ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΙΩΝΑ

Δείτε το βίντεο

ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΙΩΝΑ

Η Βαθιά Θεολογία Πίσω από το Σημείο του Ιωνά και ο Κίνδυνος της Αναζήτησης Θαυμάτων

Το «σημείο του Ιωνά», μια θεμελιώδης προφητική αναφορά στα ιερά κείμενα, βρίσκεται στο επίκεντρο μιας εκτενούς θεολογικής συζήτησης, η οποία αγγίζει και το ευρύτερο ζήτημα των θαυμάτων. Η συζήτηση αυτή αποκαλύπτει τις διαφορές μεταξύ μιας επιφανειακής πίστης, βασισμένης σε εντυπωσιακά γεγονότα, και μιας εσωτερικής, ειλικρινούς αφοσίωσης στον Λόγο του Θεού, προειδοποιώντας παράλληλα για τους «θανάσιμους κινδύνους» που κρύβει η απρόσεκτη αναζήτηση σημείων.

Το Αίτημα των Γραμματέων και Φαρισαίων για Σημείο

Στο 12ο κεφάλαιο του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου, συγκεκριμένα στους στίχους 38 και 39, μερικοί γραμματείς και Φαρισαίοι πλησιάζουν τον Ιησού, ζητώντας από Αυτόν ένα σημείο, ένα θαύμα, ικανό να επικυρώσει ότι είναι απεσταλμένος του Θεού. Αυτό αποτελούσε συνηθισμένη πρακτική στο αρχαίο Ισραήλ, όπου οι προφήτες συχνά εκτελούσαν θαύματα ως απόδειξη της αυθεντικότητάς τους, κερδίζοντας έτσι την εμπιστοσύνη του λαού και καθιστώντας ευκολότερη την αποδοχή του κηρύγματός τους.

Για παράδειγμα, ο Μωυσής, ανησυχώντας ότι οι Ισραηλίτες δεν θα πίστευαν στην αποστολή του, έλαβε από τον Θεό οδηγίες για τρία σημεία: το ραβδί που μετατράπηκε σε φίδι, το χέρι που έγινε κάτασπρο και θεραπεύτηκε, και το νερό που έγινε αίμα όταν χύθηκε στο έδαφος. Ωστόσο, αυτά τα θαύματα, όπως μας λέει ο Μωυσής, «θα τα απαιτούσε η απιστία και όχι η πίστη». Παρόλα αυτά, ο Θεός συγκαταβαίνει στην απιστία του ανθρώπου, παρέχοντας τα σημεία που ζητά, προκειμένου να ανοίξει ο δρόμος για να ακούσει το μήνυμά Του και να σωθεί.

Παρόλο που ο Ιησούς πραγματοποιούσε θαύματα, όπως τη θεραπεία του παραλυτικού χεριού στη συναγωγή και του δαιμονισμένου και κωφάλαλου, οι Φαρισαίοι δεν τα εξέλαβαν ως σημεία της μεσιανικής του ταυτότητας. Μόνο κάποιοι λίγοι αναρωτήθηκαν μήπως αυτός είναι ο Μεσσίας, ο Υιός του Δαυίδ. Αντί να πιστέψουν, άρχισαν να δολοπλοκούν για το πώς θα εξοντώσουν τον Ιησού, κατηγορώντας Τον μάλιστα ότι ανήκε στο αντίθετο στρατόπεδο, αυτό του Βελζεβούλ, του άρχοντα των δαιμονίων.

Ο Ιησούς, αναγνωρίζοντας την υποκρισία και την απιστία της γενεάς τους, τους απάντησε με δριμύτητα: «Γενεά πονηρά και μοιχαλίς σημείον επιζητεί και σημείον ου δοθήσεται αυτή ειμή το σημείον Ιωνά του προφήτου». Τους χαρακτήρισε ως μια «γενεά πονηρά που επρόδωσε και καταπάτησε την πίστη της προς τον Θεό». Το αίτημα για σημείο έχει ένα βασικό πρόβλημα, καθώς ζητάει να φανερωθεί κάτι «έξω από σένα», «κάτι φοβερά υπερφυσικό, αξιοθαύμαστο», στο οποίο ο ζητών δεν συνέβαλε καθόλου. Αντίθετα, το κήρυγμα «σου φανερώνει κάτι εντός σου, μέσα σου». Όταν κάποιος ζητά θαύμα, βρίσκεται στη θέση του «Κριτή», ενώ με το κήρυγμα, «κριτής είναι η καρδιά μου, δηλαδή ο θρόνος του Θεού».

Η Έννοια του Σημείου του Ιωνά

Ο Ιησούς καθιστά σαφές ότι το μόνο σημείο που θα τους δοθεί είναι αυτό του Ιωνά του προφήτου. Ενδιαφέρον είναι ότι ο Ιωνάς ο ίδιος, και όχι κάποιο θαύμα που έκανε, αποτελεί το σημείο. Ο προφήτης Ιωνάς είναι «εις τύπον Χριστού».

