Αποτείχιση

Η Αποτείχιση με μια Ματιά

Ο πατέρας Παύλος αναλύει εκτενώς το ζήτημα της «αποτείχισης» εντός της Ορθόδοξης Εκκλησίας, εξηγώντας ότι πρόκειται για μια διακοπή μνημόνευσης ιερέων ή αρχιερέων λόγω κακοδοξίας, χωρίς όμως να σημαίνει διακοπή κοινωνίας με την Εκκλησία ή αμφισβήτηση της εγκυρότητας των μυστηρίων.

Τονίζεται η διαφορά μεταξύ σοβαρών, κανονικών αποτειχίσεων που βασίζονται σε δογματικούς λόγους, και των αβάσιμων ή προσωπικών αποτειχίσεων που παρατηρούνται συχνά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Ο πατέρας Παύλος υπογραμμίζει την ανάγκη για ευσέβεια, μετάνοια και ορθή πίστη, ενώ παράλληλα συμβουλεύει τους πιστούς να παραμένουν εντός της Εκκλησίας και να μην καταδικάζουν όσους δεν έχουν αποτειχιστεί, καθώς τα μυστήρια των ιερέων του νέου ημερολογίου παραμένουν έγκυρα. Γίνεται διάκριση μεταξύ κακόδοξων και αιρετικών ιερέων, επισημαίνοντας ότι η ιεροσύνη ενός κακόδοξου παραμένει έγκυρη εκτός αν έχει καθαιρεθεί.

Δείτε το βίντεο

Αποτείχιση

Η Αποτείχιση

Ο Πατέρας Παύλος, ως ομιλητής, ασχολείται εκτενώς με το θέμα της αποτείχισης, επαναλαμβάνοντας το θέμα για να εδραιώσει τους πιστούς στην πίστη και μέσα στην Εκκλησία. Στόχος του είναι να αποτρέψει τις «εκκλησιαστικούς αλητείες» και να καταπολεμήσει την αμφιβολία και την απιστία που δημιουργούνται όταν κάποιοι ισχυρίζονται ότι τα μυστήρια στις εκκλησίες είναι «άμυρα» ή «άκυρα». Τονίζει ότι η αμφιβολία δεν προέρχεται από τον Θεό, αλλά από τον διάβολο.

Ο πατέρας Παύλος βασίζει την ανάλυσή του σε στοιχεία από τους Πατέρες της Εκκλησίας, οι οποίοι προσφέρουν την αληθινή διάσταση του θέματος και καθοδηγούν τους Ορθοδόξους για τη συμπεριφορά τους στη σημερινή εποχή. Επισημαίνει ότι υπάρχουν τόσο ορθά αποτειχισμένοι όσο και εκείνοι που αποτειχίζονται με λανθασμένο τρόπο, θεωρώντας τους εαυτούς τους «ακόμα και πάνω από τον Θεό», νομίζοντας ότι γνωρίζουν τα του Θεού καλύτερα από Εκείνον.

Η Ενέργεια των Θείων Μυστηρίων και η Χάρη του Θεού

Για να κατανοήσουμε την αποτείχιση, είναι πρωταρχικής σημασίας να εξετάσουμε την ενέργεια των θείων μυστηρίων και πότε αυτά είναι άμυρα (ένας θεολογικός όρος, σε αντίθεση με το νομικό όρο «άκυρα»).

Ο Άγιος Κύριλλος Πατριάρχης Ιεροσολύμων, στο έργο του «Κατηχήσεις», τονίζει ότι η χάρη των μυστηρίων δεν προέρχεται από τους ανθρώπους, αλλά από τον Θεό, αν και «δίδεται δια των ανθρώπων», εννοώντας μέσω της ιεροσύνης. Ο Ιερός Χρυσόστομος προσθέτει ότι ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα, δηλαδή ο Άγιος Τριαδικός Θεός, φροντίζει για όλα, ενώ ο ιερέας απλώς «δανείζει τη γλώσσα του και παρέχει τα χέρια του» για την τέλεση των μυστηρίων. Αυτό υπογραμμίζει ότι ο ιερέας δεν έχει καμία δύναμη ή εξουσία από μόνος του.

Ο Ιερός Χρυσόστομος, στην ερμηνεία του προς την Β’ Επιστολή προς Τιμόθεον του Αποστόλου Παύλου, δηλώνει ότι αν ο Θεός δεν ενεργεί δια του ιερέα, τότε δεν υπάρχει πνευματικός καθαρισμός, ούτε συμμετοχή στα ιερά μυστήρια, ούτε απόλαυση των ευεργεσιών των ευλογιών. Κατά συνέπεια, κάποιος που αρνείται την ενέργεια του Θεού μέσω των ιερέων, δεν είναι καν Χριστιανός.

