Ο Πάυλος, μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης, ομιλεί για το ρόλο και την ταυτότητα των γυναικών στη σημερινή κοινωνία. Αναλογίζεται την καταπίεση και την υποτίμηση των γυναικών σε όλη την ιστορία και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες για να βρουν τη θέση τους στον κόσμο. Ο π. Πάυλος αναδεικνύει την Παναγία ως πρότυπο για τις γυναίκες, τονίζοντας την ανιδιοτέλεια και την αφοσίωσή της στους άλλους. Αναφέρει επίσης τους διάφορους ρόλους που παίζουν οι γυναίκες στην κοινωνία, συμπεριλαμβανομένης της μητρότητας, των εργαζομένων αλλά και της παρουσία της γυναίκας μέσα στην εκκλησία. Τέλος ο π. Παύλος ζητά μια βαθύτερη κατανόηση της συμβολής των γυναικών στην κοινωνία, και καταδεικνύει την ανάγκη να εκτιμούμε περισσότερο τις γυναίκες.
Σεβαστοί μου Πατέρες, αγαπητοί αδελφοί και αδελφές. Όντως βρίσκομαι και πάλι σε γνώριμο τόπο, μαζί με γνώριμους ανθρώπους. Πέρυσι, την ίδια μέρα, βρισκόμασταν και πάλι μαζί. Και πραγματικά αισθάνομαι όντως ως οικείος που έρχομαι προς οικείους. Και βέβαια μέσα από αυτή τη συνάντηση υπάρχει ανάγκη να σκεφτόμαστε και να προβληματιζόμαστε ώστε να είναι πραγματικά ωφέλιμο για όλους.
Η Παναγία έχει σήμερα τον πρώτο λόγο.
Ο Ευαγγελισμός της Παναγίας είναι η ουσία και το κέντρο, όχι απλώς της σημερινής ημέρας. Αλλά της όλης ιστορίας του κόσμου διαμέσου των αιώνων. Γιατί ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου αφορά τον άνθρωπο. Από την εποχή του Αδάμ μέχρι και τη σημερινή και θα τον αφορά μέχρι και τη συντέλεια όλων των αιώνων.
Σε αυτό τον Ευαγγελισμό, σε αυτή τη χαρούμενη είδηση, ότι ο Υιός του Θεού γίνεται Υιός του ανθρώπου, υπάρχει ένα πρόσωπο. Και το πρόσωπο αυτό είναι η Παναγία. Η ταπεινή κόρη της Ναζαρέτ, η Μαριάμ μου.
Εκείνη που ξαφνικά έρχεται στο κέντρο της ιστορίας και γίνεται η πάντων χαρά. Και γίνεται η παγκόσμιος χαρά.
Εκείνη που υψώνεται όντως φωτεινό μετέωρο μέσα στην ιστορία του σύμπαντος κόσμου και γίνεται μοναδική η συμβολή της στη σωτηρία του κόσμου και του ανθρώπου.
Ένα μάλιστα πανέμορφο τροπάριο της εορτής των Χριστουγέννων, που αναφέρεται στη σάρκωση του Θεού, σε αυτό δηλαδή που σήμερα ευαγγελίζεται ο Αρχάγγελος στην Παναγία και στον κόσμο, λέγει χαρακτηριστικά ότι όταν Χριστέ μου ήρθες στη γη και έγινες άνθρωπος, το καθένα απ’ τα δημιουργήματά σου με τον δικό του τρόπο σου προσφέρει τον ύμνο και τη δοξολογία. Οι άγγελοι τον ύμνο, οι ουρανοί τον αστέρα, οι μάγοι τα δώρα, η γη το σπήλαιον, η έρημος την φάτνην, εμείς δε μητέρα Παρθένο.
Αυτή είναι η προσφορά του κόσμου, η μητέρα που είναι Παρθένος, η Παρθένος που γίνεται μητέρα και παραμένει πάλι Παρθένος.
Το πρόσωπο το μοναδικό στην ιστορία του κόσμου, η Θεοτόκος, η Παναγία μας, η αιτία της των πάντων Θεώσεως.
Έτσι κατέχει σήμερα θέση κεντρική, αλλά όχι μόνο σήμερα. Όμως είναι ανάγκη και σήμερα να την σκεφτούμε και πάλι.
Η Παναγία είναι μια γυναίκα, αλλά μια γυναίκα όμως που ενώ είναι κατά πάντα όμοια με τις υπόλοιπες γυναίκες και τους υπόλοιπους ανθρώπους, ενώ είναι ένας απόλυτα φυσιολογικός άνθρωπος, ενώ γεννήθηκε στη γη όπως όλοι οι άνθρωποι, όμως αυτή η γυναίκα τελικά έχει αυτή τη μοναδική ιδιότητα, να είναι Θεοτόκος.
Και θα παραμένει πραγματικά το φως που θα φωτίζει τον κόσμο, η μεγάλη χαρά, η μεγάλη παρηγοριά του κόσμου.
Το πρόσωπό της, καθώς σήμερα προβάλλεται στο στερέωμα, μας δίνει αφορμή για σκέψεις και για προβληματισμούς.
Ας αφήσουμε λίγο την Παναγία και ας έρθουμε ανάμεσα σε εμάς, σε όλους μας ουσιαστικά και ας θελήσουμε μέσα από την Παναγία να δούμε, να κατανοήσουμε και να φωτίσουμε την πορεία της σημερινής γυναίκας μέσα στον κόσμο.
Ίσως μου πείτε, γιατί μιλάτε μόνο για τη γυναίκα, δεν υπάρχει και ο άνδρας; Αλλά αυτή η γυναίκα έσωσε και τους άνδρες και τις γυναίκες. Και η κάθε γυναίκα μπορεί να σώσει και τους άνδρες και τις γυναίκες. Γιατί η κάθε γυναίκα ακριβώς έχει ένα ρόλο να παίξει. Και αυτός ο ρόλος δεν είναι μόνο αποκλειστικά δικό της,
αλλά είναι ρόλος που αφορά όλους.
