Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος (Ναζιανζηνός). Βίος
Παιδική Ηλικία και Πρώιμη Εκπαίδευση
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, γνωστός και ως Γρηγόριος Ναζιανζηνός, γεννήθηκε γύρω στο 330 μ.Χ. στην Αριανζό, ένα μικρό χωριό κοντά στη Ναζιανζό, στην Καππαδοκία.
Οι γονείς του, Γρηγόριος ο πρεσβύτερος, που αργότερα έγινε Επίσκοπος Ναζιανζού, και η Νόννα, ήταν ευσεβείς και μορφωμένοι άνθρωποι, οι οποίοι του ενέπνευσαν την αγάπη για τα γράμματα και τη χριστιανική πίστη. Ο πατέρας του έγινε επίσκοπος την ίδια χρονιά που γεννήθηκε ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος.
Αδέρφια του ήταν η αγία Γοργονία και ο άγιος Καισάρειος που γιορτάζουν στις 23 και στις 25 Φεβρουαρίου αντίστοιχα.
Η οικονομική ευχέρεια της οικογένειάς του του επέτρεψε να λάβει υψηλή μόρφωση.
Αρχικά, τη φροντίδα της εκπαίδευσής του ανέλαβε η μητέρα του, και στη συνέχεια, ο θείος του, Αμφιλόχιος, ο οποίος του δίδαξε ελληνικά και ρητορική.
Ο Άγιος Γρηγόριος είχε μια φιλομάθεια που τον διέκρινε και με συνεχή μελέτη, εξάντλησε γρήγορα τα αποθέματα γνώσεων τόσο της μητέρας του όσο και του θείου του. Έτσι, αναγκάστηκε να συνεχίσει τις σπουδές του σε άλλα μεγάλα κέντρα πολιτισμού.
Ανώτερες Σπουδές
Λόγω της επιθυμίας του για μάθηση, ο Άγιος Γρηγόριος πήγε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας, όπου συνέχισε την εκπαίδευσή του στην εκεί Θεολογική Σχολή.
Στη συνέχεια, σπούδασε στην Αλεξάνδρεια και έπειτα στην Αθήνα, όπου και ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη φιλοσοφία, τη ρητορική και την ιατρική.
Στην Αθήνα, παρακολούθησε μαθήματα από τους διάσημους δασκάλους Ιμέριο και Προαιρέσιο. Η επίδοσή του στις σπουδές ήταν τέτοια, που αναγορεύτηκε καθηγητής και το 356 δίδαξε ρητορική και φιλοσοφία για ένα χρόνο.
Σύναψη Φιλίας με τον Μέγα Βασίλειο
Στην Αθήνα, ο Άγιος Γρηγόριος συνάντησε τον Μέγα Βασίλειο, και έγιναν αχώριστοι φίλοι. Οι δύο τους συμμερίζονταν την αγάπη για τη γνώση, το ρητορικό ταλέντο, το βάθος του στοχασμού και την καθαρότητα του ήθους.
Έζησαν ενάρετα, αφιερώνοντας τον χρόνο τους στις σπουδές και στη μελέτη χριστιανικών συγγραμμάτων. Οι σπουδές τους ολοκληρώθηκαν το 356 μ.Χ., και οι δρόμοι τους χώρισαν.
Ο Μέγας Βασίλειος επέστρεψε στη γενέτειρά του, ενώ ο Άγιος Γρηγόριος παρέμεινε στην Αθήνα για να διδάξει ρητορική.
Επιστροφή στην Πατρίδα και Βάπτιση
Το 357 μ.Χ., ο Άγιος Γρηγόριος επέστρεψε στην οικογένειά του στη Ναζιανζό.
Το 358 μ.Χ., σε ηλικία 28 ετών, βαπτίστηκε χριστιανός από τον πατέρα του, ο οποίος ήταν επίσκοπος. Τότε άρχισε να γράφει το πρώτο θεολογικό του έργο για το Άγιο Βάπτισμα.
Αρχικά, ο Άγιος δεν είχε πρόθεση να ασχοληθεί με τις θύραθεν επιστήμες και τη ρητορική, αλλά ήθελε να ζήσει μόνο για τον Θεό.
Μοναχικός Βίος και Κοινοβιακός Βίος
Μετά την επιστροφή του στην Ναζιανζό, ο Άγιος Γρηγόριος, παρά την επιθυμία του για ησυχία και μοναχικό βίο, βοηθούσε τον πατέρα του σε υποθέσεις της επισκοπής.
