Με μια Ματιά. Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος
Η βάση της Χριστιανικής διδασκαλίας για τον Άγιο Θεοφάνη ήταν η αγάπη.
Τα μέσα για την επίτευξη της αγάπης ήταν η Εκκλησία και τα Μυστήρια.
Ο Άγιος Θεοφάνης ήταν ένας μεγάλος δάσκαλος και τον αγαπούσαν πολύ οι μαθητές του. Πίστευε ότι η αγωγή είναι το πιο άγιο έργο από όλα.
Έδωσε μεγάλη σημασία στην προσευχή και στη μυστηριακή ζωή. Θεωρούσε την εξομολόγηση και τη Θεία Μετάληψη ως βασικά μέσα για την επίτευξη της τελειότητας.
Έγραψε ότι η μετάνοια είναι αστείρευτη πηγή της αληθινής χριστιανικής ζωής.
Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος. Βίος
Ο Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος γεννήθηκε ως Γεώργιος Βασιλιέβιστς Γοβόρωφ το 1815 στο χωριό Τσερνάφσκα της επαρχίας Ορλόφ.
Η δυνατή πίστη και η ευλάβειά του ήταν οικογενειακή κληρονομιά, καθώς ο πατέρας του ήταν ευσεβής ιερέας.
Ξεκίνησε την εκπαίδευσή του στο χωριό του και το 1831 γράφτηκε στο Σεμινάριο του Ορλόφ. Συνέχισε τις σπουδές του στη Θεολογική Ακαδημία του Κιέβου από το 1837 έως το 1841.
Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, επισκεπτόταν τακτικά τη Λαύρα του Κιέβου, λίκνο του ρωσικού μοναχισμού. Εκεί, συνάντησε σπουδαίους πνευματικούς που γέννησαν μέσα του την επιθυμία για τη μοναχική ζωή. Έτσι, το 1841, λίγο πριν ολοκληρώσει τις σπουδές του, πήρε την απόφαση να γίνει μοναχός.
Ο στάρετς Παρθένιος υποδέχτηκε με ενθουσιασμό τον νεαρό Γεώργιο στη Λαύρα, δίνοντάς του το όνομα Θεοφάνης.
Ο Παρθένιος διέκρινε στον Θεοφάνη τον ιδανικό μοναχό, καθώς συνδύαζε την πίστη στο Θεό, την αγάπη για τη μοναχική ζωή και την υψηλή μόρφωση. Του έδωσε τη σημαντική συμβουλή να ασκεί διαρκώς την αδιάλειπτη νοερά προσευχή. Μέσα στο 1841, ο Θεοφάνης χειροτονήθηκε διάκονος και στη συνέχεια πρεσβύτερος.
Αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του, διορίστηκε καθηγητής Ηθικής, Φιλοσοφίας, Λογικής και Λατινικών σε διάφορες Ακαδημίες και Σχολές.
Το 1847 ταξίδεψε στα Βαλκάνια, όπου ήρθε σε επαφή με τον ελληνορθόδοξο μοναχισμό και τον πολιτισμό. Η ακαδημαϊκή του πορεία συνεχίστηκε με την ανάδειξή του σε πρύτανη της Θεολογικής Ακαδημίας της Αγίας Πετρούπολης και κρατικό επιθεωρητή σχολείων το 1857.
Δύο χρόνια αργότερα, το 1859, η Εκκλησία τού πρότεινε να χειροτονηθεί επίσκοπος. Διορίστηκε αρχικά στην επαρχία Ταμπώφ και αργότερα στην έδρα της επαρχίας Βλαδιμίρ . Με ταπείνωση, αποδέχτηκε το αξίωμα, πιστεύοντας ότι η προσφορά του προς την Εκκλησία θα ήταν μεγαλύτερη ως επίσκοπος.
Η επισκοπική διακονία του Θεοφάνη σημαδεύτηκε από μεγάλη επιτυχία. Εργάστηκε με ζήλο για το ποίμνιό του, αψηφώντας τις δυσκολίες και τις πίκρες που αντιμετώπισε από κακοπροαίρετους ανθρώπους. Βιογράφος του αναφέρει ότι ως επίσκοπος, επιδίωκε να έρχεται κοντά με τους πιστούς και να καλλιεργεί σχέσεις αγάπης και αφοσίωσης.
Ο πόθος του για ολοκληρωτική αφιέρωση στο Θεό, τον οδήγησε στους Αγίους Τόπους.
Εκεί, επισκέφτηκε πολλά μοναστήρια και σκήτες της Παλαιστίνης, και έμεινε για μεγάλο χρονικό διάστημα στη Λαύρα του Αγίου Σάββα. Στη Λαύρα, είχε την ευκαιρία να μελετήσει τη διδασκαλία και την παράδοση των Πατέρων της Εκκλησίας και του ανατολικού ορθόδοξου μοναχισμού.