Και ουσιαστικά μέσα από την εκτίμηση, τον τρόπο μάλλον, που βλέπουμε την σημερινή γυναίκα, φαίνεται και η ποιότητα των σημερινών ανδρών.
Έτσι δεν μιλάμε μόνο για τη γυναίκα, αλλά μιλάμε για όλους.
Η γυναίκα της εποχής μας. Ποια είναι αυτή η γυναίκα; Φαίνεται να ψάχνει να βρει το ρόλο της.
Από την εποχή που ακόμα είναι μικρή μαθήτρια στο σχολείο. Από τη στιγμή που μπαίνει στην ηλικία της εφηβείας. Από τη στιγμή που είναι η νέα κοπέλα που ζητά ένα προορισμό στη ζωή της. Η γυναίκα που μένει στο σπίτι σαν σύζυγος, σαν μάνα, σαν κόρη. Η γυναίκα που ετοιμάζεται να συγκροτήσει μια καινούργια φωλιά, μια καινούργια κατ’ οίκον εκκλησία. Η γυναίκα μέσα στο γάμο.
Και ακόμα στη δική μας εποχή, η γυναίκα που βγαίνει στο επάγγελμα. Άλλοτε από ανάγκη και άλλοτε από μια προσπάθεια να διασκεδάσει τη μοναξιά και την πλήξη της. Ή ακόμα να ικανοποιήσει ματαιοδοξίες της.
Η γυναίκα στο ρόλο της μάνας, ένας ρόλος που τόσο έχει υμνηθεί, αλλά μερικές φορές που μας τρομάζει η απαξίωση της μητρότητας από σύγχρονες γυναίκες.
Η γυναίκα μέσα στην κοινωνία.
Αυτή που περνά δίπλα μας. Αυτή με την οποία ζούμε. Αυτή με την οποία συνεργαζόμαστε. Αυτή την οποίαν πολλές φορές την βλέπουμε με πολλούς αλλά και με περίεργους τρόπους.
Η γυναίκα που ψάχνεται, που μέσα σε μια εποχή που διαρκώς εξελίσσεται, αναζητά πραγματικά την ταυτότητά της. Ένα ρόλο μέσα στη ζωή.
Έχει περάσει από πολλές φάσεις.
Από την εποχή που θα τη λέγαμε όντως καταπιεστική. Από την εποχή που η γυναίκα ήταν αιρές αντικείμενο. Από την εποχή που έρχεται ο Χριστός να πει «ουκ ένι άρσεν και θήλυ· πάντες γαρ υμείς εις έστε εν Χριστώ Ιησού».
Από την εποχή της πτώσης που είναι πτώση των πάντων, άρα και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, άρα και της γυναικείας αξιοπρέπειας.
Από την καταπίεση και την υποτίμηση που πέρασε πάρα πολλές φορές.
Και είναι αλήθεια ότι υπάρχουν γυναίκες που ταλαιπωρήθηκαν πάρα πολύ. Υπάρχουν γυναίκες που οι άνδρες τους δεν κατενόησαν τι είχαν δίπλα τους
και νόμιζαν ότι είχαν έναν κατώτερο από εκείνος. Για να φανερώσουν όχι ότι η γυναίκα ήταν κατώτερη, αλλά τη δική τους κατωτερότητα. Το δικό τους εγωϊσμό, τη δική τους στενοκεφαλιά και τελικά τη δική τους βαρβαρότητα.
Από την καταπίεση περνάμε σε μια άλλη φάση. Σε μια προσπάθεια που ονομάστηκε «κίνημα φεμινιστικό». Που είχε σκοπό να προβάλει την παρουσία της γυναίκας. Που είχε σκοπό να την αναδείξει. Που πιθανώς σε κάποιες περιπτώσεις να είχε όντως καλές προθέσεις. Αλλά σε ένα κίνημα όμως και σε μια επανάσταση που τελικά κατέληξε σε πάρα πολλές περιπτώσεις στην ίδια κατάσταση. Στην υποτίμηση της γυναίκας.
Θέλουμε τη γυναίκα ελεύθερη για να είναι όμως αντικείμενο χρήσης και όχι πρόσωπο αγάπης.
Πέρασε στην εποχή που ενώ προσπάθησε να βγει μέσα στην κοινωνία κανένα από τα υπόλοιπα βάρη που σήκωνε δεν τις έλειψε. Με αποτέλεσμα ο κόπος της να είναι μεγαλύτερος. Γιατί τώρα δεν έπρεπε να φροντίζει μόνο το σπίτι αλλά έπρεπε να φέρνει και χρήματα στο σπίτι. Και πολλές φορές αυτός ο παραπάνω κόπος μπορεί να στρεφόταν εις βάρος της.
Από την άλλη, το προβληματισμό μιας κοπέλας, μιας γυναίκας που ενώ βγαίνει στο επάγγελμα για τον οποιοδήποτε λόγο, που ενώ νιώθει καταξίωση την μόρφωση και την επαγγελματική της αποκατάσταση, που ενώ πιστεύει ότι μέρες καλύτερες ανατέλουν για αυτήν.
Όμως τελικά έχει μια ζωή εσωτερική ακατάστατη. Έχει μια οικογενειακή ζωή ακατάστατη. Και ενώ από τη μια μεριά φαίνεται να ανεβαίνει, από την άλλη διαλύεται, ψάχνεται, σκορπίζεται.
Έτσι η γυναίκα των ημερών μας και η γυναίκα της εποχής μας, είναι ένα πρόσωπο πραγματικά θα λέγαμε και αμφιλεγόμενο, αφού ψάχνεται για μια ταυτότητα που δεν την έχει βρει, που ψάχνεται για μια θέση που καμιά φορά την αμφισβητεί η ίδια και που τελικά διερωτάται για πάρα πολλά πράγματα.
Σε αυτή την εποχή, σήμερα και πάντα, η εκκλησία προβάλλει μια άλλη γυναίκα: την Παναγία. Αυτήν που έχει ένα γνώρισμα, που έχει ένα μοναδικό χάρισμα. Το χάρισμά της δεν ζει για τον εαυτό της.