Η Ιστορία του Ιωνά και ο Συμβολισμός της:
Η ιστορία του Ιωνά περιγράφει την κλήση του από τον Θεό να κηρύξει μετάνοια στην πρωτεύουσα της Ασσυρίας, τη Νινευή, λόγω της μεγάλης κακίας των κατοίκων της. Ο Ιωνάς, όμως, ανυπακούει, γνωρίζοντας την ευσπλαχνία του Θεού και φοβούμενος μήπως βγει ψεύτης, και επιβιβάζεται σε πλοίο με αντίθετη κατεύθυνση, προς την Ισπανία. Ο Κύριος στέλνει τότε μια σφοδρή θαλασσοταραχή, με αποτέλεσμα ναλασσα ως αιτία της καταιγίδας. Οι ναύτες, αφού έκαναν τα πάντα για να αποφύγουν μια τέτοια λύση, με φόβο Θεού, πετούν τον Ιωνά στη θάλασσα, και αμέσως η θαλασσοταραχή σταματάει.

Τότε, κατόπιν εντολής του Θεού, ένα μεγάλο ψάρι καταβροχθίζει τον Ιωνά. Ο Ιωνάς παραμένει στην κοιλιά του κήτους για τρεις ημέρες και τρεις νύχτες. Αυτό το διάστημα συμβολίζει τον χρόνο που ο Υιός του Ανθρώπου θα παραμείνει στην καρδιά της γης, στον τάφο και στον Άδη. Ο Ιησούς εξηγεί ότι «όπως ακριβώς ο Ιωνάνας ο προφήτης έμεινε στην κοιλία του Κύθους τρεις ημέρες και τρεις νύχτες έτσι και ο υιός του ανθρώπου θα είναι μέσα στον τάφο και στον Άδη τρεις ημέρες και τρεις νύχτες». Ο Ιωνάς, λοιπόν, λειτουργεί ως «τύπος του Χριστού» και το κήτος ως «τύπος του θανάτου».

Η Προσευχή του Ιωνά και η Κάθοδος στον Άδη:
Μέσα στην κοιλιά του κήτους, ο Ιωνάς προσεύχεται στον Θεό. Η προσευχή του, από το δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου του Ιωνά (στίχοι 3-10), είναι ιδιαίτερα σημαντική. Ο Ιωνάς αναφέρει: «Εβόησα εν θλίψει μου προς Κύριον τον Θεόν μου και εισήκουσέ μου εκοιλίας άδου κραυγής οίκουσας φωνής μου». Αυτό το απόσπασμα εξισώνει την κοιλιά του κήτους με την «κοιλιά του Άδη», δηλαδή τον τόπο των νεκρών ή τον τάφο. Η εμπειρία του Ιωνά συμβολίζει τον θάνατο και λειτουργεί ως παράλληλη με τον θάνατο και την ταφή του Ιησού.

Η προσευχή του Ιωνά θεωρείται προφητικά δοσμένη, παρέχοντας μια εικόνα για το πώς βίωσε ο Ιησούς την κάθοδό Του στον Άδη, δηλαδή «πριν το γεγονός». Γι’ αυτόν τον λόγο, η προσευχή του Ιωνά διαβάζεται στις εκκλησίες το Μεγάλο Σάββατο, την ημέρα που ο Χριστός βρίσκεται στον τάφο.

Μετά την προσευχή, ο Κύριος προστάζει το κήτος να ξεράσει τον Ιωνά στη στεριά. Ωστόσο, σε αντίθεση με τον Ιωνά, ο Χριστός, μετά τον θάνατό Του, «εξοντώνει το κύτος που τον κατάπιε, θάνατο πατήσας». Ένας άλλος προφήτης, ο Ωσηέ, μας δίνει παρόμοια λόγια του Ιησού: «Εκ χειρός άδου ρύσομε αυτούς και εκ θανάτου λυτρώσωμε αυτούς. Πού η δίκη σου θάνατε, πού το κέντρο σου Άδη». Το Μεγάλο Σάββατο ο Χριστός παίρνει τα κλειδιά του Άδη. Το σημείο του Ιωνά υπογραμμίζει ότι μετά την ανάσταση του Χριστού και την κάθοδό Του στον Άδη, δεν υπάρχει κλείσιμο της θύρας, αλλά «κάθε κατάβαση έχει και την ανάβασή του στο φως». Αυτή η αρχή εφαρμόζεται και στην αμαρτία, όπου η μετάνοια είναι το σωσίβιο που οδηγεί στην ανάβαση προς το φως.

Ο Ιησούς, σαν να λέει, «Θέλεις να σου δείξω ποιος είμαι; Θέλεις να πεθάνω και να ξανάρθω πίσω στη ζωή; Θες να σου δείξω ότι όλα σου υπόσχομαι ότι είναι αλήθεια; Θα πέσω στα πιο σκοτεινά βάθη για σένα και για χάρη σου θα αναστηθώ. Μόνο αυτό το σημείο σου είναι αρκετό για μια αιωνιότητα».

