Προφήτης Ιωνάς. Βίος
Ο Προφήτης Ιωνάς ήταν υιός του Άμαθι. Γεννήθηκε στην πόλη Γεθ-Οφέρ και η καταγωγή του ήταν από την φυλή Ζαβουλών.
Η Νινευή
Ο Προφήτης Ιωνάς προφήτεψε κατά τα έτη 838-810πΧ. Όταν ο Θεός τον διέταξε να πάει στη Νινευή, την πρωτεύουσα των Ασσυρίων και να κηρύξει ότι η πόλη θα καταστραφεί για τις αμαρτίες των κατοίκων της, ο Ιωνάς δεν έκανε υπακοή.
Ο Προφήτης Ιωνάς αμφισβητεί την εντολή του Θεού να κηρύξει στη Νινευή, πιστεύοντας ότι η ευσπλαχνία του Θεού θα υπερισχύσει της δικαιοσύνης. Μπήκε σε ένα πλοίο για να πάει αλλού.
Όσα κι αν κάνει ο άνθρωπος, αν είναι ενάντια στην θέληση του Θεού πάντα καταλήγουν σε αποτυχία. Μεγάλη τρικυμία έπιασε και το πλοίο κινδύνευε να χαθεί.
Ο Ιωνάς ροχάλιζε στο αμπάρι!
Η αδιαφορία του για τους άλλους και η απομάκρυνσή του από την πραγματικότητα τονίζουν την πνευματική του αδυναμία.
Όταν οι ναυτικοί ανακάλυψαν μέσω της κλήρωσης ότι ο Ιωνάς ήταν η αιτία της τρικυμίας, επέδειξαν σεβασμό στη ζωή του, παρά την απελπιστική τους θέση. Προσευχήθηκαν στον Θεό τους και έδρασαν με ευλάβεια και ευαισθησία πριν τον ρίξουν στη θάλασσα. Αμέσως η τρικυμία σταμάτησε και το πλοίο σώθηκε.
Ο Ιωνάς στην κοιλιά του κήτους
Αμέσως μόλις ο Προφήτης Ιωνάς έπεσε στο νερό, ένα μεγάλο κήτος άνοιξε το στόμα του και τον κατάπιε κατά προσταγή του Θεού. Τρία ημερόνυχτα έμεινε ο Ιωνάς μέσα στην κοιλιά του κήτους χωρίς να πάθει τίποτα. Συνέχεια έκανε προσευχή στον Θεό.
Το κήτος ξέρασε τον Ιωνά στη στεριά. Ο Θεός του έδωσε πάλι την εντολή να πάει στη Νινευή. Αυτή την φορά υπάκουσε.
Ο Προφήτης Ιωνάς στη Νινευή
Στην αμαρτωλή πόλη ο Προφήτης Ιωνάς κήρυξε ότι αν δεν μετανοήσουν οι κάτοικοι, σε τρεις ημέρες θα καταστραφούν. Οι κάτοικοι τον πίστεψαν, μετανόησαν, έκλαψαν και προσευχήθηκαν στον Θεό. Και ο Θεός τους συγχώρεσε και σώθηκαν.
Η παρακοή έφερε την τιμωρία. Η υπακοή στον Θεό έφερε την σωτηρία χιλιάδων ανθρώπων.
Το Μάθημα με την Κολοκυθιά
Ο Θεός χρησιμοποιεί μια κολοκυθιά, ένα φυτό με μεγάλη και πράσινη ομπρελοειδή κόμη, για να διδάξει τον Ιωνά.
Αυτή η κολοκυθιά, φύτρωσε σε μια βραδιά και μεγάλωσε τόσο που προσέφερε σκιά και ανακούφιση από τη ζέστη στον Προφήτη. Αλλά την επόμενη βραδιά ξεράθηκε!
Ο Ιωνάς συγκινήθηκε και λυπήθηκε για την κολοκυθιά που ξεράθηκε και παραπονέθηκε έντονα στον Θεό. Έπεσε χάμω από τη ζέστη και φώναζε “καλύτερα να μη ζήσω πια”!
