Η πνευματική ζωή ορίζεται ως μια ασκητική και συγχρόνως μυστηριακή ζωή, η οποία δεν μπορεί να υπάρξει η μια χωρίς την άλλη. Η άσκηση είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ορθή βίωση των μυστηρίων.
Η πνευματική ζωή ξεκινάει από την αποφασιστικότητα του ανθρώπου να υπερβεί τα πάθη και τις κακές συνήθειες που έχουν εδραιωθεί μέσα του, είτε από δική του επιλογή, είτε από εξωτερικές επιδράσεις.
Ο πατέρας Παύλος μιλάει για την πνευματική άσκηση και τον τρόπο έναρξής της. Αναλύεται η δυσκολία της αρχικής φάσης, λόγω παθών και προκαταλήψεων, ενώ τονίζεται η σημασία της υπομονής και της αυτοπειθαρχίας.
Παράλληλα, γίνεται αναφορά σε πατερικά κείμενα, όπως ο Ευεργετινός και το Γεροντικό της Ερήμου, και σε Αγίους όπως η Αγία Συγκλητική, για την κατανόηση της πνευματικής ζωής και τη σχέση της με τα Άγια Μυστήρια.
Τέλος, υπογραμμίζεται η διαφορά μεταξύ ποσότητας και ποιότητας στην πνευματική ζωή και η σημασία της προσευχής και της μετάνοιας.
Η Αρχή της Άσκησης
Ας δούμε πιο αναλυτικά τι μας λέει ο πατέρας Παύλος
Έναρξη της Άσκησης: Υπέρβαση Προλήψεων και Παθών
Η άσκηση ξεκινά με την υπέρβαση των προλήψεων και των παθών. Σύμφωνα με τον Ευεργετινό, οι προλήψεις σε ένα πατερικό κείμενο αναφέρονται στις προγενέστερες αμαρτίες και κακές συνήθειες. Τα πάθη μπορούν να θεωρηθούν ως προκαταλήψεις, αμαρτίες που έχουν καταλάβει την ψυχή του ανθρώπου. Για να ζήσει κανείς πνευματικά, πρέπει να υπερβεί αυτές τις προκαταλήψεις, τα κακά πάθη, τις έξεις, τις συνήθειες, τις αντιλήψεις, τους κοσμικούς λογισμούς και τις επιθυμίες που έχουν εισχωρήσει μέσα του, είτε εκούσια είτε μέσω του οικογενειακού περιβάλλοντος ή της κοινωνίας. Αυτά μπορούν να θεωρηθούν και ως κοινωνικά στερεότυπα.
Υπομονή και Βία στον Εαυτό
Απαιτείται υπομονή και βία στον εαυτό μας. Η αρετή φαίνεται δύσκολη στην αρχή εξαιτίας των παθών και των προλήψεων. Η υπέρβαση της αρχικής δυσκολίας είναι το κλειδί, και η ισχυρή θεμελίωση στην αρχή είναι πολύ ωφέλιμη.
Πνευματική Ζωή: Ασκητική και Μυστηριακή
Η πνευματική ζωή δεν είναι απλώς μυστηριακή, αλλά και ασκητική. Δεν μπορεί να υπάρχει το ένα χωρίς το άλλο. Πολλοί μιλούν για μυστήρια, αλλά παραμελούν την άσκηση. Τα μυστήρια χωρίς άσκηση μπορεί να βλάψουν. Όπως λέει και ο Απόστολος Παύλος στους Κορινθίους, πολλοί αρρωσταίνουν και πεθαίνουν, επειδή κοινωνούν ανάξια.
Προαίρεση του Ανθρώπου
Η προαίρεση του ανθρώπου είναι το μεγαλύτερο μυστήριο στην πνευματική ζωή. Μπορεί κάποιος να έχει πνευματική ζωή ζώντας στην πόλη, ενώ κάποιος άλλος να έχει ραθυμία ζώντας στο βουνό. Όλα εξαρτώνται από την προαίρεση του ανθρώπου.
Προετοιμασία για τον Θάνατο των Παθών
Πρέπει να είμαστε έτοιμοι για τον θάνατο των παθών. Δεν εννοείται φυσικά σωματικός θάνατος, αλλά η νέκρωση των παθών. Πρέπει να είμαστε έτοιμοι να πεθάνει το πάθος και να θεωρούμε προτιμότερο τον θάνατο παρά τη ζωή μακριά από τον Θεό. Καλύτερα ένας θάνατος χάριν του Θεού παρά μια ζωή χωρίς τον Θεό.
