Με μια Ματιά
Ο πατέρας Παύλος σχολιάζει ένα κείμενο που είχε γράψει ο μακαριστός αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος σχετικά με τα εκκλησιαστικά σκάνδαλα. Ο πατέρας Παύλος αρχικά διευκρινίζει ότι δεν θα αναλύσει συγκεκριμένα σκάνδαλα, αλλά θα χρησιμοποιήσει το έργο του Χριστόδουλου για να εξετάσει πώς δημιουργούνται τα σκάνδαλα, ποιοι τα προκαλούν (σκανδαλοποιοί), και κυρίως, ποιοι τα «ταΐζουν» και τα αναζωπυρώνουν (σκανδαλοθήρες), τονίζοντας ότι πολλοί από αυτούς είναι κληρικοί. Το κείμενο του Χριστόδουλου, το οποίο παρατίθεται εκτενώς, υπογραμμίζει την ανάγκη να θυσιάζονται τα πρόσωπα για τη διαφύλαξη του κύρους της Εκκλησίας και επικρίνει τόσο τους ενόχους όσο και όσους ψαρεύουν στα θολά νερά για να εκμεταλλευτούν τα σκάνδαλα. Τέλος, ο πατέρας Παύλος αναφέρεται εκτενώς στη «νόσο της ιεροκατηγορίας» που οδηγεί σε συστηματικό κουτσομπολιό και στην άδικη γενίκευση εναντίον του συνόλου του κλήρου, υποβιβάζοντας παράλληλα τους άξιους ιερείς.
Δείτε το βίντεο
Τα Εκκλησιαστικά Σκάνδαλα
Το Τόλμημα του Αρχιεπισκόπου και η Ευθύνη των Κληρικών
Ο Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος τόλμησε να μιλήσει ανοιχτά για τα εκκλησιαστικά σκάνδαλα, μια θέση που ο ίδιος χαρακτήρισε ως ανάγκη και καθήκον απέναντι σε όσους ζουν την «θολή και αποπνικτική ατμόσφαιρα» που δημιουργείται από αλλεπάλληλα σκάνδαλα κληρικών.
Ο Αρχιεπίσκοπος δεν ζήτησε σε καμία περίπτωση συγκάλυψη των ενόχων σκανδαλοποιών. Υπογράμμισε ότι η αγάπη προς την Εκκλησία πρέπει να υπερισχύει της αγάπης προς τα πρόσωπα, και όταν η Εκκλησία κινδυνεύει, τα πρόσωπα οφείλουν να θυσιάζονται για να διασώζεται το κύρος της.
Τα πρόσωπα των κληρικών είναι τόσο συνυφασμένα με την έννοια της Εκκλησίας στη συνείδηση του λαού, που η ζωή τους επηρεάζει τη θρησκευτικότητα του κόσμου είτε θετικά είτε αρνητικά. Για παράδειγμα, όταν ο κόσμος βλέπει έναν ιερέα να λειτουργεί το πρωί και το βράδυ να χορεύει σε μπαράκια, σκανδαλίζεται. Οι σκανδαλοποιοί προκαλούν «φοβερή ζημιά» στις καρδιές των απλοϊκών ανθρώπων που δικαίως ζητούν «βίους συνέπειας και ευθύνης» από τους κληρικούς.
Οι ένοχοι σκανδαλισμού είναι άξιοι βαριάς τιμωρίας, καθώς ο Κύριος τόνισε ότι συμφέρει στον σκανδαλοποιό να πνιγεί στη θάλασσα παρά να ζει μετά το σκάνδαλο που δημιούργησε.
Οι Σκανδαλοθήρες: Αυτοί που «Ταΐζουν» το Σκάνδαλο
Εκτός από τους σκανδαλοποιούς, υπάρχει και η «άλλη όψη του νομίσματος», οι Σκανδαλοθήρες. Ο πατέρας Παύλος τους χαρακτηρίζει ως «σαρκοβόρα ζώα» που δεν κυνηγούν για επιβίωση, αλλά επειδή τους αρέσει να κυνηγάνε και να σκοτώνουν τις ψυχές των ανθρώπων.
Οι Σκανδαλοθήρες είναι εκείνοι που «ψαρεύουν στα θολά νερά» για να βρουν σκάνδαλα, να τα επισημάνουν και να τα κοινολογήσουν, δημιουργώντας έτσι νέα σκάνδαλα. Είναι άνθρωποι που αναμοχλεύουν υποτιθέμενα ή υπαρκτά σκάνδαλα και η ζωή τους βασίζεται σε αυτά.
