Αγία Θεοδώρα η εν Θεσσαλονίκη. Βίος
Η Γέννηση και η Πρώιμη Ζωή της Οσίας Θεοδώρας
Η οσία Θεοδώρα γεννήθηκε στην Αίγινα το έτος 812 από ευσεβείς γονείς, τον Αντώνιο, ο οποίος ήταν ιερέας, και την Χρυσάνθη. Δυστυχώς, η μητέρα της πέθανε κατά τη γέννησή της, αφήνοντας τη Θεοδώρα ορφανή. Μετά τον αιφνίδιο θάνατο της συζύγου του, ο Αντώνιος αποφάσισε να ακολουθήσει ερημητικό βίο. Για τον λόγο αυτό, εμπιστεύθηκε τη μικρή Θεοδώρα σε μια ευσεβή συγγενή του, δίνοντάς της το όνομα Αγάπη. Η Θεοδώρα είχε ακόμη δύο αδέλφια, μια μοναχή και έναν αδελφό διάκονο.
Ο Γάμος και η Μετανάστευση στην Θεσσαλονίκη
Ενώ ήταν ακόμη επτά ετών, σύμφωνα με τη νομοθεσία της εποχής, ο πατέρας της την μνήστευσε με έναν πλούσιο και σώφρονα άνδρα. Η περίοδος αυτή συμπίπτει με την εποχή της εικονομαχίας, κατά την οποία μνημονεύονται επιδρομές των Σαρακηνών πειρατών της Κρήτης στον Σαρωνικό κόλπο. Η Αίγινα λεηλατείται και η οσία με τον σύζυγό της αναγκάζονται να μεταναστεύσουν για ασφάλεια στην Θεσσαλονίκη. Εκεί αποκτούν τρία παιδιά, από τα οποία τα δύο πέθαναν. Η οσία με τον σύζυγό της αποφασίζουν να προσφέρουν το μοναδικό τους παιδί στον Θεό και για τον λόγο αυτό το οδηγούν σε ηλικία μόλις έξι ετών στη μονή του Ευαγγελιστού Λουκά. Εκεί η μικρή κόρη της οσίας έλαβε το αγγελικό σχήμα και το όνομα Θεοπίστη.
Η Μοναχική Ζωή στην Ιερά Μονή Αγίου Στεφάνου
Λίγο μετά την μοναστική αφιέρωση της Θεοπίστης, πέθανε και ο σύζυγος της Θεοδώρας. Το νέο τραγικό συμβάν δεν κατέβαλε την πίστη της. Τέλεσε το τριήμερο και εννιαήμερο μνημόσυνο του συζύγου της και αμέσως μετά, διαμοιράζοντας το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας της στους φτωχούς, κατέφυγε στην Ιερά Μονή του Αγίου Στεφάνου, όπου ηγουμένευε η ομολογήτρια Άννα. Σε ηλικία εικοσιπέντε ετών έδωσε τις μοναχικές υποσχέσεις, λαμβάνοντας το όνομα Θεοδώρα. Η νεαρή και αφοσιωμένη Οσία Θεοδώρα, με την άσβεστη αγάπη της για τον Χριστό, απαρνήθηκε τον κόσμο και τις εγκόσμιες απολαύσεις, και εισήλθε σε μοναστήρι, αφιερώνοντας τη ζωή της ως μοναχή. Μέσα από σκληρή άσκηση, κατέκτησε όλες τις αρετές. Η ευλογημένη Θεοδώρα έδειξε απαράμιλλη υπακοή και σεβασμό προς τις αδελφές της, ιδιαίτερα προς την ηγουμένη.