Το 360 μ.Χ., ύστερα από πρόσκληση του φίλου του Βασιλείου, αποσύρθηκε μαζί του σε ένα κτήμα στον Πόντο, κοντά στον ποταμό Ίρι, για να ασκητεύσουν μαζί. Εκεί, οι δύο Άγιοι μοίραζαν τον χρόνο τους στην προσευχή, τη μελέτη, τη συγγραφή και τις καθημερινές εργασίες του κτήματος.
Έζησαν μια ζωή μιμούμενοι τους αγίους Αγγέλους, σύμφωνα με τα σχέδια που είχαν καταστρώσει στην Αθήνα. Μαζί συνέταξαν τους «Όρους», ένα τυπικό του κοινοβιακού βίου, το οποίο αποτέλεσε τον καταστατικό χάρτη του Ορθόδοξου Μοναχισμού.
Ιεροσύνη και Διακονία
Το 361 μ.Χ., ύστερα από παράκληση του πατέρα του, ο Άγιος Γρηγόριος επέστρεψε στη Ναζιανζό, όπου ο πατέρας του τον χειροτόνησε πρεσβύτερο, παρά την επιθυμία του να ακολουθήσει τον μοναχικό βίο.
Ο πατέρας του ήλπιζε ότι με αυτόν τον τρόπο θα ενίσχυε το κήρυγμα του Ευαγγελικού λόγου και θα τον προετοίμαζε για τη διαδοχή του στην επισκοπή. Ο Άγιος Γρηγόριος, όμως, αισθάνθηκε την ιεροσύνη σαν “τυραννίδα” και έφυγε για λίγο καιρό για την Αννεσόη, όπου ασκήτεψε για λίγο καιρό με τον Βασίλειο.
Ο Βασίλειος όμως, τον ανάγκασε να επιστρέψει στην Ναζιανζό, όπου βρήκε την Εκκλησία διηρημένη λόγω των Αρειανών και τον πατέρα του κατηγορούμενο για αίρεση. Μέσα σε λίγο χρόνο, κατόρθωσε να ενώσει και πάλι την Εκκλησία.
Παρά την επιθυμία του για τον μοναχικό βίο, ο Άγιος Γρηγόριος υπηρέτησε την Εκκλησία και τον Χριστό, διδάσκοντας, ασκώντας κοινωνικό έργο και υποστηρίζοντας τους χριστιανούς σε κάθε ανάγκη.
Αντιμετώπιση Αιρέσεων και Ειδωλολατρίας
Ο Άγιος Γρηγόριος, όπως και ο Μέγας Βασίλειος, ήταν ένας από τους μεγαλύτερους αντιπάλους των ειδωλολατρών και των αιρετικών, όπως ο Ιουλιανός ο Παραβάτης. Διατύπωσε με σαφήνεια την πίστη της Εκκλησίας, κατατροπώνοντας την αίρεση του Αρείου.
Σε μια επιστολή του προς τον Ιουλιανό, τόνισε την ποιοτική διαφορά των δύο ανδρών, υπογραμμίζοντας ότι η πολιτική του Ιουλιανού απείχε από τον γνήσιο ελληνισμό.
Αποχώρηση σε Μοναστήρι και Κλήση στην Κωνσταντινούπολη
Μετά τον θάνατο των γονιών του το 374 μ.Χ., ο Άγιος Γρηγόριος αποσύρθηκε στο μοναστήρι της Αγίας Θέκλας στη Σελεύκεια. Το 379 μ.Χ., κλήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, για να βοηθήσει στον αγώνα εναντίον των αιρέσεων, που είχαν κατακλύσει την πόλη.
Εκεί, πολέμησε τους αιρετικούς και με τη βοήθεια του Θεού, νίκησε στον αγώνα αυτό. Αρχικά αντιμετωπίστηκε με άγριο λιθοβολισμό από τον όχλο των Αρειανών, αλλά παρά τις δυσκολίες και τους κινδύνους, ο Άγιος Γρηγόριος εγκαταστάθηκε στον ναό της Αγίας Αναστασίας, όπου δίδασκε την ορθόδοξη πίστη. Οι Πατέρες λένε χαρακτηριστικά ότι ο Άγιος Γρηγόριος ανέστησε την Πίστη στην Πόλη.
