Ετοιμασία του Θρόνου. Εισαγωγή
Τα εγχειρίδια Λειτουργικής και η Συμβολική μας εξηγούν ότι η Αγία Τράπεζα συμβολίζει
α) τον Τάφο του Χριστού και
β) τον Θρόνο στον οποίο θα καθίσει ο Χριστός για να μας κρίνει τη Δευτέρα Παρουσία
Αυτόν ακριβώς τον Θρόνο βλέπουμε και στον τύπο της εικόνας Ετοιμασία του Θρόνου (ή Προετοιμασία του Θρόνου)
Η Ετοιμασία του Θρόνου αποτελεί ένα σημαντικό και πολυσύνθετο θέμα στην χριστιανική τέχνη και θεολογία, με βαθιές εσχατολογικές και συμβολικές προεκτάσεις.
Στις ημέρες μας, που δυστυχώς κάποιοι Μητροπολίτες προχώρησαν στην αφαίρεση του Εσταυρωμένου πίσω από την Αγία Τράπεζα, εικόνες όπως η Ετοιμασία του Θρόνου που ανάγονται το αργότερο στο 500μΧ, αποτελούν μια ζωντανή μαρτυρία για το αυτονόητο: την άμεση σύνδεση Σταυρού, Τάφου του Χριστού και Ανάστασης.
Η συνεχής ύπαρξη αυτού του εικονογραφικού τύπου καθόλη τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και της Τουρκοκρατίας, μαρτυρεί τη συνύπαρξή Σταυρού και Αγίας Τράπεζας μέσα στο Ιερό της Εκκλησίας μας, ακριβώς όπως απεικονίζει και η Ετοιμασία του Θρόνου
Η Ετοιμασία ως Εσχατολογική Αναφορά
Η παράσταση της Ετοιμασίας του Θρόνου συνδέεται άμεσα με τη Δευτέρα Παρουσία και την τελική κρίση της ανθρωπότητας από τον Χριστό. Αυτή η εσχατολογική έννοια είναι εμφανής σε διάφορες απεικονίσεις, όπως:
Ο Πορφυρός Θρόνος: Το πορφυρό ύφασμα, που συμβολίζει τη νεκρική σινδόνη, καλύπτει τον αποκαλυπτικό θρόνο, όπου θα καθίσει ο Κύριος της Δεύτερης Έλευσης (Ψαλμοί 9:7-8). Αυτή η εικόνα, με την παρουσία των συμβόλων των τεσσάρων Ευαγγελιστών (Αποκάλυψη Ιωάννη 4:6-8) και των αποστόλων, δημιουργεί μια έντονη αίσθηση της επερχόμενης κρίσης.
Η Δευτέρα Παρουσία: Οι αναφορές στους Ψαλμούς και την Αποκάλυψη Ιωάννη υπογραμμίζουν τη σημασία της Δευτέρας Παρουσίας. Ο θρόνος ετοιμάζεται για την κρίση του κόσμου, όπου ο Χριστός θα κρίνει την ανθρωπότητα με δικαιοσύνη και ευθεία.
Η Κρίση της Ανθρωπότητας: Η Ετοιμασία του Θρόνου απεικονίζει την κρίσιμη στιγμή όπου η ανθρωπότητα θα κρίνει την τελική της μοίρα. Οι απόστολοι, ως εκπρόσωποι της ανθρωπότητας, προχωρούν σε πομπή προς τον θρόνο, αναγνωρίζοντας την εξουσία του Χριστού.
Αυτή η εσχατολογική ερμηνεία της Ετοιμασίας είναι θεμελιώδης, καθώς θέτει το πλαίσιο για την τελική κρίση και τη σωτηρία, που είναι κεντρικά θέματα στην χριστιανική πίστη.
Ο Θρίαμβος του Χριστού
Η Ετοιμασία του Θρόνου δεν απεικονίζει μόνο την τελική κρίση, αλλά και τον θρίαμβο του Χριστού επί του θανάτου και της αμαρτίας.
Το Πορφυρό Ύφασμα: Το πορφυρό ύφασμα, που κρέμεται από τον σταυρό του Γολγοθά, συμβολίζει τη βασιλεία και τον θρίαμβο του Χριστού. Σύμφωνα με μελετητές όπως η T. Velmans, αντιπροσωπεύει το ένδυμα του ηττημένου εχθρού, υποδηλώνοντας την επίγεια και αυτοκρατορική εξουσία του Χριστού.