Υπακοή και Δοκιμασίες στο Μοναστήρι
Η Θεοδώρα έζησε στο κοινόβιο του πρωτομάρτυρος Αγίου Στεφάνου πενήντα πέντε χρόνια. Σ’ αυτό το διάστημα ο ενάρετος βίος της υπήρξε υπόδειγμα μοναχικής βιοτής. Κάποτε η οσία νικήθηκε προσωρινά από τον διάβολο συμπεριφερόμενη προς τη Θεοπίστη ως μάνα κι όχι ως αδελφή της μονής, φροντίζοντάς την καθημερινά. Μόλις το αντιλήφθηκε αυτό η ηγουμένη Άννα έθεσε και στις δύο επιτίμιο από εκείνη τη στιγμή να μην ανταλλάξουν ούτε μία λέξη μεταξύ τους. Δεκαπέντε χρόνια χωρίς να δίνουν σημασία η μία στην άλλη εφάρμοσαν αυστηρά την εντολή της ηγουμένης. Το επιτίμιο λύθηκε μόλις πέρασαν δεκαπέντε χρόνια επειδή αρρώστησε η οσία Θεοδώρα και όλες οι αδελφές παρακάλεσαν την γερόντισσα γι’ αυτό.
Μία χρονιά έτυχε να έχει δύσκολο χειμώνα και ως αποτέλεσμα του δριμύτατου ψύχους είχε παγώσει το νερό της μονής. Τότε η ηγουμένη έδωσε εντολή τα δείπνα να γίνονται στον κοιτώνα κι όχι στην τραπεζαρία. Συνέβη όμως να εγκαταστήσουν οι αδελφές τον λέβητα της θερμάνσεως στο μέρος όπου κοιμόταν η οσία. Επειδή όμως ο λέβητας υπερχείλισε και βράχηκε όλος ο τόπος, η οσία πήρε την ψάθα που χρησιμοποιούσε ως κρεβάτι και την άπλωσε σε άλλο μέρος, χωρίς να ενημερώσει την ηγουμένη. Όταν το έμαθε αυτό η γερόντισσα έθεσε «κανόνα» στην οσία να πάρει το στρωσίδι της και να πάει να κοιμηθεί στην κεντρική αυλή του μοναστηριού. Κατά τα μεσάνυχτα, ύστερα από δυνατή βροχή άρχισε να φυσά παγωμένος αέρας. Οι σταγόνες της βροχής κρέμονταν σαν κρύσταλλα απ’ το φτωχικό της ένδυμα που κάλυπτε το κεφάλι και τους ώμους της. Τα ξημερώματα όταν άρχισε η ακολουθία, η γερόντισσα μάζεψε τις αδελφές της μονής στο καθολικό και τις διηγήθηκε τους γενναίους αγώνες της οσίας, προσθέτοντας έπειτα πάρα πολλά εγκώμια γι’ αυτήν, με τα οποία την εξύψωσε βρίσκοντας αφορμές υπακοής για τις αδελφές. Στη συνέχεια πρόσταξε να έρθει μέσα στο ναό η οσία. Εκείνη μόλις μπήκε στο ναό έβαλε την συνηθισμένη μετάνοια στην ηγουμένη, ζήτησε συγχώρηση και δεν σηκώθηκε από το έδαφος πριν ακούσει την άρση του επιτιμίου.
Εκείνο το διάστημα κάποιος ξακουστός για την ευλάβειά του αρχιμανδρίτης Ιωάννης, γνωρίζοντας την ανυπέρβλητη ταπείνωση της οσίας και την ασκητική της ζωή, θέλησε να την κάνει ηγουμένη σε μια άλλη μονή της εκεί περιοχής. Όταν όμως το πληροφορήθηκε η οσία, έκλαιγε με θρήνους εκλιπαρώντας την ηγουμένη να μην επιτρέψει κάτι τέτοιο. Πληροφορούμενος όλα αυτά ο μακάριος Ιωάννης, δόξασε το Θεό που έδωσε τέτοια ταπείνωση στη Θεοδώρα. Ζώντας μια αγνή και αμόλυντη ζωή, άφησε πίσω της μια ζωντανή κληρονομιά στις υπόλοιπες μοναχές, ένα ζωντανό παράδειγμα αρετής.
