Άγιος Αλέξανδρος ο Δερβίσης και Νεομάρτυρος. Βίος
Νεανικά Χρόνια στη Θεσσαλονίκη
Ο Άγιος Αλέξανδρος ο Δερβίσης γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη το έτος 1794.
Το σπίτι του βρισκόταν στην περιοχή της Λαοδηγίας, κοντά στον ναό της Παναγίας Λαοδηγήτριας.
Ήταν ένα όμορφο παλικάρι που, δυστυχώς, τράβηξε την προσοχή ενός Τούρκου, ο οποίος ήθελε να τον πάρει στο χαρέμι του. Για να τον προστατεύσουν από αυτόν τον κίνδυνο, οι γονείς του αναγκάστηκαν να τον φυγαδεύσουν.
Φυγή και Εγκατάσταση στη Σμύρνη
Ο Αλέξανδρος κατέφυγε στη Σμύρνη, όπου βρέθηκε στην υπηρεσία ενός αγά. Δυστυχώς, κάτω από την επιρροή του αγά, ο Αλέξανδρος εξισλαμίστηκε.
Ταξίδι στην Ανατολή και Μύηση στους Δερβίσηδες
Διψασμένος για γνώση και εμβάθυνση στη νέα του θρησκεία, ο Αλέξανδρος αποφάσισε να ταξιδέψει στην Ανατολή. Έφτασε μέχρι την Μέκκα, την ιερότερη πόλη του Ισλάμ. Εκεί, εντυπωσιασμένος από τον ασκητικό τους τρόπο ζωής, εντάχθηκε στο τάγμα των Δερβίσηδων, άγαμων μουσουλμάνων κληρικών. Ως Δερβίσης, ο Αλέξανδρος εμβάθυνε στην μουσουλμανική πνευματικότητα, μελετώντας το Κοράνι και ασκώντας τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Παρόλο που οι Δερβίσηδες θεωρούνταν από κάποιους αιρετικοί, ο Αλέξανδρος βρήκε σε αυτούς μια πνευματική διέξοδο.
Δεκαοκτώ Χρόνια Περιπλάνησης και Στροφή στην Χριστιανική Πίστη
Για 18 ολόκληρα χρόνια, ο Αλέξανδρος περιπλανήθηκε σε διάφορες χώρες και πόλεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ζώντας ως Δερβίσης και διδάσκοντας τους μουσουλμάνους. Κατά τη διάρκεια αυτών των ταξιδιών, η “αγία συνείδηση” άρχισε να τον “ελέγχει”, ξυπνώντας μνήμες της χαμένης χριστιανικής του πίστης.
Βλέποντας την αδικία και την τυραννία των Τούρκων απέναντι στους Χριστιανούς, ο Αλέξανδρος άρχισε να αμφισβητεί την πίστη του στο Ισλάμ και να νοσταλγεί το φως του Χριστιανισμού.
Σταδιακά, η εσωτερική μεταμόρφωση του Αλεξάνδρου άρχισε να εκδηλώνεται και εξωτερικά. Υιοθέτησε μια συμπεριφορά που θύμιζε “διά Χριστόν σαλό”, ελέγχοντας τους μουσουλμάνους για τις αδικίες τους και υπερασπιζόμενος τους Χριστιανούς. Μιλούσε με παρρησία, κατακρίνοντας την καταπίεση και την αδικία που βίωναν οι ραγιάδες.
Η συμπεριφορά του αυτή προκάλεσε αντιδράσεις. Οι μουσουλμάνοι, αντιλαμβανόμενοι την αλλαγή στη στάση του, άρχισαν να τον υποπτεύονται. Κάποιοι μάλιστα, βλέποντας την συχνή συναναστροφή του με Χριστιανούς, καθώς και τον τρόπο που τους υπερασπιζόταν, πίστεψαν ότι είχε ξαναγίνει Χριστιανός.
Στην Αίγυπτο, μάλιστα, κινδύνευσε να δολοφονηθεί εξαιτίας της ανυποχώρητης στάσης του. Ευτυχώς, πληροφορήθηκε έγκαιρα τον κίνδυνο και κατάφερε να διαφύγει.
Μυστική Επίσκεψη στη Θεσσαλονίκη
Δέκα χρόνια πριν από το μαρτύριό του, ο Αλέξανδρος, κατά τη διάρκεια των περιπλανήσεών του, πέρασε κρυφά από τη Θεσσαλονίκη. Παρόλο που βρισκόταν στην πόλη όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε, δεν εμφανίστηκε στην οικογένειά του.
Οι λόγοι αυτής της απόφασης παραμένουν άγνωστοι. Ίσως ντρεπόταν να εμφανιστεί φορώντας τα ρούχα του Δερβίση, ίσως δεν ήθελε να τους εκθέσει σε κίνδυνο, ή ίσως η επικείμενη θυσία του μαρτυρίου τον απομάκρυνε από κάθε γήινη δέσμευση.
