Άγιος Αναστάσιος ο Ναυπλιεύς ο Νεομάρτυρας. Βίος
Ο Άγιος Αναστάσιος μαρτύρησε στο Ναύπλιο στις 1 Φεβρουαρίου 1655.
Βίος του Αγίου Αναστασίου του Ναυπλιέως
Ο Άγιος Αναστάσιος ήταν γέννημα και θρέμμα του Ναυπλίου. Ήταν ζωγράφος στο επάγγελμα, μάλιστα «επιτήδειος εις την Τέχνην». Από μικρός αγαπούσε πολύ τον Χριστό και τους Αγίους της Εκκλησίας, και θέλησε να ασχοληθεί με την Αγιογραφία. Μαθήτευσε κοντά σε σπουδαίους δασκάλους της αγιογραφίας, όπως ήταν οι αδελφοί Δημήτριος και Γεώργιος Μόσχου, ενώ επισκέφθηκε και το Άγιον Όρος για να μελετήσει τις τοιχογραφίες σε διάφορες Ιερές Μονές και να βελτιώσει την τεχνική του. Ο Αναστάσιος συμμετείχε στην αγιογραφική παράδοση του Ναυπλίου, αλλά και στους πνευματικούς κύκλους της γενέτειράς του.
Ο Αρραβώνας και τα Μάγια
Ο Αναστάσιος αρχικά αρραβωνιάστηκε μία γυναίκα, αλλά διέλυσε τον αρραβώνα όταν έμαθε για εκείνη ηθικά σφάλματα. Οι συγγενείς της κοπέλας, θυμωμένοι από την απόφαση του Αναστασίου, του έκαναν μάγια για να τον αναγκάσουν να την παντρευτεί. Τα μάγια αυτά είχαν ως αποτέλεσμα να χάσει ο Αναστάσιος τα λογικά του. Άρχισε να τριγυρνά στους δρόμους σαν τρελός και να φωνάζει ασυνάρτητα λόγια.
Η Αλλαξοπιστία και η Μετάνοια
Τότε, οι Τούρκοι τον είδαν να περπατάει εδώ κι εκεί σαν τρελός, τον έπιασαν και τον έκαναν να αλλαξοπιστήσει. Του φόρεσαν ένα άσπρο σαρίκι και τον εξισλάμισαν χωρίς ο ίδιος να το καταλάβει. Αργότερα, όμως, με τη βοήθεια του Θεού, ο Αναστάσιος συνήλθε και είδε τα τούρκικα ρούχα που του είχαν φορέσει. Σοκαρισμένος από τις πράξεις του, πέταξε το σαρίκι στο χώμα και άρχισε να φωνάζει με παρρησία μπροστά στους Τούρκους: «Εγώ χριστιανός ήμουν, και χριστιανός είμαι, και χριστιανός θέλω να είμαι».
Η Σύλληψη και το Μαρτύριο
Οι Τούρκοι, βλέποντας ότι μετανόησε, όρμησαν εναντίον του και με χτυπήματα και σπρωξιές τον οδήγησαν στον δικαστή. Ο δικαστής προσπάθησε με διάφορους τρόπους, πότε με κολακείες και πότε με απειλές, να τον κάνει να απαρνηθεί τη χριστιανική πίστη του. Όμως ο Άγιος Αναστάσιος έμεινε ακλόνητος στην πίστη του. Δήλωσε με παρρησία ότι δεν αρνείται τον Κύριο Ιησού Χριστό, τον αληθινό Θεό, αλλά πιστεύει και τον προσκυνά ως δημιουργό και σωτήρα του, ενώ την πίστη στον Αλλάχ την αποστρέφεται.
Ο δικαστής, εξοργισμένος από την άρνηση του Αναστασίου, διέταξε τον αποκεφαλισμό του. Όμως οι Τούρκοι, πριν προλάβουν να τον αποκεφαλίσουν, όρμησαν πάνω του και τον χτυπούσαν με ξύλα, σπαθιά και μαχαίρια. Κατατρύπησαν το σώμα του Μάρτυρα και το κατέκοψαν σε μικρά κομμάτια, όπως παλιά οι Ιουδαίοι τον πρωτομάρτυρα Στέφανο. Έτσι, ο Άγιος Αναστάσιος μαρτύρησε την 1η Φεβρουαρίου 1655.
Η Μνήμη του Αγίου και οι Ναοί
Η μνήμη του Αγίου Αναστασίου εορτάζεται την 1η Φεβρουαρίου. Στο Ναύπλιο, η 1η Φεβρουαρίου είναι μέρα επίσημης αργίας και μεγάλης εορτής, διότι εορτάζεται ο προστάτης της πόλεως, ο Άγιος Αναστάσιος. Με βασιλικό διάταγμα της 14ης Νοεμβρίου 1935, η 1η Φεβρουαρίου καθιερώθηκε ως ημέρα ολοκληρωτικής αργίας των καταστημάτων του Ναυπλίου. Ο Άγιος Αναστάσιος εικονίζεται συνήθως να κρατά ένα κλαδί ελιάς, επειδή, σύμφωνα με την παράδοση, το σημείο όπου μαρτύρησε βρίσκεται δίπλα σε μια υπεραιωνόβια ελιά στην πλατεία Παναγιάς, στη βόρεια πλευρά του Ιερού Ναού του Γενεσίου της Θεοτόκου.
