Δείτε το βίντεο
Οι Άγγελοι κι ο Κόσμος τους
Ο πατέρας Παύλος εξετάζει τη φύση και τον ρόλο των Αγγέλων, με βάση την Αγία Γραφή (Παλαιά και Καινή Διαθήκη) και τις διδασκαλίες των Πατέρων της Εκκλησίας. Αναλύει την προέλευση των αγγέλων, την υπηρεσία τους προς τον Θεό και τους ανθρώπους, καθώς και τις διάφορες αναφορές σε αυτούς στην Αγία Γραφή.
Επισημαίνει τη σπουδαία σημασία της προσευχής στον φύλακα άγγελο και προειδοποιεί για τον κίνδυνο παραπλανητικών πρακτικών σχετικών με τους αγγέλους. Τέλος, τονίζεται η συμμετοχή των αγγέλων στην σωτηρία των ανθρώπων και η αφοσίωσή τους στο έργο του Θεού.
Ορισμός και Φύση των Αγγέλων
Σύμφωνα με λεξικογραφικό ορισμό που αναφέρεται, άγγελος είναι ένα αόρατο ον, πνεύμα, το οποίο βρίσκεται στην υπηρεσία του Θεού. Ωστόσο, ο όρος μπορεί επίσης να αφορά πνεύματα που είναι στην υπηρεσία του διαβόλου, οι οποίοι χαρακτηρίζονται ως εκπεσόντες άγγελοι.
Ο άγγελος περιγράφεται ως μια αόρατη δύναμη που εκτελεί τη βούληση του Θεού.
Η Αγία Γραφή και η εκκλησιαστική διδασκαλία παρουσιάζουν τους αγγέλους ως πνευματικά όντα. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία, οι άγγελοι αγιογραφούνται ή ζωγραφίζονται με φτερά. Αυτή η απεικόνιση δεν υποδηλώνει ότι διαθέτουν σωματικά φτερά, αλλά χρησιμοποιείται για να συμβολίσει την ταχύτητα με την οποία εκτελούν το θέλημα του Θεού και τον ρόλο τους ως αγγελιοφόροι. Ουσιαστικά, είναι αγγελιοφόροι του Θεού.
Οι άγγελοι είναι πνευματικά υπηρετικά όντα, τα οποία αποστέλλονται από τον Θεό για να εξυπηρετούν αυτούς που πρόκειται να κληρονομήσουν τη σωτηρία.
Στην Καινή Διαθήκη, αναφέρεται ότι δεν νυμφεύονται.
Δημιουργία και Σκοπός
Σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, οι άγγελοι, όπως και οι άνθρωποι αργότερα, δημιουργήθηκαν από τον Θεό με κίνητρο την “εκστατική Του αγάπη”. Ο σκοπός αυτής της δημιουργίας ήταν να μοιραστούν τη μακαριότητά Του.
Ο σκοπός τόσο των αγγέλων όσο και των ανθρώπων είναι ο ίδιος: η δοξολογία του Θεού. Οι άγγελοι δοξολογούν τον Θεό αναγνωρίζοντας το δώρημά Του και προσφέρονται πρόθυμα να Τον υπηρετούν. Αυτή η υπηρεσία πηγάζει από ευγνωμοσύνη, από την πρόοδό τους προς την τελειότητα και, πάνω απ’ όλα, από αγάπη.
Η Σχέση των Αγγέλων με την Κτίση και τους Ανθρώπους
Η σχέση των αγγέλων με την υπόλοιπη κτίση αρχίζει από τη στιγμή της δημιουργίας της. Σύμφωνα με την εκκλησιαστική διδασκαλία, ο Θεός έχει θέσει έναν άγγελο προστάτη σε κάθε έθνος.
Αυτή η άποψη διαδόθηκε νωρίς από χριστιανούς συγγραφείς όπως ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, ο Άγιος Ιππόλυτος, ο Ωριγένης, ο Μέγας Βασίλειος και ο Ιερός Χρυσόστομος. Η άποψη αυτή στηρίζεται σε χωρία της Παλαιάς Διαθήκης (όπως στο Δευτερονόμιο 32:8) και της Καινής Διαθήκης (όπως στην όραση του Δανιήλ και την Αποκάλυψη).
