Άγιος Γεννάδιος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Βίος
Ο Άγιος Γεννάδιος, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ήταν μία εξέχουσα μορφή της Εκκλησίας κατά τον πέμπτο αιώνα, αναγνωριζόμενος για την διοικητική του ικανότητα, την αυστηρότητα στην τήρηση της τάξης και το χάρισμα της θαυματουργίας. Η πατριαρχία του διήρκεσε οκτώ έτη, έως ότου κοιμήθηκε το έτος 471.
Άνοδος στον Πατριαρχικό Θρόνο
Πριν την ανάληψη των πατριαρχικών του καθηκόντων, ο Γεννάδιος είχε ήδη υπηρετήσει ως Πρεσβύτερος της τοπικής Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως, μία θέση που κατείχε από το έτος 458. Η επιλογή του για τον πατριαρχικό θρόνο, μετά τον θάνατο του Πατριάρχη Ανατολίου την 3η Ιουλίου του 458, έγινε λόγω της ευσέβειάς του και της ακεραιότητας του ήθους του. Ο Άγιος Γεννάδιος αποδείχθηκε πιστότατος φύλακας των αποστολικών παραδόσεων και καθοδήγησε το πνευματικό του ποίμνιο με μεγάλη σοφία. Μετά την κοίμησή του το 471, τον διαδέχθηκε στον θρόνο της Κωνσταντινούπολης ο Πρεσβύτερος Ακάκιος.
Διοικητικές Μεταρρυθμίσεις και Οικονομική Αναδιάρθρωση
Κατά τη διάρκεια της οκταετούς θητείας του, ο Άγιος Γεννάδιος επέδειξε έντονη δραστηριότητα σε θέματα διοικητικών ρυθμίσεων, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στα οικονομικά της Εκκλησίας.
Μία από τις σημαντικότερες διοικητικές πράξεις του ήταν ο διορισμός του Αγίου Μαρκιανού ως Οικονόμου. Ο Μαρκιανός είχε προσχωρήσει στην Εκκλησία του Χριστού, προερχόμενος από τους Ναυατιανούς.
Μία κρίσιμη θεσμοθέτηση αφορούσε τον τρόπο διαχείρισης των εκκλησιαστικών προσφορών:
Ο Πατριάρχης διέταξε και νομοθέτησε οι κληρικοί κάθε τόπου θα έπρεπε να λαμβάνουν τα προσφερόμενα στην εκάστοτε Εκκλησία. Αυτή η ρύθμιση είχε κομβική σημασία, καθώς πριν από αυτήν τη διάταξη, «η μεγάλη Εκκλησία» λάμβανε όλες τις προσφορές.
Εκτός των οικονομικών, ο Γεννάδιος επέβαλε και την υποχρεωτική αργία της Κυριακής.
Αυστηρότητα στις Χειροτονίες και Καταπολέμηση της Σιμωνίας
Ο Πατριάρχης Γεννάδιος ήταν γνωστός για την ιδιαίτερη αυστηρότητά του όσον αφορά την εκκλησιαστική τάξη και την πνευματική κατάρτιση των κληρικών. Επανέφερε την τάξη στον κλήρο, ο οποίος είχε διαφθαρεί από τη σιμωνία.
Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης υπογραμμίζει έναν απαράβατο κανόνα που είχε θεσπίσει ο Γεννάδιος για τις χειροτονίες: «Ούτος ο Άγιος κανένα δεν εχειροτόνει, ανίσως πρότερον δεν ήξευρεν από στήθους το Ψαλτήριον».
Παράλληλα, ήταν πρωτεργάτης στη μάχη κατά της Σιμωνίας. Συγκεκριμένα, το έτος 459, συνέγραψε την περίφημη «κατά των Σιμωνιακών εγκύκλιον επιστολήν». Αυτή η ενέργεια πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την περί αυτόν Σύνοδο, η οποία αριθμούσε ογδόντα έναν (81) Επισκόπους.
Η αφοσίωσή του στην τήρηση της τάξης τον οδήγησε σε άμεση αντιμετώπιση της ανάρμοστης διαγωγής των κληρικών. Σε μία περίπτωση κληρικού της Εκκλησίας του, ο οποίος είχε άτακτη διαγωγή, ο Άγιος Γεννάδιος προσευχήθηκε στον Άγιο Μάρτυρα Ελευθέριο με τα εξής λόγια:
«Άγιε μάρτυς του Θεού Ελευθέριε. Ο σος στρατιώτης ατάκτως διανύει το ζήν. Ή διορθούν αυτόν, ή εκκόπτειν σε δεί».
Η απάντηση στην προσευχή ήταν άμεση, καθώς ο κληρικός «ευθύς απέθανεν».
Η Ορθή Απεικόνιση του Χριστού
Ο Άγιος Γεννάδιος διέλαμψε με το πλήθος των θαυμάτων που τον έκανε ο Θεός να πραγματοποιήσει για τη στερέωση της Εκκλησίας.
Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα Θαύματα σχετίζεται με την ορθή απεικόνιση του Σωτήρος Χριστού. Ο Άγιος Γεννάδιος «εξήρανε το χέρι του ζωγράφου εκείνου» ο οποίος τόλμησε να απεικονίσει τον Χριστό «κατά το σχήμα του Διός» (του ειδωλολατρικού θεού Διός). Αυτή η παράτολμη απεικόνιση περιελάμβανε «πολλά μαλλιά και γένια».
Σύμφωνα με τους Θεόδωρο τον Αναγνώστη και Νικηφόρο τον Κάλλιστο, όπως αναφέρει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, η αληθέστερη απεικόνιση του Σωτήρος είναι «το ούλον μάλλον και ολιγότριχον». Εξηγείται πως «ο Κύριος δεν είχε πολλά μαλλία και γένεια, αλλά ολίγα, και σκαντζουρά» κι έτσι απεικονίζεται και στις εικόνες από τους αγιογράφους.
Παρά την αυστηρότητα της θείας τιμωρίας, ο Άγιος Γεννάδιος επέδειξε έλεος, καθώς αργότερα «ιάτρευσε πάλιν διά προσευχής του» τον τιμωρημένο ζωγράφο.
Σχέσεις με την Πολιτική Εξουσία και Καταδίκη Αιρετικών
Ο Άγιος Γεννάδιος υπερασπίσθηκε με ζήλο την ορθόδοξη πίστη και διατήρησε τις αρμονικές σχέσεις της Εκκλησίας με την πολιτική εξουσία. Χρησιμοποίησε την επιρροή του στον αυτοκράτορα προκειμένου να καταδικασθεί ο αιρετικός πατριάρχης Αντιοχείας, Πέτρος ο Γναφεύς.
Η Προφητική Όραση στο Βήμα
Μία παράδοση αναφέρει ότι ο βίος του ολοκληρώθηκε υπό το πρίσμα μιας ανησυχητικής προφητικής οράσεως. Ενώ πήγε να προσευχηθεί νύχτα στο άγιο Βήμα, είδε ένα «φάντασμα δαιμονικόν». Αφού ο Άγιος το επετίμησε, το δαιμονικό πνεύμα τον προειδοποίησε ότι, ενόσω ο Γεννάδιος ζούσε, ήταν «εμποδίζεται και δεν δύναται να κάμη τίποτε». Ωστόσο, το φάντασμα προέβλεψε ότι μετά τον θάνατό του, «θέλει ταράξει την Εκκλησίαν». Ο Άγιος Γεννάδιος «εφοβήθη» και προσευχήθηκε έντονα στον Θεό να προστατέψει τους πιστούς.
Η Παραίτηση και ο Θάνατος στην Κύπρο
Στο τέλος της ζωής του, ο Άγιος Γεννάδιος παραιτήθηκε από τον πατριαρχικό θρόνο. Ο λόγος της παραίτησης ήταν η άρνησή του να καθοδηγεί μία Εκκλησία υποταγμένη στον αιρετικό αυτοκράτορα Λέοντα Α’ (ο οποίος βασίλεψε από το 457 έως το 474).
Μετά την παραίτησή του, ξεκίνησε προσκύνημα στους Αγίους Τόπους, ντυμένος ως απλός μοναχός. Κατά την επιστροφή του, σταμάτησε στη Κύπρο για να προσκυνήσει τα μέρη τα αγιασμένα από τον Άγιο Ιλαρίωνα. Στον δρόμο του, ξεστράτισε και έφθασε σε ένα χωριό με το όνομα Κισόπετρα. Εκεί, αιφνιδιάστηκε από μία χιονοθύελλα και χτύπησε την πόρτα μιας χήρας. Η χήρα όμως δεν φιλοτιμήθηκε να δεχθεί τον ξένο. Την επόμενη μέρα, ο άγιος πατριάρχης βρέθηκε νεκρός από το κρύο στο κατώφλι της εξώπορτας.
Άγιος Γεννάδιος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Γιορτή
Ο Άγιος Γεννάδιος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως γιορτάζει στις 17 Νοεμβρίου.
Απολυτίκιο του Αγίου Γενναδίου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως
Αρετών ταις ιδέαις κατακοσμούμενος, της Εκκλησίας εδείχθης Αρχιεράρχης σοφός, και ποιμήν αληθινός, πάτερ Γεννάδιε, ως θεράπων του Χριστού, και οσίων κοινωνός, εν πάση δικαιοσύνη. Και νυν δυσώπει απαύστως, ελεηθήναι τας ψυχάς ημών.
Άγιος Γεννάδιος εκ Βατοπαιδίου. Βίος
Ο Άγιος Γεννάδιος ήταν δοχειάρης στη Μονής Βατοπαιδίου του Αγίου Όρους κατά τον 14ο αιώνα. Ως δοχειάρης το διακόνημά του ήταν να φροντίζει να συμπληρώνει τα δοχεία με λάδι.
