Με μια Ματιά : Οψώνια της Αμαρτίας, Θάνατος
Οι δύο ομιλίες, μία από τον πατέρα Αθανάσιο Μυτιληναίο και μία από την Ιερά Μονή Αγίου Νικοδήμου, εξετάζουν βαθιά την έννοια της αμαρτίας, τονίζοντας ότι ο μισθός της αμαρτίας είναι ο θάνατος, ο οποίος δεν είναι απλώς βιολογικός, αλλά αιώνιος χωρισμός από τον Θεό.
Τονίζεται ότι οι σύγχρονες δυσκολίες είναι συνέπεια της ανθρώπινης αμαρτίας, όχι θεϊκή τιμωρία, με τον εγωισμό να αποτελεί βασική αιτία. Η κατανόηση της αμαρτίας παρουσιάζεται ως υπαρξιακή εμπειρία, η οποία απαιτεί την αναζήτηση του Χριστού και την αδιάλειπτη προσευχή για την υπέρβασή της.
Τέλος, υπογραμμίζεται η σημασία της επιστροφής στον Θεό και της τήρησης των εντολών Του ως το μόνο μονοπάτι προς την αιώνια ζωή.
π Αθανασιος Μυτιληναίος
Ο π Αθανάσιος Μυτιληναίος τονίζει ότι ο μισθός της αμαρτίας είναι ο θάνατος, όχι μόνο ως βιολογικό φαινόμενο ούτε ως τέλος, αλλά κυρίως ως αιώνιος χωρισμός της ψυχής από τον Θεό. Για να κατανοήσει κανείς την αμαρτία, πρέπει να αντιληφθεί πλήρως τη φρίκη του θανάτου και την ομορφιά της Βασιλείας του Θεού. Ο πατέρας Αθανάσιος Μυτιληναίος υπογραμμίζει ότι η γνώση της αμαρτίας δεν είναι νοητική, αλλά υπαρξιακή, προερχόμενη από την απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Θεό λόγω του εγωισμού. Τέλος, τονίζεται η σημασία της αναζήτησης του προσώπου του Χριστού, της νοεράς προσοχής και της αδιάλειπτης νοεράς προσευχής ως μέσα για την αποφυγή της αμαρτίας και την επίτευξη μιας αυθεντικής χριστιανικής ζωής.
Ο πατέρας Αθανάσιος Μυτιληναίος, στην ομιλία του, αναλύει σε βάθος την έννοια της αμαρτίας, ξεκινώντας από τη φράση του Αποστόλου Παύλου στην προς Ρωμαίους επιστολή, «τα οψώνια της αμαρτίας θάνατος», δηλαδή ότι ο μισθός της αμαρτίας είναι ο θάνατος.
Αυτό σημαίνει ότι η αμαρτία, σαν ένας εργοδότης, πληρώνει με θάνατο όσους την υπηρετούν και είναι δούλοι της. Για να κατανοήσουμε τι είναι αμαρτία, πρέπει πρώτα να συλλάβουμε την πλήρη έκταση του θανάτου.
Η Βαθύτερη Έννοια του Θανάτου
Ο πατέρας Αθανάσιος επισημαίνει ότι ο θάνατος δεν είναι απλώς ένα βιολογικό φαινόμενο, όπως το έχουμε συνηθίσει να τον αντιλαμβανόμαστε —είτε πρόκειται για έναν ήσυχο θάνατο στο κρεβάτι είτε για έναν βίαιο θάνατο από ατύχημα ή έγκλημα. Αυτό το βιολογικό φαινόμενο είναι μόνο ένα πρώτο μέρος. Ο θάνατος είναι κάτι πολύ ευρύτερο και ξεκινάει συχνά πριν καν από αυτό που ονομάζουμε βιολογικό θάνατο. Ουσιαστικά, ο θάνατος είναι «ο αιώνιος χωρισμός της ψυχής από τον Θεό».
Ο ομιλητής τονίζει ότι οι άνθρωποι δεν έχουν συλλάβει πλήρως τον θάνατο· αντίθετα, τον έχουν «ωραιοποιήσει», μιλώντας με όμορφα λόγια για τους νεκρούς και φτιάχνοντας όμορφα νεκροταφεία. Κανείς δεν έχει δει την φρίκη του Άδη και επιστρέψει για να την περιγράψει, ούτε κανείς έχει πάει στην κόλαση, ούτε καν ο διάβολος, για τον οποίο προορίζεται. Συνεπώς, η έννοια του θανάτου είναι δύσκολο να συλληφθεί. Ωστόσο, μόλις λάβουμε «μια γεύση και μια αίσθηση του θανάτου», διότι ο θάνατος είναι περισσότερο «μεταφυσικό φαινόμενο» και λιγότερο φυσικό, τότε αρχίζουμε να «τρέμουμε την αμαρτία».