Η Σημασία της Ορθοπραξίας, της Ορθοδοξίας και της Καθαρότητας του Βίου

Ο Πατέρας Παύλος επισημαίνει ότι η Ορθόδοξη πίστη δεν περιορίζεται μόνο στα ορθά δόγματα (ορθοδοξία) αλλά περιλαμβάνει και την ορθοπραξία (ορθή πράξη). Για να ενωθούν αυτά τα δύο, απαιτείται ένα κρίσιμο συστατικό: η καθαρότητα του βίου. Ο Ιερός Χρυσόστομος λέει ότι τα ορθά δόγματα είναι άχρηστα αν η ζωή μας είναι διεφθαρμένη, όπως ακριβώς και η ορθή συμπεριφορά είναι άχρηστη αν η πίστη μας δεν είναι υγιής.

Για να κατέχει κάποιος την ορθοπραξία και την ορθοδοξία, πρέπει να γνωρίζει ποιος είναι ο Θεός στον οποίο πιστεύει. Πολλοί από αυτούς που «φεύγουν από την εκκλησία» ή θεωρούν τους εαυτούς τους «σωτήρες της Εκκλησίας» δεν γνωρίζουν βασικά πράγματα για τον Χριστό, όπως την καταγωγή του. Ο Χριστός είναι Θεάνθρωπος, και η θεϊκή του φύση δεν έχει καταγωγή, επομένως ο ισχυρισμός ότι είναι Έλληνας είναι βλασφημία.

Είναι σημαντικό να διακρίνουμε μεταξύ ενός αμαρτωλού και μιας διεφθαρμένης ζωής. Ο αμαρτωλός μπορεί να πέσει στην αμαρτία, ακόμη και μετά την εξομολόγηση, αλλά έχει μετάνοια, η οποία είναι το βασικό στοιχείο. Αντίθετα, ο άνθρωπος με διεφθαρμένο βίο δεν έχει μετάνοια, αφού αν είχε, θα σταματούσε τη διεφθαρμένη ζωή του. Ένας τέτοιος άνθρωπος μπορεί να είναι χριστιανός «στα χαρτιά» αλλά όχι «κατ’ ουσίαν». Η διατήρηση της ακρίβειας των δογμάτων (π.χ., η αειπαρθενία της Παναγίας, οι δύο φύσεις του Χριστού, το μυστήριο της Αγίας Τριάδας, ο τίμιος Σταυρός) και η ευσεβής ζωή είναι θεμελιώδεις.

Μια ευσεβής ζωή σημαίνει πνευματική ζωή εν Χριστώ Ιησού, ακολουθώντας τις εντολές του Χριστού χωρίς προσθήκες ή αφαιρέσεις, και χωρίς γογγυσμό ή αντίρρηση. Περιλαμβάνει τη μετάνοια, τον φόβο του Θεού (που δεν είναι φόβος τιμωρίας, αλλά φόβος να στεναχωρήσει τον Θεό από αγάπη) και την πίστη. Η αγάπη προς τον Θεό είναι αυτό που μας κάνει να φοβόμαστε να αμαρτήσουμε, όπως λέει ο Λουκάς: «Συγχωρούνται οι αμαρτίες της, διότι αγάπησε πολύ». Ο Ιερός Χρυσόστομος τόνισε επίσης ότι η προσέλευση στα μυστήρια δεν πρέπει να είναι απλή συνήθεια, αλλά να βασίζεται στην ειλικρίνεια και την καθαρότητα της ψυχής.

Κατηγορίες Ιερέων και η Πνευματική Ζωή εν Αληθεία

Ο πατέρας Παύλος διακρίνει τρεις κατηγορίες ιερέων:

1. Ορθόδοξος Ιερέας: Αυτός που τηρεί με ακρίβεια τα δόγματα της Ορθόδοξης Εκκλησίας και έχει ακρίβεια στην ορθοπραξία και την Ορθοδοξία. Η Εκκλησία διοικείται με οικονομία (προς όφελος των μετανοούντων) και κατά γράμμα (κατά την αυστηρή εφαρμογή του νόμου), και ο ιερέας, μιμούμενος τον Χριστό, πρέπει να χρησιμοποιεί και τα δύο. Δεν πρέπει να εξαντλείται ο νόμος σε όσους φοβήθηκαν (π.χ., έκαναν το εμβόλιο), καθώς όλοι κάνουν λάθη εκτός από τον Θεό.
2. Κακόδοξος Ιερέας: Αυτός που έχει κακοδοξίες ή αιρέσεις, αλλά η ιεροσύνη του είναι έγκυρη και ενεργή, προερχόμενη από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Δεν έχει καταδικαστεί ή καθαιρεθεί από Οικουμενική Πανορθόδοξη Σύνοδο. Παραδείγματα κακόδοξων είναι οι οικουμενιστές και οι παρασυναγωγές (σχισματικοί). Πολλοί από αυτούς που έχουν κάνει αποτείχιση χαρακτηρίζονται από τον ομιλητή ως οι ίδιοι κακόδοξοι, πολλοί εκ των οποίων περιμένουν μια Αναλαμπή της Ορθοδοξίας.
3. Αιρετικός Ιερέας: Αυτός που ακολουθεί μια αίρεση που έχει καταδικαστεί από Οικουμενική Πανορθόδοξη Σύνοδο. Σε αυτή την περίπτωση, δεν έχει μυστήρια και δεν έχει ιεροσύνη. Παραδείγματα είναι οι Παπικοί, οι Μονοφυσίτες, οι Προτεστάντες, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, οι Πεντηκοστιανοί.

Η πνευματική ζωή εν αληθεία ορίζεται ως η μετάνοια, η πνευματική επίγνωση των αμαρτημάτων μας (αυτοκριτική) και η επίγνωση της ορθής πίστης. Ο πατέρας Παύλος αναφέρει την έκφραση του πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου: «Τρέξτε να σωθείτε, γιατί εμείς δεν μπορούμε να σας σώσουμε», η οποία του είχε κάνει μεγάλη εντύπωση και υποδηλώνει την προσωπική ευθύνη του πιστού.

Τι Δεν Είναι η Αποτείχιση και τι Σημαίνει η Σοβαρή Αποτείχιση

Είναι κρίσιμο να κατανοηθεί ότι η αποτείχιση δεν είναι καθαίρεση, αφορισμός ή σχίσμα. Δεν σημαίνει ότι ο αποτειχισμένος «βγαίνει από τα νοητά τείχη της Εκκλησίας».

Η αποτείχιση σημαίνει ότι, από τη δική σου πλευρά, εξαιρείς τον κακόδοξο ή αιρετίζοντα ιερέα ή αρχιερέα από τα νοητά τείχη της ομολογίας σου της ορθής πίστεως. Είναι μια έμπρακτη δήλωση (όχι μόνο στα λόγια) ενώπιον του Ιησού Χριστού ότι διαφωνείς με την κακόδοξη ή αιρετική ομολογία του ιερέα ή αρχιερέα, παραμένοντας ταυτόχρονα Ορθόδοξος στην παραδοθείσα πίστη.

Οι σοβαροί αποτειχισμένοι, τους οποίους ο Πατέρας Παύλος διαχωρίζει από τους «αποτειχισμένους του TikTok και του YouTube», είναι θεολόγοι που έχουν μελετήσει τους κανόνες της Εκκλησίας και έχουν βρει το πρακτικό κομμάτι με τους κανόνες της αποτείχισης.

Ο πατέρας Παύλος διαβάζεθ ένα κείμενο που περιέχει την «ομολογία πίστεως» αυτών των σοβαρών αποτειχισμένων, συμπεριλαμβανομένου του Πατρός Θεοδώρου Ζήση.

Οι Κανόνες της Σοβαρής Αποτείχισης:

1. Διακοπή μνημονεύσεως: Σημαίνει ότι παύεις να μνημονεύεις τον κακόδοξο ή αιρετίζοντα ιερέα ή αρχιερέα στις λειτουργίες σου (αν είσαι ιερέας ή αρχιερέας) ή στις προσευχές σου (αν είσαι λαϊκός ή μοναχός). Αντί για «του αρχιεπισκόπου ημών», λες «πάσης επισκοπής Ορθοδόξων».
2. Διακοπή κοινωνίας: Παύεις να συλλειτουργείς με τον κακόδοξο ιερέα ή αρχιερέα (αν είσαι κληρικός) ή να λειτουργείσαι από αυτόν (αν είσαι λαϊκός ή μοναχός). Ως λαϊκός, ψάχνεις να βρεις ιερείς που τουλάχιστον δεν κακοδοξούν ή αιρετίζουν για να λειτουργηθείς.
3. Λόγοι Αποτείχισης: Η αποτείχιση γίνεται μόνο για λόγους πίστεως. Απαγορεύεται από τους κανόνες της Εκκλησίας να αποτειχιστείς για περί βίου λόγους (π.χ., αν ο κληρικός είναι πόρνος, κλέφτης, ψεύτης), όσο δίκαιοι και αν είναι αυτοί οι λόγοι. Για τέτοιες περιπτώσεις, υπάρχουν άλλες κανονικές διαδικασίες. Η ασφαλέστερη οδός είναι η αποτείχιση δια πίστεως.
4. Άμεσος Προϊστάμενος: Η αποτείχιση γίνεται μόνο στον άμεσα προϊστάμενό σου, αν αυτός διδάσκει αίρεση. Δεν αποτειχίζεσαι από ολόκληρη την ιεραρχία ή τον κλήρο. Επίσης, δεν αποτειχίζεσαι από τον ιερέα ή αρχιερέα σου αν δεν είναι ο ίδιος κακόδοξος, απλώς επειδή συλλειτουργεί με άλλους αρχιερείς που μπορεί να είναι. Αν είσαι αρχιερέας ή ιερέας, συνεχίζεις κανονικά να συλλειτουργείς με όλους τους υπόλοιπους αρχιερείς.
5. Μη Μνημόνευση Άλλου Επισκόπου: Δεν μνημονεύεις άλλον επίσκοπο ή αρχιεπίσκοπο ή πατριάρχη αντί του δικού σου, καθώς δεν έχεις άδεια.
6. Μη Χειροτονία από Υπερόριους: Δεν χειροτονείσαι από επισκόπους εκτός δικαιοδοσίας (υπερόριες παρεμβάσεις).
7. Μη Ακολουθία Άλλης Συνόδου: Δεν ακολουθείς άλλη σύνοδο ή το παλαιό ημερολόγιο γενικά, αν η δική σου αποτείχιση δεν είναι για αυτούς τους λόγους.

Η Εγκυρότητα των Μυστηρίων και ο «Μολυσμός»

Οι σοβαροί αποτειχισμένοι δεν θεωρούν μολυσμένα ή άκυρα τα μυστήρια ενός κακόδοξου ή αιρετίζοντος αρχιερέα ή ιερέα. Δηλώνουν ότι τα μυστήρια ενός μη καθαιρεμένου αιρετίζοντος αρχιερέα είναι εγκυρότατα, ακόμη και του «αιρεσιάρχου Βαρθολομαίου» (όπως χαρακτηρίζουν τον Πατριάρχη). Η αποτείχιση είναι μια μορφή έντονης διαμαρτυρίας από ευλάβεια, όχι άρνηση της εγκυρότητας των μυστηρίων.

Ο «μολυσμός» για τον οποίο μιλούν οι Πατέρες της Εκκλησίας, και από τον οποίο κινδυνεύεις αν συνεχίζεις να συλλειτουργείς ή να λειτουργείσαι από κακόδοξο αρχιερέα, αφορά τον μολυσμό της πίστης σου, της καθαρής ομολογίας σου ενώπιον του Κυρίου Ιησού Χριστού και της συνείδησής σου. Δεν αφορά μολυσμό των μυστηρίων.

Λανθασμένες Προσεγγίσεις της Αποτείχισης και Προσωπικά Κίνητρα

Ο Πατέρας Παύλος επικρίνει έντονα τους ανθρώπους που ισχυρίζονται ότι τα μυστήρια είναι άκυρα, αποδίδοντας την στάση τους σε φοβερό μίσος. Πιστεύει ότι οι λόγοι που αποτειχίζονται πολλοί είναι προσωπικοί, όπως το ότι δεν έγιναν κληρικοί ή επίσκοποι.

Αυτοί οι άνθρωποι είναι αδέσποτοι και επηρεάζουν όσους δεν έχουν «μυαλό».

Οι σοβαροί αποτειχισμένοι επιβεβαιώνουν ότι η ιεροσύνη ενός κακόδοξου ιερέα είναι καθόλα έγκυρη, εκτός αν έχει χάσει την ιεροσύνη του μετά από δίκαιη καθαίρεση. Μια άδικη καθαίρεση ή αφορισμός δεν καθιστά την ιεροσύνη άκυρη, όπως συνέβη με τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο και τον Νικόλαο Σωτηρόπουλο.