Στρατιώτης στην πρώτη γραμμή του μετώπου, πολέμησε τους αιρετικούς. Με την βοήθεια του Θεού, νίκησε στον πόλεμο αυτό και αντί για παράσημο, αν και ο ίδιος δεν το επιθυμούσε, του δόθηκε ο Αρχιεπισκοπικός Θρόνος της Βασιλεύουσας.
Αρχιεπισκοπή Κωνσταντινουπόλεως και Β’ Οικουμενική Σύνοδος
Μετά τον θάνατο του φιλοαρειανού αυτοκράτορα Ουάλη και την άνοδο στο θρόνο του φιλορθόδοξου Θεοδοσίου, ο Άγιος Γρηγόριος αναδείχθηκε Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως. Το 381 συνήλθε η Β’ Οικουμενική Σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη.
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος είχε την διεύθυνση των εργασιών και συνέβαλε αποφασιστικά στη διατύπωση των δογματικών αποφάσεων της Συνόδου. Στη Σύνοδο αυτή, διατύπωσε με σαφήνεια τα περί θεότητας και ομοουσιότητας του Αγίου Πνεύματος, καταδικάζοντας την αίρεση των Πνευματομάχων.
Παραίτηση από τον Θρόνο και Επιστροφή στην Ησυχία
Παρά την αναγνώριση και την επιρροή του, ο Άγιος Γρηγόριος δεν επεδίωκε αξιώματα και δόξα. Η συμπεριφορά κάποιων επισκόπων τον αποθάρρυνε, και πήρε την απόφαση να παραιτηθεί από τον πατριαρχικό θρόνο.
Το 381 μ.Χ., ανακοίνωσε την απόφασή του να παραιτηθεί και επέστρεψε στην Καππαδοκία, στον ησυχαστικό βίο που επιθυμούσε. Η εκούσια παραίτησή του, παρά τις παρακλήσεις του αυτοκράτορα και των πιστών, είναι σπάνια στην εκκλησιαστική ιστορία.
Επέστρεψε στην Αριανζό, όπου πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στη σιωπή και την ησυχία. Δεν έπαψε όμως να επαγρυπνεί για την καθαρότητα της πίστεως, γράφοντας δογματικές επιστολές και παροτρύνοντας τους ορθόδοξους επισκόπους.
Θεολογικό Έργο και Κληρονομιά
Ο Άγιος Γρηγόριος υπήρξε ένας από τους κορυφαίους θεολόγους και συγγραφείς της Εκκλησίας. Είναι ο “θεολόγος του Θεού Λόγου”, που διατύπωσε με τον πιο σαφή τρόπο την περί Θεού πίστη.
Ο λόγος του ήταν συναρπαστικός και τα κείμενά του ανυπέρβλητα. Συνέδεσε το ελληνικό πνεύμα με τη χριστιανική πίστη.
Τα έργα του Αγίου είναι γεμάτα συνοπτικές και αντινομικές εκφράσεις που αναπτύσσουν τα βαθύτερα μυστήρια της πίστεως.
Οι ορισμοί του είναι τόσο τέλειοι, που οι θεολόγοι τους σχολίασαν εκτενώς. Πολλά από τα έργα του χρησιμοποιήθηκαν από τους μελωδούς για τη σύνθεση λειτουργικών ύμνων.
Ο Άγιος Γρηγόριος, παρά την αυστηρότητά του στην πίστη, ήταν πράος στη συμπεριφορά του προς τους ανθρώπους.
Το 390 μ.Χ. σε ηλικία 62 ετών, παρέδωσε την ψυχή του στον Θεό
Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος (Ναζιανζηνός). Γιορτή
Τη μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου τιμούμε στις 25 Ιανουαρίου.
Απολυτίκιο του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου
Ο ποιμενικός αυλός της Θεολογίας σου, τας των ρητόρων ενίκησε σάλπιγγας ως γαρ τα βάθη του πνεύματος εκζητήσαντι, και τα κάλλη του φθέγματος προσετέθη σοι. Αλλά πρεύσβευε Χριστώ τω Θεώ, πάτερ Γρηγόριε, σωθήναι τας ψυχάς ημών.

Διαβάστε για τους Τρεις Ιεράρχες κάνοντας κλικ εδώ.