Τα κίνητρα αυτών των ατόμων δεν είναι ειλικρινή κατά κανόνα. Κινούνται είτε από συμφέρον (περιλαμβανομένης της υστεροφημίας) είτε από εμπάθεια. Παίρνουν ένα σκάνδαλο, υποτιθέμενο ή πραγματικό, και το γεμίζουν με ψεύτικες απόψεις και φαντασίες. Ενώ διαλαλούν ότι επιθυμούν την κάθαρση της Εκκλησίας, στην ουσία διασύρουν την Εκκλησία και ξεπερνούν τους σκανδαλοποιούς στη ζημιά που προκαλούν.
Ο Μακαριστός αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος επισημαίνει ότι αυτή η συμπεριφορά ολοκληρώνει έναν «φαύλο κύκλο» γύρω από την ιερή υπόθεση της Εκκλησίας, η οποία στο τέλος δέχεται τα πειρά και «τον έσω και τον έξω» (δηλαδή, τόσο από τους πιστούς όσο και από τους αιρετικούς).
Η Αδικία της Κατακραυγής και η Ενορχηστρωμένη Επίθεση
Η προβολή του σκανδάλου δεν ωφελεί σε τίποτα. Ενώ εξευτελίζει τον ένοχο, το μείζον πρόβλημα είναι ότι «συμπαρασύρει στην κατακραυγή ολόκληρη την εκκλησία». Δεν είναι σωστό να κρίνεται η Εκκλησία για τα παραπτώματα των κληρικών, τα οποία είναι δικά τους και όχι της Εκκλησίας.
Η υπερβολική προβολή «διαγράφει με μία μονοκοντυλιά αγώνες τόσων άλλων δικαίων και τιμίως».
Είναι γεγονός ότι στους κληρικούς τα σφάλματα συγχωρούνται δύσκολα. Ωστόσο, κανένας αντικειμενικός κριτής δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι δίπλα στους λίγους ανάξιους υπάρχει μια «μεγάλη μάζα αγωνιστών». Σε μια τάξη περίπου 9.000 ατόμων (όσοι ήταν οι κληρικοί στην Ελλάδα την εποχή που μιλούσε ο Χριστόδουλος) είναι φυσικό να υπάρχουν μερικοί σκανδαλοποιοί.
Οι άξιοι ιερείς θυσιάζουν τα πάντα και προσφέρουν τους εαυτούς τους στη διακονία των αδερφών. Αυτοί οι ευσυνείδητοι κληρικοί επιτελούν το χρέος τους, αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες με παρρησία, περιθάλπουν τους δυστυχείς, αγρυπνούν με τον άρρωστο και κλαίνε με τον κλαμμένο. Όμως, κανείς δεν μιλάει ή γράφει για αυτούς, καθώς η κοινή συζήτηση ασχολείται με κουτσομπολιά, με σκοπό την υστεροφημία.
Βαθύτερος Σκοπός και Διάβρωση
Ο θόρυβος που ξεσηκώνεται με αφορμή κάθε σκάνδαλο, είτε αληθινό είτε υποτιθέμενο, «εξυπηρετεί κάποιο βαθύτερο σκοπό». Ο Μακαριστός συμφωνεί ότι η επίθεση κατά της Εκκλησίας είναι ενορχηστρωμένη.
Αυτή η ενορχίστρωση δεν είναι τυχαία ή απλό σύμπτωμα εξεγερμένης συνείδησης «οψίμων υπερασπιστών» (χθεσινά τίποτα, σημερινά ανύπαρκτα). Αντιθέτως, λειτουργεί ως «μέσον για τη διάβρωση της εκκλησίας» και την εξουδετέρωσή της, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για την εφαρμογή συγκεκριμένων σχεδίων.
Οι «βυσοδομούντες» (που ενεργούν με ήπουλο, δόλιο και παρασκηνιακό τρόπο) εκμεταλλεύονται την ευκαιρία για να συντρίψουν το «κάστρο της εκκλησίας».
Εκείνοι που σκέφτονται και ενεργούν έτσι λησμονούν πως η δύναμη της Εκκλησίας δεν είναι οι αδύναμοι λειτουργοί της, αλλά «ο θείος ιδρυτής της, η χορεία των Αγίων και οι προσευχές των πιστών της». Η Εκκλησία μπορεί να κλυδωνίζεται, αλλά δεν υπομένει να βουλιάξει.
Η Νόσος της Ιεροκατηγορίας και η «Νανώδης Συμπεριφορά»
Η καρδιά και η συνείδηση του Νεοέλληνα δείχνουν μια ξεχωριστή αδυναμία και ευαισθησία στα εκκλησιαστικά σκάνδαλα. Τα σκάνδαλα τραβούν την περιέργεια και συζητούνται έντονα, διότι η Εκκλησία περιέχει το στοιχείο του ιερού και ο λαός συνδέεται μαζί της με την πίστη του. Το σκάνδαλο είναι διάψευση της ελπίδας και τροφοδοτεί την απιστία.