Ο Κύριος του εξήγησε ότι θα έπρεπε να νιώθει παρόμοια για τις χιλιάδες ψυχές στη Νινευή που σώθηκαν μέσω της μετάνοιας. Πώς γίνεται να λυπάται για την κολοκυθιά ο Ιωνάς, που δεν είχε κάνει τίποτα για αυτήν, και να μη λυπάται ο Θεός για τους ανθρώπους και τα παιδιά τους, που πάντα τα φροντίζει;
-Αλήθεια, είσαι πολύ λυπημένος για την καταστροφή της κολοκυθιάς;
-Είμαι λυπημένος τόσο, που κοντεύω να πεθάνω από τη λύπη μου.
-Εσύ λυπήθηκες για την κολοκυθιά, για την οποία ούτε κοπίασες ούτε φρόντισες να αναπτυχθεί. Σε μια νύχτα εμφανίστηκε και σε μια νύχτα εξαφανίστηκε. Είχες την απαίτηση να μη λυπηθώ Εγώ τη Νινευή, μια τόσο μεγάλη πόλη, στην οποία κατοικούν όχι μόνο μεγάλοι στην ηλικία άνθρωποι, αλλά και 120 χιλιάδες μικρά παιδιά και πάρα πολλά ζώα;
Ο Θεός, με τη χρήση συμβολισμών, διδάσκει τον Ιωνά την αξία της ζωής και της αγάπης. Ο Ιωνάς μαθαίνει να εκτιμά τη σωτηρία των ανθρώπων, αντιλαμβανόμενος την αληθινή έννοια της μετάνοιας και της αποδοχής του θελήματος του Θεού.
Προτύπωση της Ανάστασης του Χριστού
Οι τρεις ημέρες που ο Προφήτης Ιωνάς έμεινε στην κοιλιά του κήτους, προεικονίζουν τις τρεις ημέρες που έμεινε στον Τάφο ο Σωτήρας Χριστός. Η μετάβαση του Προφήτη στη Νινευή και η δια αυτού σωτηρία της, προδηλώνει τη μέλλουσα σωτηρία του αμαρτωλού κόσμου δια της Αναστάσεως του Ιησού Χριστού.
Είπε ο Όσιος Εφραίμ ο Σύρος για τον Ιωνά
Μόλις άκουσαν οι κλέφτες τη φωνή του Ιωνά, επέστρεψαν με βιασύνη τα κλεμμένα στους ιδιοκτήτες, και κάνοντας τον ανόητο αυτοί που είχαν υποστεί τη λεηλασία, δεν πήραν τίποτε, αλλά απεναντίας τα άφησαν σ’ εκείνους· διότι εξετάζοντας ο καθένας τον εαυτό του δίκαια, έδειχνε φιλανθρωπία στον πλησίον του. Μόλις άκουσαν οι φονιάδες, ομολόγησαν τα εγκλήματά τους και καταφρόνησαν το φόβο των δικαστών. Άκουσαν οι δικαστές και έδειξαν συγχωρητικότητα, διότι κατά τη φοβερή εκείνη οργή δεν υπήρχε κανείς κριτής· ο καθένας δηλαδή βιάζονταν να σπείρει φιλανθρωπία, για να θερίσει και ο ίδιος συγχώρηση από αυτή. Άκουσαν οι αμαρτωλοί τη φωνή του Ιωνά και ομολόγησαν τις πράξεις τους. Άκουσαν οι δούλοι και αύξησαν το σεβασμό στους κυρίους τους. Από τη φωνή του Ιωνά, οι πλούσιοι και οι υπερήφανοι χαμήλωσαν την υψηλοφροσύνη τους.
Η μετάνοιά μας, συγκρινόμενη με τη μετάνοια των Νινευϊτών, είναι σαν όνειρο και σαν σκιά του δειλινού.