Επιπλέον, διδάχθηκε ότι υπάρχουν άγγελοι προστάτες και για τις πόλεις, όπως αναφέρει ο Ωριγένης.
Η παράδοση της Εκκλησίας διδάσκει ότι κάθε χριστιανός έχει τον προσωπικό του φύλακα άγγελο. Η αφετηρία αυτής της παράδοσης εντοπίζεται στην διήγηση της Παλαιάς Διαθήκης για τον Τωβία, ο οποίος συνοδεύτηκε από τον αρχάγγελο Ραφαήλ, τον οποίο δεν αναγνώρισε αμέσως ως άγγελο.
Ο ρόλος του φύλακα αγγέλου, στον οποίον ο Θεός έχει εμπιστευτεί την ψυχή του πιστού, είναι να συνεργεί στη σωτηρία του ανθρώπου. Αυτό το καθήκον εκφράζεται με διάφορους τρόπους, όπως η καλλιέργεια, η βοήθεια, η καθοδήγηση και η συμβουλή.
Μία σημαντική πτυχή αυτής της σχέσης είναι η επικοινωνία με τον φύλακα άγγελο. Αναφέρεται ότι κάθε φορά που ένας άνθρωπος κάνει κάτι καλό, ο φύλακας άγγελος χαίρεται, ενώ στεναχωριέται όταν ο άνθρωπος κάνει κάτι κακό. Ο φύλακας άγγελος βοηθά στην καθοδήγηση του ανθρώπου.
Υπάρχει μια συγκεκριμένη προσευχή προς τον φύλακα άγγελο στο Μικρό Απόδειπνο. Στην προσευχή αυτή ζητείται από τον άγγελο να μη μας εγκαταλείψει, να μην απομακρυνθεί λόγω της αμαρτωλότητας ή της ακράτειας, να μην επιτρέψει στον πονηρό δαίμονα να κυριαρχήσει, να μας κρατήσει από το χέρι και να μας οδηγήσει στην οδό της σωτηρίας. Ζητείται επίσης συγχώρεση για όσα τον στεναχώρεσαν, κάλυψη κατά τη νύχτα από κάθε προσβολή του εχθρού και να πρεσβεύει στον Κύριο για στήριξη.
Ωστόσο, δίνεται μια σοβαρή προειδοποίηση σχετικά με την προσευχή προς τους αγγέλους. Αναφέρεται ότι υπάρχουν πολλές “ευχές” στο διαδίκτυο που μοιάζουν με προσευχές αλλά στην ουσία είναι εξορκισμοί, συνδεόμενοι με την αγγελομαντία, και πρέπει να αποφεύγονται.
Η μόνη προσευχή που προτείνεται είναι αυτή από το Μικρό Απόδειπνο.
Η Διακονία και το Έργο των Αγγέλων
Το πρώτο και μέγιστο έργο των αγγέλων είναι η δοξολογία του Θεού. Επιπλέον, ο Θεός χρησιμοποιεί τους αγγέλους για να γνωστοποιηθεί η σοφία Του. Οι άγγελοι είναι στην υπηρεσία του Θεού και εξαγγέλλουν το θέλημά Του.
Οι άγγελοι παρίστανται στις χριστιανικές συνάξεις. Σύμφωνα με την Α’ προς Κορινθίους (11:10), η γυναίκα οφείλει να έχει επί της κεφαλής της κάλυμμα “δια τους αγγέλους”, οι οποίοι είναι αόρατα παρόντες στις συνάξεις.
Αναφέρεται ότι οι άγγελοι, όταν παρίστανται ενώπιον του Θεού, καλύπτουν από σεβασμό τα πρόσωπά τους. Αυτό αναφέρεται και στην Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου, όπου περιγράφονται να χρησιμοποιούν δύο πτέρυγες για να πετάνε, δύο για να καλύπτουν τα πόδια και δύο για να καλύπτουν το πρόσωπο.
Άλλα έργα των αγγέλων περιλαμβάνουν:
- Υπηρέτες του Θεού.