Από την πρώτη τη στιγμή και αυτό είναι το μεγάλο της μυστικό. Από τη στιγμή που αφιερώνεται στο ναό σε ηλικία τριών ετών, ήδη θα λέγαμε δεν ζει για εκείνη, αλλά για κάποιον άλλον.
Ο Ευαγγελισμός της σήμερα και πάντα δείχνει την ίδια πραγματικότητα. Δεν ζει για εκείνη, παραδίδεται σε κάποιον, παραδίδεται στους άλλους, στον κόσμο ολόκληρο.
Η Παναγία δίπλα στο Χριστό, στην πορεία της επίγεια ζωής της, δεν ζει για εκείνη, θα λέγαμε δεν έχει δική τη ζωή. Ζει για τον υιό της, ζει για τον Χριστό.
Φυλάσσει στην καρδία της όλα τα λόγια του ακόμα και αυτά που δεν καταλαβαίνει. Όλες τις πράξεις του που δεν μπορεί να ερμηνεύσει. Νιώθει ίσως ασυναίσθητα στην αρχή ότι υπηρετεί κάτι που την ξεπερνάει.
Η Παναγία δίπλα στο σταυρό, τότε είναι που δεν ζει καθόλου για τον εαυτό της. Τότε που βλέπει τον Υιό και Θεό της να σταυρώνεται και ξέρει γιατί σταυρώνεται. Ξέρει ότι σταυρώνεται από την αγάπη τη δική του αλλά και από την αδικία των ανθρώπων.
Και όντως η προφητεία του Γέροντα Συμεών γίνεται πραγματικότητα. Σου δε αυτή στην ψυχή διελεύσεται ρομφέα. Και αποκαλύπτονται πολλών καρδιών διαλογισμοί που πληγώνουν εκείνοι. Που έχει πάψει να ζει για εκείνην αλλά για τον Υιό της, για τον κόσμο ολόκληρο.
Η Παναγία δίπλα στον Ιωάννη και δίπλα στους Αποστόλους και στο έργο τους. Μέσα στην πρώτη εκκλησία διακονεί αυτή η πρώτη η μάνα η Θεοτόκος. Δεν φαίνεται στο προσκήνιο. Είναι πίσω. Είναι το μεγάλο θεμέλιο εκείνη που αγκαλιάζει με την πρόνοια και την αγάπη της τα πάντα.
Εκείνη που μετά την ανάσταση του Υιού και Θεού της όντως δεν ζει για τον εαυτό της αλλά για το έργο εκείνου. Εκείνου που αξιώθηκε να γίνει μητέρα του, να τον σαρκώσει μέσα στον κόσμο.
Και από τότε η Παναγία μέσα στην εκκλησία. Δεν ζει για τον εαυτό της. Ζει για τους άλλους.
Είναι η πάντων χαρά. Είναι η έτοιμη βοηθός εν ανάγκες σε όσους την επικαλούνται. Είναι των θλιβωμένων η χαρά, των αντικουμένων η προστάτης. Είναι η οδηγήτρια. Είναι οι σκέπη του κόσμου που είναι πλατητέρα ανεφέλης. Είναι τα πάντα για τους άλλους.
Είναι, θα έλεγα, για τον εαυτό της τίποτα. Αλλά σε αυτή την προσφορά της είναι που αναγνωρίζεται. Είναι που αυτό το δώσιμο της το ολοκληρωτικό την κάνει τελικά να είναι μάνα όλου του κόσμου. Να είναι όντως αιτία της των πάντων θεώσεως.
Το έργο της είναι πάντα για τους άλλους. Αλλά έργο όχι επιφανειακό. Όχι ρηχό αλλά ουσιαστικό.
Το έργο της Σωτηρίας το πραγμάτωσε πρώτα μέσα της. Καθώς μέσα της ένωσε τον Θεό με τον άνθρωπο. Καθώς φανέρωσε στον κόσμο εκείνον που αποτελεί την ενότητα του κτιστού με το άκτιστο. Που αποτελεί την δυνατότητα της υπέρβασης του θανάτου. Που νοηματίζει τη ζωή που οδηγεί τον άνθρωπο στη βασιλεία του Θεού.
Είναι πραγματικά η σωτηρία του κόσμου.
Πώς ένας άνθρωπος απλός και ταπεινός, άγνωστος στους πολλούς, μπορέσε τελικά να γίνει αυτό το μοναδικό πρόσωπο μέσα στην ιστορία; Όπλα της, η ταπείνωση. Η ταπείνωση, η ταπείνωση. Ο Θεός σε αυτό επέβλεψε. Επί την ταπείνωση της δούλης αυτού.
Ίσως γιατί η Παναγία δεν θεώρησε καθόλου σπουδαίο τον εαυτό της. Ίσως γιατί η Παναγία δεν πίστευσε σε δικά της χαρίσματα. Ίσως γιατί η Παναγία δεν σκέφτηκε ποτέ
ότι θα μπορούσε να ήταν κάτι σπουδαίο.
Ακριβώς λοιπόν, εκείνος του οποίου το ήθος είναι η ταπείνωση, μάθετε απε μου ότι πράος ή μη και ταπεινό στην καρδία, δεν θα μπορούσε παρά να αναπαυθεί και να επιβλέψει, επί την ταπείνωση της δούλης αυτού.
Ό,τι επέτυχε η Παναγία, το επέτυχε με την ταπείνωσή της. Ο Θεός σε αυτήν, είπαμε, επέβλεψε. Και από τότε, όλη η ζωή της, μια ταπεινή διακονία. Αυτό είναι το γνώρισμά της. Αυτό είναι το μυστικό της όπλο.
Μα αυτό, όπως είπα προηγουμένως, έγινε το πλατύ θεμέλιο πάνω στο οποίο θεμελιώθηκε και άντεξε η οικουμένη ολόκληρη.
Και όλα αυτά, η προσφορά μιας γυναίκας. Και μάλιστα σε μια εποχή που η γυναίκα ήταν υποτιμημένη.
