Με μια Ματιά
Ο πατέρας Παύλος αναλύει το εάν ο Θεός τιμωρεί και με ποιον τρόπο, έχοντας σαν βάση την Αγία Γραφή και την Πατερική παράδοση.
Η συζήτηση εστιάζει στην παιδαγωγική διάσταση της θεϊκής δράσης, αντί για μια αυστηρά τιμωρητική. Επισημαίνεται η σημασία της αρχαίας ελληνικής ερμηνείας της λέξης “τιμωρώ”, ως “βοηθώ”.
Επίσης εξετάζει το πρόβλημα της θεοδικίας, δηλαδή το πώς ένας πανάγαθος Θεός επιτρέπει το κακό στον κόσμο. Τέλος, υπογραμμίζεται η σημασία της ελεύθερης βούλησης του ανθρώπου και η ανάγκη για μια ορθή κατανόηση της θείας πρόνοιας.
Δείτε το βίντεο
Η Θεία Τιμωρία
Η Έννοια της Τιμωρίας από τον Θεό
Ο πατέρας Παύλος εμβαθύνει στο ζήτημα της θεϊκής τιμωρίας, διαχωρίζοντάς το σε δύο βασικούς άξονες: αν ο Θεός τιμωρεί και πώς αυτή η τιμωρία συνδέεται με την έννοια της θεοδικίας. Αρχικά, καταρρίπτει την ιδέα ότι ο Θεός δεν τιμωρεί επειδή είναι αγάπη, μια άποψη που έχει διαδοθεί ευρέως, ακόμα και από κληρικούς. Επιπλέον, υποστηρίζει ότι η τιμωρία από τον Θεό είναι παιδαγωγική και όχι εκδικητική, στοχεύοντας στη διόρθωση και την καθοδήγηση του ανθρώπου.
Παιδαγωγικός Χαρακτήρας της Τιμωρίας
Η τιμωρία του Θεού δεν έχει σκοπό να βασανίσει, αλλά να νουθετήσει και να οδηγήσει τον άνθρωπο. Ο Θεός, όντας δίκαιος και αγαπώντας τη δικαιοσύνη, χρησιμοποιεί την τιμωρία ως μέσο για να βοηθήσει τον άνθρωπο να συνειδητοποιήσει το κακό και να το εγκαταλείψει. Η τιμωρία αυτή μπορεί να εκδηλωθεί με δύο τρόπους: ως “βακτηρία” που στηρίζει και ενθαρρύνει, αλλά και ως “ράβδος” που δρα ως μέσο διόρθωσης, οδηγώντας τον άνθρωπο στη μετάνοια και την επιστροφή στον Θεό. Οι τιμωρίες του Θεού στοχεύουν στην μεταμόρφωση του ανθρώπου, παρακινώντας τον να μετανοήσει και να σταματήσει την αδικία, την ασέβεια και την αποστασία. Αυτό ισχύει τόσο για μεμονωμένα άτομα όσο και για ολόκληρους λαούς, οι οποίοι βλέποντας τη δύναμη του Υψίστου, αποφεύγουν να πράξουν το κακό στο μέλλον.
Ο Φόβος του Θεού ως Σεβασμός
Ο πατέρας Παύλος τονίζει ότι είναι απαραίτητο να έχουμε τον υγιή φόβο του Θεού, ο οποίος δεν είναι δειλία, αλλά σεβασμός και δέος προς τον βασιλιά και τους νόμους του. Αυτός ο φόβος είναι απαραίτητος για να αναγνωρίσουμε την αγάπη του Θεού και να μην πέσουμε στην πλάνη μιας ψεύτικης πνευματικής καλοπέρασης χωρίς κόπο και κόστος. Στο Ευαγγέλιο του Λουκά, αναφέρεται ότι πρέπει να φοβόμαστε εκείνον που έχει εξουσία να ρίξει στη γέεννα. Όσοι δεν πιστεύουν στην παιδαγωγική τιμωρία του Θεού, πιθανόν να έχουν έναν εσφαλμένο φόβο και να μην επιθυμούν να αναλάβουν την ευθύνη των πράξεων τους.
Η Αρχαία Έννοια της Λέξης “Τιμωρός”
Στα αρχαία ελληνικά, η λέξη “τιμωρός” είχε τη σημασία του “βοηθού”. Η σημασία αυτή άλλαξε κατά τον Μεσαίωνα, όπου απέκτησε την έννοια του “εκδικητή”.
Υπογραμμίζεται ότι είναι σημαντικό να κατανοούμε τις λέξεις με την αρχαία τους έννοια, προκειμένου να ερμηνεύουμε σωστά τις διδασκαλίες. Με την αρχαία σημασία, ο Θεός είναι “τιμωρός” ως βοηθός, που επιτρέπει ή ενεργεί με σκοπό να οδηγήσει στην μετάνοια και τη σωτηρία.