Η Εθελοντική Φύση της Αποτείχισης και η Στάση της Υπομονής

Είναι σημαντικό ότι οι σοβαροί αποτειχισμένοι δηλώνουν ρητά ότι η αποτείχιση δεν είναι υποχρεωτική από τους ιερούς κανόνες. Είναι «αγία και θεάρεστη», «ένδειξη βαθιάς ευλάβειας», αλλά όχι υποχρεωτική. Οι Άγιοι Πατέρες την παροτρύνουν έντονα όταν ο κληρικός αιρετίζει, αλλά και πάλι δεν την καθιστούν υποχρεωτική. Γίνεται όταν υπάρχουν σωστοί λόγοι και όταν σε καλέσει η συνείδησή σου να το πράξεις.

Ωστόσο, το «φοβερό λάθος» που θα βαρύνει στην ώρα της κρίσεως είναι η σιωπή και η μη καταδίκη της αιρέσεως, καθώς και η μη αποτείχιση για λόγους βολέματος, όταν η καρδιά και η συνείδηση επιβάλλουν την ομολογία της αλήθειας. Ενώ επιτρέπεται «κατ’ οικονομίαν» να συλλειτουργούμε ή να εκκλησιαζόμαστε σε κακόδοξο ιερέα ή αρχιερέα, αυτό πρέπει να γίνεται μόνο άχρι καιρού, για όσο διάστημα χρειάζεται ώστε να ενισχυθεί η πίστη και η ομολογία μας για να ομολογήσουμε και εμείς τον Χριστό. Αυτοί είναι οι πραγματικοί ομολογητές.

Η ομολογιακή στάση της αποτείχισης δεν είναι εύκολη, είναι «σταυρός και μαρτύριο». Για αυτό, κανείς δεν πρέπει να καταδικάζει όσους δεν βρήκαν το θάρρος να αποτειχιστούν. Αντίθετα, το ποίμνιο οφείλει να ενισχύσει τους αρχιερείς και τους ιερείς να προβούν σε αυτήν την ηρωική ομολογιακή στάση, αντί να τους κατηγορούν.

Οι σοβαροί αποτειχισμένοι, συμπεριλαμβανομένων Αγίων Γερόντων του Αγίου Όρους, καταδικάζουν τον Οικουμενισμό και αναγνωρίζουν την κανονικότητα της αποτείχισης, επαινώντας όσους αποτειχίζονται. Ωστόσο, παραμένουν υπομονετικά και περιμένουν μια μαζικότερη αποτείχιση, όταν το γενικότερο ποίμνιο θα είναι κατηχημένο και ενημερωμένο, για να μην γίνονται λανθασμένες ατομικές αποτειχίσεις. Ο Πατέρας Παύλος υπογραμμίζει ότι δεν πρέπει να γινόμαστε «φορτικοί» και «αυστηροί κριτές» όσων δεν έχουν αποτειχιστεί ακόμη, αλλά να τους ενημερώνουμε και να προσευχόμαστε για τη φώτισή τους.

Συμπέρασμα και Προτροπή

Συνοψίζοντας, ο πατέρας Παύλος προτρέπει τους πιστούς να παραμείνουν στην Εκκλησία τους. Επαναλαμβάνει με έμφαση ότι τα μυστήρια στο Νέο Ημερολόγιο είναι σαφέστατα εγκυρότατα, και όσοι συμμετέχουν λαμβάνουν Σώμα και Αίμα Χριστού και ευλογία.

Τονίζει ότι η αποτείχιση, όπως γίνεται σήμερα από πολλούς, πέραν των σοβαρών περιπτώσεων, ισοδυναμεί με ασιδοσία (το να είναι κάποιος αδέσποτος, χωρίς επίσκοπο), να σηκώνει το δικό του «παϊράκι» και να μη θέλει να ακολουθήσει την Εκκλησία. Προειδοποιεί ότι αυτοί οι άνθρωποι θα χαθούν.

Τέλος, ο πατέρας Παύλος συμβουλεύει να παραμένουμε στην Εκκλησία, δίπλα στους πνευματικούς μας, προσευχόμενοι ο ένας για τον άλλον, ώστε ο Θεός να μας φωτίσει να κάνουμε το σωστό όταν έρθει η ώρα. Αναφέρει παραδείγματα Χριστιανών που πολέμησαν τον Οικουμενισμό «από μέσα», όπως ο Σωτηρόπουλος, ο Μυτιληναίος, ο Μεταλληνός και ο Καντιώτης.

Σε μια στιγμή συζήτησης με το κοινό, ο Πατέρας Παύλος απορρίπτει έντονα την ιδέα ότι το Νέο Ημερολόγιο έχει καταδικαστεί, χαρακτηρίζοντας την άποψη ως «χαζή» και «φανατική».