Και όμως, μια τέτοια υποτιμημένη γυναίκα, έγινε η αιτία της των πάντων χαράς.
Αυτό το πρόσωπο, λοιπόν, αυτής της γυναίκας, φέρνει ένα ερώτημα σε εμάς σήμερα. Ένα ερώτημα για τη σημερινή γυναίκα. Για τη σύγχρονη γυναίκα. Τη γυναίκα που πολλές φορές φέρει το όνομα της Παναγίας. Τη γυναίκα που πολλές φορές στρέφεται στο πρόσωπο της Παναγίας. Τη γυναίκα που πολλές φορές ακουμπά πάνω στην Παναγία
και ζητά τη δική της μεσιτεία και τη χάρη.
Και το ερώτημα είναι καίριο.
Τι θέλει η σημερινή γυναίκα από τα πιο μικρά της χρόνια μέχρι ακόμα και τα βαθιά της γεράματα. Θέλει να φαίνεται ή να είναι; Θέλει να επιτύχει στο έργο της
ή να προκαλεί εντύπωση με την παρουσία της; Θέλει να επιδεικνύεται και να προκαλεί την προσοχή των ανθρώπων ή θέλει να ασκεί ένα ουσιαστικό έργο
που και σήμερα μπορεί να είναι έργο σωτηρίας και προοπτικής;
Να δούμε μερικές συμπεριφορές. Κάποια από αυτές είναι η εντυπωσιακή εμφάνιση. Υπάρχουν σήμερα γυναίκες και μάλιστα όχι μόνο μιας ηλικίας, εννοώ της νεανικής, αλλά και μεγαλύτερες, που προσπαθούν να εντυπωσιάσουν. Να εντυπωσιάσουν με την παρουσία τους. Και σε αυτό χρησιμοποιούν πολλούς τρόπους. Από τον τρόπο του ντυσίματος, από τον τρόπο της συμπεριφοράς, από τον τρόπο μιας ποικίλης ουσιαστικά πρόκλησης.
Αλλά τι σημαίνει μια τέτοια συμπεριφορά; Επιτρέψτε μου να σας πω ότι έχω μερικές φορές ψάξει μερικά τέτοια πρόσωπα και διαπιστώνω κάτι. Πολλές φορές η προσπάθεια εξωτερικού εντυπωσιασμού, αποκαλύπτει την εσωτερική κενότητα. Και μάλιστα μερικές φορές όσο πιο εντυπωσιακή προσπαθεί να είναι μια γυναίκα, τόσο αποκαλύπτει ότι της λείπει η ουσία και το εσωτερικό περιεχόμενο.
Και βέβαια δεν μιλάω για την έμφυτη στη γυναίκα επιθυμία να είναι επιθυμητή και να αρέσει. Μιλάω για την υπερβολή. Μιλάω εκεί που η χάρη καταστρέφεται. Όταν κανείς προσπαθεί το φυσικό χάρισμα της γυναίκας να το επενδύσει με άλλους τρόπους που την αδικούν.
Επίσης βλέπει κανείς ένα λαθεμένο τρόπο παρουσίας, δηλαδή μια λαθεμένη αντίληψη για το φεμινισμό. Μια προσπάθεια να είναι στο κέντρο αλλά χάνοντας την ουσία.
Μια νοοτροπία που την οδηγεί σε αυτό που είπα προηγουμένως, από τη μια μεριά να φαίνεται να επιτυχαίνει και να το χαίρεται και από την άλλη να αποτυχαίνει και να διαλύεται.
Είναι το ένα πρόσωπο και όμως αυτό το ένα πρόσωπο πολλές φορές είναι κομματιασμένο. Είναι διχασμένο. Εκεί που καμαρώνει το ένα πράγμα χάνει το άλλο.
Γιατί; Γιατί ακολουθεί ένα λάθος δρόμο. Ένα δρόμο που ουσιαστικά λειτουργεί με την προβολή του εγώ, με το φαίνομαι και όχι με το είμαι.
Δεν προσπαθεί να επιβληθεί με την ουσία της αλλά με την εμφάνιση της.
Μένει ένα πολύ σημαντικό ερώτημα. Τελικά τι επιλέγει για τον εαυτό της. Να είναι πρόσωπο αγάπης ή αντικείμενο χρήσης;
Αυτονόητα δεν θα μπορούσε να ζητά τίποτα άλλο παρά να είναι και να απαιτεί έτσι να αντιμετωπίζεται σαν πρόσωπο αγάπης. Κάποτε όμως παγιδεύεται και εκθέτει τον εαυτό της και δίνει ένα λάθος μήνυμα. Το μήνυμα ότι είναι αντικείμενο χρήσης. Και τότε είναι που έχει χάσει και την ουσία της και την ψυχή της.
Ποιο όμως είναι η στάση του άνδρα απέναντι στη σημερινή γυναίκα; Και εδώ υπάρχει πάρα πολύ σύγχυση. Και βλέπει κανείς έναν άνδρα αλλιώς να θέλει την κόρη του. Αλλιώς να θέλει την γυναίκα του. Συγχωρέστε με να πω αλλιώς να θέλει εκείνην που τη θέλει μόνο για φιλενάδα.
Ο ίδιος άνθρωπος. Ο διχασμένος. Ο κομματιασμένος. Που ουσιαστικά είναι μπερδεμένος και μπερδεύει. Που κι εκείνος άλλοτε υποκύπτει και άλλοτε σέρνει λάθος μηνύματα. Που νομίζει κατόρθωμά του την υποτίμηση του ανθρώπινου προσώπου.
Χωρίς να σκέφτεται ότι αύριο κάποιος μπορεί να υποτιμήσει το δικό του το σπλάχνο. Το δικό του το παιδί.
Χωρίς να σκέφτεται ότι μπορεί μόνος του με τη νοοτροπία του και τη συμπεριφορά του να σπέρνει θύελλες μέσα στο σπίτι του.
Να φέρνει κοντά τη συμφορά στα ίδια τα παιδιά του.