Στον τόπο του μαρτυρίου υπάρχει μνημείο και δίπλα ο ιερός ναός αφιερωμένος στο Γενέσιο της Θεοτόκου και στον Άγιο Αναστάσιο τον Ναυπλιέα. Στην παραλιακή οδό Ναυπλίου – Νέας Κίου, υπάρχει ένας περικαλλής Ναός προς τιμήν του Αγίου, ο οποίος εγκαινιάστηκε στις 4 Ιουνίου 1995. Έκτοτε, εορτάζεται πανηγυρικά και η επέτειος των εγκαινίων του Ναού την Κυριακή των Αγίων 318 Θεοφόρων Πατέρων, της εν Νικαία Α΄ Οικουμενικής Συνόδου. Η μνήμη του Αγίου εορτάζεται με λαμπρότητα και στον ιστορικό ναό της Παναγίας Ναυπλίου, όπου στεγάζεται η μεγάλη επάργυρη εικόνα του Αγίου Αναστασίου.
Το Εκκλησιαστικό και Πολιτικό Πλαίσιο της Εποχής
Το μαρτύριο του Αγίου Αναστασίου συνέβη κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας στο Ναύπλιο, μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από τον Ενετο-Τουρκικό πόλεμο (1645-1669). Το Ναύπλιο, ως λιμάνι σε καίρια θέση, χρησίμευε ως βάση για ανεφοδιασμό των Τούρκων. Ο πόλεμος αυτός είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του φανατισμού των Οθωμανών, καθώς και την καχυποψία τους κατά των Χριστιανών.
Την εποχή του μαρτυρίου, Μητροπολίτης Ναυπλίου και Άργους ήταν ο Θεοφάνης, ο οποίος καθαιρέθηκε το 1654 λόγω οικονομικών ατασθαλιών. Στη θέση του διορίστηκε ο ιερομόναχος Μακάριος, αλλά ο Θεοφάνης αποκαταστάθηκε το 1655. Ο Θεοφάνης καθαιρέθηκε και πάλι το 1665. Αυτή η αστάθεια στην εκκλησιαστική διοίκηση υποδεικνύει μια χαλαρότητα των εκκλησιαστικών αρχών, και την έλλειψη πνευματικής ηγεσίας στο Ναύπλιο, κατά την περίοδο του μαρτυρίου του Αγίου Αναστασίου.
Απολυτίκια και Κοντάκια του Αγίου
Υπάρχουν διάφορα απολυτίκια και κοντάκια προς τιμήν του Αγίου Αναστασίου του Ναυπλιέως:
- Απολυτίκιον (Ἦχος δ’)
Τοῖς ξίφεσιν ἐτμήθη σου τὸ σῶμα τὸ ἅγιον, ὑπ’ Ἀγαρηνῶν ἀλλοπίστων, ὦ στερρὲ Ἀναστάσιε, καὶ πλήρης θείας χάριτος δειχθείς, θαυμάσιος ἐγένου τοῖς πιστοῖς. Διὰ τοῦτο καὶ ἡμεῖς σου τὴν μνήμην τὴν σεπτὴν ἐν ᾠδαῖς εὐφημοῦμεν. Χαίροις οὖν Νεομάρτυς τοῦ Χριστοῦ, χαίροις τὸ ἡμέτερον καύχημα, καὶ χαίροις ὁ τῆς πόλεως Ναυπλίου φρουρός τε ὁ ἔνδοξος. -
Έτερον Ἀπολυτίκιον (Ἦχος δ’ – ταχὺ προκατάλαβε)
Τρυφὴν τὴν ἀκήρατον, ἰχνηλατῶν ἐκ παιδός, βασάνους ὑπήνεγκας, ὑπὲρ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ, καὶ ἤθλησας ἄριστα ὅθεν τὴν τῶν θαυμάτων, κομισάμενος χάριν, λύτρωσαι πάσης βλάβης, καὶ παντοίας ἀνάγκης, Τρύφων Μεγαλομάρτυς, τοὺς σὲ μακαρίζοντας. -
Του Νεομάρτυρος (Ήχος α’ – Του λίθου σφραγισθέντος)
Τοις Ξίφεσιν ετμήθη σου το σώμα σου το άγιον, υπ’ Αγαρηνών αλλοπίστων, ώ στερρέ Αναστάσιε καί πλήρης θείας χάριτος δειχθείς, θαυμάσιος εγένου τοίς πιστοίς· διά τούτο καί ημείς Σού τήν μνήμην τήν σεπτήν έν ωδαίς ευφημούμεν· Χαίροις ούν Νεομάρτυς τού Χριστού· χαίροις τό ημετέρον καύχημα, καί χαίροις ό τής πόλεως Ναυπλίου φρουρός τε ό ένδοξος. -