Η Ανταπόκριση της Νινευή και η Σκληροκαρδία του Ιωνά:
Η κλήση του Ιωνά στη Νινευή ανανεώνεται, και φτάνοντας στην πόλη κηρύττει την καταστροφή της σε 40 ημέρες. Η ανταπόκριση των κατοίκων και του βασιλέα ήταν αξιοθαύμαστη: νηστεύουν, φοράνε πένθιμα ρούχα, κάθονται σε στάχτες, και πιστεύουν στον Ιωνά, με την ελπίδα ότι ο Θεός θα τους λυπηθεί. Ο Θεός όντως αλλάζει γνώμη και η Νινευή σώζεται τότε. Ωστόσο, η Νινευή καταστράφηκε 120 χρόνια αργότερα, καθώς ο λαός ξαναχάλασε, γεγονός που θυμίζει τα 120 χρόνια περιθωρίου που έδωσε ο Θεός στους ανθρώπους την εποχή του Νώε. Παρόλα αυτά, ο Ιωνάς οργίζεται με αυτή την έκβαση, παραμένοντας σκληρόκαρδος και εγωκεντρικός, παρόλο που ο ίδιος παραδέχεται ότι ο Θεός είναι σπλαχνικός, υπομονετικός και με απεριόριστη καλοσύνη.

Η Διδασκαλία του Ιερού Χρυσοστόμου για τα Θαύματα και την Αληθινή Πίστη

Η αναζήτηση σημείων και θαυμάτων, τόσο στην εποχή του Ιησού όσο και στη σύγχρονη, εγκυμονεί «θανάσιμους κινδύνους» για την αληθινή πίστη, σύμφωνα με τις προειδοποιήσεις του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου.

Η Αναγκαιότητα των Θαυμάτων στην Πρώτη Χριστιανική Εποχή:
Ο Ιερός Χρυσόστομος εξηγεί ότι τα θαύματα ήταν απαραίτητα μόνο στην εποχή του Χριστού και των Αγίων Αποστόλων. Οι λόγοι ήταν οι εξής:
* Το κήρυγμα ήταν πρωτόγνωρο.
* Νέα δόγματα και ιερά μυστήρια εμφανίζονταν.
* Οι άνθρωποι, τόσο οι Εβραίοι όσο και οι ειδωλολάτρες, ήταν «σκληροί και τιμωρούσαν με θάνατο όποιον τολμούσε να αμφισβητήσει την πίστη τους».
* Δεν υπήρχε ακόμη η Καινή Διαθήκη.
Για όλους αυτούς τους λόγους, ο Θεός επέτρεπε να γίνονται μεγάλα σημεία και τέρατα.

Τα Θαύματα Βλάπτουν την Πίστη στη Σύγχρονη Εποχή:
Σήμερα, όμως, έχοντας την Αγία Γραφή, «τα θαύματα όχι μόνο δεν μας ωφελούν αλλά καταστρέφουν την πίστη στη ρίζα και μας οδηγούν στην απιστία», δηλώνει κατηγορηματικά ο Ιερός Χρυσόστομος. Οι λόγοι για αυτή τη θέση είναι πολλοί και σημαντικοί:

1. Η Αγνώμων Ψυχή δεν Πείθεται: Ο Ιερός Χρυσόστομος υποστηρίζει ότι «η ψυχή των αγνωμόνων ανθρώπων ούτε μετά θαύματα πείθεται». Τα Ευαγγέλια επιβεβαιώνουν ότι οι άνθρωποι δεν πίστεψαν στον Ιησού παρόλα τα σημεία που έκανε (Ιωάννης 12:37: «Τοσαύτα δε αυτού σημεία πεποιηκότος έμπροσθεν αυτών, ουκ επίστευον εις αυτόν»). Ο Ιησούς, μάλιστα, δεν έκανε πολλές θαυματουργικές πράξεις λόγω της απιστίας τους (Ματθαίος 13:58: «Ουκ εποίησεν εκεί πολλάς δυνάμεις διά την απιστίαν αυτών»).

2. Εκβιασμός της Ελευθερίας της Πίστεως: Τα θαύματα «εκβιάζουν την ελευθερία της πίστεως». Ο ασφαλέστερος δρόμος για τη σωτηρία είναι να μην αναγκάζονται να πιστέψουν όσοι δεν πείθονται από τον λόγο της Γραφής. Το να απαιτεί κανείς «εχέγγυα» ή «χειροπιαστά» στοιχεία για να πιστέψει είναι «ό,τι πιο αισχρό υπάρχει». Η πίστη, όπως αναφέρει ο Άγιος Νεκτάριος, «δεν έρχεται δια σημείων. Έρχεται εξακοής».