Είναι ανάγκη ακριβώς ο σημερινός άνδρας να απαντήσει και αυτός το ερώτημα. Τι είναι γι’ αυτόν η γυναίκα. Πρόσωπο αγάπης ή αντικείμενο χρήσης.
Θα πρέπει να θυμάται ότι δεν είναι ανώτερος από τη γυναίκα.
Θα πρέπει να θυμάται ότι η σχέση όπως ορίζεται μέσα στην πανέμορφη ακολουθία του γάμου είναι η σχέση του Χριστού και της εκκλησίας.
Ο άνδρας διεκδικεί το να είναι κεφαλή και θα μπορούσε να είναι με μία προϋπόθεση, αυτή που ορίζει ο λόγος του Χριστού. Λέει πάρα πολύ σαφέστατα «ο ανήρ εστί κεφαλή της γυναικός, ως περ ο Χριστός κεφαλή της εκκλησίας».
Τι κάνει ο Χριστός για την εκκλησία; Σταυρώνεται.
Και τι προτείνει ακριβώς η αλήθεια του Θεού; Προτείνει ακριβώς οι μεν γυναίκες να υπακούν τις ιδίοις ανδράσοι, αλλά και οι άνδρες να αγαπούν τις γυναίκες τους ως τα εαυτόν σώματα.
Και μπαίνει το ερώτημα, αν ένας άνδρας θέλει να είναι κεφαλή του σπιτιού του, αλλά δεν είναι όπως ο Χριστός κεφαλή της εκκλησίας, δικαιούται να θεωρεί τον εαυτό του κεφαλή; Δικαιούται να απαιτεί τον σεβασμό ως κεφαλή. Όταν μόνος του αποδεικνύεται ανήκανος να είναι κεφαλή.
Γιατί μόνον με αυτή την προϋπόθεση ο άνδρας είναι κεφαλή της γυναικός. Όταν είναι ως ο Χριστός κεφαλή της εκκλησίας.
Και βέβαια όταν είναι ποια γυναίκα δεν θα θέλει να είναι τέτοια κεφαλή. Ποια γυναίκα δεν θα θέλει κάποιον που να την αγαπά και να θυσιάζεται για αυτήν.
Ακριβώς λοιπόν το μπέρδεμα γίνεται γιατί εμείς κρατάμε τα έξω και χάνουμε τα μέσα. Γιατί θέλουμε να φαινόμαστε αλλά όχι να είμαστε.
Και όμως ο κάθε άνδρας πριν σκεφτεί πως θα αντιμετωπίσει μια γυναίκα, θα έπρεπε να βάλει μπροστά του την Παναγία. Να σκεφτεί τι οφείλει στην Παναγία. Να σκεφτεί ότι τελικά εκ της γυναικός, της Παναγίας, εκπήγασαν τα κρείττονα, δηλαδή η ευλογία, και να θελήσει να επιλέξει στη ζωή του έναν άνθρωπο, ώστε και οι δύο μαζί μέσα σε αυτό το πνεύμα, το πνεύμα της θείας Αποκάλυψης να συμπορεύονται και να είναι τότε το μυστήριο της αγάπης και του γάμου τους, ως ο Χριστός και η εκκλησία.
Γιατί όντως τότε αυτό το μυστήριο είναι μεγάλο. Γιατί το αρχαίτικό του είναι η σχέση του Χριστού και της εκκλησίας.
Για αυτό όμως δεν χρειάζεται μια τυπική παρουσία στην εκκλησία, για να παντρευτούμε δηλαδή εκεί. Χρειάζεται να εμβαθύνουμε σ’ όλο αυτό το θαυμάσιο κείμενο
της ακολουθίας του γάμου και να ορίσουμε τη σχέση όπως ορίζεται εκεί.
Μέσα σε αυτή την ακολουθία υπάρχουν απαντήσεις για όλα τα προβλήματα της ανθρώπινης συζυγίας.
Έτσι λοιπόν οι άνδρες δεν διαθέτουμε προνόμιο, αλλά ευθύνες πολύ μεγαλύτερες.
Και αν το δικό μας το μάτι είναι πονηρό, τότε είμαστε εμείς η αιτία της πτώσης και της διάλυσης. Τότε η δική μας καρδιά είναι η αιτία της διάλυσης, του ευτελισμού που αύριο θα αγγίξει και τους δικούς μας ανθρώπους.
Να ξαναγυρίσουμε όμως στην Παναγία.
Την Παναγία που αφορά τελικά και τον άνδρα και τη γυναίκα. Την Παναγία σαν πρότυπο.
Η Παναγία ταυτίζεται με μία ακόμα λέξη. Όταν πεις Παναγία και όταν πεις αγάπη τα ίδια πράγματα λες. Γιατί η Παναγία διαθέτει έχει και είναι η κατεξοχήν αγάπη.
Αυτή που από αγάπη κενώθηκε, αυτή που από αγάπη προσφέρθηκε, αυτή που από αγάπη διακονεί.
Θα πρέπει ο άνθρωπος, θα πρέπει η γυναίκα, που έχει το ίδιο γένος με την Παναγία, έτσι να νιώσει τη ζωή και την αποστολή της.
Γιατί αυτή είναι. Να είναι και εκείνη η αγάπη.
Αλλά ενώ η αγάπη εύκολα λέγεται, το ξέρουμε όλοι μας, δύσκολα κατορθώνεται. Γιατί κατορθώνεται.
Αλλά στο μέσα μας χώρο, η Παναγία μας δίδαξε την αξία της εσωτερικής ζωής.
Δεν επελέγει ουρανοκατέβατη η Παναγία, αλλά δούλεψε μέσα της. Αγωνίστηκε στον εαυτό της.
Αξιοποίησε αφενός μεν την Χάρη του Θεού και αφετέρου τη δική της θέληση.
Εμπιστεύτηκε το Θεό από τη στιγμή που μπήκε στο ναό. Εμπιστεύτηκε το Θεό από τη στιγμή που μελετούσε το λόγο του.
Και γι’ αυτό ακριβώς, όπως λένε οι πατέρες, έγινε αξία της Χάριτος.
