Ομιλία αρχιμανδρίτη Γεωργίου Καψάνη
Η εορτή του Γενεθλίου του Τιμίου Προδρόμου αποτελεί για την Εκκλησία του Θεού μια υπόθεση βαθιάς πνευματικής χαράς και ευφροσύνης. Η σημασία της μνήμης αυτής αναδεικνύεται από τα ιερά γράμματα της ακολουθίας, τα οποία φανερώνουν δύο θαυμαστά γεγονότα.
Τα Θαυμαστά Γεγονότα και η Θεία Επέμβαση
Η πνευματική χαρά της ημέρας αυτής πηγάζει από δύο παράλληλες «λύσεις» που σηματοδοτούν την άμεση και παντοδύναμη επέμβαση του Θεού. Αφενός, λύθηκαν τα «δεσμά της θυρώσεως» της Αγίας Ελισάβετ, της μητέρας του Προδρόμου, επιτρέποντάς της να γεννήσει στην προχωρημένη της ηλικία. Αφετέρου, συγχρόνως, λύθηκε και η γλώσσα του Ζαχαρία, του πατέρα του Προδρόμου, ο οποίος ανέκτησε την ομιλία του μόλις ανακοίνωσε το όνομα του παιδιού του, Ιωάννης, όπως του είχε δοθεί από τον άγγελο.
Αυτές οι δύο απελευθερώσεις, η λύση των δεσμών της μήτρας και η λύση της γλώσσας, μαρτυρούν σαφώς την επέμβαση του Θεού. Ο ομιλητής υπογραμμίζει πως τίποτα το σημαντικό, και μάλιστα τίποτα το «μεγάλο, σωτηριώδες», δεν μπορεί να συμβεί στον κόσμο «Εάν δεν το πέμψει ο ουρανός. Εάν δεν δοθεί η χάρις του Θεού εάν δεν ενεργήσει ο Θεός». Αυτό τονίζει την απόλυτη αναγκαιότητα της θείας χάριτος και ενέργειας για την πραγμάτωση των σωτηριωδών γεγονότων.
Η Συνεργία Θεού και Ανθρώπου
Ενώ η θεία ενέργεια είναι απαραίτητη, ο Θεός δρα και ενεργεί «τα σωτηριώδη, τα μεγάλα, τα ένδοξα, τα αιώνια» εκεί όπου υπάρχει «η ανταπόκριση του ανθρώπου». Τα θαυμαστά αυτά γεγονότα, που τιμούμε σήμερα, συνέβησαν σε «δικαίους ανθρώπους». Ο Ζαχαρίας και η Ελισάβετ περιγράφονται ως άνθρωποι που λάτρευαν τον Θεό, τηρούσαν τις άγιες εντολές Του και είχαν «φόβον Θεού». Γι’ αυτό τον λόγο, ο Θεός τους αξίωσε αυτών των θαυμαστών γεγονότων.
Αυτό αποτελεί παράδειγμα και δίδαγμα για τους πιστούς σήμερα. Εάν επιθυμούμε ο Θεός να ενεργεί στη ζωή μας, τότε είναι απαραίτητο να «συνεργούμε με τον Θεό». Δεν είναι δυνατόν ο Θεός να πράξει κάτι σε εμάς, εάν εμείς δεν προσφερθούμε σε Αυτόν, καθώς σέβεται την ελευθερία μας. Παρομοίως, ο άνθρωπος δεν μπορεί να κάνει τίποτα το «μεγάλο, αξιόλογο και σωτήριο» χωρίς τη χάρη του Θεού. Οι Ορθόδοξοι Πατέρες της Εκκλησίας δίνουν ιδιαίτερη έμφαση σε αυτό το μυστήριο της συνεργίας Θεού και ανθρώπου. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, «Τίποτα δεν μπορεί να κάνει ο Θεός χωρίς τη θέληση του ανθρώπου και τίποτα δεν μπορεί να κάνει ο άνθρωπος χωρίς τη θέληση του Θεού και χωρίς τη χάρη του Θεού».
Ο Τίμιος Πρόδρομος ως «Λείμμα κατ’ εκλογήν»
Η εορτή του Τιμίου Προδρόμου είναι πηγή χαράς, καθώς «εγκομιαζομένων δικαίων εφρανθίσονται λαοί». Το εγκώμιο του Προδρόμου δεν είναι μόνο για τον ίδιο, αλλά αποτελεί εγκώμιο για την Εκκλησία του Θεού, τόσο την Παλαιά όσο και την Καινή Διαθήκη. Ο Πρόδρομος αναγνωρίζεται ως μέρος του «λείμματος κατ’ εκλογήν», του «προφητικού λίματος». Αυτός ο όρος αναφέρεται στο «υπόλοιπον των ευσεβών» που ο Θεός διατηρούσε διαμέσου της ιστορίας της Παλαιάς Διαθήκης.
Παρά την αποστασία των ανθρώπων σε κάθε εποχή, ο Θεός πάντοτε έσωζε και διατηρούσε μια μικρή ομάδα πιστών, αληθινών και ευλαβών ανθρώπων. Αυτή η ευλαβής μερίδα ανθρώπων ονομάζεται «λείμμα», δηλαδή υπόλοιπο, «προφητικό υπόλοιπο». Αυτό το προφητικό υπόλοιπο κατέληξε και κορυφώθηκε στον Τίμιο Πρόδρομο και στην Αγία Θεοτόκο.
Ο Πρόδρομος και η Μοναχική Κλήση
Για τους μοναχούς, ο Τίμιος Πρόδρομος έχει ιδιαίτερη σημασία και βάρος.
Σύμφωνα με τους Αγίους Πατέρες, ο Πρόδρομος θεωρείται και «ο αρχηγός του μοναχικού σχήματος». Οι Πατέρες διδάσκουν ότι οι μοναχοί κλήθηκαν να αντικαταστήσουν το τάγμα του «πεσόντος Εωσφόρου, του πεσόντος αγγέλου». Κάθε μοναχός που ενδύεται το μοναχικό σχήμα έχει την ευθύνη να αντικαταστήσει έναν εκπεσόντα άγγελο, ώστε και ο ίδιος να γίνει «άγγελος» και να ζήσει την «αγγελική πολιτεία, την αγγελική ζωή».
Αυτή η αναφορά δεν γίνεται για να επαινεθεί το μοναχικό σχήμα, αλλά για να τονιστεί η «μεγίστη ευθύνη του μοναχού». Ενώ το μοναχικό επάγγελμα αποτελεί «μεγάλο επάγγελμα, μεγάλη υπόσχεσης, μεγάλη δωρεά», ταυτόχρονα φέρει και υψίστη ευθύνη. Ο μοναχός καλείται, μέσω της ασκήσεώς του, της ταπεινώσεώς του, της προσευχής του και της υπακοής του, να αντικαταστήσει έναν εκ των πεσόντων αγγέλων, δηλαδή των δαιμόνων. Ο απώτερος σκοπός είναι «να πληρωθεί ο ουρανός από νέους αγγέλους, από νέους αγίους ανθρώπους, όπως είναι το θέλημα του Θεού».
Η εικόνα (στην αρχή της σελίδας) που συνοδεύει το κείμενο έχει φιλοτεχνηθεί από την αγιογράφο Βασιλική Σαμαρά. Στη Ματιά δημοσιεύεται με την άδεια της αγιογράφου, για την οποία και την ευχαριστούμε θερμά!