3. Εμπορική Σχέση με τον Θεό: Η αγάπη προς τον Θεό δεν πρέπει να είναι ανταλλακτική ή συμφεροντολογική, ζητώντας θαύματα ως αντάλλαγμα για την πίστη. Αυτό αποτελεί «εμπορική σχέση με τον Θεό». Ο Ιησούς δεν θέλει μια αγάπη που είναι δόλια ή εξαρτάται από το αν ο Θεός «μας κάνει τα χατήρια», μετατρέποντας τους χριστιανούς σε «κακομαθημένους χριστιανούς» που αντιμετωπίζουν τον Θεό σαν «υπάλληλο δικό τους». Ο Ιερός Χρυσόστομος τονίζει: «Μακάρι να μη δούμε ποτέ θαύμα και να πιστεύουμε», όπως πίστεψαν ο Αβραάμ, ο ληστής, ο Νώε, ο Μωυσής, οι 12 πατριάρχες και η Ρεβέκκα.

4. Νόθευση της Πίστης: Η πίστη που απαιτεί αποδείξεις μέσω θαυμάτων δεν είναι «καθαρή». Η αληθινή πίστη είναι μια εσωτερική αποκάλυψη του Θεού, που βιώνεται μέσω της Αγίας Γραφής από αυτούς που τον αναζητούν, χωρίς την ανάγκη για εξωτερικές αποδείξεις. Δεν χρειάζεται να τρέχει μια εικόνα μύρο ή να κουνιέται ένα καντήλι για να πιστέψουμε ότι «ο εικονιζόμενος άγιος… είναι ζωντανός». Αυτό που χρειάζεται είναι η αποκάλυψη του Θεού «μέσα από την Αγία Γραφή».

5. Πνευματική Πείνα και «Ψύχουλα»: Η αναζήτηση θαυμάτων θεωρείται «ψύχουλο» σε σχέση με την «πνευματική τροφή» που είναι ο λόγος του Θεού. Οι άνθρωποι που έρχονται στην εκκλησία για «υλική ελεημοσύνη» αντί για τον λόγο του Κυρίου, πάσχουν από μια «διπλή πείνα» και στερούνται το έλεος του Θεού.

6. Αύξηση της Καταδίκης: Τα θαύματα μπορούν να γίνουν «αιτία για να γίνει πάρα πολύ μεγάλη η καταδίκη μας και να αυξηθεί η τιμωρία μας». Οι άνθρωποι λησμονούν γρήγορα τα θαύματα και ζητούν διαρκώς νέα.

7. Φαντασίες και Δαιμονικές Οπτασίες: Πολλά από αυτά που θεωρούνται θαύματα είναι συχνά «δημιουργήματα φαντασίας των ανθρώπων ή δαιμονικές οπτασίες», οι οποίες φυτεύουν βαθιά στην ψυχή την υψηλοφροσύνη και οδηγούν σε διαιρέσεις.

8. Πλάνη Ψευδοπροφητών: Η πίστη στα θαύματα καθιστά τους ανθρώπους «εύκολα θύματα στα χέρια του ίδιου του σατανά και των οργάνων του, των ψευδοπροφητών που παρουσιάζονται μας οράματα, όνειρα, θαύματα, προφητείες». Η απόδοση ψευδών προφητειών σε αγίους, όπως ο Άγιος Παΐσιος, θεωρείται «βλαστιμία του Αγίου Πνεύματος». Η «χειρότερη πλάνη» είναι να πιστεύουμε ότι τα θαύματα αποτελούν απόδειξη της πίστης μας, καθώς και άλλα θρησκεύματα μπορούν να παρουσιάσουν παρόμοια γεγονότα.

Η Υπεροχή του Λόγου του Θεού:
Ο Ιερός Χρυσόστομος τονίζει ότι «τίποτα δεν είναι ισχυρότερο από τα λόγια της Αγίας Γραφής». Αυτά είναι η ζωή και η διδασκαλία του Χριστού, ο λόγος του Θεού. Ενώ ο κόσμος αντέλεγε στα θαύματα του Χριστού, όταν τους ανέφερε λόγια από τις Γραφές, «σιωπούσαν και δεν μπορούσαν σε τίποτα να απαντήσουν». Δεν υπάρχει «ασφαλέστερος δρόμος» από αυτόν που χαράζει η Αγία Γραφή, τον «προφητικό λόγο», όπως επιβεβαιώνει και ο Απόστολος Πέτρος. Ο χριστιανός που πιστεύει ορθά και αγαπά τον Χριστό όπως πρέπει, «δεν έχει ανάγκη από θαύματα».

…Η κλήση του από τον Θεό ήταν να κηρύξει μετάνοια στην πρωτεύουσα της Ασσυρίας, τη Νινευή, λόγω της μεγάλης κακίας των κατοίκων της. Η Νινευή τότε ήταν μια «καταπληκτικά όμορφη πόλη, πλούσια», και ο Θεός έστειλε τον προφήτη να κηρύξει τη μετάνοια στους Νινευίτες, διότι αλλιώς θα τους κατέστρεφε.