Έτσι η Παναγία θα μας λέει, ότι πρέπει να δουλέψουμε στο μέσα μας κόσμο.
Δεν υπάρχει τίποτα όμορφο που να μην είναι ακριβό. Από ένα ρούχο που θα πάτε να πάρετε. Αν είναι καλό, θα είναι ακριβό. Μέχρι και τον τύπο του χαρακτήρα που θέλετε να διαμορφώσετε.
Για να είναι κανείς άνθρωπος, το τίμημα κοστίζει. Κοστίζει αγώνα. Εσωτερικό αγώνα. Εσωτερική ζωή.
Ακριβώς καρπός αυτής της εσωτερικής ζωής είναι η ταπείνωση. Η ταπείνωση είναι ότι πιο απλό θα μπορούσε κανείς να πει.
Και γι’ αυτό ότι πιο αληθινό. Δεν υπάρχει τίποτα πέραν της απλότητος. Γιατί δεν υπάρχει τίποτα πέρα απ’ την αλήθεια. Και η ταπείνωση είναι η μοναδική μας ταυτότητα.
Στ’ αλήθεια.
Ένας άνθρωπος που υπόκειται στο θάνατο, γιατί μπορεί να καυχηθεί; Για την ποιότητα των σκουλικιών που θα τον φάνε;
Αν λοιπόν έχουμε σαφή επίγνωση αυτού που είμαστε, τότε θα ξέρουμε ότι ένα πράγμα μας πρέπει η ταπείνωση.
Και αν έχουμε αξία, αυτή μας χαρίστηκε, δεν την κατακτήσαμε.
Και όταν μας δόθηκε, την απορρίψαμε.
Και όταν μας ξαναδόθηκε, μας δόθηκε σαν χάρισμα.
Γιατί ταπεινώθηκε ο ίδιος ο Θεός, για να αποκτήσουμε εμείς την πρώτη μας δόξα.
Έτσι λοιπόν η ταπείνωση είναι το ήθος του αληθινού ανθρώπου.
Γιατί ο άνθρωπος ξέρει τα όριά του. Ξέρει τα μέτρα του. Ξέρει ποια είναι η αληθινή του αξία.
Γιατί ξέρει ότι όσο σπουδαίος κι αν καμώνεται, μη αρροπεί.
Και τααυτά πάντα θάνατος διαδέχεται.
Και ο πιο τρανός, και ο πιο σπουδαίος, και ο πιο έξυπνος, και ο πιο μεγάλος, αν αύριο το πρωί ξυπνήσει ψηλαφώντας κάπου εδώ ένα γρουμπουλάκι, τότε όλο το κύρος του γίνεται κομμάτια.
Αν εκεί που φαντάζεται ότι είναι ικανός να λύσει όλα τα προβλήματα του κόσμου, μια σταγόνα αίμα στάξει στον εγκέφαλό του, θα μπορεί να γίνει η ρεζίλη και των σκυλιών ακόμα, αν δεν τον περιθάλψουν οι δικοί του.
Ο άνθρωπος που με τον εγωισμό νομίζει ότι κατακτά τον κόσμο ολόκληρο, μπορεί αύριο ακριβώς σε μια κίνηση εγωισμού, με ένα τροχαίο ατύχημα να περάσει στην αντίπερα όχθη. Και τότε που είναι όλα αυτά για τα οποία καυχιότανε;
Ακριβώς λοιπόν, η πραγματικότητα της ανθρώπινης ζωής, μας λέει ότι η ταπείνωση είναι το μοναδικό ήθος του ανθρώπου.
Και ο ταπεινός άνθρωπος όσο κατεβαίνει, τόσο πλαταίνει. Και όσο πλαταίνει, τόσο μπορεί να σηκώσει. Να σηκώσει την οικογένειά του, τα παιδιά του, την συζυγία του, τον κόσμο που ζει.
Έτσι λοιπόν, η ταπεινή διακονία είναι το επόμενο γνώρισμα, που θα μπορούσε ο άνδρας και η γυναίκα να επιλέξει για τη ζωή του.
Αλίμονο σε εκείνον που δεν γνώρισε την ομορφιά του να δίνει, την ομορφιά του να διακονεί, την ομορφιά του να υπηρετεί.
Αλίμονο σε εκείνον που δεν γνώρισε την ομορφιά να διαλύεσαι από την κούραση και να νιώθεις μια ανείπωτη εσωτερική χαρά. Γιατί μέσα από αυτόν τον κόπο κάνεις να ανθίζει το χαμόγελο και η ομορφιά παντού δίπλα σου.
Ακόμα, η Παναγία έχει ένα άλλο γνώρισμα που αλίμονο αν δεν γίνει γνώρισμα όλων μας. Η Παναγία είναι η προσευχωμένη. Αυτή που διαρκώς προσεύχεται. Αυτή που η ζωή της ήταν όλη από τα μικρά της χρόνια μια προσευχή.
Αλίμονο σε εκείνον εκείνον που δεν ανακάλυψε την ομορφιά αλλά και τη δύναμη της ζωντανής προσευχής.
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος είναι κατηγορηματικός στην απλότητά του. Μας λέει ότι είναι προτιμότερο να προσεύχεται κανείς παρά να αναπνέει.
Και θα ρωτήσει κανείς, μα τι λέει ο άνθρωπος, άμα δεν αναπνέουμε θα πεθάνουμε. Και θα μας πει ο Άγιος Γρηγόριος σοβαρά, ώστε το ξέρετε αυτό, ότι θα πεθάνετε αν δεν αναπνέετε. Και ακόμα λοιπόν δεν μάθατε να προσεύχεστε. Γιατί; Γιατί αν η αναπνοή είναι εκ των όνου κάνει για το σώμα, η προσευχή είναι η αναπνοή της ψυχής. Ώστε ξέρεις ότι θα πεθάνει το σώμα σου αν δεν αναπνέεις. Δεν κατάλαβες ακόμα τι θα πάθει η ψυχή σου, εάν δεν προσεύχεσαι;
Η προσευχή δεν είναι για να ζητήσουμε κάτι από τον Θεό. Ο Θεός ξέρει καλύτερα από εμάς τι χρειαζόμαστε. Η προσευχή ακριβώς είναι για εμάς, ότι είναι το οξυγόνο. Το νιώθετε τώρα ότι υπάρχει εδώ μέσα. Το μυρίζετε, το πιάνετε και όμως το ότι ζούμε είναι ενδεικτικό το ότι υπάρχει.