…
Τα ποικίλα φαγητά των βασιλιάδων σταμάτησαν, το ίδιο και τα πολυτελή δείπνα των αρχόντων. Γιατί τα λέω αυτά; Αν δηλαδή τα βρέφη τους δε θήλαζαν, ποιος λοιπόν θα ήταν ανάμεσά τους εκείνος που θα επιζητούσε την τρυφή; Αν τα ζώα τους τα εμπόδισαν με τη βία να πιούν νερό17, ποιος λοιπόν θα ήταν ανάμεσά τους εκείνος που θα έπινε λίγο κρασί; Και αν ο βασιλιάς φόρεσε πένθιμο ένδυμα, ποιος θα ήταν ανάμεσά τους που θα έντυνε τον εαυτό του με λαμπρή στολή; Και αν έβλεπαν τις πόρνες να σωφρονούν, ποιος θα ήταν εκείνος που θα παντρεύονταν ή θα πάντρευε τα παιδιά του; Και αν οι εμπαθείς κατατρόμαξαν και σωφρονούσαν, ποιος θα ήταν ανάμεσά τους εκείνος που θα γελούσε έστω και λίγο; Αν όλοι γενικά έκλαιγαν και πενθούσαν, σε ποιόν θα φαίνονταν ευχάριστο να διασκεδάζει; Αν οι κλέφτες επανόρθωναν την αδικία, ποιος λοιπόν θα ήταν άρπαγας; Και αν η πόλη καταστρέφονταν, ποιος θα ήταν εκείνος που θα φύλαγε το σπίτι του; Ρίχνονταν το χρυσάφι στη γη, και δεν ήταν κανείς που να το μαζέψει· άνοιγαν τους θησαυρούς, και δεν ήταν κανείς που να τους λεηλατήσει. Έκλεισαν οι άσωτοι τα μάτια τους, για να μη δουν με ασέλγεια τα κάλλη των γυναικών· αλλά και οι γυναίκες φρόντιζαν να μαράνουν τα κάλλη τους, για να μη σκανδαλισθούν εκείνοι που τα βλέπουν· διότι ο καθένας προσπαθούσε συγχρόνως και τον πλησίον του να θεραπεύσει και ο ίδιος να θεραπευθεί, ώστε να σωθούν όλοι.
Ο καθένας τους παρότρυνε τον πλησίον του σε προσευχή και δέηση και εξομολόγηση, και έγινε η πόλη σαν ένα σώμα· διότι ο καθένας τους πρόσεχε να μην αμαρτήσει κανείς απ’ αυτούς. Κανείς εκεί δεν προσευχήθηκε, για να σωθεί μόνος, αλλά ο καθένας προσεύχονταν σαν ένα μέλος του σώματος για τη σωτηρία τους· διότι όλη η πόλη, σαν ένας άνθρωπος, είχε κληθεί να παραδοθεί στον αφανισμό και στην καταστροφή. Παρακαλούσαν οι δίκαιοι για τους αμαρτωλούς, για να σωθούν και εκείνοι μαζί τους· επίσης οι αμαρτωλοί κραύγαζαν στον Θεό, να ακούσει τη φωνή των δικαίων.
…
Κι άθελά τους, μέσα από τη νηστεία και τις προσευχές, οι Νινευίτες έγιναν προφήτες και είπαν:
Μη φοβάσθε, πολυαγαπημένοι μας γιοί, αλλά απεναντίας να έχετε θάρρος· διότι ο Κύριος είναι πάρα πολύ φιλάνθρωπος· δε θα εξαφανίσει λοιπόν την εικόνα του.
Αν ένας ζωγράφος την άψυχη εικόνα, που ζωγραφίζει, φροντίζει να την διατηρεί με κάθε προφύλαξη και προσοχή, πόσο περισσότερο ο Κύριος θα φυλάξει από τα κακά την εικόνα του, την έμψυχη και λογική; Δε θα καταστραφεί και δε θα εξαφανισθεί η πόλη μας, αλλά με την απειλή του μας καλεί σε μετάνοια.
…
Ποιος προσευχήθηκε έτσι; Ποιος παρακάλεσε έτσι; Ή ποιος ταπεινώθηκε μπροστά στον Θεό; Ή ποιος επίσης απαρνήθηκε με μιας τις φανερές και τις κρυφές πράξεις του; Ποιος ακούγοντας μια απλή φωνή βιάσθηκε να κάνει την καρδιά του να ραγίσει για τις αμαρτίες; Ποιος είναι εκείνος που άκουσε λόγο και ένιωσε συντριβή στο νου; Ποιος ακούγοντας μια λυπητερή φωνή κυριεύθηκε από το φόβο του θανάτου; Ή ποιος είδε μπροστά στα μάτια του, σαν μέσα σε καθρέφτη, τον φιλάνθρωπο Θεό με τη μετάνοια; Ποιος είδε τον δίκαιο Ιωνά να τραβά το ξίφος, και όλη την πόλη να κλαίει και να κραυγάζει;
Ποιος θα μπορούσε να υποφέρει τη φωνή από το κλάμα των γέρων και των νέων, των βρεφών επίσης και των μητέρων; Όλοι μαζί πενθούσαν διότι όλοι άκουσαν ότι οι μέρες τους τέλειωναν και πρόκειται σε μια μέρα να κατέβουν όλοι μαζί στον άδη, με την ανατροπή της πόλης, και δε θα βρίσκονταν εκείνος που θάβει και εκείνος που θάβεται, επειδή η απόφαση του θανάτου είχε εκδοθεί εναντίον όλων.