Ωστόσο, ο Ιωνάς δεν υπακούει, λέγοντας στον Θεό: «δεν θέλω να πάω στην Ενεβή Γιατί Γιατί είσαι φιλέσπλαχνός και μπορεί εγώ να βγω ψεύτης». Παρά την εντολή του Θεού να πάει, ο Ιωνάς επιβιβάζεται σε πλοίο με αντίθετη κατεύθυνση, με προορισμό τη Θαρσείς (Ισπανία).

Η Θύελλα και το Ψάρι

Ο Κύριος, αντιδρώντας στην ανυπακοή του Ιωνά, «σήκωσε ένα μοστρόβηλο στη θάλασσα με αποτέλεσμα να κινδυνεύσει η ζωή όλου του πληρώματος». Παρά τη σφοδρή θαλασσοταραχή, ο Ιωνάς κοιμάται στο αμπάρι του πλοίου, μάλιστα «ροχάλιζε», όπως αναφέρει το ιερό κείμενο. Οι ναύτες τον ξυπνούν και του ζητούν να προσευχηθεί στον δικό του Θεό, όπως έκαναν και οι ίδιοι, μήπως γλιτώσουν. Όταν ο Ιωνάς τους αναφέρει ποιος είναι και πώς προσπάθησε να ξεφύγει από τον Θεό, τους ζητά να τον ρίξουν στη θάλασσα, καθώς αυτός είναι η αιτία της καταιγίδας. Οι ναύτες, κάνοντας τα πάντα για να αποφύγουν μια τέτοια λύση, και με φόβο Θεού, πετούν διστακτικά τον Ιωνά στη θάλασσα, και «αμέσως σταματάει η θελαραχή».

Τότε, κατόπιν εντολής του Θεού, «ένα μεγάλο ψάρι καταβροχθίζει τον Ιωνά», ο οποίος παραμένει στην κοιλιά του κήτους για τρία μερόνυχτα. Όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Ιωνά, «Και προσέταξε Κύριος κήτη μέγα καταπιείν τον Ιωνάν, και ήν Ιωνάς εν τη κοιλία του κήτους τρεις ημέρας και τρεις νύκτας».

Η Προσευχή του Ιωνά: Η Κοιλιά του Κήτους ως Κοιλιά του Άδη

Εντός της κοιλιάς του κήτους, ο Ιωνάς προσεύχεται στον Θεό. Αυτή η προσευχή, που βρίσκεται στο δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου του Ιωνά (στίχοι 3-10), είναι ιδιαίτερα σημαντική και θεωρείται από τις ωραιότερες προσευχές. Ο Ιωνάς αναφέρει: «Εβόησα εν θλίψει μου προς Κύριον τον Θεόν μου και εισήκουσέ μου εκ κοιλίας άδου κραυγής ήκουσας φωνής μου».

Αυτό το απόσπασμα εξισώνει ρητά την κοιλιά του κήτους με την «κοιλιά του Άδη», τον τόπο των νεκρών ή απλά τον τάφο. Η εμπειρία του Ιωνά, λοιπόν, συμβολίζει τον θάνατο και λειτουργεί ως παράλληλη με τον θάνατο και την ταφή του Ιησού. Η προσευχή αυτή δεν είναι απλά η προσευχή του Ιωνά, αλλά του Ιησού, «προφητικά δοσμένη στον Ιωνά ώστε να μας δώσει ένα παράθυρο, μια εικόνα για το πώς ο Ιησούς έζησε κατά την κατάβασή του στον Άδη». Γι’ αυτόν τον λόγο, η προσευχή του Ιωνά διαβάζεται στις εκκλησίες το Μεγάλο Σάββατο, την ημέρα που ο Χριστός βρίσκεται στον τάφο.

Ο Ιωνάς συνεχίζει την προσευχή του, λέγοντας: «Με έδειξες, Κύριε, στα βαθιά νερά. Με περιύκλωσαν νερά και κύματα και η φωτούνα πάνω μου εξέσπασε και σκέφτηκα απόστρεψες το βλέμμα σου από μένα. Άραγε θα δω πάλι το ναό σου;». Η αναφορά του «άγιου ναού» συμβολίζει τον ναό του Σολομώντα, αλλά και το σώμα του Χριστού. Μετά την προσευχή, ο Κύριος προστάζει το κήτος να ξεράσει τον Ιωνά στη στεριά. Σε αντίθεση με τον Ιωνά, ο Χριστός, μετά τον θάνατό του, «εξοντώνει το κύτος που τον κατάφιε, θάνατον πατήσας». Ένας άλλος προφήτης, ο Ωσηέ, δίνει επίσης προφητικά λόγια του Ιησού: «Εκ χειρός Άδου ρήσομαι αυτούς και εκ θανάτου λυτρώσομαι αυτούς. Πού η δίκη σου, θάνατε; Πού το κέντρο σου, Άδη;».