Κατά τον ίδιο τρόπο, όταν η προσευχή δεν ασκείται, τότε πλέον ο άνθρωπος νεκρώνεται. Τότε η ζωή του, οι πράξεις του είναι η δυσωδία μιας πεθαμένης ψυχής.
Αυτή είναι η συμπεριφορά πολλών ανθρώπων σήμερα. Είναι η δυσωδία μιας πεθαμένης ψυχής.
Η Παναγία είναι πολύτιμη και αναντικατάστατη.
Η γυναίκα είναι το ίδιο πολύτιμη και αναντικατάστατη. Στο σπίτι, γιατί αυτή στην πραγματικότητα το κρατάει.
Και είναι γεγονός ότι όσο πιο ταπεινές υπήρξαν πολλές γυναίκες, κράτησαν στους ώμους και στις πλάτες τους πολύ μεγάλα βάρη.
Και πρέπει να το πούμε ξεκάθαρα βάρη που τους φόρτωσαν οι σύζυγοι τους τις περισσότερες φορές. Εξαιτίας του δικού τους εγωϊσμού που δεν κατάλαβαν ποτέ ότι η ψυχή αυτού του ανθρώπου που ζει δίπλα τους είναι πιο πολύτιμη και από τη δική τους ακόμα.
Θα μου πείτε γιατί είναι πιο πολύτιμη. Γιατί τους άνδρες. Για αυτό είναι πιο πολύτιμη.
Επειδή, ίσως αντικειμενικά, κάποιους θα έπρεπε να τους είχαμε πετάξει στα σκουπίδια.
Αυτή είναι η αλήθεια.
Κι όμως υπάρχουν γυναίκες που αντέχουν και αντέχουν δύσκολους, δύστροπους, ανάποδους ανθρώπους μερικές φορές.
Θυμάμαι κάποτε μια σκηνή στον Όσιο Ιωάννη το Ρώσο. Ένα ζευγάρι ηλικιωμένοι άνθρωποι με άσπρα μαλλιά. Ερχόντουσαν να προσκυνήσουν τον Άγιο. Η γυναίκα κρατούσε τον άντρα της γιατί δυσκολευόταν και εκείνος ακόμα και τη στιγμή που πήγαινε να προσκυνήσει, βλαστημάει τη γυναίκα του.
Δε σας κρύβω ότι αυτό μου το είπαν δεν το είδα. Και επιτρέψτε μου να πω ευτυχώς που δεν το είδα. Γιατί δεν ήξερα αν ας είχε άσπρα μαλλιά, αν θα τον άφηνα να πλησιάσει ή αν θα τον πέταγα έξω. Μήπως και στα γεράματά του από μια τέτοια συμπεριφορά ξύπναγε έστω και αυτή την ώρα. Και όμως αυτή η γυναίκα τον υπέμεινε ακόμα και αυτή την ώρα που πήγαιναν σε έναν Άγιο. Γιατί όπως η Παναγία γνώριζε να υπομένει όλη αυτή την περιφρόνηση του Χριστού και πόνεσε μέσα στην ψυχή της, έτσι πολλές γυναίκες που έχουν πρότυπο την Παναγιά δέχτηκαν, σήκωσαν και ανταπεξήλθαν σε πολλών λογιών βαρβαρότητες.
Είναι πολύ τιμή λοιπόν μια τέτοια γυναίκα ακόμα και για τους ανάποδους.
Είναι πολύ τιμή μια τέτοια γυναίκα στην ενορία.
Γιατί ουσιαστικά η εκκλησία είναι η πνευματική μας οικογένεια.
Γιατί η γυναίκα για την ενορία είναι ότι η καρδιά για το σώμα, αυτή που νοιάζεται, αυτή που ψάχνει, αυτή που μπαίνει σε πόρτες και που ενδιαφέρεται να δει και να ζει πως ζούνε οι υπόλοιποι, για να έρθει και να ακουμπήσει λιγάκι το δικό τους πόνο και να τον γλυκάνει.
Αλλά θα έρθω σε αυτό σε λίγο.
Η γυναίκα στην κοινωνία.
Ναι, αν μια γυναίκα είναι ισορροπημένη, αν ξέρει ποια είναι, αν έχει αληθινή αξιοπρέπεια, αν ξέρει πού στηρίζεται η αξία της, τότε είναι πολύτιμη. Και όταν ζει στην κοινωνία και όταν εργάζεται και όταν ανακατεύεται ακόμα και στα κοινά.
Πολλές γυναίκες θεωρούν ότι είναι πολύτιμο πράγμα και σημαντική κατάκτηση. Το να ανακατευτούν στα κοινά, στην πολιτική.
Το θέμα όμως είναι ένα.
Αν οι γυναίκες που μπαίνουν στα κοινά έχουν τα μυαλά των αντρών, τότε αλίμονο. Τότε πλέον τα πράγματα θα είναι ακόμα χειρότερα.
Αν ζητάς μια καρδιά και τελικά στέκει δίπλα σου ένα πρόσωπο χωρίς καρδιά, τότε δεν υπάρχει ελπίδα.
Γι’ αυτό, αν κανείς παρατηρήσει, θα δει στην κοινωνία γυναίκες με ευαισθησίες και γυναίκες ιδιοτελέστατες.
Όπου υπάρχει ευαισθησία, υπάρχει ένα βήμα παραπάνω.
Όπου υπάρχει μόνο η δίψα της εξουσίας, η ανάγκη της ανόητης προβολής και της αίσθησης της κατάκτησης, εκεί κανένα έργο ουσιαστικό δεν γίνεται.