…
Τα είδε αυτά ο Ιωνάς, και έμεινε κατάπληκτος, και άρχισε να θαυμάζει τους γιούς των αλλόφυλων. Είδε τα κατορθώματα και τις αρετές των Νινευιτών, και χύνοντας δάκρυα πένθησε για τους απόγονους του Αβραάμ. Είδε τους απόγονους του Χαναάν ότι δικαιώθηκαν με την πίστη, και τους απόγονους του Ιακώβ ότι παρασύρθηκαν μακριά από τον Θεό. Είδε τις απερίτμητες καρδιές να δέχονται την περιτομή, και τους περιτμημένους να επιμένουν στην σκληροκαρδία.
…
Ο Ιωνάς σαν δικαστής ζητούσε γι’ αυτούς τιμωρία, αλλά η νηστεία30 συγχωρούσε τις αμαρτίες τους.
Συγκεντρώθηκαν οι Νινευίτες για να μπορέσουν να εξιλεώσουν τον Κύριο και να ξεφύγουν το θάνατο, και κατάλαβαν ότι η νηστεία είναι ικανή να καταργήσει την απόφαση του θανάτου και να χορηγήσει σ’ αυτούς ζωή. Ο Ιωνάς νηστεύει φοβούμενος αυτό, μήπως δηλαδή σωθούν με τη νηστεία, και ο ίδιος φανεί ψεύτης αλλά την απόφαση του Ιωνά κατάργησε η μετάνοια. Γι’ αυτό και οι Νινευίτες, ως σοφοί, γνώρισαν ότι ο Θεός έχει ευσπλαχνία και οικτιρμούς, και ότι σ’ εκείνους που μετανοούν με όλη τους την ψυχή σκύβει με ευσπλαχνία. Είδαν τον προφήτη να είναι σκληρός και τον Θεό να είναι φιλάνθρωπος και αφού άφησαν τον σκληρό, κατέφυγαν στον εύσπλαχνο.
…
Όταν η χάρη του Θεού τα είδε αυτά, έδειξε την ευσπλαχνία της και έστειλε πάνω τους τη δροσιά της ζωής και της ευσπλαχνίας· διότι δε θέλει το θάνατο του αμαρτωλού, ωσότου να επιστρέψει αυτός και να ζήσει32· αλλά θέλει τη μετάνοια και τη σωτηρία του, καθώς είναι πάντοτε φιλάνθρωπος και αγαθός και σπλαχνικός και μακρόθυμος· ο Πατέρας μαζί με τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα.
…
Είδε επίσης την Νινευή να μετανοεί με ζήλο, αλλά την Σιών να πορνεύει και να κυριεύεται από μανία για τα είδωλα. Έβλεπε πως η Νινευή πλήθαινε μέσα στη μετάνοια τον έλεγχο εναντίον της Ιερουσαλήμ, η οποία ήταν πάντοτε φιλόνεικη. Έβλεπε τις πόρνες της Νινευή να σωφρονούν, αλλά τις θυγατέρες του Ιακώβ να πορνεύουν παράφορα. Είδε τους ψεύτες μέσα στην Νινευή να λένε την αλήθεια, αλλά τους ψευδοπροφήτες μέσα στην Σιών να είναι πάντοτε γεμάτοι από δόλο.
Στην Νινευή τα είδωλα συντρίφθηκαν φανερά, αλλά στην Ιερουσαλήμ τα προσκυνούσαν κρυφά.