Η Κατανόηση της Αμαρτίας μέσω της Βασιλείας του Θεού
Υπάρχει και ένας αντίστροφος τρόπος για να κατανοήσουμε την αμαρτία: μέσω της γεύσης της Βασιλείας του Θεού. Όταν βιώσουμε μια «άλλη όψη» της ύπαρξης, όπως την «άρρητη θέα του Θεού» που γεμίζει την καρδιά με μια ανείπωτη γνώση, την οποία κανείς δεν μπορεί να περιγράψει, τότε ο άνθρωπος βιώνει αυτό το υπαρξιακά, όχι μόνο με τον νου του. Όταν σε αυτόν τον άνθρωπο προβληθεί η αμαρτία και συνειδητοποιήσει τι έχει να χάσει, τον πιάνει παρόμοια φρίκη. Η φράση του Αποστόλου Παύλου «μετά φόβου και τρόμου κατεργάζεσθε» δεν σημαίνει ότι ο φόβος οδηγεί στην πίστη, αλλά ότι η πίστη οδηγεί στον φόβο. Η γνώση της αμαρτίας δεν προέρχεται από μια απλή, «γυμνή» σκέψη, αλλά από τη «θεωρία της ζωής» – δηλαδή, όταν κάποιος αντιληφθεί τι μπορεί να χάσει. Γι’ αυτό, ο Παύλος δεν λέει μόνο να φοβηθούμε τη σωτηρία μας, αλλά και να «τρέμουμε για το ενδεχόμενο χάσιμο της σωτηρίας μας».
Ο πατέρας Αθανάσιος διευκρινίζει ότι η φρίκη που νιώθει κάποιος που έχει κατανοήσει την αμαρτία, βλέποντας άλλους να αμαρτάνουν, δεν είναι η φρίκη για τις βιολογικές ή κοινωνικές συνέπειες (π.χ., καταστροφή οικογένειας από μοιχεία, αλκοολισμός, ναρκωτικά). Η πραγματική φρίκη έρχεται όταν κάποιος νιώσει τι σημαίνει αμαρτία και συνειδητοποιήσει ότι ο αμαρτωλός άνθρωπος είναι «χαμένος». Μόνο εκείνος που έχει νιώσει τη φρίκη του Άδη και τη χαρά της Βασιλείας του Θεού μπορεί να καταλάβει τι σημαίνει «χαμένος άνθρωπος».
Η Υπαρξιακή Φύση της Αμαρτίας
Αυτή η γνώση της αμαρτίας δεν είναι νοητική, αλλά «υπαρξιακή»· ολόκληρο το «είναι» του ανθρώπου την κατανοεί. Η αμαρτία είναι κάτι πολύ πιο βαθύ από την απλή παράβαση του ηθικού νόμου ή των εντολών του Θεού. Ενώ ο Ευαγγελιστής Ιωάννης λέει ότι «αμαρτία εστίν η ανομία», δηλαδή η μη τήρηση του νόμου, η αμαρτία ως «μεταφυσικό φαινόμενο» βρίσκεται στα «μυστικά έγκατα της ανθρωπίνης υπάρξεως». Όπως δεν μπορούμε να συλλάβουμε την έννοια της σωτηρίας χωρίς να κατανοήσουμε το βάθος της ελευθερίας του ανθρώπου και της χάριτος του Θεού, έτσι δεν μπορούμε να κατανοήσουμε την αμαρτία.
Ο πατέρας Αθανάσιος δίνει ένα παράδειγμα με τους ακροατές του κηρύγματος: ενώ η ακρόαση είναι κοινή, η κατανόηση είναι διαφορετική για τον καθένα, ακόμη κι αν είχαν την ίδια ανατροφή ή βιολογική καταγωγή. Αυτή η διαφορά στην κατανόηση της αμαρτίας οφείλεται στο ότι η αμαρτία είναι η «απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Θεό, από την πηγή της ζωής». Αυτό που τον ωθεί να απομακρυνθεί είναι «ο εγωισμός» και «η αυτονομία», η επιθυμία να ζήσει μόνος του, χωρίς τον Θεό ή παραμερίζοντας Τον.
Ο Σκοπός του Χριστού και η Εξοικείωση με την Αμαρτία
Ο Χριστός δεν ήρθε πρωτίστως για να συγχωρέσει συγκεκριμένες αμαρτίες (όπως της μοιχαλίδας γυναίκας ή του παραλυτικού), αλλά για να «φέρει τον άνθρωπο πάλι κοντά εις τον Θεόν». Ο Θεός, στη δημιουργία, έκανε δύο πράξεις: δημιούργησε «εκ του μηδενός εις το είναι» και σκόπευε να φέρει κοντά Του αυτό που δημιούργησε, να ενωθεί μαζί του και να του δώσει τη ζωή Του. Η πρώτη πράξη ολοκληρώθηκε, αλλά η δεύτερη «αστόχησε στο πρόσωπο του Αδάμ και της Εύας». Ο Χριστός επανέρχεται για να αποκαταστήσει αυτή τη σχέση, καλώντας μας να πιστέψουμε σε Αυτόν, να πλησιάσουμε τον Θεό, όχι απλώς για να έχουμε ζωή, αλλά «το περισσό της ζωής».
Ο πατέρας Αθανάσιος εκφράζει τη θλίψη του για το πόσο εξοικειωμένοι έχουμε γίνει με την αμαρτία, όπως ακριβώς και με τον θάνατο. Η αμαρτία «δεν μας κάνει πια καμιά εντύπωση», και έτσι «με κάθε ευκολία μπορούμε να αμαρτήσουμε».