Δόξα πατρί. (Ήχος γ’ – Μέγαν εύρατο)
Μάγαν εύρατο πόλις Ναυπλιου, Σέ υπέρμαχον καί πολιούχον, Αθλοφόρε Χριστού Αναστάσιε, Αγαρηνών γάρ καθείλες τό φρύαγμα, καί έν Σταδίω Χριστόν ωμολόγησας. Δι’ ό Άγιε, μή παύση δεόμενος, τού λυτρωθήναι κινδύνων, τάς ψυχάς τών ευφημούντων Σε. -
Κοντάκιον (Ἦχος πλ. δ’ – Ὡς ἀπαρχᾶς)
Τριαδικὴ στερρότητι, πολυθεΐαν ἔλυσας ἐκ τῷ περάτων Ἀοίδιμε, τίμιος ἐν Κυρίῳ γενόμενος, καὶ νικήσας τυράννους ἐν Χριστῷ, τῷ Σωτήρι τὸ στέφος εἴληφας τῆς μαρτυρίας σου, καὶ χαρίσματα θείων ἰάσεων, ὡς ἀήττητος. -
Τού Νεομάρτυρος. Κοντάκιον (Ἦχος δ’ – Επεφάνης σήμερον)
Ευφημείν ού λείπομεν, τούς σούς αγώνας, Μάρτυς Αναστάσιε υπέρ Χριστού ούς υπέστης· μέγας εδείχθεις έν μάρτυσι, σοφ΄ςε τοίς νέοις, καί χαίροις τώ κτίστη σου.
Αυτά τα απολυτίκια και κοντάκια τονίζουν τη γενναιότητα του Αγίου, την ακλόνητη πίστη του και την τιμή που του αποδίδεται ως προστάτη του Ναυπλίου.
Συμπεράσματα
Το μαρτύριο του Αγίου Αναστασίου είναι μια ιστορία πίστης και γενναιότητας, που διαδραματίστηκε σε μια δύσκολη εποχή. Ο Άγιος, παρά τις δυσκολίες και τις δοκιμασίες, παρέμεινε σταθερός στην πίστη του και θυσιάστηκε για τον Χριστό. Η μνήμη του τιμάται στο Ναύπλιο και σε άλλες περιοχές, και ο βίος του αποτελεί πηγή έμπνευσης για τους πιστούς.
Ο Άγιος Αναστάσιος, αν και δεν είχε συμπαράσταση από την εκκλησιαστική ηγεσία της εποχής του, κατάφερε με την ακλόνητη πίστη του και την θυσία του, να εμπνεύσει τους κατοίκους του Ναυπλίου και να γίνει σύμβολο πίστης και γενναιότητας.
Ο Άγιος Αναστάσιος ο Ναυπλιεύς μαρτύρησε όπως ο Άγιος Στέφανος ο Πρωτομάρτυρας στα χέρια των Ιουδαίων.
Στον τόπο του μαρτυρίου του υπάρχει μνημείο και δίπλα υπάρχει ο ιερός ναός αφιερωμένος στο Γεννέσιο της Θεοτόκου και στον Άγιο Αναστάσιο τον Ναυπλιεύ.
Άγιος Αναστάσιος ο Ναυπλιεύς ο Νεομάρτυρας. Γιορτή
Ο Άγιος Αναστάσιος ο Ναυπλιεύς ο Νεομάρτυρας γιορτάζει στις 1 Φεβρουαρίου.
Απολυτίκιο του Αγίου Αναστασίου του Ναυπλιέως
Τοις ξίφεσιν ετμήθη σου το σώμα το άγιον, υπ’ Αγαρηνών αλλοπίστων, ω στερρέ Αναστάσιε, και πλήρης θείας χάριτος δειχθείς, θαυμάσιος εγένου τοις πιστοίς. Δια τούτο και ημείς σου την μνήμην την σεπτήν εν ωδαίς ευφημούμεν. Χαίροις ουν Νεομάρτυς του Χριστού, χαίροις το ημέτερον καύχημα, και χαίροις ο της πόλεως Ναυπλίου φρουρός τε ο ένδοξος.
Α.Α.
Άγιος Αναστάσιος ο Ναυπλιεύς, ποίημα του Ελισαίου Καπαδόπουλου
Ζωγράφος
στην πόλη
του Ναυπλίου.
Ζάλος
οι δόλοι
του βίου.
Διαλύει
τον αρραβώνα του
για λόγους ηθικούς.
Αρχίζει
τον αγώνα του
χριστιανικής αιδούς.
Για εκδίκηση
του κάνουν
μάγια.
Καθίζηση
του νου.
Σκέψεις ρημάδια.
Οθωμανοί
τον υποχρεώνουν
να αλλαξοπιστήσει.
Χριστιανοί
βεβαιώνουν
πως έχει παρανοήσει.
Μόλις συνέλθει
θα πετάξει το σαρίκι
θα δηλώσει Χριστιανός.
Ο Χριστός τον θέλγει
του ανήκει.
Το μαρτύριό του επωδός.