Σύμφωνα με τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, ο Αλέξανδρος “εικοιλοπονούσε” το μαρτύριο, δηλαδή το σχεδίαζε και το προετοίμαζε μεθοδικά στο μυαλό του.
Επιστροφή στη Σμύρνη και Ομολογία Πίστης
Η ώρα της αλήθειας έφτασε για τον Αλέξανδρο λίγο πριν από την Πεντηκοστή του 1794. Επέλεξε τη Σμύρνη, τον τόπο όπου είχε απαρνηθεί τον Χριστιανισμό, για να κάνει την μεγάλη ομολογία της πίστης του.
Οπλισμένος με θάρρος και αποφασιστικότητα, παρουσιάστηκε στον Τούρκο δικαστή. Φορώντας ακόμα την στολή του Δερβίση, δήλωσε με σίγουρη φωνή:
Εγώ κάποτε, δικαστά, ήμουν Χριστιανός και από άγνοια αρνήθηκα την πίστη μου και έγινα Τούρκος. Ύστερα κατάλαβα πως η πρώτη πίστη μου ήταν φως και το έχασα. Η δική σας είναι σκοτάδι και τη γνώρισα. Γι’ αυτό λοιπόν ήρθα σήμερα μπροστά σας, να ομολογήσω ότι έκανα λάθος, επειδή αρνήθηκα το φως και δέχτηκα το σκοτάδι. Χριστιανός γεννήθηκα, Χριστιανός θέλω να πεθάνω.
Φυλάκιση και Επιμονή
Η αιφνιδιαστική ομολογία του Αλεξάνδρου προκάλεσε έντονη αντίδραση. Ο δικαστής και όσοι ήταν εκεί έμειναν έκπληκτοι. Πώς να πιστέψουν ότι ένας Δερβίσης, ένας μουσουλμάνος κληρικός, θα αποκήρυττε το Ισλάμ. Πίστεψαν ότι είχε τρελαθεί ή ήταν μεθυσμένος και τον έκλεισαν στη φυλακή.
Η φυλάκισή του κράτησε τρεις ημέρες. Κατά τη διάρκειά της, τον έβγαλαν τρεις φορές μπροστά στον δικαστή, ελπίζοντας ότι θα άλλαζε γνώμη. Προσπάθησαν να τον μεταπείσουν με κολακείες και υποσχέσεις, αλλά και με απειλές για βασανιστήρια και θάνατο. Ο Άγιος Αλέξανδρος ο Δερβίσηςπαρέμεινε ακλόνητος στην πίστη του στον Χριστό. Ήταν έτοιμος να θυσιαστεί για αυτήν.
Καταδίκη σε Θάνατο
Την Παρασκευή πριν από την Πεντηκοστή, ο Άγιος Αλέξανδρος οδηγήθηκε για τρίτη φορά μπροστά στον δικαστή. Αυτή τη φορά, στον τόπο όπου συνήθιζαν να συγκεντρώνονται οι σημαντικότεροι Τούρκοι κάθε Παρασκευή, ημέρα γιορτής και αργίας για τους μουσουλμάνους.
Μπροστά σε ένα πλήθος ανθρώπων, ο Άγιος Αλέξανδρος ο Δερβίσηςομολόγησε για άλλη μια φορά την πίστη του στον Χριστό. Έκανε το σημείο του σταυρού και κήρυξε την θεότητα του Ιησού Χριστού.
Βλέποντας την αμετακίνητη στάση του Αλεξάνδρου, ο δικαστής δεν είχε άλλη επιλογή από το να εκδώσει την καταδίκη του. Ο Άγιος Αλέξανδρος καταδικάστηκε σε θάνατο με αποκεφαλισμό.
Ο Δρόμος προς το Μαρτύριο
Με δεμένα τα χέρια, ο Αλέξανδρος οδηγήθηκε στον τόπο της εκτέλεσης. Καθ’ όλη τη διάρκεια της πορείας, ιμάμηδες και χοτζάδες προσπαθούσαν να τον μεταπείσουν, επικαλούμενοι τον Αλλάχ και τον προφήτη Μωάμεθ.
Ο Άγιος Αλέξανδρος αγνοούσε τα λόγια τους, αγνοώντας τα “ψυχόλεθρα” επιχειρήματά τους. Στο μυαλό του είχε μόνο τον Χριστό, στον οποίον ήταν αφοσιωμένος. Σε όλους όσους τον προέτρεπαν να επιστρέψει στο Ισλάμ απαντούσε: “Χριστιανός είμαι και Χριστιανός θα πεθάνω”.
Φτάνοντας στον τόπο της εκτέλεσης, αντίκρισε ένα πλήθος ανθρώπων που είχε συγκεντρωθεί για να παρακολουθήσει το θέαμα. Ήταν εκεί Τούρκοι, αλλά και Έλληνες, Φράγκοι και Αρμένιοι, όλοι μαζί για να γίνουν μάρτυρες του θανάτου του “άπιστου” Δερβίση.
