειας. Οι ιατροί έστειλαν ασελγείς νέους για να την ατιμάσουν. Η Θέκλα ήταν τότε ενενήντα ετών. Τα λόγια της προς τους νέους ήταν: «Εγώ μεν είμαι μια ταπεινή ηλικιωμένη γυναίκα· περιμένετε όμως λίγο, τέκνα μου, και θα δείτε την δόξα του Θεού». Ζήτησε από τον Κύριο να την λυτρώσει από τα χέρια των νέων. Κατά θεία παρέμβαση, ο βράχος που βρισκόταν μπροστά της άνοιξε, η αγία εισήλθε στην ρωγμή του και έκλεισε πάλι. Ο βράχος έγινε ο τόπος της αιώνιας κατοικίας της.
Θάνατος και Τιμή
Σύμφωνα με μία από τις πηγές, η Αγία Θέκλα κοιμήθηκε ειρηνικά σε ηλικία 90 ετών. (Μια άλλη πηγή αναφέρει ότι σε ηλικία 90 ετών εισήλθε στον βράχο που άνοιξε για να τη σώσει).
Στο σπήλαιο της αργότερα ανηγέρθη μεγάλη βασιλική. Ο τόπος αυτός έγινε το κέντρο της τιμής της. Η μνήμη της άρχισε να τιμάται στην Σελεύκεια ήδη από τον 3ο αιώνα. Από εκεί η τιμή της εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλον τον χριστιανικό κόσμο. Στην Κωνσταντινούπολη υπήρχαν τρεις ναοί στο όνομά της.
Η Αγία Θέκλα κήρυξε το Ευαγγέλιο και με τους λόγους της και με τις πράξεις της. Χαρακτηρίζεται ως η «πρώτη χριστιανή μάρτυρας» από τον αφηγητή. Ο αφηγητής την αποκαλεί «δυνατή και θαρραλέα σαν άνδρα, σοβαρή και φιλοσοφική, προστάτιδα του Θεού». Δείχνει την τόλμη και την αποστολική της διάθεση. Η ικανότητά της να ξεπερνά τα όρια του γυναικείου φύλου την καθιστά αγία. Η Αγία Θέκλα συγκαταλέγεται μεταξύ των Ισαποστόλων.
Αγία Θέκλα η Ισαπόστολος. Γιορτή
Τη μνήμη της Αγίας Θέκλας τιμούμε στις 24 Σεπτεμβρίου.
Απολυτίκιο της Αγίας Θέκλας
Του Παύλου συνέκδημος, ως καθαρά την ψυχήν, και πρώταθλος πέφηνας, εν γυναιξίν ευκλεώς, Χριστόν αγαπήσασα, συ γαρ της ευσεβείας, πτερωθείσα τω πόθω, ήθλησας υπέρ φύσιν, Ισαπόστολε Θέκλα διο σε ο Πανοικτίρμων νύμφην ηγάγετο.
Έτερο απολυτίκιο της Αγίας Θέκλας
Θείου κήρυκος διδασκαλίας, πόθω κτίστου σου αναφλεχθείσα, των γεηρών ως ρεόντων ηλόγησας· και σεαυτήν ιερόν καλλιέργημα, τω Θεώ δούσα ποινών κατετόλμησας. Θέκλα ένδοξε, Παύλου του θείου συνέκδημε, τον σον Νυμφίον Χριστόν ικέτευε, δωρήσασθαι ημίν το μέγα έλεος.
