Πάπα-Φώτης Λαυριώτης. Βίος και Έργα
Ο Παπά-Φώτης Λαυριώτης ήταν μια εξέχουσα και ιδιάζουσα προσωπικότητα, όχι μόνο για τη Λέσβο, αλλά και για τον ευρύτερο θρησκευτικό κόσμο. Αφιερώθηκε στη διακονία της Εκκλησίας από μικρός, ξεκινώντας από τη Λέσβο και φτάνοντας στο Άγιον Όρος, όπου έγινε μοναχός, διάκονος και πρεσβύτερος. Επέστρεψε στη Λέσβο και υπηρέτησε ως εφημέριος για περίπου μισό αιώνα στο αγαπημένο του χωριό, τα Τρίγωνα Πλωμαρίου.
Πρώτα Χρόνια και Μοναχική Ζωή
Ο Παπά-Φώτης Λαυριώτης έζησε έναν ολόκληρο αιώνα. Αρχικά ήρθε στη Λέσβο και πήγε στο γυμνάσιο στο Κουμάτσι. Στη συνέχεια έγινε εφημέριος στην Τζίγωνα. Ασχολήθηκε με τη μελέτη συναξαριών και έγραφε βίους αγίων στην ελληνική και την τοπική διάλεκτο, ενώ παράλληλα δημιουργούσε εικόνες και ακολουθίες.
Μετά από μια εικοσαετία αυστηρής άσκησης στο Άγιον Όρος, επέστρεψε στη Λέσβο. Λόγω του πολέμου και της αδυναμίας να πάει στην Αθωνιάδα, πέρασε 10 χρόνια αλλού, πιθανόν στην περιοχή της Λέσβου. Διορίστηκε εφημέριος στην Τζίγωνα, όπου παρέμεινε για 45 χρόνια.
Συνεργασία με τον Δεσπότη Ιάκωβο
Γνώρισε τον Δεσπότη Ιάκωβο, τον οποίο θεωρούσε μεγάλο ευεργέτη της Λέσβου. Ο Δεσπότης Ιάκωβος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάδειξη του έργου του Παπαφώτη. Ο αδερφός του Δεσπότη Ιακώβου, Αθανάσιος Σταλιώρος, βοήθησε στον πόλεμο, κρύβοντας τον Μητροπολίτη και μεταφέροντας αλληλογραφία στην Κέρκυρα με υποβρύχιο. Ο ίδιος ο Δεσπότης Ιάκωβος έσωσε τρεις πόλεις (Αγία Παρασκευή, Αγιάσο, Μανταμάδο) από την καταστροφή από τους Γερμανούς.
Εμφάνιση και Τρόποι
Σε πολλούς προκαλούσε αποστροφή λόγω του κοντού αναστήματος και της ατημέλητης ενδυμασίας του. Οι τρόποι του χαρακτηρίζονταν ως άκρως καλογερικοί, χωρίς τερτίπια και διπλωματίες. Δεν πρόσεχε το ντύσιμό του. Κάποιες φορές περπατούσε ξυπόλητος, όχι για να τον λυπούνται, αλλά γιατί έτσι αισθανόταν άνετα. Κάποτε φορούσε μια κίτρινη παντόφλα στο ένα πόδι και μια ροζ στο άλλο. Τα ρούχα του ήταν μπαλωμένα και ξεσκισμένα, αλλά ποτέ βρώμικα.
Πίστη και Παράδοση
Ήταν πιστός τηρητής των Παραδόσεων, ιδιαίτερα των νηστειών, των προσευχών, των τυπικών διατάξεων και της ευταξίας της λατρείας. Αντιστεκόταν όχι με ευγένειες, αλλά με δυναμικές επεμβάσεις και σκληρές εκφράσεις, ακόμη και χειρονομίες. Την πίστη του δεν την αντάλλασσε με τίποτα. Δεν συσχηματιζόταν με τα του κόσμου, δεν φοβόταν τους πολιτικούς και ήταν πηγαίος εκφραστής της Ορθόδοξης Παράδοσης. Δεν κατέλυε τη νηστεία και ποτέ δεν κατέλυε λάδι Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή. Προσευχόταν ακατάπαυστα και ήξερε απέξω τους Χαιρετισμούς προς την Παναγία, το ψαλτήρι και την Καινή Διαθήκη. Είχε απομνημονεύσει πατερικά κείμενα.