Ανεδείχθη τύπος οσίου μοναχού, και δια της ένδον επιμελείας και λοιπής εναρέτου ζωής του έφθασεν εις μέτρον αγιότητος, ποιών και θαύματα.
Τον αξίωσε ο Θεός να δει ένα θαύμα που έκανε η Παναγία μας: ένα άδειο πιθάρι να αναβλύζει λάδι!
Κατά τη διάρκεια μιας χρονιάς που χαρακτηρίστηκε από έλλειψη λαδιού, ο Άγιος Γεννάδιος, ο οποίος υπηρετούσε ως δοχειάρης της Μονής, βρέθηκε αντιμέτωπος με το δίλημμα της διαχείρισης των λιγοστών αποθεμάτων. Ο Άγιος, σκεπτόμενος την ανάγκη να διατηρηθεί η λειτουργική τάξη, προτίμησε να εξοικονομήσει το ελάχιστο λάδι που είχε απομείνει για να μη μείνουν σβηστά τα καντήλια της Εκκλησίας.
Προκειμένου να επιτύχει τον σκοπό του, ο Άγιος Γεννάδιος άρχισε σταδιακά να περικόπτει και να κόβει το λάδι από την τράπεζα, με αποτέλεσμα οι μοναχοί της Μονής να μην λαμβάνουν λάδι.
Ωστόσο, οι περικοπές δεν πέρασαν απαρατήρητες. Ο μάγειρας της Μονής διαμαρτυρήθηκε στον Ηγούμενο. Ο Ηγούμενος, έχοντας ακλόνητη και «βεβαία ελπίδα στην Θεοτόκο» που είναι και η Προστάτιδα της Μονής, αποφάσισε να δώσει μία εντελώς διαφορετική εντολή, βασισμένη στην πίστη στην αγαθή πρόνοια της Παναγίας.
Διέταξε τον όσιο Γεννάδιο να πάψει την οικονομία και να δίνει ελεύθερα λάδι στους αδελφούς της Μονής, όπως ακριβώς έκανε και πριν την έλλειψη. Ο όσιος υπάκουσε στην εντολή του Ηγουμένου.
Λίγο αργότερα, πηγαίνοντας ο Άγιος Γεννάδιος στο διακόνημά του, το δοχειό (την αποθήκη λαδιού), και νομίζοντας ότι δεν θα βρει καθόλου λάδι, αντίκρισε ένα θαυμαστό γεγονός που τον γέμισε «με μεγάλη έκπληξη και θαυμασμό».
Τα πιθάρια, τα οποία θεωρούνταν άδεια, βρέθηκαν πλήρη και μάλιστα είχαν ξεχειλίσει. Το λάδι έρεε άφθονο, φθάνοντας έως και έξω από την πόρτα της αποθήκης ή τη θύρα του δοχειού.
Βλέποντας αυτό το θαυμαστό γεγονός, ο Ηγούμενος και όλοι οι μοναχοί της Μονής δόξασαν την Υπεραγία Θεοτόκο, την οποία τιμούσαν καθημερινά, και ευχαρίστησαν την εικόνα Της, η οποία βρισκόταν μέσα στην αποθήκη.
Έκτοτε, η εικόνα αυτή της Υπεραγίας Θεοτόκου ονομάστηκε Παναγία η Ελαιοβρύτισσα, μια ονομασία που αναφέρεται στην πηγή του λαδιού. Μάλιστα, κάποιοι την ονομάζουν και Δοχειάρισσαν.
Η αγία αύτη εκών ακινήτως ευρίσκεται εν τω ιδίω Δοχείω θαυμασίαν και άρρητον εκπέμπουσα ευωδίαν τινές δε εμφαντικώτερον λέγουσι την αγίαν ταύτην εικόνα Δοχειάρισσαν.
Η αγία εικόνα παραμένει ακίνητη μέσα στο Δοχείον (την αποθήκη λαδιού) της Μονής μέχρι και σήμερα. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Ελαιοβρύτισσας είναι ότι εκπέμπει συνεχώς μία «θαυμάσιαν και άρρητον ευωδίαν».
Σχετικά με τη χρονολόγησή της, η εικόνα αυτή χρονολογείται από τον 14ο αιώνα. Η εορτή της λαμπρύνεται την Παρασκευή της Διακαινησίμου (της Λαμπροβδομάδας), ημέρα κατά την οποία εορτάζει, και μεταφέρεται στο Καθολικό της μονής.
Άγιος Γεννάδιος εκ Βατοπαιδίου. Γιορτή
Ο Άγιος Γεννάδιος εκ Βατοπαιδίου γιορτάζει στις 17 Νοεμβρίου.
Άγιος Γεννάδιος εκ Βατοπαιδίου. Στίχοι
Ο Γεννάδιος είδε θαύμα τι ξένον,
Πίθον κενόν βλύζοντα. Aγνής η χάρις