Ωστόσο, αυτή η ευαισθησία συχνά προδίδει μία διάθεση ιεροκατηγορίας που χαρακτηρίζει σημαντικό τμήμα του λαού. Πολλοί νομίζουν, στο «ηλίθιο μυαλό» τους, ότι κατηγορώντας κληρικούς κάνουν «έργο Θεού», ενώ μπορεί να είναι «έργο διαβόλου».
Οι Νεοέλληνες σχολιάζουν τον κλήρο με «περισσή ανευθυνότητα», δίνοντας πίστη σε οτιδήποτε κακό λέγεται για αυτόν. Συχνά, η κατηγορία αφορά «φανταστικά ή ανύπακτα ανομήματά τους».
Η Έλλειψη Ευπρέπειας και Δικαιοσύνης
Οι κανόνες ευπρέπειας επιβάλλουν να μην κακολογεί κανένας κάποιον που απουσιάζει, ούτε να δέχεται αβασάνιστα κατηγορίες που δεν έχουν ερευνηθεί και αποδειχθεί. Ωστόσο, αυτοί οι κανόνες τηρούνται για όλους τους ανθρώπους εκτός από τους κληρικούς.
Αυτό το συστηματικό κουτσομπολιό εναντίον των κληρικών (σε καφενεία, αυτοκίνητα, τρένα, σαλόνια, γραφεία, καθώς και σε πλατφόρμες όπως TikTok, YouTube, Facebook, Twitter) αποτελεί «αμαρτία μεγάλη» που καταδικάζεται από τους Πατέρες της Εκκλησίας.
Εάν κάποιος αντιταχθεί, ζητώντας τα λεγόμενα να κατατεθούν υπεύθυνα στον προϊστάμενο των κληρικών (τον επίσκοπο), οι επικριτές αρνούνται, και για να δικαιολογηθούν επιτίθενται και κατά των επισκόπων. Έτσι, τα υποτιθέμενα σκάνδαλα δίνουν και παίρνουν «προς τη δόξα της ανευθυνότητας, της ανεντιμότητας και του ψεύδους».
Η πείρα της ζωής διδάσκει ότι «απ’ ό,τι βλέπεις να πιστεύεις στα μισά και απ’ ό,τι ακούς να μην πιστεύεις τίποτα». Τα περισσότερα σκάνδαλα είναι γεννήματα «αρρωστημένης φαντασίας, εμπάθεσης και συμφέροντος».
Ένας λόγος για την εύκολη κατάκριση των κληρικών είναι μήπως, μειώνοντας το ηθικό τους ανάστημα, τους φέρνουμε πιο κοντά στη δική μας «νανώδη συμπεριφορά», αποκτώντας έτσι ένα άλλοθι. Αυτή η «νανώδη συμπεριφορά» σημαίνει φτάσιμο στον πάτο.
Η Έννοια του In Dubio Pro Reo
Σε νομικό πλαίσιο, ισχύει η αρχή “In dubio pro reo” (Αμφιβολία υπέρ του κατηγορουμένου), λατινικός όρος από το ρωμαϊκό δίκαιο. Αυτή η αρχή επιβάλλει στο δικαστήριο, σε περίπτωση αμφιβολίας για την ενοχή, να αποφανθεί υπέρ του κατηγορουμένου, οδηγώντας στην αθώωσή του.
Ο πατέρας Παύλος σημειώνει ότι ο όρος αυτός δεν υπάρχει και δεν μπορεί να βρει εφαρμογή στην Εκκλησία, διότι Αυτός που κρίνει γνωρίζει ποιος είναι ο κατηγορούμενος και πόσο είναι ένοχος.
Το Παράδειγμα των Άξιων Ιερέων
Ο πατέρας Παύλος καταλήγει ότι, ενώ σαφέστατα υπάρχουν άνθρωποι που δημιουργούν σκάνδαλα (το 99,9% είναι ιερείς), υπάρχουν και ιερείς που αγωνίζονται νυχθημερόν. Αυτοί οι άξιοι ιερείς πρέπει να μελετώνται ως παραδείγματα, και όχι το «παπαδαριό» που κάνει κακό στην Εκκλησία επειδή «μπήκανε για τον χρυσό» αντί για τον Χριστό. Ως λαμπρό παράδειγμα άξιου ιερέα αναφέρεται ο Πατήρ Ευάγγελος Παπανικολάου.
Τέλος, δίνεται η συμβουλή να συζητάμε στις παρέες μας για τους άξιους ιερείς, καθώς τους ανάξιους «θα τους περιλάβει ο Θεός».