Πώς να Αποκτήσουμε Γνώση και να Αποφύγουμε την Αμαρτία
Για να κατανοήσουμε και να αποφύγουμε την αμαρτία, πρέπει να ακολουθήσουμε συγκεκριμένα βήματα:
- Προσευχή για Γνώση: Το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να «παρακαλάμε τον Θεό να ανοίξει τα μάτια μας να αρχίσουμε να βλέπουμε τι θα πει αμαρτία». Τότε θα αρχίσει να γεννιέται ο φόβος και ο τρόμος, που μπορεί να οδηγήσει σε επιστροφή στον Θεό. Πρέπει να ζητάμε από τον Θεό να μας δώσει τη γνώση του εαυτού Του και του νόμου Του. Δεν αρκεί να λέμε τις εντολές «παπαγαλία» χωρίς να κατανοούμε το νόημά τους. Ο Θεός πρέπει να μας φωτίσει για να καταλάβουμε τις εντολές Του και το πρόσωπο του Χριστού. Η αμαρτία δεν είναι μόνο «ανομία», αλλά «αποστασία», γι’ αυτό πρέπει να «αναζητούμε το πρόσωπο του Χριστού» με αγωνία, όπως οι Άγιοι που ήταν «ζητιάνοι της θείας παρουσίας».
-
Νοερά Προσοχή (Πνευματική Αγρύπνια): Αυτό είναι το δεύτερο βήμα. Σημαίνει να υπολογίζουμε τον ερχομό του πειρασμού και να προετοιμαζόμαστε πριν έρθει. Ο διάβολος, όταν έρχεται, δημιουργεί ταραχή, ενώ ο Θεός αφήνει πάντα μια «βαθιά ανείπωτη ειρήνη και μια βαθιά ανείπωτη γλυκύτητα». Αυτή η «αγρυπνία» σημαίνει να είμαστε συνεχώς στους «πυλώνες της ψυχής» και να επιτηρούμε πριν καν έρθει ο πονηρός λογισμός, έχοντας ήδη λάβει τα μέτρα μας. Ο Απόστολος Παύλος λέει ότι «εμείς γνωρίζουμε τας μεθοδίας του σατανά» γιατί «έχουμε νουν Χριστού». Αυτό σημαίνει ότι έχουμε τον νου που είχε ο Χριστός, ο ενανθρωπήσας Υιός του Θεού, και βλέπουμε «νοερά» τι έρχεται, προετοιμαζόμενοι για «επίθεση». Ο διάβολος δεν φέρνει πάντα προφανώς ακάθαρτους ή φοβερούς λογισμούς. Συχνά φέρνει «έξυπνες ιδέες», μπορεί ακόμη και να «μας βοηθάει να καταλάβουμε την Αγία Γραφή» ή να μας δίνει «σοφία». Το κριτήριο είναι αν αυτό που έρχεται θα μας οδηγήσει στην ταπείνωση ή στην υπερηφάνεια. Χρειάζεται «διάκριση», ένα «λεπτό πράγμα», και μια υποψία για κάθε τι που έρχεται, χωρίς να είμαστε άρρωστα καχύποπτοι. Το παράδειγμα της Θεοτόκου, που ρώτησε «πόθεν μοι τούτο» όταν την επισκέφθηκε ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, δείχνει αυτόν τον άγρυπνο έλεγχο.
-
Νοερά Προσευχή (Αδιάλειπτη Προσευχή): Αυτό είναι το τρίτο βήμα. Σημαίνει ο νους μας να είναι συνεχώς στον Χριστό, στον θάνατο, στο μυστήριο της σωτηρίας μας και στο μυστήριο της θείας οικονομίας. Δεν αρκεί η προσευχή των χειλέων αν είναι άκαρπη και άγονη, σαν να τρώμε άχυρο αντί για σιτάρι. Η γόνιμη προσευχή είναι να «κλείνουμε τον νου μας μέσα στο περιεχόμενο των όσων λέμε». Το περιεχόμενο της μικρής προσευχής του ονόματος του Ιησού Χριστού είναι «ανείπωτα βαθύ, πλατύ και ψηλό», και έτσι ο νους πηγαίνει διαρκώς στο μυστήριο του θανάτου, του Θεού, της αγάπης του Θεού και της ενανθρώπησης. Αυτό σημαίνει να μην ζούμε ανεξάρτητα από την παρουσία του Θεού. Ο πατέρας Αθανάσιος δίνει παραδείγματα ενός μικρού παιδιού που νιώθει ασφάλεια γνωρίζοντας ότι η μητέρα του είναι στο σπίτι, ή ενός ανθρώπου που κοιμάται ήσυχα επειδή ξέρει ότι η πόρτα είναι κλειδωμένη, ακόμη κι αν δεν το σκέφτεται συνειδητά. Έτσι, «χωρίς να απασχολούμε καθόλου από το ότι εργαζόμαστε», είμαστε συνεχώς «μέσα στη μνήμη και μέσα στην αγάπη του Θεού». «Αυτό θα πει αδιάλειπτη προσευχή».
Η Πλάνη της Τελειότητας
Ο πατέρας Αθανάσιος απορεί πώς κάποιοι χριστιανοί ισχυρίζονται ότι έχουν «φτάσει», ότι είναι «τέλειοι» και δεν έχουν τίποτα. Αυτό αποτελεί «πλάνη». Αυτή η «δαιμονική ακατανοησία» χαρακτηρίζει τους ανθρώπους που δεν μπορούν να καταλάβουν όταν κάποιος προσπαθεί να τους δείξει ότι βρίσκονται σε λάθος δρόμο. Είναι «φοβερό» όταν άνθρωποι μιλούν σε διαφορετικά πνευματικά επίπεδα και ο ένας βλέπει ενώ ο άλλος όχι.