Μέτρο στην Πνευματική Ζωή
Απαιτείται μέτρο στην πνευματική ζωή, όχι ποσότητα αλλά ποιότητα. Δεν πρέπει να ξεκινάμε με υπερβολές, αλλά σταδιακά και με μέτρο.
Ταπείνωση του Σώματος και της Ψυχής
Η άσκηση είναι απαραίτητη για να ταπεινωθεί το σώμα με νηστεία, αγρυπνία και προσευχή, ώστε να ταπεινωθεί και η ψυχή και να έρθει η χάρη του Θεού. Όταν ταπεινώνεται το σώμα, συνταπεινώνεται και η ψυχή, και έτσι ο άνθρωπος καθαρίζεται και γίνεται δεκτικός των Αγίων Μυστηρίων.
Προετοιμασία για τη Θεία Κοινωνία
Χρειάζεται εγκράτεια, νηστεία, εξομολόγηση και αλλαγή ζωής πριν από τη Θεία Κοινωνία. Ο Κύριος μας καλεί “μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης προσέλθετε”. Ο φόβος Θεού, η πίστη και η αγάπη πρέπει να έχουν αντίκτυπο στη ζωή μας.
Κόπος και Χαρά
Ο αγώνας για όσους προσεγγίζουν τον Θεό είναι μεγάλος και απαιτεί κόπο στην αρχή, αλλά ακολουθεί ανεκδιήγητη χαρά. Όπως λέει η Αγία Συγκλητική, στην αρχή πνιγόμαστε από τον καπνό, αλλά μετά κατορθώνουμε αυτό που ζητούμε.
Παράδεισος και Θεία Βοήθεια
Ο παράδεισος κερδίζεται με βία, και κανείς δεν πρόκειται να βοηθήσει παρά μόνο ο Θεός. Στην αρχή ο Θεός αφήνει να δει πώς θα αγωνιστούμε, αλλά όταν αρχίσουμε να αγωνιζόμαστε, μας γεμίζει με αρετές.
Επιμονή και Ολοκλήρωση
Ανέχεια στον καπνό και την προσπάθεια οδηγεί στην αποτυχία, ενώ η επιμονή φέρνει την επιθυμητή φλόγα. Πρέπει να ολοκληρώσουμε την προσπάθεια και να μην τα αφήσουμε στη μέση.
Βία στον Εαυτό
Πρέπει να βιάζουμε τον εαυτό μας για να κατορθώσουμε το καλό. Όπως λέει ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, η ζωή του καλού χριστιανού είναι μια συνεχής βία στον εαυτό του.
Αποκοπή Παθών
Ο Αββάς Ισαάκ ο Σύρος τονίζει ότι μεγαλύτερο από τα θαύματα είναι το να κόψουμε το πάθος και την αδυναμία μας. Το θαύμα οφείλεται στη θεία χάρη, ενώ η καταπολέμηση των παθών είναι δικός μας κόπος.
Τήρηση Εντολών
Το πιο δύσκολο στην πνευματική ζωή είναι να φυλάμε τις εντολές του Θεού. Αυτές οι εντολές μας καλούν να συγχωρούμε, να σκεφτόμαστε τον διπλανό μας και να μην κάνουμε ότι δεν θέλουμε να μας κάνουν.
Αδιαφορία για τον Κόσμο
Πρέπει να αδιαφορήσουμε για την τιμή, την ανάπαυση και τη δόξα του κόσμου. Να αδιαφορήσουμε για το τι θα πει ο κόσμος και να μας ενδιαφέρει μόνο το τι θα πει ο Θεός.
Έναρξη με Ενθουσιασμό
Να ξεκινάμε με ενθουσιασμό και ζέση τον πνευματικό αγώνα, όχι με ραθυμία και τεμπελιά.
Εργασία Εντολών
Η χάρη του βαπτίσματος φανερώνεται δια της εργασίας των εντολών. Όσο προσευχόμαστε, δίνουμε ελεημοσύνη, αγαπάμε και συγχωρούμε, τόσο αισθανόμαστε τη χάρη που μας έδωσε ο Θεός.
Βοήθεια Θεού και Αγίων
Πριν από κάθε προσπάθεια, να κάνουμε τον σταυρό μας και να ζητάμε τη βοήθεια του Θεού και των Αγίων.
Δόξα Θεού
Ο αγώνας πρέπει να είναι προς δόξα Θεού, όχι για τον εαυτό μας.
Αυτά τα σημεία, αν και απαιτούν προσπάθεια και κόπο, οδηγούν σε μια πνευματική ζωή γεμάτη χαρά, ειρήνη και τη χάρη του Θεού.