Το σημείο του Ιωνά, λοιπόν, σημαίνει ότι μετά την ανάσταση του Χριστού και την κατάβασή του στον Άδη, «δεν τελειώνει εκεί. Δεν κλειδώνει η θύρα. Δεν σφραγίζονται οι πύλες. Αλλά κάθε κατάβαση έχει και την ανάβασή του στο φως». Αυτό το μήνυμα επεκτείνεται και στη ζωή του πιστού, καθώς «κάθε φορά που υπάρχει κατάβαση στην αμαρτία, υπάρχει η μετάνοια σαν σωσίβιο τρόπον τινά, που γίνεται ανάβαση πάλι στο φως».

Η Κλήση στη Νινευή και η Σκληροκαρδία του Ιωνά

Η κλήση του Ιωνά για τη Νινευή ανανεώνεται, και φτάνοντας στην πόλη, κηρύττει την καταστροφή της σε 40 ημέρες. Η ανταπόκριση των κατοίκων και του βασιλέα ήταν «αξιοθαύμαστη». Νηστεύουν, φοράνε πένθιμα ρούχα, κάθονται σε στάχτες (ο βασιλιάς μάλιστα καθόταν πάνω σε στάχτες με ένα τσουβάλι), και πιστεύουν στον Ιωνά, με την ελπίδα ότι ο Θεός θα τους λυπηθεί και θα αλλάξει γνώμη. Και πράγματι, ο Θεός το κάνει. Η Νινευή βέβαια καταστράφηκε, αλλά αυτό συνέβη μετά από 120 χρόνια, καθώς ο Θεός έδωσε ένα περιθώριο, όπως είχε δώσει 120 χρόνια περιθώριο στους ανθρώπους την εποχή του Νώε, ο οποίος έκανε 120 χρόνια να φτιάξει την κιβωτό.

Ωστόσο, ο Ιωνάς δεν χαίρεται με αυτή την έκβαση, αλλά «οργίζεται με τον Θεό και παραμένει σκληρόκαρδος και εγωκεντρικός», παρόλο που ο ίδιος παραδέχεται ότι ο Θεός είναι σπλαχνικός, υπομονετικός και με απεριόριστη καλοσύνη.

Το Σημείο του Ιωνά: Το Θαύμα των Θαυμάτων

Ο Ιησούς εξηγεί ότι όπως ο Ιωνάς έμεινε τρεις ημέρες και τρεις νύχτες στην κοιλιά του κήτους, παρομοίως και ο Υιός του Ανθρώπου θα κατέβει στην καρδιά της γης, στον τάφο και στον Άδη, για τρεις ημέρες και τρεις νύχτες. Ο Ιωνάς, λοιπόν, λειτουργεί ως «τύπος του Χριστού» και το κήτος ως «τύπος του θανάτου». Ο Ιησούς δεν χρειάζεται να αναφέρει ότι ο Ιωνάς βγήκε ζωντανός, καθώς όλοι το γνώριζαν, υπονοώντας ότι και Αυτός θα βγει από τη γη στο τέλος των τριών ημερών.

Το σημείο του Ιωνά αποτελεί «θαύμα θαυμάτων». Είναι ο θάνατος, η ταφή και η ανάσταση του Ιησού που θα επικυρώσει την αποστολή Του ως Μεσσία του κόσμου. Ο Χριστός, σαν να λέει: «Θέλεις να σου δείξω ποιος είμαι; Θέλεις να πεθάνω και να ξανάρθω πίσω στη ζωή; Θες να σου δείξω ότι όλα σου υπόσχομαι ότι είναι αλήθεια; Θα πέσω στα πιο σκοτεινά βάθη για σένα και για χάρη σου θα αναστηθώ. Μόνο αυτό το σημείο σου είναι αρκετό για μια αιωνιότητα». Πράγματι, ο Χριστός κατέβηκε στον Άδη, και αν δεν είχε αναστηθεί, κανείς άνθρωπος δεν θα μπορούσε να αναστηθεί.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι ο Ιωνάς είναι τύπος του Ιησού όχι σε κάθε λεπτομέρεια της ιστορίας του, και «σίγουρα όχι προς την ανυπακοή του». Η ταύτιση γίνεται μόνο προς το σημείο της κατάβασής του στα βάθη του ωκεανού, στην κοιλιά του κήτους, και την εμπειρία του θανάτου. Το σημείο του Ιωνά, λοιπόν, σημαίνει ότι μετά την ανάσταση του Χριστού και την κατάβασή του στον Άδη, «δεν κλειδώνει η θύρα. Δεν σφραγίζονται οι πύλες. Αλλά κάθε κατάβαση έχει και την ανάβασή του στο φως».

