Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2009
Σελ. 58
To Στόουνχεντζ είναι ο εθνικός ναός της Βρετανίας. Προσελκύοντας σχεδόν ένα εκατομμύριο επισκέπτες τον χρόνο. Το Στόουνχεντζ είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια εντυπωσιακή έκθεση γιγάντιων λίθων. Το Στόουνχεντζ, το προϊστορικό αυτό μνημείο, παραμένει τυλιγμένο στο μυστήριο και εξακολουθεί να θέτει πολλά ερωτήματα τόσο στον κοινό άνθρωπο όσο και στον ειδικό -ποιος το έκτισε, πότε και για ποιο σκοπό; Γιατί οι τεράστιοι αυτοί λίθοι μετακινήθηκαν σε τόσο αδιανόητα μεγάλες αποστάσεις και έπειτα τοποθετήθηκαν με τόση ακρίβεια;
Τα μεγαλειώδη λίθινα ερείπια του Στόουνχετζ βρίσκονταν στην περιοχή του Άσμπερυ, στο Ουιλτσάιρ, της Αγγλίας. Υπήρχαν διάφορες θεωρίες που προσπαθούσαν να εξηγήσουν την προέλευση του μυστηρίου του Στόουνχετζ. Η παλαιότερη ήταν ένας μεσαιωνικός θρύλος που το συνέδεε με τα ξόρκια του Μάγου Μέρλιν. Οι κατοπινοί «ειδικοί» απέδιδαν το Στόουνχεντζ σε στρατεύματα των εισβολέων, συνήθως στους Ρωμαίους ή τους Δανούς. Η πιο διαδεδομένη δοξασία ήθελε το Στόουνχεντζ ναό των Δρυΐδων (στον οποίο έκαναν και ιερές ανθρωποθυσίες στο θυσιαστήριο λίθο) των ξακουστών έως σήμερα ιερέων της αρχαίας Βρετανίας.
Το Στόουνχεντζ εμφανιζόταν, όπως είχε αρχικά ανεγερθεί, ως ένα σύνολο τεσσάρων ομόκεντρων λίθινων κύκλων που περιστοιχίζονταν από ένα πρόχωμα, ένα ρηχό κυκλικό χαντάκι ή τάφρο. Ο εξωτερικός λίθινος κύκλος σχηματιζόταν από μεγάλιθους που ονομάζονται «σάρσεν» και προέρχονται από κατακερματισμένα από τους παγετώνες πετρώματα ψαμμόλιθου (μεταφέρθηκαν από απόσταση 20 μιλίων, όπου βρισκόταν το λατομείο, μια κοιλάδα σπαρμένη με βράχους στο Φάιφιλντ Ντάουν, κοντά στο Έιβμπερι). Οι λίθοι σάρσεν έφταναν σε ύψος 7.30 μέτρα και είχαν βάρος περίπου 40 τόνους. Λίγο πιο μέσα σχηματίζονταν ένας κύκλος από σημαντικά μικρότερες «γαλαζόπετρες» ύψους 1.80 μέτρα και βάρους 4-5 τόνους (αυτές οι γαλαζόπετρες μεταφέρθηκαν από την Ουαλία, πάνω από …200 χιλιόμετρα μακριά). Ακόμη πιο κοντά στο κέντρο του μνημείου ορθωνόταν η πιο χαρακτηριστική διάταξη, ένας δακτύλιος σχετικώς απομακρυσμένων μεταξύ τους λίθων σάρσεν που σχημάτιζαν πέταλο: πέντε πελώρια τρίλιθα, πέντε δηλαδή ανεξάρτητες κατασκευές από τρεις λίθους με μορφή πύλης. Τέλος, μια αντίστοιχη σειρά από μικρότερες γαλαζόπετρες σχημάτιζε τον εσώτερο, χαμηλότερο, κύκλο από πέταλα. Πολλοί από τους λίθους του μνημείου ήταν πλέον πεσμένοι, θαμμένοι στο έδαφος ή απλώς εξαφανισμένοι. Υπήρχε ακόμη ένας τσακισμένος Λίθος του Βωμού στο κέντρο ακριβώς των ερειπίων, επίσης ο επονομαζόμενος Λίθος της Σφαγής ή θυσιαστήριο και μακρύτερα από όλους ο Λίθος της Φτέρνας με ύψος 4.90 μέτρα και δύο λίθοι επονομαζόμενοι Λίθοι-σταθμοί που ορθώνονταν κοντά στην παρυφή της περιφέρειας του προχώματος. Υπήρχαν επίσης ο κύκλος των 56 τρυπών Όμπρεϋ, που υποδεικνύει ένα αρχαίο ημερολόγιο 13 μηνών, με 28 ημέρες έκαστος, δηλαδή ένα έτος 364 ημερών. Σε ένα ηλιακό έτος αντιστοιχούν 12,368 πανσέληνοι. Οι Έλληνες, κατά τον 4ο π.Χ. αιώνα, δίδασκαν ότι ο αριθμός 56 ήταν συνδεδεμένος με τις εκλείψεις και τους δράκοντες. Οι μεγάλοι λίθοι λαξεύτηκαν επί τόπου και κυλίστηκαν ή σύρθηκαν σε έτοιμες τρύπες, για την ανόρθωσή τους.
