Χαρά
Η χαρά, σύμφωνα με τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, δεν είναι κάτι που προκύπτει αυτόματα από την πραγματικότητα, αλλά έχει τις ρίζες της στην ελεύθερη βούληση του ανθρώπου. Δεν είναι δηλαδή μια φυσική συνέπεια των γεγονότων ή των καταστάσεων, αλλά μια επιλογή που κάνει ο καθένας. Για να νιώσει κανείς χαρά, δεν είναι απαραίτητο να αλλάξουν οι φυσικοί νόμοι που διέπουν τον κόσμο, αλλά αρκεί μια μεταστροφή της ίδιας του της βούλησης. Η χαρά και η ευχαρίστηση δεν είναι απλά αποτελέσματα της φύσης των πραγμάτων, αλλά είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με τη θέληση του ανθρώπου. Ο απώτερος σκοπός είναι να γεμίσει η ψυχή με μια μόνιμη και διαρκή χαρά, κάτι που είναι απολύτως εφικτό αν το επιθυμεί και ο ίδιος ο άνθρωπος.
Κατάθλιψη
Η κατάθλιψη, όπως την περιγράφει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, είναι ένα φρικτό βασανιστήριο για την ψυχή, ένας πόνος που δεν μπορεί να εκφραστεί με λόγια και μια τιμωρία πιο πικρή από κάθε άλλη. Συγκρίνεται με ένα σκουλήκι που έχει δηλητήριο και επιτίθεται όχι μόνο στο σώμα, αλλά και στην ψυχή. Είναι σαν σαράκι που κατατρώει τα κόκαλα και τη σκέψη, ένας δήμιος που εξουδετερώνει τη δύναμη της ψυχής και μια αιώνια νύχτα χωρίς ίχνος φωτός. Η κατάθλιψη προκαλεί σκοτάδι, αναστάτωση, ζάλη, έναν κρυφό πυρετό που καίει πιο πολύ από κάθε φλόγα, έναν πόλεμο χωρίς τέλος και μια ασθένεια που σκοτεινιάζει την αντίληψη για τον κόσμο. Ακόμα και ο ήλιος και ο καθαρός αέρας γίνονται ενοχλητικοί για όσους υποφέρουν από κατάθλιψη, μετατρέποντας το μεσημέρι σε βαθύ σκοτάδι. Η νύχτα της θλίψης δεν είναι αποτέλεσμα φυσικού νόμου, αλλά της διανοητικής σύγχυσης. Αυτό την κάνει φοβερή και αφόρητη, πιο σκληρή από κάθε τύραννο, και δεν υποχωρεί εύκολα, κρατώντας την ψυχή σφιχτά, εκτός αν ακολουθήσει τη θεία φιλοσοφία.
Αντιμετώπιση της Κατάθλιψης
Για να απαλλαγεί κάποιος από την κατάθλιψη, είναι απαραίτητο να αντιδράσει και να συνεργαστεί ενεργά, προσφέροντας την υποστήριξή του στις συμβουλές που δίνονται. Η προσπάθεια για θεραπεία δεν θα έχει αποτέλεσμα αν δεν υπάρχει προθυμία και ζήλος από την πλευρά του πάσχοντος. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος προτρέπει την Ολυμπιάδα να παλέψει και να απομακρύνει τις απαισιόδοξες σκέψεις που την ταράζουν. Για να ξεφύγει κανείς από την αιχμαλωσία των πικρών σκέψεων, πρέπει να σηκωθεί και να προσφέρει την πολύτιμη συμμαχία του. Η θεραπεία της κατάθλιψης απαιτεί ενεργή συμμετοχή, αγώνα και προσπάθεια αυτοβελτίωσης.
Σχόλια και Διαφορετικές Απόψεις
Στα σχόλια, υπάρχει η αναγνώριση ότι το κείμενο του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου είναι από τα πιο ολοκληρωμένα και ακριβή που έχουν γραφτεί για την περιγραφή της κατάθλιψης. Ωστόσο, υπάρχουν και διαφορετικές απόψεις. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η κατάθλιψη είναι και συνέπεια φυσικών νόμων και ότι μπορεί να θεραπευτεί με φάρμακα, θεωρώντας την ως μια σωματική/ψυχική και όχι πνευματική ασθένεια. Άλλοι πιστεύουν ότι μπορεί να οφείλεται σε ορμονικές διαταραχές, ενώ δεν αποκλείεται και η επιρροή του διαβόλου. Αυτές οι διαφορετικές απόψεις υπογραμμίζουν την πολυπλοκότητα του θέματος της κατάθλιψης και τις διάφορες οπτικές που υπάρχουν σχετικά με τα αίτια και τις θεραπείες της.
Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος
Κατάθλιψη
Πράγματι, η κατάθλιψη είναι φοβερό βασανιστήριο των ψυχών, είναι ένας πόνος ανέκφραστος και ποινή πικρότερη από κάθε άλλη ποινή και τιμωρία. Γιατί μιμείται το σκουλήκι, που έχει δηλητήριο και προσβάλλει όχι μόνον το σώμα, αλλά και την ίδια την ψυχή. Είναι σαράκι που κατατρώγει όχι μόνον τα κόκκαλα, αλλά και τη σκέψη είναι ένας δήμιος καθημερινός που δεν ξεσχίζει μόνον τα πλευρά, αλλά καταστρέφει και τη δύναμη της ψυχής· είναι και νύχτα παντοτινή, σκοτάδι χωρίς το παραμικρό φως, τρικυμία και ζάλη, πυρετός κρυφός, που καίει περισσότερο από κάθε φλόγα, πόλεμος χωρίς ανακωχή, αρρώστια που κάνει σκοτεινά πολλά από αυτά που βλέπουμε.
Γιατί ο ίδιος ο ήλιος και ο καθαρός αέρας φαίνεται ότι ενοχλούν εκείνους που έχουν αυτή τη διάθεση και μεταβάλλει το μεσημέρι σε μεσάνυκτα. Γι’ αυτό και ο θαυμάσιος προφήτης δηλώνοντας αυτό έλεγε· «ο ήλιος θα δύσει γι’ αυτούς το μεσημέρι» (Αμώς 8,9),όχι με την έννοια ότι ο ήλιος εξαφανίζεται ούτε ότι διακόπτει τον συνηθισμένο δρόμο του, αλλά με την έννοια ότι ο λυπημένος άνθρωπος το καταμεσήμερο φαντάζεται ότι είναι νύχτα. Η σκοτεινή νύχτα δεν είναι τέτοια, όπως είναι η νύχτα της αθυμίας, η οποία δεν προέρχεται από φυσικό νόμο, αλλά από σκοτισμό της διάνοιας. Γι’ αυτό και είναι φοβερή και αφόρητη, έχει πρόσωπο άσπλαχνο, είναι σκληρότερη από κάθε τύραννο, δεν υποχωρεί γρήγορα σε κανένα από εκείνους που προσπαθούν να την διαλύσουν, αλλά κρατεί πολλές φορές την ψυχή που έχει κυριεύσει στερεώτερα από διαμάντι, όταν αυτή δεν ακολουθεί την κατά Θεόν φιλοσοφία. Σήκω επάνω και άπλωσε το χέρι σου στο λόγο μου και πρόσφερέ μου αυτήν την καλή συμμαχία, για να σε απαλλάξω τελείως από την αιχμαλωσία των πικρών σκέψεων. Γνωρίζοντας αυτά τα πράγματα, ευσεβεστάτη κυρία μου, να κοπιάζεις και να αγωνίζεσαι και να βιάζεις τον εαυτό σου, έχοντας τη συμμαχία των λόγων μου, ώστε να διώχνεις και να απομακρύνεις με πολλή ορμή τις απαισιόδοξες σκέψεις που σε ταράσσουν και σου προκαλούν θόρυβο και ζάλη.
Η Χαρά ως Επιλογή Ζωής
Σκοπός μας δεν είναι να σας αλλάξουμε μόνο από την λύπη, αλλά και να σας γεμίσουμε την ψυχή με μόνιμο και διαρκή χαρά, πράγμα που δεν είναι αδύνατον, έαν θέλετε και σεις.
Διότι για να αισθάνεται κανείς χαρά, δεν εξαρτάται από τους φυσικούς νόμους, τους οποίους κανείς δεν μπορεί να καταργήσει ή μεταβάλει, αλλά από την ελεύθερη θέληση του ανθρώπου, ή οποία εύκολα μεταβάλλεται…
Η χαρά και η ευχαρίστηση, επαναλαμβάνω, δεν είναι φυσικό αποτέλεσμα της ουσίας των πραγμάτων, αλλά θελήσεως του ανθρώπου… Δια τούτο ας μη σας καταβάλει, αδελφή μου, η λύπη, αλλά, σηκωθείτε επάνω, βοηθήσετε τους λόγους μας, δώσετε μας την πολύτιμη συμμαχία σας, δια να σας ελευθερώσουμε τελείως από την αιχμαλωσία των πικρών σκέψεων της μελαγχολίας που σας κατέχει.
Εάν δεν θελήσετε να ενεργήσετε σ’ αυτό το ζήτημα με προθυμία και ζήλο, όπως εμείς, η προσπάθειά μας να σας θεραπεύσουμε δεν θα φέρει αποτέλεσμα.
Επιστολή στην Ολυμπιάδα Γ’ (α)