Η Ηγουμενία της Θεοπίστης και η Φροντίδα της Γερόντισσας Άννας
Την εποχή που η οσία διένυε το πεντηκοστό έτος της ηλικίας της, στο πηδάλιο της ηγουμενίας της μονής προβλήθηκε η κόρη της, Θεοπίστη. Η πρώην ηγουμένη Άννα βρισκόταν ήδη σε βαθιά γεράματα, είχε χάσει τις αισθήσεις της, τα λογικά της και τη γηροκομούσε η οσία Θεοδώρα υπομένοντας όλες τις ιδιοτροπίες της.
Η Κοίμηση της Οσίας Θεοδώρας και τα Γεγονότα που Ακολούθησαν
Στις 29 Αυγούστου του 892 σε ηλικία ογδόντα ετών, η αγία κατόπιν ασθενείας πέντε ημερών μετέβηκε στην αιώνια ζωή, αφού προηγουμένως ζήτησε και μετέλαβε τα Άχραντα Μυστήρια. Ωστόσο, ο εορτασμός της μνήμης της οσίας Θεοδώρας επικράτησε να τελείται στις 3 Αυγούστου, ημέρα της μετακομιδής του λειψάνου της οσίας, και όχι στις 29 Αυγούστου, διότι συνέπιπτε με την εορτή της αποτομής της κεφαλής του Τιμίου Προδρόμου. Όταν έγινε γνωστή η κοίμησή της συγκεντρώθηκε πλήθος μοναχών από τα γειτονικά μοναστήρια της περιοχής. Την ώρα μάλιστα της εξοδίου ακολουθίας, το πρόσωπο της αγίας από γερασμένο φάνηκε νεανικό και φωτεινό. Εμφανίστηκε δε στην μορφή της και ιδρώτας που εξέχεε θεία ευωδία.
Τα Θαύματα της Αγίας Θεοδώρας
Το στοιχείο που προσιδιάζει στην περίπτωση της οσίας Θεοδώρας είναι η έκβλυση ευώδους ελαίου (μύρου) από το λείψανό της, την κανδήλα που κρεμόταν πάνω από τη λάρνακά της και την εικόνα της. Το γεγονός αυτό κατατάσσει την αγία στην κατηγορία των μυροβλυτών αγίων της Εκκλησίας μας. Άπειρα είναι τα θαύματα που τέλεσε η αγία μετά την οσιακή κοίμησή της, τόσο κατά την ώρα της εξοδίου ακολουθίας, όσο και μετά την ταφή της μέχρι των ημερών μας.
Κατά την στιγμή που απένεμαν τον τελευταίο ασπασμό στο ιερό σκήνωμα, έσπευσε να προσκυνήσει την οσία κάποιος Δημήτριος, διάκονος του Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου, ο οποίος υπέφερε για εννέα μήνες από μία πολύ επώδυνη ασθένεια. Μόλις έφτασε, προσέπεσε στο άγιο λείψανο προσευχόμενος και άμεσα θεραπεύτηκε. Την ίδια ημέρα πριν ταφεί η αγία, βαρειά ασθενείς από ανίατες σωματικές και ψυχικές ασθένειες ενώ προσκυνούσαν το άγιο σώμα της, θεραπεύτηκαν εντελώς.
Το πρώτο θαύμα που τέλεσε ο Κύριος μετά τον ενταφιασμό της, ήταν μέσω του ελαίου που έρρεε διαρκώς κάτω στην γη, αναπηγάζοντας από την κανδήλα της. Την ενάτη ημέρα από την κοίμησή της, η κανδήλα που κρεμόταν επάνω από τον τάφο της, αν και είχε ελάχιστο λάδι, παρ’ όλα αυτά έκαιε με μεγάλη λαμπρότητα. Την ενδεκάτη ημέρα, στις 9 Σεπτεμβρίου, μόλις ο ιερέας τελείωσε τη Θεία Λειτουργία, η υπεύθυνη μοναχή διαπίστωσε ότι η κανδήλα ήταν πλημμυρισμένη από λάδι. Έντρομη η ηγουμένη Θεοπίστη ευχαρίστησε τον Θεό.