Το 1960, ο Αμερικανός χημικός Ουίλαρντ Λίμπυ απέσπασε το Βραβείο Νόμπελ Χημείας, για την μέθοδο χρονολόγησης με χρήση άνθρακα-14 στην αρχαιολογία, τη γεωλογία, τη γεωφυσική κ.α. Αργότερα με τη χρονολόγηση με ραδιοάνθρακα έδειξαν ότι το Στόουνχεντζ χτίστηκε σε τρεις βασικές φάσεις. Στην πρώτη φάση γύρω στο 2.920 π.Χ., την δεύτερη γύρω στο 2.400 π.Χ. και την τρίτη το 1.700 π.Χ.
Το 1966 ο Άγγλος αστρονόμος Τζέραλντ Χόκινς με την βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή υπολόγισε ότι το Στόουνχεντζ έπαιζε ρόλο ναού-αστεροσκοπείου. Η συγκεκριμένη γεωμετρική τοποθέτηση ορισμένων τουλάχιστον από τους λίθους στο Στόουνχεντζ επιτρέπει την ενδελεχή παρατήρηση σπουδαίων ηλιακών και σεληνιακών φαινομένων και, φυσικά, τον εορτασμό του θερινού και χειμερινού ηλιοστασίου.
Η νέα τεκμηρίωση και οι νέες θεωρίες σήμερα απαντούν στο γιατί χτίστηκε το Στόουνχεντζ ή ποιο σκοπό εξυπηρετούσε κάποτε, προτείνοντας χρήσεις του Στόουνχεντζ ως ναού, ως νεολιθικού υπολογιστή, που προέβλεπε εκλείψεις και άλλα ουράνια φαινόμενα, ως πρωτόγονου καθεδρικού ναού, ως τόπου θεραπείας, ως ηχοτοπίου, ως ηλιακού και σεληνιακού αστεροσκοπείου, ως μορφής ημερολογίου και ως τόπου ανάπαυσης των νεκρών. Με μια σειρά από δοκιμές και πειράματα, μελετήθηκε η μεταφορά, η διαμόρφωση και η ανόρθωση των λίθων.
Όσο όμως και αν αυξήθηκαν οι γνώσεις μας, η αβεβαιότητα παραμένει και τα θεμελιώδη μυστικά του Στόουνχεντζ διαιωνίζονται. Το Στόουνχεντζ είναι μοναδικό, έχει επιβιώσει πέντε χιλιετίες και πολλαπλές πολιτισμικές αλλαγές, και αποτελεί έναν καθεδρικό ναό της Λίθινης Εποχής, το κέντρο μιας άλλοτε ευημερούσας και ευρυμαθούς κοινότητας. Η εκπληκτική πέτρινη κληρονομιά τους, μας καλεί να διαβάσουμε το μήνυμά της…
Το κομψό αυτό βιβλίο, γραμμένο από τον μαθηματικό και μηχανικό Ρόμπιν Χήθ και εικονογραφημένο με δικά του σχέδια και με γκραβούρες από σπάνιες πηγές, δίνει τις πιο πρόσφατες απαντήσεις στα περίφημα μυστικά του μεγαλιθικού συνόλου: ποιοι το έχτισαν και για ποιους σκοπούς, πώς προβλέπονταν οι εκλείψεις, γιατί κάποιοι λίθοι μεταφέρθηκαν από την Ουαλία, και πολλές άλλες συναρπαστικές λεπτομέρειες.
Διαβάστε το.
Ο Robin Heath είναι μαθηματικός και μηχανικός και ερασιτέχνης ερευνητής στις μεγαλιθικές και αρχαίες επιστήμες. Έργα του είναι: Sun, Moon and Stonehenge. Proof of High Culture in Ancient Britain (1998) και Stonehenge (2002).
Τραχανάς Κώστας