Τα Στεφάνια των Αποστόλων: Οι δώδεκα απόστολοι, σε απεικονίσεις όπως στον θόλο του Οκταγωνικού Βαπτιστηρίου στη Ραβέννα (6ος αιώνας), φέρνουν διάλιθα στεφάνια, αναγνωρίζοντας τη θριαμβευτική κυριαρχία του Χριστού.
Η Νίκη επί του Θανάτου: Η χρήση του πορφυρού υφάσματος, ως σύμβολο της νίκης, είναι σημαντική, καθώς συνδέει την Ετοιμασία με την ανάσταση και τη σωτηρία. Ο Χριστός, με την ανάστασή του, νίκησε τον θάνατο και προσφέρει σωτηρία στην ανθρωπότητα.
Αυτές οι απεικονίσεις θριαμβευτικής νίκης είναι σημαντικές για την κατανόηση της Ετοιμασίας ως εορτασμού της σωτηρίας και της θριαμβευτικής εξουσίας του Χριστού.
Ο Σταυρός ως Εσχατολογικό Σύμβολο
Ο σταυρός, ένα κεντρικό σύμβολο στην χριστιανική πίστη, αποκτά εσχατολογική σημασία στην Ετοιμασία του Θρόνου.
Ο Σταυρός του Γολγοθά: Ο σταυρός, που δεσπόζει στην Ετοιμασία, αντικαθιστά τον Χριστό και συμβολίζει το “σημείο του Υιού του Ανθρώπου” (Κατά Ματθαίον 24:30), το οποίο θα εμφανιστεί κατά τη Δευτέρα Παρουσία.
Ο Χρυσός Ακτινοβόλος Σταυρός: Στον ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στη Νίκαια Βιθυνίας (8ος αιώνας), ο χρυσός ακτινοβόλος σταυρός συμβολίζει τον Χριστό της Τελικής Κρίσης.
Η Δευτέρα Παρουσία: Η παρουσία του σταυρού στην Ετοιμασία προαναγγέλλει την έλευση του Χριστού και τη Δευτέρα Παρουσία, όπου θα κρίνει την ανθρωπότητα.
Ο σταυρός, με την εσχατολογική του ερμηνεία, γίνεται ένα ισχυρό σύμβολο της Δευτέρας Παρουσίας, υπενθυμίζοντας στους πιστούς την τελική κρίση και τη σωτηρία.
Η Αγία Τριάδα και το Ομοούσιο
Η Ετοιμασία του Θρόνου, πέρα από την εσχατολογική της σημασία, έχει ερμηνευθεί και ως απεικόνιση της Αγίας Τριάδας και του ομοουσίου.
Η Αγία Τριάδα: Σύμφωνα με μελετητές όπως ο T. Schmit και ο Τ. Παπαμαστοράκης, η Ετοιμασία συμβολίζει την Αγία Τριάδα. Η παρουσία του θρόνου, του σταυρού, και του Ευαγγελίου υποδηλώνει την ενότητα του Θεού Πατέρα, του Υιού, και του Αγίου Πνεύματος.
Το Ομοούσιο: Η ερμηνεία αυτή υπογραμμίζει την ομοούσια φύση της Αγίας Τριάδας, μια θεμελιώδη διδασκαλία στην χριστιανική θεολογία.
Θεολογική Διάσταση: Η απεικόνιση της Ετοιμασίας ως Αγίας Τριάδας προσθέτει μια βαθύτερη θεολογική διάσταση, συνδέοντας την Ετοιμασία του Θρόνου με την κεντρική δογματική διδασκαλία της χριστιανικής πίστης.
Με μια Ματιά: η Ετοιμασία του Θρόνου
Η Ετοιμασία του Θρόνου, ως ένα πολυσύνθετο θέμα, συνδυάζει εσχατολογικές αναφορές, θριαμβευτικές απεικονίσεις, και βαθιές θεολογικές έννοιες. Οι συμβολισμοί του πορφυρού υφάσματος, του θρόνου, και του σταυρού δημιουργούν μια ισχυρή εικόνα της Δευτέρας Παρουσίας, της θριαμβευτικής νίκης του Χριστού, και της ενότητας της Αγίας Τριάδας.
Αυτές οι απεικονίσεις, με τις πλούσιες λεπτομέρειες και συμβολισμούς, έχουν διαμορφώσει την χριστιανική τέχνη και θεολογία, υπενθυμίζοντας στους πιστούς την τελική κρίση, τη σωτηρία, και την αιώνια εξουσία του Θεού. Η μελέτη αυτών των παραστάσεων προσφέρει μια βαθύτερη κατανόηση της χριστιανικής πίστης και της πλούσιας εικονογραφίας της.