Αυστηρότητα και Αγάπη
Οργιζόταν όταν έβλεπε κληρικούς να μην τιμούν το ράσο τους και τους ήλεγχε με σκληρά λόγια. Ωστόσο, η φαινομενική καλογερική σκληρότητα δεν είχε κακία. Αγαπούσε τους ανθρώπους και μισούσε την αμαρτία. Στηλίτευε άγρια, όπως οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, επιτιμούσε και ταυτόχρονα αγαπούσε, μάλωνε και συγχωρούσε. Αν έβλεπε αμετανοησία και δαιμονικό πείσμα, αποχωρούσε.
Σχέση με τα Μοναστήρια
Δεν του άρεσαν οι τυπικότητες στα μοναστήρια και το κλείσιμο των ιερών μονών. Θεωρούσε τα μοναστήρια καταφύγια για τους πονεμένους. Κάποτε επισκέφθηκε ένα γυναικείο Αγιορείτικο μετόχι στη Χαλκιδική και βρήκε το μοναστήρι κλειστό ημέρα Τετάρτη. Άρχισε να κλωτσάει τις πόρτες και αναστάτωσε την αδελφότητα. Ήθελε μοναχούς και μοναχές να ζουν μέσα στην ανεπιτήδευτη απλότητα και αρχοντιά.
Προσωπικά Αντικείμενα
Είχε φίλους παντού. Στο ταγάρι του είχε πετραχήλι, κονσέρβες, κεριά, καρβουνάκι, θυμίαμα, ψυχοχάρτια, πρόσφορα, κρεμμύδια, σκόρδα, φρυγανιές, ελιές και άλλα. Χαιρόταν να δίνει κάτι, όσο απλό κι αν ήταν. Συνήθιζε να χαρίζει στους ευεργέτες του ένα καλλιγραφικό χειρόγραφο από το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο: «Εν αρχή ην ο Λόγος…». Αρκούσε ένα «την ευχή σου» και ένα ευχαριστώ με αγάπη. Τα χαρτιά που χρησιμοποιούσε ήταν κομμάτια από πακέτα τσιγάρων ή χαρτοκούτες απορρυπαντικών.
Σχέσεις με τις Γυναίκες
Δεν ήθελε πολλές επαφές με τις γυναίκες και αρκούνταν στα αναγκαία.
Οικονομικά και Ελεημοσύνη
Δάνειζε χωρίς να περιμένει την επιστροφή. Ποτέ δεν έπαιρνε τον μισθό του ως εφημέριος, αλλά τον άφηνε στον Αρχιερατικό Επίτροπο Πλωμαρίου, π. Ευστράτιο, ο οποίος τον διαχειριζόταν για τους έχοντες ανάγκη.
Ατυχήματα και Ιδιορρυθμίες
Τον χτυπούσαν αυτοκίνητα και τον εγκατέλειπαν. Μετά τα χτυπήματα, πήγαινε και κοιμόταν έξω από τα σπίτια αυτών που τον χτύπησαν. Έκανε μπάνιο σε βαρέλι με κρύο νερό ή σε ρέματα. Κάποιοι τον περνούσαν για ξωτικό ή τρελό. Μια φορά, μια γυναίκα που πήγαινε φαγητό στον άντρα της στο ελαιοτριβείο, τον είδε στη ρεματιά και φώναζε «διάβολος». Ο παπα-Φώτης έτρεχε πίσω της γυμνός, φωνάζοντας «δεν είμαι διάβολος, είμαι ο παπα-Φώτης!». Κοιμόταν καταγής, όπου έβρισκε.
Έργα και Λειτουργίες
Θεωρούσε κύριο έργο την ανακαίνιση του ναού του χωριού του. Χαιρόταν όταν βάπτιζε, πάντρευε, κήδευε και έκανε ευχέλαιο. Ήταν πρόθυμος να παρευρίσκεται σε λύπες και χαρές. Δεν τον ένοιαζε αν άλλοι παπάδες φορούσαν καλύτερα άμφια ή είχαν καλύτερη φωνή. Στενοχωριόταν αν κάποιος παπάς έτρωγε ή παρέλειπε κάποια ευχή και ξανάρχιζε το μυστήριο. Βάπτιζε Ρωμιούς, Αθίγγανους και έδινε ονόματα από την Παλαιά Διαθήκη. Βοήθησε 160 παιδιά που δεν είχαν βαφτιστεί ή στεφανωθεί. Έκτισε εκκλησίες και παρεκκλήσια στην Τζίγωνα και στα Πάμφυλα. Στην Τζίγωνα έκανε έργα, όπως η εκκλησία του Σωτήρος και η σχολή.