Συνοψίζοντας, η ομιλία του πατέρα Αθανασίου Μυτιληναίου εμβαθύνει στο «μυστήριο της αμαρτίας», τονίζοντας τον φοβερό της χαρακτήρα. Η κατανόηση της αμαρτίας είναι μια υπαρξιακή εμπειρία που γεννιέται όταν κάποιος αρχίζει να «ζει την κόλαση μέσα του», δηλαδή να αναγνωρίζει την αμαρτωλότητά του, και ταυτόχρονα να βλέπει τη χαρά της Βασιλείας του Θεού. Αυτή η συνειδητοποίηση οδηγεί σε «φόβο και τρόμο».
Κήρυγμα. Ιερά Μονή Αγίου Νικοδήμου
Οι αιτίες των σημερινών δεινών, δεν είναι θείες τιμωρίες, αλλά αποτέλεσμα της ανθρώπινης αμαρτίας.
Η φράση του Αποστόλου Παύλου «τα οψώνια της αμαρτίας θάνατος», σημαίνει ότι η αμαρτία οδηγεί στον πνευματικό θάνατο και αποξένωση από τον Θεό. Η ομιλία τονίζει την απομάκρυνση από τον Θεό ως την πρωταρχική αιτία του ανθρώπινου πόνου, χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα την ιστορία του Ναβουχοδονόσορ. Καταλήγει ότι η επιστροφή στον Θεό και η τήρηση των εντολών Του είναι ο μόνος δρόμος προς την αιώνια ζωή και την αποφυγή του πνευματικού θανάτου.
Τα τελευταία χρόνια βιώνουμε πρωτόγνωρες και τρομακτικές καταστάσεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτά περιλαμβάνουν βιβλικές καταστροφές από βίαια καιρικά φαινόμενα, όπως παρατεταμένοι και θανατηφόροι καύσωνες.
Παρατηρούνται επίσης συνεχείς αναταραχές ανάμεσα στα κράτη και άδικοι, αιματηροί πόλεμοι που διεξάγονται για την υποτιθέμενη πάταξη της τρομοκρατίας. Επιπλέον, υπάρχουν πυκνοί και πολλοί θάνατοι σε όλες τις ηλικίες, καθώς και διαρκής παραλογισμός των κυβερνώντων.
Η Εποχή των Πληγών και η Αμαρτία ως Αιτία
Αυτά τα θλιβερά φαινόμενα, που παλαιότερα ακούγονταν σπάνια, πλέον τα βλέπουμε και τα βιώνουμε καθημερινά.
Η οδυνηρή αυτή εποχή θυμίζει την εποχή των πληγών της Αιγύπτου, ή ακόμα και την εποχή του Αντιχρίστου, κατά την οποία θα επέλθουν οι φρικτότερες πληγές σε όλη τη Γη. Αναφορές από το ιερό βιβλίο της Αποκαλύψεως περιγράφουν έλκη στους ανθρώπους, το κάψιμο από τον ήλιο, αστραπές, φωνές, μεγάλο σεισμό και χαλάζι.
Όλες αυτές οι φρικτές καταστάσεις που ζούμε καθημερινά σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης είναι, «φυσικά», απότοκα των εσφαλμένων επιλογών μας και του λανθασμένου τρόπου ζωής μας.
Πολλοί συνάνθρωποί μας, αφελείς ή αδαείς, πιστεύουν ότι η αιτία όλων αυτών των κακών είναι ο Θεός.
Ωστόσο, αυτή την άποψη είναι λανθασμένη.
Η αιτία όλων αυτών των δεινών είμαστε εμείς οι ίδιοι, η κακία των κατοικούντων τη Γη, δηλαδή η αμαρτία, η αποστασία μας και ο εγωισμός μας. Ο Θεός είναι δίκαιος και άγιος στις κρίσεις του, όπως ομολογεί ο άγγελος στην Αποκάλυψη. Ουσιαστικά, βιώνουμε όσα αξίζουμε.
Τα Οψώνια της Αμαρτίας: Θάνατος
Ο Απόστολος Παύλος, στην αποστολική περικοπή, αποκαλύπτει την αιτία όλων αυτών των ζοφερών καταστάσεων, καθώς και της πνευματικής μας τύφλωσης και του πνευματικού θανάτου, με τη φράση: «Τα οψώνια της αμαρτίας θάνατος».
Αυτή η μικρή πρόταση κρύβει μια μέγιστη αλήθεια που οφείλουμε να μελετούμε διαρκώς.
Τα αποτελέσματα της αμαρτίας είναι ο θάνατος.
Η λέξη «οψώνιο» (πληθυντικός «οψώνια») σημαίνει την πληρωμή ή το σιτηρέσιο που παρείχε ο βασιλιάς στους στρατιώτες του. Όταν ένας νέος πήγαινε να στρατευθεί και να εκπαιδευτεί στον στρατό του βασιλιά, δεν κρατούσε δικά του χρήματα· όλα τα παρείχε ο βασιλιάς ή το κράτος. Αυτό που παρείχε ο βασιλιάς ονομαζόταν οψώνιο.
Επομένως, «τα οψώνια της αμαρτίας είναι ο θάνατος» σημαίνει, ότι σε όσους δουλεύουν και ζουν στην αμαρτία, η αμαρτία τους αποδίδει ως πληρωμή τον θάνατο.