- Υπάρχουν άγγελοι που σχετίζονται με φυσικά στοιχεία, όπως άγγελοι του ανέμου, της φωτιάς, του νερού και της Αβύσσου. Αναφορές σε αυτούς βρίσκονται στην Αποκάλυψη. Για παράδειγμα, αναφέρονται τέσσερις άγγελοι που κρατούν τους τέσσερις ανέμους, ένας άγγελος με εξουσία επί του πυρός, και ο άγγελος των υδάτων. Ο άγγελος της Αβύσσου έχει όνομα Αβαδών στα Εβραϊκά και Απολλύων στα Ελληνικά.
- Υπηρέτες του Χριστού.
- Θα συνοδεύσουν τον Κύριο στη Δευτέρα Παρουσία.
- Είναι φύλακες κάθε χριστιανού. Ο Θεός δίνει σε κάθε χριστιανό, όταν γεννιέται, τον ληθικό νόμο και έναν φύλακα άγγελο για να τον προσέχει.
- Μεταφέρουν τις ψυχές. Αναφέρεται ότι αυτό το κάνει ο Αρχάγγελος Μιχαήλ.
- Προστατεύουν τα έθνη.
- Χαίρονται για κάθε μετανοούντα αμαρτωλό. Ο ίδιος ο Χριστός δηλώνει ότι γίνεται χαρά ενώπιον των αγγέλων του Θεού για έναν αμαρτωλό που μετανοεί.
Η Δυνατότητα Αμαρτίας και η Έλλειψη Μετάνοιας
Οι άγγελοι έχουν ένα κοινό με τους ανθρώπους: έχουν ελεύθερη βούληση. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να αμαρτήσουν. Παράδειγμα τέτοιο είναι ο διάβολος, ο οποίος αμάρτησε και “έπεσε” μαζί με το “τάγμα” του.
Ωστόσο, κάτι που οι άγγελοι δεν έχουν και δεν το έχει ούτε ο διάβολος, είναι η δυνατότητα της μετάνοιας. Ο Θεός δεν τους έχει δώσει αυτή τη δυνατότητα. Αυτό επιβεβαιώνεται στην επιστολή του Ιούδα (εδ. 6) και στην Β’ Πέτρου (2:4). Τα χωρία αυτά αναφέρουν ότι οι άγγελοι που δεν φύλαξαν την αρχική αγνότητα και το υψηλό αγγελικό τους αξίωμα, αλλά εγκατέλειψαν την αιώνια κατοικία τους, τους έχει φυλάξει ο Θεός δεμένους με αιώνια, σκοτεινά δεσμά για να δικαστούν κατά τη μεγάλη ημέρα της κρίσεως.
Η Σχέση των Αγγέλων με την Εκκλησία
Εκτός από τους αγγέλους των εθνών, η Εκκλησία διδάσκει ότι υπάρχουν και άγγελοι στους οποίους ο Θεός έχει εμπιστευτεί την προστασία και φροντίδα των κατά τόπους Εκκλησιών. Κάθε Εκκλησία έχει τους δικούς της αγγέλους, τους οποίους ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος χαρακτηρίζει ως “εφόρους”, δηλαδή επόπτες.
Η διδασκαλία αυτή είναι παλαιά και συναντάται σε αρχαίους εκκλησιαστικούς συγγραφείς όπως ο Τερτυλλιανός, ο Ωριγένης, ο Μεθόδιος Ολύμπου και ο Ιππόλυτος. Ο Ιππόλυτος παραμοιάζει την Εκκλησία με καράβι και τους ναύτες με αγγέλους.
Σε άλλη περίπτωση, γίνεται λόγος για αγγέλους που “κατασκηνώνουν” στην εκκλησία, όπως αναφέρουν ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς και ο Ωριγένης.
Ο αρχαίος χριστιανός προφήτης Ερμάς (μέσα 2ου αιώνα) διατείνεται ότι, πέρα από τους αγγέλους των εθνών και των κατά τόπους εκκλησιών, ο Αρχάγγελος Μιχαήλ έχει αναλάβει την ευθύνη της συνολικής Εκκλησίας. Αυτό συμβολίζεται και στην Θεία Λειτουργία, όπου λέγεται η προτροπή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ “Στώμεν καλώς, στώμεν μετά φόβου”, όπως ο ίδιος σταμάτησε τους αγγέλους από το να πέσουν με τον Εωσφόρο.