Η Θεοδικία και η Ελεύθερη Βούληση
Στη συνέχεια ο πατέρας Παύλος αναφέρεται στην θεοδικία, δηλαδή την προσπάθεια να δικαιολογηθεί ο Θεός για την ύπαρξη του κακού στον κόσμο. Εξετάζονται ερωτήματα όπως γιατί οι δίκαιοι υποφέρουν ενώ οι άδικοι ευημερούν. Η απάντηση βρίσκεται στην ελεύθερη βούληση που έχει δώσει ο Θεός στον άνθρωπο. Η ελευθερία αυτή σημαίνει ότι ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του και τα άσχημα γεγονότα δεν είναι θέλημα του Θεού, αλλά αποτέλεσμα των λανθασμένων επιλογών των ανθρώπων. Η ελευθερία στην ορθόδοξη διδασκαλία δεν είναι ασυδοσία, αλλά η δυνατότητα να επιλέγουμε το καλό ακόμα και όταν έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε το κακό.
Η Χριστιανική Ελπίδα και η Αιώνια Ζωή
Δεν μπορεί να δοθεί απάντηση στο πρόβλημα της θεοδικίας χωρίς την χριστιανική ελπίδα. Η πίστη στην ανάσταση του Χριστού αποτελεί τη νίκη κατά των θλίψεων και του θανάτου. Οι χριστιανοί δεν πρέπει να εστιάζουν μόνο στην παρούσα ζωή, αλλά στην αιώνια ζωή μετά την ανάσταση. Οι θλίψεις στη ζωή δεν είναι το τέλος, αλλά ένας τρόπος να επιθυμήσουμε τα μέλλοντα αγαθά. Οι πατέρες της εκκλησίας μας διδάσκουν να στρέφουμε το βλέμμα μας στα αληθινά αγαθά και να μην εγκλωβιζόμαστε στα λυπηρά.
Θεοδικία και Σχολαστικισμός
Το πρόβλημα της θεοδικίας υπάρχει κυρίως στο δυτικό χριστιανικό χώρο, όπου κυριαρχεί ο σχολαστικισμός. Όσοι έχουν σχολαστική σκέψη αντιλαμβάνονται την παντοδυναμία του Θεού με φυσική και νομική έννοια, θεωρώντας ότι πρέπει να παρεμβαίνει άμεσα για να σταματά τον πόνο και την αδικία. Ωστόσο, ένας τέτοιος Θεός θα ήταν απλά μια φυσική δύναμη και όχι ο δημιουργός που δίνει ελευθερία στον άνθρωπο.
Το Παράδειγμα του Ιώβ
Το βιβλίο του Ιώβ αποτελεί ένα κλασικό παράδειγμα για την κατανόηση της θεοδικίας. Οι φίλοι του Ιώβ θεωρούσαν ότι τα παθήματά του ήταν τιμωρία για τις αμαρτίες του. Ωστόσο, ο Θεός αποκαλύπτει την απόλυτη κυριαρχία Του, δείχνοντας ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να κατανοήσει πλήρως τις ενέργειές Του. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποδίδει στον Θεό ιδιότητες που προέρχονται από τη φυσική και νομική τάξη.
Ο Σκοπός της Ανθρώπινης Ύπαρξης
Ο άνθρωπος δεν δημιουργήθηκε για να ζήσει μια ευδαιμονική ζωή, αλλά για να γίνει συνδημιουργός του Θεού. Μέσα από τις δυσκολίες και τις δοκιμασίες, ο άνθρωπος καλείται να ξεπεράσει τις δυνάμεις που τον τραβούν στο μηδέν και την ανυπαρξία. Μόνο ο ελεύθερος και δημιουργικός άνθρωπος μπορεί να κατανοήσει την παγίδα της ειδωλολατρικής θεοδικίας. Ο σκοπός του Θεού δεν είναι να κάνει τον άνθρωπο ανώτερο, αλλά να τον σώσει.
Συμπέρασμα
Εν κατακλείδι, ο πατέρας Παύλος εξηγεί ότι η τιμωρία του Θεού είναι μια παιδαγωγική πράξη αγάπης και όχι εκδίκηση, και διερευνά το πρόβλημα της θεοδικίας, τονίζοντας την ελεύθερη βούληση, τη χριστιανική ελπίδα και τον σκοπό της ανθρώπινης ύπαρξης. Επίσης, τονίζει τη σημασία της χρήσης της αρχαίας ελληνικής σημασίας των λέξεων και την αποφυγή του σχολαστικισμού στην κατανόηση των θεϊκών εννοιών.