Ο δήμιος, θέλοντας να τον τρομοκρατήσει, έβγαλε το σπαθί του και το έδειξε στον Αλέξανδρος. Το σπαθί ήταν γυμνό, αστραφτερό και κοφτερό, ένα όπλο που προκαλούσε δέος. Ο Άγιος Αλέξανδρος, όμως, δεν έδειξε ούτε κατάπληξη ούτε φόβο. Η ψυχή του παρέμενε ήρεμη και ατάραχη, αφοσιωμένη στον Χριστό.
Ένας Φράγκος που παρακολουθούσε την σκηνή εντυπωσιάστηκε από την αξιοπρέπεια και το θάρρος του Αλεξάνδρου. Δήλωσε μάλιστα ότι δεν είχε ξαναδεί άνθρωπο με τόση ψυχραιμία μπροστά στον θάνατο.
Εκτέλεση και Μαρτύριο
Ο δήμιος διέταξε τον Αλέξανδρο να γονατίσει. Εκείνη τη στιγμή, όμως, έφτασε μια διαταγή από τον μουλά να αναβάλουν την εκτέλεση. Ο γιος του μουλά ήθελε να παρακολουθήσει την εκτέλεση, και γι’ αυτό έπρεπε να περιμένουν την άφιξή του.
Για μια ολόκληρη ώρα, ο Αλέξανδρος παρέμεινε γονατιστός, με σκυμμένο το κεφάλι, προσευχόμενος στον Θεό. Η στάση του ήταν τόσο ήρεμη και ατάραχη, που προκαλούσε δέος σε όσους τον παρακολουθούσαν.
Οι Χριστιανοί που ήταν παρόντες αγωνιούσαν βλέποντας τον Άγιο να περιμένει τον θάνατο με τόση υπομονή. Φοβόντουσαν μήπως η αδυναμία της ανθρώπινης φύσης τον κάνει να λυγίσει την τελευταία στιγμή. Ο Άγιος Αλέξανδρος παρέμεινε σταθερός μέχρι τέλους.
Όταν τελικά έφτασε ο γιος του μουλά, ο δήμιος ολοκλήρωσε το έργο του. Στις 26 Μαΐου 1794, η κεφαλή του Αγίου Αλεξάνδρου έπεσε από το σπαθί του δήμιου, σφραγίζοντας με το αίμα του την επιστροφή του στον Χριστιανισμό και την αγάπη του για τον Χριστό.
Άγιος Αλέξανδρος ο Δερβίσης και Νεομάρτυρος. Γιορτή
Ο Άγιος Αλέξανδρος ο Δερβίσης γιορτάζει στις 26 Μαΐου.
Στη Θεσσαλονίκη, την πόλη όπου γεννήθηκε, η μεγάλη πανήγυρη για την εορτή του τελείται στον Ιερό Ναό της Παναγίας Λαοδηγήτριας, κοντά στο σπίτι όπου έζησε τα παιδικά του χρόνια. Η ιστορία του Αγίου Αλεξάνδρου παραμένει ένα φάρος πίστης και θάρρους, μια υπενθύμιση ότι η αγάπη για τον Χριστό μπορεί να νικήσει κάθε εμπόδιο, ακόμα και τον ίδιο τον θάνατο.
Άγιος Αλέξανδρος ο Δερβίσης και Νεομάρτυρος. Απολυτίκιο
Ήχος πλ. α’. Τον συνάναρχον Λόγον
Εν αθλήσει νομίμως Μάρτυς ηρίστευσας, και τον σε τρώσαντα πρώην κατηγωνίσω εχθρόν, και Μαρτύρων κοινωνός ώφθης Αλέξανδρε. Όθεν ως άγιον βλαστόν, Θεσσαλονίκη σε τιμά, και πόθω σοι ανακράζει· Μη διαλίπης πρεσβεύων, ελεηθήναι τους τιμώντάς σε.
Άγιος Αλέξανδρος ο Δερβίσης και Νεομάρτυρος. Κοντάκιο
ήχος γ. Η Παρθένος σήμερον
Εορτάζει σήμερον, Θεσσαλονίκη η πόλις, την αγίαν μνήμην σου, Αλέξανδρε Νεομάρτυς· ταύτης γάρ, γόνος και βλάστημα θείον πέλων, ήθλησας, εν Σμύρνη γνώμη ανδρειοτάτη, δι’ αγάπην του Κυρίου· όν εκδυσώπει σώζεσθαο άπαντας.
Άγιος Αλέξανδρος ο Δερβίσης και Νεομάρτυρος. Μεγαλυνάριο
Ήθλησας νομίμως υπέρ Χριστού, Αλέξανδρε Μάρτυς, και καθείλες τον δυσμενή· όθεν σου την μνήμην, Θεσσαλονίκη άγει, τιμώσα τους αγώνας, της σής αθλήσεως.
Η εικόνα στην αρχή του άρθρου είναι έργο του Γιώργου Κόρδη