Υπάρχει μία γνωστή ιστορία στην παράδοση, όπου ένας ιερέας και ένας άγγελος “καταράστηκαν” ο ένας τον άλλον να παραμείνουν δεμένοι στην εκκλησία μετά από ένα αμάρτημα του ιερέα και την κρίση του αγγέλου. Αυτή τη διαφορά έλυσε ο Μέγας Βασίλειος μετά από περίπου 300 χρόνια.
Οι Άγγελοι στην Ιστορία της Σωτηρίας
Οι άγγελοι χρησιμοποιήθηκαν από τον Θεό σε πολλές και διάφορες περιπτώσεις για την προετοιμασία της σωτηρίας και την ενανθρώπιση του Λόγου. Δύο σημαντικές περιπτώσεις που αναφέρονται στην Καινή Διαθήκη είναι:
1. Η εμφάνιση του Θεού στον Μωυσή μέσω αγγέλου στη φλεγόμενη βάτο στο όρος Χορήβ, όπου ο Μωυσής ορίστηκε άρχοντας και λυτρωτής του εβραϊκού λαού (Πράξεις 7, Έξοδος 3).
2. Η διαθήκη του Σινά, όπου ο νόμος δόθηκε μέσω των αγγέλων (Δευτερονόμιο 33:2).
Όταν ήρθε ο καιρός για την ενανθρώπιση του Υιού του Θεού, οι άγγελοι έλαβαν ενεργό μέρος.
Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ ευαγγελίστηκε στη Θεοτόκο την γέννηση του Χριστού.
Άγγελος ειδοποίησε τον Ιωσήφ σε ενύπνιο να μη διαλύσει τον αρραβώνα του με τη Θεοτόκο.
Κατά τη γέννηση του Χριστού, άγγελος πληροφόρησε τους ποιμένες, ενώ ταυτόχρονα πλήθος αγγέλων δοξολογούσε τον Θεό.
Άγγελος πάλι ειδοποίησε τον Ιωσήφ σε ενύπνιο να αναχωρήσει για την Αίγυπτο και αργότερα να επιστρέψει.
Στην Καινή Διαθήκη, οι συναντήσεις ανθρώπων με αγγέλους περιγράφονται με έναν τρόπο που υποδηλώνει ότι, τουλάχιστον εκείνη την εποχή, υπήρχε η δυνατότητα οι άνθρωποι να βλέπουν αγγέλους. Αναφέρεται η συνάντηση στον τάφο με τις μυροφόρες, η συνάντηση του Ζαχαρία με τον Αρχάγγελο Γαβριήλ στο ιερό, η συνάντηση της Θεοτόκου με τον Αρχάγγελο Γαβριήλ. Η έλλειψη έκπληξης ή φόβου σε αυτές τις αφηγήσεις (πλην της περίπτωσης του Τωβία, ο οποίος δεν γνώριζε ότι ήταν άγγελος) υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι του Θεού είχαν συνεργασία και επαφή με αγγέλους, ιδιαίτερα με τον φύλακά τους άγγελο.
Οι Άγγελοι στην Ιεραποστολή
Το ενδιαφέρον των αγγέλων για τη σωτηρία των ανθρώπων φαίνεται και στην έντονη συμμετοχή τους στο έργο της ιεραποστολής.
Ο Ωριγένης τονίζει ότι ο Ιησούς στέλνει όχι μόνο αγίους, αλλά και αγίους αγγέλους. Παραμοιάζει τους αγγέλους με γιατρούς που θεραπεύουν όσους επιθυμούν να θεραπευτούν, καθώς και με καλλιεργητές, των οποίων ο αγρός είναι οι καρδιές των ανθρώπων. Υποστηρίζει επίσης ότι η ιεραποστολή στους Εβραίους ανατέθηκε στους αγγέλους μετά την απομάκρυνση των αποστόλων από την Ιουδαία.
Η Καινή Διαθήκη παρέχει πληροφορίες για τη δράση των αγγέλων στην ιεραποστολή.
Οι άγγελοι ενεργούν είτε ως εντολείς είτε ως μεταφορείς εντολών. Παραδείγματα περιλαμβάνουν:
- Ο άγγελος που είπε στον Φίλιππο να πάει στον δρόμο από Ιερουσαλήμ προς Γάζα, οδηγώντας στο επεισόδιο με τον Αιθίοπα (Πράξεις).