Ο βιογράφος Γρηγόριος Κληρικός περιγράφει την πανώλη που εμφανίστηκε. Από την νόσο προσβλήθηκε και η αδελφή του Γρηγορίου ονόματι Μάρθα, αλλά θεραπεύτηκε με θαυματουργό τρόπο από την οσία Θεοδώρα.
Αγία Θεοδώρα η εν Θεσσαλονίκη. Τίμια Λείψανα και Τάφος
Λίγο μετά το θάνατο της Θεοδώρας, ακολούθησε και η κοίμηση της ηγουμένης, η οποία επίσης έζησε μια πνευματικά αγνή ζωή. Η κηδεία της συγκέντρωσε πλήθος κόσμου, συμπεριλαμβανομένων και επιφανών αξιωματούχων. Όταν συγκεντρώθηκαν μοναχοί και σημαίνοντες άνδρες, άνοιξε ο τάφος όπου βρισκόταν το λείψανο της Οσίας Θεοδώρας για πολλά χρόνια, για να τοποθετηθεί και το λείψανο της ηγουμένης. Και τότε συνέβη ένα θαυμαστό θαύμα, που προκάλεσε έκπληξη και κατάνυξη.
Ο τάφος βρισκόταν σε σημείο ορατό από όλους τους παρευρισκόμενους. Καθώς τοποθέτησαν το λείψανο της ηγουμένης, σε μια εκπληκτική στιγμή, όλοι είδαν ότι η Θεοδώρα, νεκρή εδώ και καιρό, σαν να ήταν ζωντανή, στριμώχτηκε και έκανε χώρο στον τάφο, προσφέροντας θέση για την πνευματική της μητέρα. Βλέποντας αυτό το θαύμα, όλοι οι παρόντες φώναξαν με μια φωνή: “Κύριε ελέησον!” Από τότε, ο Θεός έχει επιτελέσει αμέτρητα θαύματα μέσω της Οσίας Θεοδώρας. Απελευθέρωσε δαιμονισμένους, έδωσε όραση σε τυφλούς, και θεράπευσε αναρίθμητους ασθενείς.
Αγία Θεοδώρα η εν Θεσσαλονίκη. Γιορτή
Η Αγία Θεοδώρα η εν Θεσσαλονίκη γιορτάζει στις 5 Απριλίου και στις 3 Αυγούστου
Αγία Θεοδώρα η εν Θεσσαλονίκη. Απολυτίκιο
Ήχος δ΄ . Ταχύ προκατάλαβε.
Τελείως τον δρόμον σου εν ακλινεί λογισμώ ετέλεσας Πάνσεμνε, υποταγείσα καλώς, Χριστώ τώ Νυμφίω σου˙όθεν είληφας χάριν, Θεοδώρα Οσία, δαίμονας φυγαδεύειν καί νοσούντας ιάσθαι˙ διό και τοις τιμώσι σε βρύεις ιάματα.
Αγία Θεοδώρα η εν Θεσσαλονίκη. Κοντάκιο
Ήχος πλ. δ΄ . Τη Υπερμάχω
Ως ποταμός εκ της Εδέμ ο ιστορούμενος, εκ της αγίας σου σορού μύρα ηδύπνοα αναβλύζουσι τη πόλει σου Θεοδώρα˙ ουκ εις τέσσαρας αρχάς αφωριζόμενα, την υφήλιον δε πάσαν αγιάζοντα,
ή και ψάλλει σοι, χαίρε γύναι ισάγγελε.
Αγία Θεοδώρα η εν Θεσσαλονίκη. Μεγαλυνάριο
Χαίροις των Οσίων η καλλονή. Χαίροις σωφροσύνης και ανδρείας στήλη λαμπρά. Χαίροις, Θεοδώρα, μοναζουσών το κλέος. Διό ῥείθροις σών μύρων πάντας αγίασον.
Αγία Θεοδώρα η εν Θεσσαλονίκη. Στίχοι
Θεσσαλονίκη σχούσα καλά μυρία,
Kαι Θεοδώραν πλούτον άσυλον φέρεις.