Η Φύση της Αμαρτίας και ο Πνευματικός Θάνατος
Πράγματι, στο βάθος κάθε αμαρτίας υπάρχει ο θάνατος. Αυτό συμβαίνει διότι η αμαρτία, ως αποστασία και αποξένωση από τον Θεό, από τη ζωή και τις ενέργειές Του, οδηγεί με βεβαιότητα στον θάνατο. Ο θάνατος αυτός είναι πρωτίστως και κυρίως ο πνευματικός θάνατος, ο αιώνιος χωρισμός της ύπαρξής μας από το Άγιο Πνεύμα, δηλαδή τον Θεό.
Η ύπαρξή μας, ως κατοικία του Θεού, είναι πλασμένη για να είναι ενωμένη με τον Θεό. Αυτή η ένωση γίνεται πιο ενεργής και εναργής ανάλογα με τον πνευματικό μας αγώνα. Ωστόσο, όσο ζούμε φιλόλαα (δηλαδή με λαγνεία) και φιλόδοξα, τόσο ατονεί αυτή η ένωση, με αποτέλεσμα τη διάρρηξη και την απόσπασή μας από τη χάρη, τη σκέπη και την ενέργεια του Θεού.
Το Παράδειγμα των Πρωτοπλάστων
Ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα είναι οι πρωτόπλαστοι προπάτορές μας. Ο Όσιος Γέροντάς μας Αθανάσιος πάντοτε τόνιζε και συνιστούσε να ανατρέχουμε στη ζωή των πρωτοπλάστων, διότι αποτελούν πρότυπο ζωής για όλους εμάς τους μεταγενέστερους. Εκεί βλέπουμε ότι η προειδοποίηση του Θεού προς τους πρωτοπλάστους ήταν σαφής: «την ημέρα που θα φάτε από τον απαγορευμένο καρπό θα πεθάνετε, θα χωριστείτε από τη φροντίδα μου». Παρόλο που η προειδοποίηση ήταν σαφής, δελεάστηκαν από την πονηρία του διαβόλου και έδειξαν ανυπακοή. Αυτή η ανυπακοή ήταν η αιτία να αποξενωθούν πάραυτα από τη χάρη του Θεού. Αισθάνθηκαν τη γύμνωση, πρώτα πνευματικά και κατ’ επέκταση σωματικά, και εν συνεχεία διώχθηκαν από τον Παράδεισο της τρυφής.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να προσέξουμε ότι οι Αδάμ και Εύα δεν διώχθηκαν από τον Θεό, αλλά από τη λανθασμένη επιλογή τους, καθώς ο Θεός πάντοτε μας θέλει μαζί Του.
Συνεπώς, κάθε αμαρτία, ως προσβολή προς τον Θεό και ως επανάσταση κατά του Θεού, κρύβει μέσα της τον θάνατο. Ο θεόπνευστος και σοφός Σέρβος σύγχρονος Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς γράφει ότι η αμαρτία θανατώνει τον άνθρωπο διότι τον απομακρύνει από τη μοναδική πηγή της ζωής, της αθανασίας και της αιωνιότητος, δηλαδή τον Θεό. Αυτή είναι η αιτία της οδυνηρής μας διάζευξης από τον Θεό: η αμαρτία.
Η Πορεία της Ζωής: Ευαγγελική Οδός ή Δαιμονική Εξάρτηση
Ο καθένας καλείται να σκεφτεί την πορεία της ζωής του με συναίσθηση και ευθύνη. Πότε νιώθει κανείς ότι μέσα του αναθαρρεί το πνεύμα, ανανεώνεται ή ανασταίνεται η ελπίδα, η χαρά, η ειρήνη, η αγάπη και όλα τα έξοχα θεία δώρα; Αυτό συμβαίνει όταν φροντίζει τον εαυτό του κατά το θέλημα του Θεού, όταν βαδίζει την ευαγγελική στενή οδό που οδηγεί σε ζωή εν Θεώ.
Αντιθέτως, πότε θρονιάζεται ο φόβος, η αβεβαιότητα, η απελπισία, η οργή, η φιλαυτία και η εξάρτηση από κάθε δαιμονικό εφεύρημα; Αυτό συμβαίνει όταν ζει εν αμαρτίαις, όταν πολιτεύεται κατά το θέλημα του διαβόλου, όταν βαδίζει την ευρύχωρη οδό που οδηγεί σε αιώνιο θάνατο στην κόλαση.
Απομόνωση και το Χάσμα της Αμαρτίας
Ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς περιγράφει ζωηρά αυτή την απευκταία πορεία του ανθρώπου. Ζώντας μέσα στην αμαρτία, ο άνθρωπος απομονώνει τον εαυτό του, αναγνωρίζει μόνον αυτόν και τον κάνει κέντρο των πάντων. Για αυτόν τον λόγο, μιλάμε όλοι για μοναξιά, διότι απομονώνουμε τον εαυτό μας από την κοινωνία με τον Θεό και τους συνανθρώπους μας λόγω της αμαρτίας.