…
Έφθασε λοιπόν η μέρα κατά την οποία, αν δε μετανοούσαν, επρόκειτο να καταστραφούν· και η πόλη γέμισε από κλάματα. Το χώμα της γης, που βράχηκε από το πλήθος των δακρύων, που οι ίδιοι έριχναν κάτω με πίκρα, έγινε σαν πηλός. … Όταν λοιπόν συμπληρωνόταν η μέρα, στάθηκαν όλοι μαζί στο σκαλοπάτι του θανάτου. Κρατώντας τα χέρια ο ένας του άλλου, θρηνούσαν ο ένας τον άλλο. Έφθασε η τελευταία νύχτα, και συλλογίζονταν σε ποια ώρα πρόκειται να ακουσθεί ό ήχος της καταστροφής τους. Νόμιζαν ότι το βράδυ πρόκειται να καταστραφεί η πόλη· έφθασε όμως το βράδυ και δεν έπαθε τίποτε εντελώς. Νόμιζαν επίσης ότι τη νύχτα θα μεταβληθεί σε χάος και θα χαθεί. Στη συνέχεια έφθασε και η νύχτα, αλλά δεν παραδόθηκαν στην καταστροφή. Νόμιζαν ότι μέσα στο σκοτάδι θα παραδοθούν στο θάνατο. Πέρασε και το σκοτάδι, αλλά δεν έπαθαν τίποτε εντελώς. Νόμιζαν ότι η πόλη θα καταστραφεί το πρωί. Ήρθε το πρωί και αύξησε τις ελπίδες εκείνων. Στην ώρα που αυτοί νόμιζαν ότι δε θα υπάρχουν, σ’ αυτή την ώρα ολοκληρώθηκε η χαρά τους. Χαίρονταν όλοι μαζί με τους φίλους και τους πλησίον τους και δόξαζαν τον Θεό που τους ευσπλαχνίσθηκε.
…
Διότι, αν και δεν πέθαναν, όμως με την προσδοκία του κακού θανάτου είχαν πια πεθάνει από πριν· και πραγματικά είχαν πια πεθάνει· ήταν δηλαδή άταφοι νεκροί· διότι ο φόβος των συμφορών τους θανάτωσε ζωντανούς· τόσο πολύ δηλαδή είχε ελπίσει ο Ιωνάς ότι η απειλή των συμφορών θα τους έκανε να χάσουν τη δύναμή τους, διότι ήταν σαν σκιά.
Εάν πεθάνεις πριν πεθάνεις, τότε δεν θα πεθάνεις όταν πεθάνεις.
…
Μη λυπάσαι, Ιωνά, αλλά να χαίρεσαι, διότι με τη μεσολάβησή σου βρήκαμε καινούρια ζωή. με τη μεσολάβησή σου δηλαδή γνωρίσαμε τον Θεό όλου του κόσμου. Μη φοβάσαι, δεν είπες ψέματα, διότι καταστράφηκε όλη μας η κακία, και ανυψώθηκε η πίστη μας. Στο χέρι σου βρήκαμε τα εφόδια της μετάνοιας, και πήραμε από τους θησαυρούς του Θεού.
…
Ο Βασιλιάς του έδωσε συνοδεία για την Ιερουσαλήμ. Όταν όμως ο Ιωνάς πλησίασε στα σύνορα της Ιερουσαλήμ, έλεγε σ’ αυτούς που τον συνόδευαν, να γυρίσουν πίσω διότι ντρέπονταν μήπως μπουν εκεί και δουν την ειδωλολατρία και τη μεγάλη ασέβεια, και διδαχθούν απ’ αυτούς να θυσιάζουν ξανά στα είδωλα αυτοί που μετανόησαν και σέβονται τον Θεό· διότι φοβόταν μήπως εμφανισθεί ξανά η πληγή που επουλώθηκε και θεραπεύθηκε με τη μεσολάβησή του.
Οι Νινευίτες ήθελαν να δουν από κοντά την ευλογημένη από τον Θεό πόλη. Ο προφήτης Ιωνάς προφασίστηκε ότι είναι μεγάλη γιορτή και δεν δέχονται αλλοφύλους και ανθρώπους χωρίς περιτομή και τους αποχαιρέτησε. Εκείνοι όμως ήθελαν να τη δουν.
