Εκδόσεις Κέδρος, 2017
Σελ. 608
Το βιβλίο αναφέρεται στον άνθρωπο που λόγω του χρώματος του δέρματός του είναι αόρατος για τους υπόλοιπους.
Είμαι ένας αόρατος άνθρωπος, μας λέει ο μαύρος αφηγητής του βιβλίου. Όχι, δεν είμαι φάντασμα από εκείνα που στοίχειωναν τον Έντγκαρ Άλαν Πόε. Είμαι ένας υπαρκτός άνθρωπος, ένας άνθρωπος με σάρκα και οστά, με ίνες και υγρά, που διαθέτω και μυαλό. Είμαι αόρατος απλώς επειδή οι άνθρωποι αρνούνται να με δουν. Όσοι με πλησιάζουν βλέπουν μόνο όσα με περιβάλλουν, τον εαυτό τους ή θραύσματα της φαντασίας τους, για την ακρίβεια, βλέπουν τα πάντα και τους πάντες εκτός από εμένα. Ούτε έγινα αόρατος λόγω κάποιου βιοχημικού ατυχήματος που συνέβη στην επιδερμίδα μου. Μερικές φορές είναι πλεονέκτημα να μη σε βλέπουν, αν και τις περισσότερες φορές σε χτυπάει στα νεύρα. Συνεχώς πέφτουν πάνω σου όλοι αυτοί που έχουν πρόβλημα στην όραση. Ή, πάλι, αμφισβητείς πολύ συχνά ο ίδιος την ύπαρξή σου. Αναρωτιέσαι μήπως είσαι απλώς μια οπτασία στο μυαλό των άλλων.
Χωρίς φως δεν είμαι απλώς αόρατος, αλλά δεν έχω και καθορισμένη μορφή, και το να μη γνωρίζεις τη μορφή σου είναι σαν να βιώνεις το θάνατο. Εγώ, αφού απλώς υπήρχα για είκοσι περίπου χρόνια, άρχισα να ζω μόνο όταν ανακάλυψα ότι είμαι αόρατος. Η ιστορία ξεκινάει από πολύ παλιά, πριν από περίπου είκοσι χρόνια. Όλη μου τη ζωή έψαχνα κάτι. Ήμουν αφελής. Έψαχνα να βρω τον εαυτό μου και έθετα σε οποιανδήποτε άλλο εκτός από τον εαυτό μου ερωτήσεις που εγώ, και μόνο εγώ, θα μπορούσα να απαντήσω. Μου πήρε πολύ χρόνο και πολλές επώδυνες παλινδρομήσεις των προσδοκιών μου για να συνειδητοποιήσω αυτό που όλοι οι άλλοι έμοιαζε να γνωρίζουν από γεννησιμιού τους: Ότι δεν είμαι κανένας άλλος παρά ο εαυτός μου. Αλλά πρώτα έπρεπε να ανακαλύψω ότι είμαι ένας αόρατος άνθρωπος!
Κι όμως δεν είμαι κάποιο τέρας της φύσης ή της Ιστορίας. Ήταν γραφτό να γίνω έτσι, λαμβάνοντας υπόψη όσα, αυτονόητα ή απρόσμενα, είχαν συμβεί πριν από ογδόντα πέντε χρόνια. Δεν ντρέπομαι που οι παππούδες μου ήταν σκλάβοι. Ντρέπομαι μόνο για τον εαυτό μου επειδή κάποια εποχή ντρεπόταν γι΄ αυτό. Πριν από περίπου ογδόντα πέντε χρόνια τους είπαν ότι είναι ελεύθεροι, ισότιμοι με όλους τους υπόλοιπους ανθρώπους της χώρας σε οτιδήποτε αφορούσε το κοινό καλό, και ξεχωριστοί, σαν τα δάχτυλα του ενός χεριού, σε οτιδήποτε αφορούσε την κοινωνική θέση τους. Κι εκείνοι το πίστεψαν. Και χάρηκαν γι΄ αυτό. Παρέμειναν στη θέση τους, δούλεψαν σκληρά και ανέθρεψαν τον πατέρα μου να κάνει το ίδιο. Αλλά ο παππούς μου ήταν μοναδικός. Ήταν παράξενος γέρος ο παππούς μου, και μου έχουν πει ότι του μοιάζω. Αυτός ήταν που προκάλεσε το πρόβλημα. Στο νεκροκρέβατό του κάλεσε τον πατέρα μου και είπε: «Γιε μου, όταν θα φύγω θέλω να συνεχίσεις εσύ τον αγώνα. Δε σ΄ το είπα ποτέ, αλλά η ζωή μας είναι ένας πόλεμος κι εγώ όσο έζησα ήμουν προδότης, ένας κατάσκοπος στο στρατόπεδο του εχθρού από τη στιγμή που παρέδωσα το όπλο μου τότε στην Ανασυγκρότηση. Ζήσε με το κεφάλι σου στο στόμα του λιονταριού. Θέλω να τους εξαντλήσεις στα ναι, να τους υπονομεύεις με χαμόγελα, να συμφωνείς μαζί τους μέχρι θανάτου, μέχρι να τους καταστρέψεις, να τους αφήσεις να σε καταβροχθίσουν μέχρι να κάνουν εμετό ή να εκραγούν τα στομάχια τους». Όλοι νόμισαν πως ο γέρος είχε χάσει τα λογικά του. «Διδάξτε το στους μικρότερους», ψιθύρισε με πάθος και πέθανε…