Η Κριτική των Θαυμάτων και ο Κίνδυνος για την Πίστη: Η Διδασκαλία του Ιερού Χρυσοστόμου

Η αναζήτηση σημείων και θαυμάτων, τόσο στην εποχή του Ιησού όσο και στη σύγχρονη, εγκυμονεί «θανάσιμους κινδύνους» για την αληθινή πίστη, σύμφωνα με τις προειδοποιήσεις του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου.

Η Αναγκαιότητα των Θαυμάτων στην Πρώτη Χριστιανική Εποχή

Ο Ιερός Χρυσόστομος εξηγεί ότι τα θαύματα ήταν απαραίτητα μόνο στην εποχή του Χριστού και των Αγίων Αποστόλων. Τότε, το κήρυγμα ήταν πρωτόγνωρο, νέα δόγματα και ιερά μυστήρια εμφανίζονταν. Οι άνθρωποι, τόσο οι Εβραίοι όσο και οι ειδωλολάτρες, ήταν σκληροί και τιμωρούσαν με θάνατο όποιον τολμούσε να αμφισβητήσει την πίστη τους. Επιπλέον, δεν υπήρχε ακόμη η Καινή Διαθήκη. Για αυτούς τους λόγους, ο Θεός επέτρεπε να γίνονται μεγάλα σημεία και τέρατα.

Τα Θαύματα Βλάπτουν την Πίστη στη Σύγχρονη Εποχή

Ωστόσο, σήμερα, έχοντας την Αγία Γραφή, «τα θαύματα όχι μόνο δεν μας ωφελούν, αλλά καταστρέφουν την πίστη στη ρίζα και μας οδηγούν στην απιστία», όπως δηλώνει κατηγορηματικά ο Ιερός Χρυσόστομος. Ο Ιερός Χρυσόστομος θεωρεί ότι τα θαύματα βλάπτουν την πίστη για τους εξής λόγους:

1. Αγνώμων Ψυχή: Ο Ιερός Χρυσόστομος υποστηρίζει ότι «η ψυχή των αγνωμόνων ανθρώπων ούτε μετά θαύματα πείθεται». Τα Ευαγγέλια επιβεβαιώνουν ότι οι άνθρωποι δεν πίστεψαν στον Ιησού παρόλα τα σημεία που έκανε, όπως αναφέρεται στο Κατά Ιωάννη 12:37: «Τοσαύτα δε αυτού σημεία πεποιηκότος έμπροσθεν αυτών, ουκ επίστευον εις αυτόν». Επίσης, ο Ιησούς δεν έκανε πολλές θαυματουργικές πράξεις λόγω της απιστίας τους, όπως αναφέρει το Κατά Ματθαίον 13:58: «Ουκ εποίησεν εκεί δυνάμεις πολλάς δια την απιστίαν αυτών».

2. Εκβιασμός της Ελευθερίας: Τα θαύματα «εκβιάζουν την ελευθερία της πίστεως». Ο ασφαλέστερος δρόμος για τη σωτηρία είναι να μην αναγκάζονται να πιστέψουν όσοι δεν πείθονται από τον λόγο της Γραφής. Το να απαιτεί κανείς «εχέγγυα» ή «χειροπιαστά» στοιχεία για να πιστέψει είναι «ό,τι πιο αισχρό υπάρχει». Η πίστη δεν έρχεται δια σημείων, αλλά «εξ ακοής», όπως αναφέρει ο Άγιος Νεκτάριος.

3. Ανιδιοτελής Αγάπη: Η αγάπη προς τον Θεό δεν πρέπει να είναι ανταλλακτική ή συμφεροντολογική, ζητώντας θαύματα ως αντάλλαγμα για την πίστη. Αυτό αποτελεί «εμπορική σχέση με τον Θεό». Ο Ιερός Χρυσόστομος τονίζει: «Μακάριοι οι μη ιδόντες και πιστεύσαντες», εκφράζοντας την ευχή «μακάρι να μη δούμε ποτέ θαύμα και να πιστεύουμε». Αναφέρει παραδείγματα πιστών που δεν είδαν θαύματα, όπως ο Αβραάμ, ο ληστής, ο Νώε, ο Μωυσής, οι 12 πατριάρχες και η Ρεβέκκα.

4. Νόθευση της Πίστης: Η πίστη που απαιτεί αποδείξεις μέσω θαυμάτων δεν είναι «καθαρή». Η καθαρή πίστη σημαίνει ότι πιστεύει κανείς στον Θεό και δεν θέλει απόδειξη, γνωρίζοντας μέσα του ότι ο Θεός είναι αληθινός και ότι ο Χριστός γεννήθηκε, δίδαξε, σταυρώθηκε, αναστήθηκε, ανελήφθη και θα ξαναέρθει εν δόξη. Η πίστη αυτή είναι μια εσωτερική αποκάλυψη του Θεού, που βιώνεται μέσω της Αγίας Γραφής από αυτούς που τον αναζητούν, χωρίς την ανάγκη για εξωτερικές αποδείξεις, όπως δακρύζουσες εικόνες ή κινούμενα καντήλια. Ο λόγος του Θεού ελέγχει τον άνθρωπο, ενώ τα θαύματα προσφέρουν μόνο έναν προσωρινό ενθουσιασμό, που διαρκεί «μία-δύο μέρες, τρεις, μια βδομάδα το πολύ».