Σχέση με Εκκλησιαστικούς Άρχοντες
Σεβόταν και τιμούσε τα εκκλησιαστικά πρόσωπα, ιδιαίτερα τον επίσκοπό του. Χαιρόταν όταν ο Μητροπολίτης Μυτιλήνης κ. Ιάκωβος τον επισκεπτόταν στην ονομαστική του εορτή. Είχε ιδιαίτερες σχέσεις με τον Αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ Τίκα. Κάποτε, είπε στον Αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ να εκδώσει εγκύκλιο κατά των εκτρώσεων.
Χαρίσματα
Με την εγκράτεια, την ελεημοσύνη και την ανυπόκριτη αγάπη, έλαβε τα χαρίσματα της προόρασης και διορασης.
- Ανώτερος αξιωματικός του στρατού μαρτυρεί ότι ο παπα-Φώτης είπε στη σύζυγό του ότι θα κέρδιζε το λαχείο και σε τρεις μέρες πέθανε η πεθερά της.
- Ζήτησε να τον οδηγήσουν σε ένα σπίτι και φώναζε μια κυρία να εξομολογηθεί. Η κυρία πέθανε ξαφνικά, επειδή είχε προσχωρήσει στους Πεντηκοστιανούς και ο παπα-Φώτης ήθελε να την σώσει με την εξομολόγηση.
- Κάποιος κληρικός αρρώστησε και ο παπα-Φώτης πήγε ντυμένος τα άμφιά του να λειτουργήσει.
Σημείον Αντιλεγόμενον
Ο παπά-Φώτης ήταν «σημείον αντιλεγόμενον». Παρά την ταπείνωση και τη νηστεία, χρησιμοποιούσε αυστηρές εκφράσεις. Ενώ επαινούσε την αποφυγή του καλλωπισμού, δεν συμφωνούσε με την αμέλεια στην εμφάνιση του κληρικού.
Αντιμετώπιση των Νεωτεριστών
Ήταν φιλήσυχος με τους πιστούς, αλλά αγρίευε με τους νεωτερίζοντες κληρικούς και λαϊκούς που προσπαθούσαν να αλλοιώσουν την Ορθόδοξη Παράδοση. Θεωρείται ένας από τους τελευταίους «κολλυβάδες» της σειράς των μεγάλων κολλυβάδων Πατέρων, όπως του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου. Αντιστεκόταν δυναμικά σε ότι θεωρούσε λάθος, χωρίς ευγένειες και υποχωρήσεις.
Κριτική και Έλλειψη Υποστήριξης
Παρά το σημαντικό έργο που επιτέλεσε, ο Παπαφώτης αντιμετώπισε κριτική και κατηγορίες, ακόμη και ως κλέφτης. Εξέφρασε παράπονα για την έλλειψη υποστήριξης από την πολιτεία και την εκκλησιαστική ηγεσία στο έργο του. Ένας άνθρωπος τον κατηγόρησε ως κλέφτη, επειδή δεν θέλει να κάνει έργα.
Υπεράσπιση του Μοναχισμού
Υπερασπιζόταν σθεναρά τον μοναχισμό, απορρίπτοντας την κριτική που ήθελε τους μοναχούς “τεμπέληδες”. Υποστήριζε ότι τα μοναστήρια είναι κέντρα φιλοσοφίας, πνευματικότητας και προσφοράς, αναφέροντας ιστορικά παραδείγματα μοναχών που συνέβαλαν σημαντικά. Τόνιζε ότι ο μοναχισμός είναι επιστήμη και τα μοναστήρια είναι κέντρα φιλοσοφίας και πνευματικής ανάπτυξης.
Αγάπη και Σεβασμός από τον Κόσμο
Αν και αντιμετώπισε κριτική, ο Παπαφώτης ανέφερε ότι ο κόσμος τον αγαπά και τον σέβεται. Έδινε παραδείγματα φιλοξενίας και εκτίμησης που λάμβανε από τους ανθρώπους. Πολλοί του φιλούσαν τα πόδια και του έδειχναν σεβασμό. Ο ίδιος αισθανόταν μεγάλη ευχαριστία προς τον κόσμο.