Όσο περισσότερο βυθίζεται στην αμαρτία, τόσο μεγαλύτερο γίνεται το χάσμα μεταξύ του ιδίου και του Θεού, του ιδίου και του συνανθρώπου του, του χρόνου και της αιωνιότητος, της ύλης και του πνεύματος, της ζωής και της αιωνίου ζωής. Στραμμένος προς τον εξωτερικό κόσμο, ο άνθρωπος της αμαρτίας αισθάνεται και βλέπει ένα φοβερό ρήγμα μεταξύ του εαυτού του και των λοιπών ανθρώπων, μεταξύ του εαυτού του και των λοιπών όντων. Βυθιζόμενος στην απύθμενη εγωιστική του απομόνωση, χάνει βαθμιαίως το αίσθημα της ενότητος του ανθρωπίνου γένους. Το χάσμα μεταξύ αυτού και ολόκληρης της κτίσεως γίνεται απύθμενο, ατέλειωτο και αγεφύρωτο. Αυτός βλέπει μόνο τον εαυτό του και κανέναν άλλον και τίποτε άλλο, ούτε τον Θεό υπεράνω του, ούτε τους συνανθρώπους του γύρω του. Το παν μέσα του είναι μόνον ο εαυτός του. Αυτή είναι η χειρίστη κατάληξη του ανθρώπου, ο θάνατος του ανθρώπου.
Η Λύτρωση μέσω του Χριστού
Η αρχική αιτία όλης αυτής της κατάστασης είναι η αμαρτία, το αρρωστημένο εγώ. Η αμαρτία ακυρώνεται, συγχωρείται και θεραπεύεται μόνον δια της θυσίας του Θεανθρώπου Χριστού. Ο Θεάνθρωπος Χριστός, δια της θυσίας Του, «ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου», γεφύρωσε το χάσμα που δημιούργησε η αμαρτία μεταξύ του ανθρώπου και του Θεού, και μεταξύ του ανθρώπου και των λοιπών όντων.
Επομένως, τι μας συμφέρει; Να δουλεύουμε στην αμαρτία ή να βρισκόμαστε μαζί με τον Θεό, να δουλεύουμε τις εντολές του Θεού και να εργαζόμαστε το θέλημά Του;
Αποτελέσματα των Επιλογών: Ευλογίες ή Δίψα
Ο Θεός, δια του προφήτου Ησαΐα, βεβαιώνει: «Ιδού οι δουλεύοντές μοι φάγονται, υμείς δε πεινάσετε. ιδού οι δουλεύοντές μοι πίονται, υμείς δε διψήσετε. ιδού οι δουλεύοντές μοι ευφρανθήσονται». Αυτό σημαίνει ότι οι δούλοι του Θεού, οι πιστοί, θα έχουν επάρκεια τροφών (πνευματική τροφή), ενώ οι άλλοι θα πεινούν. Κατά τον Άγιο Νικόδημο, οι πιστοί θα γεμίζουν και θα ευχαριστούν την ψυχή τους, απολαμβάνοντας γλυκείς και ζωηφόρους καρπούς από τον Κύριο, τόσο σε αυτήν όσο και στη μέλλουσα ζωή, όσοι δηλαδή δουλεύουν τις αρετές. Αντίθετα, όσοι επιμένουν στη διάπραξη της αμαρτίας θα διψούν. Όσοι δουλεύουν για τον Θεό και την ψυχή τους θα χαρούν ανεκδιήγητη χαρά, ενώ όσοι επιμένουν στην αμαρτία θα ζουν ντροπιασμένοι.
Ο Θεός είναι σαφής: σύμφωνα με τις επιλογές μας, θα απολαύσουμε τα αγαθά Του, όπως λέει η κοινή και σοφή παροιμία «όπως έστρωσες, έτσι θα κοιμηθείς». Αν επιλέξουμε την εργασία των εντολών του Θεού, θα ζήσουμε και θα ζούμε αιωνίως και για πάντα. Γι’ αυτό οι άγιοι, οι σωστοί χριστιανοί, ποτέ δεν πεθαίνουν. Ο Κύριος βεβαιώνει: «Αμήν αμήν λέγω υμίν, ο τον λόγον μου ακούων και πιστεύων τω πέμψαντί με έχει ζωήν αιώνιον και εις κρίσιν ουκ έρχεται, αλλά μεταβέβηκεν εκ του θανάτου εις την ζωήν». Αυτό σημαίνει ότι όποιος ακούει τον λόγο του Κυρίου, τηρεί το θέλημά Του και πιστεύει στον Πατέρα που τον έστειλε, ζει από τώρα την αιώνια ζωή και δεν θα κριθεί, αλλά έχει ήδη μεταβεί από τον πνευματικό θάνατο της αμαρτίας στην αθάνατη ζωή.
Αντιθέτως, αν επιλέξει κανείς τη δουλεία της αμαρτίας, είναι νεκρός και θα παραμείνει αιωνίως νεκρός, εάν δεν μετανοήσει.
Πολλοί αφελώς ισχυρίζονται ότι η αμαρτία τους ελευθερώνει, αλλά στην πραγματικότητα η αμαρτία και το πάθος υποδουλώνουν.
Ο Κύριος είπε: «Πας ο ποιων την αμαρτίαν δούλος εστί της αμαρτίας». Για τον προδότη Ιούδα Ισκαριώτη, ο Κύριος βεβαίωσε ότι καλύτερα να μην είχε γεννηθεί ο άνθρωπος εκείνος.
Το Παράδειγμα του Ναβουχοδονόσορ: Η Ταπείνωση της Αλαζονείας
Το κατάντημα του αμαρτωλού ανθρώπου, εκείνου που με επιμονή και ηθελημένα αμαρτάνει, αποκαλύπτεται ξεκάθαρα στον πανίσχυρο βασιλιά της Βαβυλώνας, τον Ναβουχοδονόσορα. Η ιστορία του είναι γνωστή από το βιβλίο του Δανιήλ της Παλαιάς Διαθήκης.