Μου αρέσει να ακούω πέντε δίσκους με τον Λούις Άρμστρονγκ να παίζει και να τραγουδάει: «Τι έκανα και είμαι τόσο μαύρος και θλιμμένος;»
Τώρα, έχοντας συνειδητοποιήσει ότι είμαι αόρατος, κατοικώ δωρεάν σ΄ ένα κτίριο που νοικιάζεται αποκλειστικά σε λευκούς, σ΄ ένα τμήμα του υπογείου που είχε κλειστεί και ξεχαστεί κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, το οποίο ανακάλυψα όταν κάποια νύχτα προσπαθούσα να ξεφύγω από τον Ρας τον Καταστροφέα και έπεσα μέσα σε ένα υπόνομο. Ένιωσα τον εαυτό μου να πέφτει, να βυθίζεται, ήταν μια μακριά πτώση που κατέληξε πάνω σ΄ ένα λοφίσκο κάρβουνου και βρέθηκα μέσα στο μαύρο σκοτάδι. Ένας νέγρος μέσα σε κάρβουνο!! Το μόνο που μπορούσα να κάνω ήταν να μείνω εδώ στο υπόγειο. Οπότε θα έμενα εδώ μέχρι να πάψουν να με κυνηγούν. Εδώ, τουλάχιστον, θα μπορούσα να προσπαθήσω να σκεφτώ με την ησυχία μου, ή αν όχι με την ησυχία μου, τουλάχιστον μέσα στη σιωπή. Θα έπιανα σπίτι στο υπόγειο. Αποφασίζοντας να ζήσω στο υπόγειο τα έσβησα όλα εκτός από το μυαλό. Αλλά όλα αυτά αφορούν ένα πολύ μακρινό σημείο της ιστορίας μου, κοντά στο τέλος, αν και το τέλος περιέχεται στην αρχή και παρ΄ όλα αυτά φαντάζει μακρινό…
Εκδομένο το 1952, το βιβλίο «Αόρατος άνθρωπος», σε μια οριακή περίοδο για την αμερικανική κοινωνία, κατά τη διάρκεια της οποίας η χώρα βίωνε δραματικές αλλαγές σε όλα τα επίπεδα, το μυθιστόρημα του Ραλφ Έλισον αφηγείται τις περιπέτειες του ανώνυμου Αφροαμερικανού ήρωα – από την αποβολή του από ένα κολέγιο του Νότου ως την εμπλοκή του στην τρομερή φυλετική εξέγερση του Χάρλεμ – που υπερβαίνουν κατά πολύ την ιστορία ενός απλού ανθρώπου. Η αξία αυτού του έργου έγκειται στο ότι δεν μιλά μόνο για την «αόρατη» μαύρη Αμερική, αλλά για όλους όσοι δεν έχουν φωνή. Με εντυπωσιακή ευρηματικότητα, ο Έλισον επινόησε τον απόλυτο συμβολισμό για την ξεχωριστή και ωστόσο την ίδια στιγμή κοινή κατάσταση των Αφροαμερικανών, των Αμερικανών και γενικότερα του ανθρώπου του εικοστού αιώνα.
Ένα μυθιστόρημα που θέτει με ενδιαφέροντα τρόπο ερωτήματα για την ταυτότητα και την ετερότητα, το ίδιο και το άλλο, την μοναξιά και την αυτοακύρωση.
Το μυθιστόρημα, που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1952, όταν ο ρατσισμός και ο κοινωνικός αποκλεισμών των μαύρων ήταν η επικρατούσα πραγματικότητα, τιμήθηκε το 1953 με το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των Ηνωμένων Πολιτειών και θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα της σύγχρονης αμερικανικής λογοτεχνίας.
Όσοι από εμάς είμαστε πρόθυμοι (και όσοι θα έπρεπε) να διδαχθούμε, γίναμε χάρη στον «Αόρατο Άνθρωπο» λιγότερο αδαείς σχετικά με τις ζωές των Μαύρων.
Ο Ραλφ Έλισον (1914-1994) γεννήθηκε στην Οκλαχόμα. Εκτός από μυθιστορήματα, έγραψε μελέτες και βιβλιοκριτικές. Συνεργάστηκε μεταξύ άλλων με τα περιοδικά New Challenge και New Masses. Δίδαξε ρωσική και αμερικανική λογοτεχνία στο Bard College. Ο «Αόρατος άνθρωπος», που είναι το γνωστότερο έργο του, τιμήθηκε με το National Book Award το 1953. Θεωρείται ένας από τους κορυφαίους Αφροαμερικανούς συγγραφείς στην ιστορία. Λάτρης της μουσικής τζαζ, συμμετείχε ενεργά στο κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα των Αφροαμερικανών. Άλλα έργα του: Shadow and Act (1964), Going to the Territory (1986), Trading Twelves (2000).
Τραχανάς Κώστας