- Άγγελος εμφανίστηκε σε όραμα στον απόστολο Παύλο στην Καισάρεια και τον πληροφόρησε για το αίσιο τέλος του ταξιδιού του.
- Όταν οι αρχιερείς φυλάκισαν τους αποστόλους, άγγελος Κυρίου άνοιξε την πόρτα της φυλακής, τους έβγαλε έξω και τους είπε να σταθούν με θάρρος και να διδάσκουν στον λαό τα λόγια της νέας ζωής. Ο άγγελος δηλαδή έκανε δύο δουλειές: την απελευθέρωση και τη μεταφορά μηνύματος.
- Όταν ο Ηρώδης δίωκε την εκκλησία και φυλάκισε τον απόστολο Πέτρο, άγγελος Κυρίου ξύπνησε τον Πέτρο τη νύχτα και τον οδήγησε έξω από τη φυλακή χωρίς να τον αντιληφθούν οι φύλακες.
Άλλα Καθήκοντα και Συμμετοχή σε Γεγονότα
Αναφέρεται ο θάνατος του Ηρώδη. Μία ημέρα, ο Ηρώδης, φορώντας λαμπρή βασιλική στολή, κάθισε στον θρόνο και δημιγορούσε προς τον λαό. Ο λαός φώναζε ότι αυτή ήταν “φωνή Θεού και ουκ ανθρώπου”. Αμέσως όμως, εκείνη την ώρα, άγγελος Κυρίου τον χτύπησε με φοβερή νόσο, διότι δεν απέδωσε τη δόξα στον Θεό αλλά στον εαυτό του. Μετά από αυτό το χτύπημα, σκώληκες έτρωγαν τη σάρκα του έως ότου απέθανε. Αυτό ήταν το τέλος του Ηρώδη, ο οποίος είχε θεωρήσει τον Χριστό “έναν τρελό”.
Αυτό το γεγονός μας θυμίζει ότι ο Θεός είναι αγάπη, αλλά και δικαιοσύνη.
Οι Άγγελοι στα Έσχατα
Η τελευταία ενότητα αναφέρεται στα έσχατα.
Σύμφωνα με την Αποκάλυψη, ο Αρχάγγελος Μιχαήλ και οι άγγελοί του θα συγκρουστούν με τον διάβολο και τους δικούς του και θα τους πετάξουν από τον ουρανό στη γη. Τέλος, ένας άγγελος πετώντας στον ουρανό θα ευαγγελιστεί σε όλους τους κατοίκους της γης “ευαγγέλιον αιώνιον”, καλώντας τους να φοβηθούν τον Θεό, να Του δώσουν δόξα γιατί ήρθε η ώρα της Κρίσης Του, και να προσκυνήσουν τον Δημιουργό του ουρανού, της γης, της θάλασσας και των πηγών των υδάτων.
Συμπεράσματα
Από το έργο των αγγέλων, όπως περιγράφεται, φαίνεται η συμβολή τους στη Σωτηρία των ανθρώπων.
Οι άγγελοι προβάλουν ένα μεγάλο παράδειγμα προς μίμηση. Αυτό το παράδειγμα γίνεται ακόμη μεγαλύτερο αν αναλογιστούμε ότι οι άγγελοι, σε αντίθεση με τους ανθρώπους, δεν έχουν καμία ευθύνη για το προπατορικό αμάρτημα. Παρόλα αυτά, παραβλέποντας τους “ακαίρους καταλογισμούς ευθυνών” στους ανθρώπους, οι άγγελοι δόθηκαν, δίνονται και θα δίνονται στο μέγα έργο της σωτηρίας των ανθρώπων. Αναφέρεται πόσα πράγματα κάνει ο “καλός Θεός” για να σωθεί ο άνθρωπος, και εκφράζεται η απορία γιατί ο άνθρωπος δεν θέλει να σωθεί.
Τέλος, επισημαίνεται ότι δεν πρέπει να λατρεύονται οι άγγελοι ούτε οι αρχάγγελοι. Μόνο ο Θεός λατρεύεται. Χρειάζεται προσοχή σε “πολύ μεγάλη λατρεία” προς τον Αρχάγγελο Μιχαήλ.