Στο δεύτερο όνειρο που είδε ο Ναβουχοδονόσορας και ζήτησε να το ερμηνεύσει ο προφήτης Δανιήλ, απεικονιζόταν ένα δέντρο φυτεμένο στο κέντρο της Γης, το οποίο αυξήθηκε και μεγάλωσε τόσο ώστε οι κλάδοι του κατέλαβαν τα πέρατα της Γης. Από τους καρπούς του έτρωγαν όλοι οι κάτοικοι της Γης, και όλα τα θηρία και τα πτηνά έβρισκαν καταφύγιο στο φύλλωμά του. Κάποια στιγμή, άκουσε μια φοβερή φωνή αγγέλου που έλεγε να κόψουν το δέντρο χαμηλά, να μαδήσουν τα κλαδιά του και να τινάξουν τα φύλλα του, αλλά να μην το ξεριζώσουν, αφήνοντάς το μήπως και συνέλθει.
Η ερμηνεία του προφήτου αφορούσε τη μετέπειτα πορεία του αυτοκράτορα. Κάποια φορά, ενώ περπατούσε στον εξώστη του παλατιού του, γεμάτος αλαζονεία και υπεροψία, αναφώνησε: «Αυτή δεν είναι η μεγάλη Βαβυλώνα η ονομαστή, την οποία εγώ έκτισα ως πρωτεύουσα του βασιλείου μου, με τη μεγάλη μου δύναμη, για να διακηρύττω σε όλους τη δόξα μου, τη δόξα της μεγαλειότητός μου;». Τότε άκουσε φωνή από τον ουρανό που του είπε: «Άκου βασιλιά, η βασιλεία σου σου αφαιρέθηκε πλέον. Θα σε διώξουν από την κοινωνία των ανθρώπων και θα μένεις με τα άγρια θηρία, θα τρέφεσαι με τα χόρτα όπως το βόδι, και θα παραμείνεις σε αυτή την κατάσταση μέχρι να καταλάβεις ότι ο μόνος Κύριος του κόσμου είναι ο παντοδύναμος Θεός».
Έτσι και έγινε. Ο μέγιστος αυτός βασιλιάς παρέμεινε σε αυτή τη ζωώδη κατάσταση για κάποια χρονική περίοδο, έως ότου ξαναβρήκε τα λογικά του και, μετανοημένος πλέον, διακήρυξε ότι οι ενέργειες του Θεού είναι σωστές και αληθινές, και όλοι οι δρόμοι Του είναι ίσοι και δίκαιοι, και ότι Εκείνος έχει τη δύναμη να ταπεινώσει εκείνους που πορεύονται με αλαζονεία και υπεροψία.
Αυτό είναι το κατάντημα του αμαρτωλού ανθρώπου που επιμένει στη διάπραξη της αμαρτίας. Δεν πρέπει να μας φαίνεται περίεργο ή μυθώδες το γεγονός ότι έχασε τα λογικά του και ζούσε στην ύπαιθρο και στα δάση, διότι αυτή η κατάληξη δεν είναι περίεργη για τον άνθρωπο εφόσον παραμένει στην αμαρτία, και μάλιστα στην υπερηφάνεια και την αλαζονεία, δηλαδή στο αρρωστημένο εγώ.
Οι Σύγχρονες Εκφράσεις της Αμαρτίας και η Λύση
Στο σύγχρονο γίγνεσθαι, επικρατεί με θλίψη και οργή ο παραλογισμός, η παράλογη και χωρίς κριτήρια μίξη των πάντων: θρησκειών, δοξασιών, πολιτισμών, ηθών, εθίμων, οικονομιών, γλωσσών, λαών. Γιατί αυτή η ξέφρενη, παράλογη παγκοσμιοποίηση; Γιατί αυτή η ασύδοτη βουλιμία για την ύλη, την ηδονή, το χρήμα; Γιατί αυτή η πρωτοφανής φιλαυτία, ιδιοτέλεια και ανθρωπαρέσκεια; Γιατί αυτή η ακαταστασία και η αδιαφορία στον πόνο και την ανάγκη του ανθρώπου, και η νόμιμη δολοφονία χιλιάδων ψυχών;. Η απάντηση είναι: «διότι τα οψώνια της αμαρτίας ο θάνατος».
Έχουμε γίνει χειρότεροι από τα ζώα; Σαφέστατα ναι!
Οι πνευματικοί άρχοντες στηρίζονται στη δόξα, στον πλούτο, στην εξουσία. Οι πολιτικοί άρχοντες στηρίζονται στη δόξα, στο χρήμα και την ηδονή. Οι πλούσιοι της εποχής στηρίζονται στο χρήμα, στο αίμα των φτωχών και στην πλεονεξία. Εμείς όλοι, λίγο πολύ, πού στηριζόμαστε; Στη φιλοδοξία, στη φιλαργυρία, στη φιληδονία, στο να χαιρόμαστε με τη θλίψη του πλησίον και να λυπόμαστε με τη χαρά του, στο να προσπαθούμε να πατήσουμε τον πλησίον για να ανεβούμε εμείς. Όλα αυτά είναι αμαρτία και οδηγούν στον θάνατο, διότι «τα οψώνια της αμαρτίας ο θάνατος».