Επέστρεψε στη Ρωσία, αλλά σύντομα αναχώρησε ξανά για την Ανατολή. Έζησε στην Κωνσταντινούπολη ως ιερέας της Ρωσικής Πρεσβείας.
Το 1857 διορίστηκε ξανά καθηγητής και κοσμήτορας της Θεολογικής Ακαδημίας, αλλά παραιτήθηκε σύντομα και περιορίστηκε στη θέση του επιθεωρητή των θρησκευτικών σχολείων της Αγίας Πετρουπόλεως.
Το 1866, ύστερα από 25 χρόνια καρποφόρας διακονίας, υπέβαλε την παραίτησή του, η οποία έγινε δεκτή. Ο λαός τον αποχαιρέτησε με συγκίνηση, ενώ ο ίδιος, με δάκρυα στα μάτια, συμβούλευσε τους πιστούς να φυλάσσονται από τους ψευδοδιδασκάλους, να μένουν πιστοί στην Εκκλησία και να επιζητούν την Θεία Χάρη
Κατέφυγε στην έρημο Βισένσκ και έζησε ως έγκλειστος για 28 χρόνια σε ένα ταπεινό κελί. Μέσα από την αδιάλειπτη προσευχή, τη νηστεία και την αγρυπνία, έφτασε σε υψηλά επίπεδα αγιότητας. Παράλληλα με την πνευματική άσκηση, αφιερώθηκε στη συγγραφή.
Ο Άγιος Θεοφάνης υπήρξε ένας από τους πιο παραγωγικούς συγγραφείς της ρωσικής Ορθοδοξίας. Συνέγραψε θεολογικές, ηθικές και ερμηνευτικές μελέτες, καθώς και μεταφράσεις. Μετέφρασε στα ρωσικά την «Φιλοκαλία» και τους μοναχικούς κανόνες των Αγίων Παχωμίου, Μεγάλου Βασιλείου, Βενεδίκτου και Κασσιανού. Στο συγγραφικό του έργο, εστιάζει στη σωτηρία της ψυχής, σε αντίθεση με τον Λέοντα Τολστόι.
Παρά την επιθυμία του για ησυχία, η φήμη του έφτασε σε όλη τη Ρωσία. Πλήθος επιστολών, με ερωτήματα για πνευματικά θέματα, κατέφθαναν στο κελί του, στις οποίες πάντοτε προσπαθούσε να απαντήσει. Οι περισσότερες από αυτές τις επιστολές σώζονται μέχρι και σήμερα.
Η έρημος Βισένσκ, χάρη στην παρουσία του, έγινε πόλος έλξης για χιλιάδες πιστούς, οι οποίοι επιζητούσαν την ευλογία και τις συμβουλές του.
Ο Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος κοιμήθηκε ειρηνικά στις 10 Ιανουαρίου 1894.
Η αγιότητά του, αναγνωρισμένη από τον λαό ήδη εν ζωή, επιβεβαιώθηκε και επίσημα από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ρωσίας στις 6 Ιουνίου 1988.
Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος. Γιορτή
Ο Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος γιορτάζει στις 10 Ιανουαρίου.
Ύμνοι υπό της Καθηγουμένης Ισιδώρας Μοναχής Αγιεροθεϊτίσσης
Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος. Απολυτίκιο
ήχος α΄. Της ερήμου πολίτης
Θεοφάνους οσίου, του εγκλείστου θαυμάσωμεν, την θεοφιλή πολιτείαν, και την κρείττονα έφεσιν˙σοφίας γάρ υπήρξεν εραστής, και βίβλων θεοσόφων συγγραφεύς, κατά μόνας προσευχόμενος εκτενώς, αγάπης τη εγγύτητι. Χαίροις ο Ιεράρχης ο κλεινός, χαίροις σοφέ διδάσκαλε˙ χαίροις ο της Ρωσίας τον λαόν, ποιμάνας εν ευθύτητι.
Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος. Κοντάκιο
ήχος πλάγιος δ. Τη Υπερμάχω στρατηγώ
Τον της Ρωσίας γνωστικώτατον Επίσκοπον,τής ησυχίας εραστήν, φιλοσοφώτατον, τον συγγράψαντα σοφία θεοκινήτω˙ εν τοις βίβλοις αληθείας τα διδάγματα, Θεοφάνην επαινέσωμεν τον έγκλειστον, τούτω λέγοντες. Χαίροις πάτερ Θεόφανες.
Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος. Κάθισμα
ήχος α´. Τον τάφον Σου Σωτήρ
Σκιρτήσωμεν πιστοί, υπαντώντες εν ύμνοις, την μνήμην την φαιδράν, Θεοφάνους Εγκλείστου, αυτού εγκωμιάζοντες, τα λαμπρά κατορθώματα. Χαίρων ήνυσε, μετά σπουδής γάρ ενθέου, της ασκήσεως, την τεθλιμμένην πορείαν, Θεού δι’ αγάπησιν.