5. Ψύχουλα και Διπλή Πείνα: Η αναζήτηση θαυμάτων θεωρείται «ψύχουλο» σε σχέση με την «πνευματική τροφή» που είναι ο λόγος του Θεού. Οι άνθρωποι που έρχονται στην εκκλησία για «υλική ελεημοσύνη» αντί για τον λόγο του Κυρίου, πάσχουν από μια «διπλή πείνα» και στερούνται το έλεος του Θεού. Αναφέρεται: «Νυν δε λιμός διπλούς και χαλεπός, λιμός ουχί του ακούσαι λόγον Κυρίου». Η επιθυμία για θαύματα είναι σαν να τρέχει κανείς να πάρει ένα «μήλο από την Αγία Ειρήνη Χρυσοβαλάντου για να μείνει έγκυος» ή κομμάτια υφάσματος από τη ζώνη της Παναγίας, αντί να επισκέπτεται τους αγίους χωρίς να περιμένει κάτι.

6. Αύξηση της Καταδίκης: Τα θαύματα μπορούν να γίνουν «αιτία για να γίνει πάρα πολύ μεγάλη η καταδίκη μας και να αυξηθεί η τιμωρία μας». Οι άνθρωποι λησμονούν γρήγορα τα θαύματα και ζητούν διαρκώς νέα, όπως λέγεται: «Το πλήθος ουδέν μέγα εκαρπώσατο εκ των θαυμάτων, ευθέως ζουν απελάθετο αυτών και ητούν έτερα θαύματα».

7. Φαντασίες και Δαιμονικές Οπτασίες: Πολλά από αυτά που θεωρούνται θαύματα είναι συχνά «δημιουργήματα φαντασίας των ανθρώπων ή δαιμονικές οπτασίες». Παραδείγματα περιλαμβάνουν το να βλέπει κανείς «την Παναγία στον ύπνο του» ή «τον Χριστό δίπλα του». Αυτές οι φαντασίες φυτεύουν βαθιά στην ψυχή την υψηλοφροσύνη και οδηγούν σε διαιρέσεις.

8. Πλάνη Ψευδοπροφητών: Η πίστη στα θαύματα καθιστά τους ανθρώπους «εύκολα θύματα στα χέρια του ίδιου του σατανά και των οργάνων του, των ψευδοπροφητών που παρουσιάζονται μας οράματα, όνειρα, θαύματα, προφητείες». Η απόδοση ψευδών προφητειών σε αγίους, όπως ο Άγιος Παΐσιος, θεωρείται «βλασφημία του Αγίου Πνεύματος». Αυτοί οι «δήθεν ευσεβείς» κατασκευάζουν δήθεν ενέργειες του πνεύματος ή θαύματα προς όφελός τους.

9. Η Χειρότερη Πλάνη: Η «χειρότερη πλάνη» είναι να πιστεύουμε ότι τα θαύματα αποτελούν απόδειξη της πίστης μας. Αυτό οδηγεί σε αδιέξοδο, διότι και άλλα θρησκεύματα μπορούν να παρουσιάσουν παρόμοια γεγονότα.

Η Υπεροχή του Λόγου του Θεού

«Τίποτα δεν είναι ισχυρότερο από τα λόγια της Αγίας Γραφής», τα οποία είναι η ζωή και η διδασκαλία του Χριστού, ο λόγος του Θεού. Ενώ ο κόσμος αντέλεγε στα θαύματα του Χριστού, όταν τους ανέφερε λόγια από τις Γραφές, «σιωπούσαν και δεν μπορούσαν σε τίποτα να απαντήσουν». Η Αγία Γραφή αποτελεί τον «ασφαλέστερο δρόμο», έναν δρόμο που χαράζει ο προφητικός λόγος, όπως επιβεβαιώνει και ο Απόστολος Πέτρος.

Ο Ιερός Χρυσόστομος καταλήγει: «Όποιος πιστεύει ορθά και αγαπά τον Χριστό όπως πρέπει, δεν έχει ανάγκη από θαύματα». Ο πραγματικά πιστός παρακολουθεί το κήρυγμα, γιατί «το κήρυγμα τον διορθώνει», ενώ το θαύμα δεν το κάνει. «Ο λόγος του Θεού ελέγχει τον άνθρωπο». Δεν υπάρχει μεγαλύτερη βλασφημία στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού από το να οδηγεί κάποιος τους ανθρώπους να θαυμάζουν ανθρώπους αντί τον ίδιο τον Ιησού.