Συζητήσεις και Πνευματικό Περιεχόμενο
Οι συζητήσεις του Παπαφώτη με τον κόσμο είχαν πνευματικό περιεχόμενο. Προσπαθούσε να μεταδώσει γνώση και να αντιμετωπίσει την άγνοια που παρατηρούσε στους ανθρώπους. Μιλούσε για τον Απόστολο Παύλο και τους αγίους. Αναφερόταν στην ανάγκη μελέτης της Αγίας Γραφής και παρέθετε παραδείγματα φιλοσόφων και γιατρών που αφιέρωναν χρόνο στη μελέτη της, όπως ο Πασκάλ.
Θεολογικές Απόψεις και Πίστη
Ο Παπαφώτης πίστευε ότι ο πιο σωστός τρόπος προσέγγισης του Θεού είναι μέσα από ένα μοναστήρι, όπου η ηρεμία, η νηστεία και η προσευχή βοηθούν στην πνευματική διαύγεια. Ωστόσο, ο ίδιος ζούσε μέσα στον κόσμο, προσφέροντας τις υπηρεσίες του στην κοινότητα. Θεωρούσε απαράδεκτο να βρίζει κανείς την Παναγία, καθώς εκείνη φέρνει τη σωτηρία του κόσμου και είναι ανώτερη των αγγέλων.
Αντίδραση στην Αίρεση και τη Βλασφημία
Ο Παπαφώτης έδειχνε έντονη αντίδραση σε αιρετικές απόψεις και βλάσφημα λόγια, ιδίως εναντίον της Παναγίας και του Χριστού. Θεωρούσε ότι η Παναγία είναι ανώτερη των αγγέλων και βρίσκεται κοντά στον θρόνο του Θεού. Επισημαίνει, όμως, ότι δεν πρέπει να μισούμε τους ανθρώπους που βρίσκονται σε πλάνη.
Δράση κατά τον Πόλεμο
Ο αδερφός του δεσπότη Ιακώβου, Αθανάσιος Σταλιώρος, βοήθησε στον πόλεμο, κρύβοντας τον μητροπολίτη και μεταφέροντας αλληλογραφία στην Κέρκυρα με υποβρύχιο. Ο ίδιος ο δεσπότης Ιάκωβος έσωσε τρεις πόλεις (Αγία Παρασκευή, Αγιάσο, Μανταμάδο) από την καταστροφή από τους Γερμανούς.
Δια Χριστόν Σαλός
Η μορφή και η πολιτεία του παπα-Φώτη εντάσσεται εκκλησιαστικά στην ακραία μορφή του μοναχισμού που φέρει την ονομασία σαλότητα. Οι σαλοί δεν επιθυμούν τιμές και επαίνους, αλλά την περιφρόνηση του κόσμου, επιδιώκοντας την ταπείνωση και την εξουδένωση του εγώ. Εμπαίζουν τα κοσμικά σχήματα και την υποκρισία.
Ήταν ένας άνθρωπος που άφησε μια παράξενη καλογερική παρουσία και δεν έκανε οπαδούς. Δεν του άρεσαν οι κολακείες και έκανε τον τρελό όταν τον κολάκευαν. Μισούσε την επιτήδευση και φερόταν σκληρά σε όσους ήθελαν να είναι κοντά του, για να μην δημιουργεί συνοδεία.
Είπαν φισ τον Πάπα-Φώτη Λαυριώτη
Ο Άγιος Παΐσιος είχε πει σέ κάποιους Μυτιληνιούς πού τόν επισκέφθηκαν: “Εσείς εκεί στήν Μυτιλήνη έχετε ένα μεγάλο άγιο τόν Παπα-Φώτη!!! ”
Ο Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ είχε πει για τον παπα-Φώτη: «όλοι εμείς, ενν. οι αρχιερείς και ιερείς, δεν κάνουμε όσο αυτό το κούτσικο παπαδάκι».
ΠαπαΦώτης Λαυριώτης. Κοίμηση
Ο ΠαπαΦώτης Λαυριώτης κοιμήθηκε την Παρασκευή 5 Μαρτίου 2010.
Ο τάφος του ευωδιάζει