Ο Απόστολος Παύλος, με τη μικρή του πρόταση, μας βάζει σε σκέψεις σωτήριες. Ζούμε στις έσχατες ημέρες της ιστορίας, και οι απανωτές και πρωτοφανείς καταστροφές που βιώνουμε είναι ένα μικρό σημάδι. Όλα αυτά είναι αποκυήματα της αμαρτίας μας, της αλαζονείας μας, της πλεονεξίας μας, της φιληδονίας μας, τα οποία τα δημιουργούν και τα προκαλούν, είτε συλλογικά και παγκόσμια είτε ιδιωτικά και προσωπικά.
Μόνο αν αποφασίσουμε σθεναρά να ζούμε τη ζωή που ο Θεός μας χάρισε για να τη χαρούμε, μόνον τότε θα μπορέσουμε να ζήσουμε πραγματικά. Διαφορετικά, ο θάνατος κρούει την θύρα της ψυχής μας, ή ορθότερα, εισάγουμε στην ύπαρξή μας τον θάνατο, διότι «τα οψώνια της αμαρτίας είναι ο θάνατος». Από αυτή τη ζωή, θα βιώνουμε την ανεκδιήγητη κόλαση. Επομένως, πρέπει να φροντίζουμε να πλησιάζουμε καθημερινά και ενσυνείδητα τον Χριστό, ο οποίος είναι η ζωή, ώστε να μπορέσουμε όλοι μας να γίνουμε μέτοχοι της αιωνίου ζωής και μακαριότητας.
Αντί Επιλόγου
Οι παραπάνω ομιλίες, αλληλοσυμπληρώνονται και ενισχύουν η μία την άλλη στην ανάλυση της έννοιας της αμαρτίας, του θανάτου και του δρόμου προς τη σωτηρία, βασιζόμενες σε κοινές θεολογικές αρχές.
Τα κεντρικά σημεία:
- Ο Μισθός της Αμαρτίας είναι ο Θάνατος: Και οι δύο τονίζουν τη φράση του Αποστόλου Παύλου «τα οψώνια της αμαρτίας θάνατος». Εξηγούν ότι η αμαρτία, σαν ένας εργοδότης, πληρώνει με θάνατο όσους την υπηρετούν.
- Η Βαθύτερη Έννοια του Θανάτου: ο θάνατος δεν είναι απλώς ένα βιολογικό φαινόμενο, αλλά κυρίως ο πνευματικός θάνατος ή ο αιώνιος χωρισμός της ψυχής από τον Θεό.
- Η Αμαρτία ως Απομάκρυνση από τον Θεό: Και οι δύο ορίζουν την αμαρτία ως απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Θεό, την πηγή της ζωής, λόγω του εγωισμού και της αυτονομίας. Η αμαρτία περιγράφεται ως «αποστασία» και «επανάσταση κατά του Θεού».
- Αιτία των Δεινών: οι σημερινές θλιβερές καταστάσεις (φυσικές καταστροφές, πόλεμοι, θάνατοι) δεν είναι θείες τιμωρίες, αλλά απότοκα της ανθρώπινης αμαρτίας, των εσφαλμένων επιλογών και του λανθασμένου τρόπου ζωής μας.
- Ο Ρόλος του Χριστού: ο Χριστός ήρθε για να επαναφέρει τον άνθρωπο κοντά στον Θεό, να αποκαταστήσει τη σχέση που διαταράχθηκε από την αμαρτία. Συγκεκριμένα, η αμαρτία «ακυρώνεται, συγχωρείται και θεραπεύεται μόνον δια της θυσίας του Θεανθρώπου Χριστού», ο οποίος «γεφύρωσε το χάσμα».
- Η Υπαρξιακή Κατανόηση της Αμαρτίας: Η κατανόηση της αμαρτίας είναι «υπαρξιακή» και όχι απλώς νοητική. Προέρχεται από την αίσθηση της απώλειας και της φρίκης του πνευματικού θανάτου, καθώς και από τη γεύση της Βασιλείας του Θεού.
- Ο Δρόμος προς τη Ζωή: η επιστροφή στον Θεό, η αναζήτηση του προσώπου του Χριστού, η τήρηση των εντολών Του, η νοερά προσοχή (πνευματική αγρύπνια) και η αδιάλειπτη νοερά προσευχή είναι τα μέσα για την αποφυγή της αμαρτίας και την επίτευξη της αιώνιας ζωής και της ένωσης με τον Θεό.
Ενώ ο πατέρας Αθανάσιος Μυτιληναίος εστιάζει περισσότερο στην εσωτερική, υπαρξιακή βίωση της αμαρτίας και της σωτηρίας μέσω της νοεράς προσοχής και προσευχής, το κήρυγμα της Ιεράς Μονής Αγίου Νικοδήμου επεκτείνεται στην εξωτερική εκδήλωση της αμαρτίας στα παγκόσμια δεινά και χρησιμοποιεί το παράδειγμα του Ναβουχοδονόσορα για να δείξει τις συνέπειες της αλαζονείας και του εγωισμού.
Ωστόσο, αυτές οι διαφορετικές εστίες είναι συμπληρωματικές και όχι αντιφατικές, καθώς και οι δύο ομιλίες τονίζουν την ίδια βαθιά αλήθεια για τη φύση και τις συνέπειες της αμαρτίας.