Είδαν ένα πολύ ψηλό βουνό, και έκαναν αυτή τη σκέψη, να ανέβουν δηλαδή σ’ αυτό, για να δουν από μακριά την ποθητή χώρα. Όταν όμως έφθασαν στην κορυφή του βουνού, είδαν όλη τη χώρα, και αμέσως ένιωσαν μεγάλη κατάπληξη, επειδή είδαν τους ανθρώπους να προσφέρουν θυσίες στους δαίμονες, και σπονδές κάτω από τα άλση, και να έχουν στους βωμούς τα γλυπτά, και στα πρόθυρα τα είδωλα· και είδαν εκείνους που έμπαιναν και έβγαιναν να αποδίδουν σεβασμό σ’ αυτά, και να προσκυνούν στα γλυπτά· άλλος θυσίαζε μοσχάρι, και άλλος επίσης πρόσφερε σπονδές στους δαίμονες. Και γιατί να πολυλογώ; Είδαν δηλαδή εκεί κάθε μανία και κάθε πανουργία του Σατανά.
Λοιπόν, άρχισαν να λένε· «Μήπως βλέπουμε όνειρο; Άραγε τη χώρα του Ισραήλ τη βλέπουμε σαν Σόδομα; Αυτοί είναι οι απόγονοι του Αβραάμ, ή μήπως οι δαίμονες μας παρουσιάζουν φαντασίες; Μήπως έφυγε κρυφά η μεγάλη ασέβεια της πατρίδας μας και εγκαταστάθηκε εδώ; Εκεί συντρίψαμε με προθυμία τα είδωλα· μήπως άραγε ήρθαν εδώ και απέκτησαν την ανδρεία τους; Και όχι μόνο εκείνα, αλλά εδώ υπάρχουν είδωλα από παντού, που εμείς δεν είχαμε. Στην πατρίδα μας δεν επιτρέπονταν να προσκυνούμε το φίδι· αυτοί όντας φίδια προσκυνούν το φίδι. Στην πατρίδα μας θυσιάζαμε ζώα· αυτοί σφάζουν τις θυγατέρες τους και τούς γιους τους. Άλλα επειδή ο λαός πού πήρε το νόμο του Θεού με τη μεσολάβηση του Μωυσή, όπως έλεγε ο Ιωνάς, κατασκευάζει και πουλά γλυπτά, ας σηκωθούμε και ας φύγουμε από τον αμαρτωλό λαό, μήπως εξαφανισθούμε μέσα στις πράξεις τους· διότι αντί για τη Νινευή πού δεν καταστράφηκε, ίσως πρόκειται να καταστραφεί η χώρα του Ισραήλ».
Μόλις λοιπόν είπαν αυτά, επέστρεψαν φοβισμένοι στην πατρίδα τους, δοξάζοντας τον Θεό.
Ας δοξάσουμε λοιπόν και εμείς τον Θεό, ο οποίος παρέχει σ’ εμάς παράδειγμα και αρραβώνα διά μέσου των Νινευιτών. Διότι όπως τούς έσωσε διά μέσου του Ιωνά, έτσι και τώρα και πάντοτε σώζει το λαό του διά μέσου του μονογενή Υιού του. και καταργεί το λαό, εννοώ την άκαρπη συκιά, η οποία εμποδίζει τα έθνη να σωθούν με τούς καρπούς τής μετάνοιας, στο όνομα του Ιησού Χριστού, τού Κυρίου μας, στον οποίο ανήκει η δόξα και η εξουσία, μαζί με τον Πατέρα και τὸ Άγιο Πνεύμα, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
Προφήτης Ιωνάς. Γιορτή
Τη μνήμη του Προφήτου Ιωνά τιμούμε στις 21 Σεπτεμβρίου.
Προφήτης Ιωνάς. Απολυτίκιο
Σάλπιγξ εύηχος, θείων κριμάτων, κόσμω πέφηνας, αναφωνούσα, Ιωνά τοις Νινευίταις μετάνοιαν και συσχεθείς εν τω κήτει προέγραψας, την του Σωτήρος τριήμερον έγερσιν όθεν πρέσβευε, δοθήναι τοις σε γεραίρουσι, πταισμάτων ιλασμόν και μέγα έλεος.