Και θέλω να κλείσω με μία πλευρά που την είπα, αλλά το άφησα στο τέλος, γιατί ακριβώς αυτή η σημερινή μας συνάντηση είναι οργανωμένη από το σύνδεσμο γυναικών αυτής της ενορίας.
Και εδώ στην Κύπρο, σε όλες τις ενορίες, έχετε συνδέσμους γυναικών. Και γνωρίζετε καλύτερα από μένα η παρουσία σας το δείχνει, το πόσο πολύτιμο έργο επιτελούν. Είναι αυτό που είπα, η γυναίκα στην ενορία. Και μάλιστα κάποτε μερικές φορές με την δυστροπία του ανδρός για ένα τέτοιο έργο που ασχολείται. Και όμως εκείνη προσπαθεί να τα προλάβει όλα, να τα σηκώσει όλα. Και το σπίτι και τους άλλους. Και προσφέρεται. Και όπως είπα οργανώνει, όχι τόσο πολύ με το μυαλό, όσο με την καρδιά και την ευαισθησία της. Και σκέπτεται τι να κάνει και επινοεί και κουράζεται.
Σε λίγο θα μας φέρουν να φάμε κάποια πράγματα. Εκείνες τα φτιάξανε. Γιατί; Με τον δικό τους κόπο. Ακριβώς γιατί έχουν αγάπη. Γιατί θέλουν μέσα από αυτή την προσφορά να προσελκύσουν τη δική μας προσφορά για κάποιους που την έχουν ανάγκη.
Βέβαια, ακούσαμε προηγουμένως ότι αυτή η εκδήλωση είναι αφιερωμένη στην ανέγερση ενός νέου ναού. Και ένας ναός είναι η πύλη του ουρανού. Γιατί μέσα στο ναό συνάγεται η εκκλησία. Γιατί μέσα στο ναό ο άνθρωπος κοινωνεί τη θνητότητά του με την αθάνατη ζωή του Θεού.
Ένας ναός είναι ουρανός πάνω στη γη. Ένας ναός είναι η κάθοδος του ουρανίου θυσιαστηρίου στο επίγειο.
Μέσα σε ένα ναό ο Θεός ενεργεί και λειτουργεί με τα χέρια των ιερέων και η χάρη και η ευλογία του Θεού μπολιάζει και μεταλλάσει τον κόσμο.
Έτσι, εάν αφαιρέσουμε από τις ενορίες της δικές σας, αλλά και τις δικές μας στην Ελλάδα, αυτή την καρδιά και την ψυχή της γυναίκας, που είτε σε συνδέσμους αγάπης, είτε σε φιλόπτωχα ταμεία συνάγεται, τότε ο κόσμος θα ήταν και φτωχότερος και αγριότερος και σκληρότερος.
Γιατί με την καρδιά που εμπνέεται από τη διακονία της Παναγίας, ένα τεράστιο έργο αγάπης, παρηγοριάς ασκείται.
Και ακριβώς αυτό δείχνει πόσο πιο άσχημα θα ήμασταν όλοι μας χωρίς την παρουσία της γυναίκας, αλλά όχι οποιασδήποτε γυναίκα.
Υπάρχουν γυναίκες που είναι ευλογία, μικρότερη ή μεγαλύτερη, κατά το πρότυπο της Παναγίας. Και υπάρχουν γυναίκες που είναι κατάρες, ακόμα και για τα ίδια τα παιδιά τους.
Υπάρχουν γυναίκες που χαρίζουν το χαμόγελο και σε ξένα παιδιά. Υπάρχουν και γυναίκες που στερούν το χαμόγελο και απ’ τα δικά τους τα παιδιά.
Τι θα μπορούσε κανείς να επιλέξει για τον εαυτό του, είτε άνδρες είμαστε είτε γυναίκες.
Νομίζω ότι προτιμάμε την ευλογία από την κατάρα.
Δεν αρκεί όμως η προτίμηση, χρειάζεται η δουλειά.
Η Παναγία θα παραμένει πάντα το φωτεινό μετέωρο για όλους μας.
Το πρότυπό μας, θα μας φανερώνει την ομορφιά της αγάπης και της ταπεινής διακονίας.
Θα μας λέγει ότι η γυναίκα και σήμερα μπορεί να γίνει η σωτηρία του κόσμου, του σπιτιού της, της ενορίας της, όταν έχει οδηγό της την Παναγία.
Και εμείς οι άνδρες, αν πραγματικά σεβόμαστε την Παναγιά, θα πρέπει να σεβόμαστε όλες τις γυναίκες του κόσμου.
Χωρίς καμιά διάκριση και να παλεύουμε μέσα μας για να κρατήσουμε ψηλά αυτή την εκτίμηση.
Σεβαστή μου Πατέρας, αγαπητοί μου αδελφοί, αντιλαμβάνομαι ότι ίσως μάκρυνα τον λόγο. Όμως δεν το έκανα ασυνείδητα, συνειδητά το έκανα. Και τούτο γιατί, γιατί πρέπει κάποιες στιγμές να προβληματιζόμαστε.
Όσοι νιώθουμε ότι είμαστε καλοί, να ξέρουμε ότι έχουμε περιθώριο να γίνουμε καλύτεροι.
Όσοι μέσα μας, μας ελέγχει η συνείδησή μας, ότι κινούμαστε σε μια μετριότητα, να ξέρουμε ότι υπάρχουν περιθώρια, να εξελιχθούμε και να γίνουμε πολύ πιο ευλογημένοι.
Και αν σε κάποιους ή κάποιες υπάρχει μέσα μας πολύ σκοτάδι, να ξέρουμε ότι το φως ήρθε στον κόσμο.
Η Παναγία μπορεί ακριβώς, καθώς κρατά στα χέρια της όλη την οικουμένη, να κρατήσει και μας.
Αρκεί να της απλώσουμε το χέρι, αρκεί να στρέψουμε το βλέμμα στη μορφή της και αρκεί να ξεκινήσουμε.
Για να ευαγγελιστούμε και εμείς με τη σειρά μας, τη δική της αγάπη εις εαυτούς και εις αλλήλους και εις πάντας.
Χρόνια πολλά και ευλογημένα.
