Σύμφωνα με τους ύμνους του Μεγάλου Κανόνα, για τη Μίμηση Χριστού χρειαζόμαστε μια βαθιά και ριζική μεταμόρφωση, η οποία περιλαμβάνει τα παρακάτω χαρακτηριστικά και αρετές.
Μετάνοια
Η μετάνοια αποτελεί την αφετηρία και το θεμέλιο της πνευματικής μας αναγέννησης. Ο Μέγας Κανών, “χωρίς να παραλείπει την αναφορά στις αδυναμίες και στις ατέλειες μας, μας υπενθυμίζει την αέναη δυνατότητα μετανοίας και επιστροφής στον Θεό”. Μας καλεί να αναγνωρίσουμε τα λάθη μας, να τα “κάνουμε δέσμια μετανοίας και να βαδίσουμε στον δρόμο της πνευματικής αναγέννησης”. Αυτή η μετάνοια δεν είναι απλώς μια εξωτερική πράξη, αλλά μια εσωτερική μεταστροφή, μια αλλαγή νοοτροπίας και τρόπου ζωής.
Συντριβή και Ταπείνωση
Η συνειδητοποίηση της αμαρτωλότητάς μας και της απόστασής μας από τον Θεό οδηγεί σε “συντριβή”. Ο άνθρωπος που αισθάνεται το βάρος της αμαρτίας, που “γεύεται την πικρία της μακριά από τον Θεό ζωής”, συντρίβεται και “αναστενάζει βαθιά”. Αυτή η συντριβή δεν είναι σημάδι απελπισίας, αλλά η απαραίτητη προϋπόθεση για την ταπείνωση. Η ταπείνωση, με τη σειρά της, ανοίγει την πόρτα για τη χάρη του Θεού. Στον ύμνο ε´ ο ψαλμωδός αναφωνεί “μή τώ Φαρισαίω συγκαταδικάσης με, μάλλον του Τελώνου την ταπείνωσιν παράσχου μοι, μόνε Οικτίρμον”. Δεν πρέπει να είμαστε αλαζόνες και αυθάδεις, όπως ο Φαρισαίος, αλλά να έχουμε την ταπεινή καρδιά του Τελώνη.
Εξομολόγηση
Η εξομολόγηση αποτελεί απαραίτητο βήμα στην πορεία μας προς την κάθαρση. Στον ύμνο α´ ο ψαλμωδός ικετεύει τον Θεό: “Πρόσχες μοι, ο Θεός, ως οικτίρμων, ιλέω όμματί σου, και δέξαι μου την θερμήν εξομολόγησιν”. Πρέπει να εξομολογούμαστε με θέρμη και ειλικρίνεια, ανοίγοντας την καρδιά μας στον Θεό. Ο Κανών μας υπενθυμίζει ότι “ουδέν εν κόσμω βιαιότερον” από την “οικείας συνειδήσεως” και μας προτρέπει να ζητήσουμε συγχώρεση.
Σωφροσύνη
Η σωφροσύνη αποτελεί ασπίδα ενάντια στα σαρκικά πάθη και τις αισχρές ηδονές. Στον ύμνο ε´ ο ψαλμωδός ομολογεί: “Τον Ρουβίμ μιμούμενος ο τάλας εγώ έπραξα άθεσμον και παράνομον βουλήν κατά Θεού Υψίστου, μιάνας κοίτην εμήν ως του πατρός εκείνος”. Μας προτρέπει να μην ακολουθούμε την ακολασία, όπως ο Ρουβήν, αλλά να ζούμε με αγνότητα και σεμνότητα. Στον ύμνο Ϛ´, ο ψαλμωδός αναφέρει την “τήν του Σαμψών ζηλώσασα ραθυμίαν, την δόξαν απεκείρω των έργων σου, ψυχή, προδούσα τοις αλλοφύλοις διά φιληδονίας την σώφρονα ζωήν και μακάριον.”
Ευνομία
Η ευνομία, δηλαδή η τήρηση των εντολών του Θεού, αποτελεί ένδειξη υπακοής και αγάπης προς τον Θεό. Στον ύμνο Ϛ´ ο ψαλμωδός προτρέπει: “Ερεύνησον, ψυχή, κατασκόπευσον, ως Ιησούς ο του Ναυή, της κληροδοσίας την γήν, οποία εστί, και κατοίκησον εν αυτή δι᾿ ευνομίας”. Μας καλεί να ζούμε με ευσέβεια, όπως ο Ιησούς του Ναυή, και να ακολουθούμε το θέλημα του Θεού.
Πίστη
Η πίστη αποτελεί τη βάση της σχέσης μας με τον Θεό. Μας δίνει δύναμη να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες και να νικάμε τους πειρασμούς. Στον ύμνο η´ ο ψαλμωδός υπενθυμίζει: “Τον Δανιήλ εν τώ λάκκω ήκουσας, πως έφραξεν, ώ ψυχή, στόματα θηρών· έγνωκας πως οι Παίδες οι περί Αζαρίαν έσβεσαν τη πίστει καμίνου φλόγα καιομένης”. Όπως ο Δανιήλ και οι Τρεις Παίδες εν καμίνω, έτσι και εμείς πρέπει να έχουμε ακλόνητη πίστη στον Θεό. Στον ύμνο θ´ ο ψαλμωδός αναφέρει “τήν Χαναναίας την πίστιν ακούσασα, δι᾿ ής το θυγάτριον λόγω Θεού ιάθη”.
Ελεημοσύνη
Η ελεημοσύνη αποτελεί έκφραση της αγάπης μας προς τον πλησίον. Ο Χριστός, ως “ο Ποιμήν ο καλός”, μας καλεί να “ζήτησον… τον άρνα, και πλανηθέντα μη παρίδης με”. Μας διδάσκει να δείχνουμε έλεος και συμπόνια στους αδύναμους και στους πάσχοντες, όπως έκανε και ο Ίδιος.
Αγάπη
Η αγάπη αποτελεί την κορωνίδα των αρετών. Είναι η κινητήρια δύναμη που μας ωθεί να ζούμε σύμφωνα με το θέλημα του Θεού. Στον ύμνο ζ´ ο ψαλμωδός αναφέρει “σοί γάρ μόνω εξήμαρτον τώ πάντων Θεώ· αυτός καθάρισόν με.” Η αγάπη προς τον Θεό μας οδηγεί στην αγάπη προς τον πλησίον.
Προσευχή και Νηστεία
Η προσευχή και η νηστεία αποτελούν τα πνευματικά μας όπλα ενάντια στους πειρασμούς του διαβόλου. Μας βοηθούν να καλλιεργήσουμε την εσωτερική μας ζωή και να εδραιώσουμε τη σχέση μας με τον Θεό. Στον ύμνο θ´ ο ψαλμωδός συμβουλεύει: “καί σύ, ψυχή μου, μη λιγοψυχήσεις, αν σε πειράξει ο εχθρός. Με προσευχές και με νηστείες διώξ᾿ τον από κοντά σου”.
Μίμηση Χριστού: ο δρόμος για την Θέωση
Οι ύμνοι του Μεγάλου Κανόνα, μέσω των παραδειγμάτων από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, μας δείχνουν τον δρόμο προς την πνευματική τελείωση. Μέσα από τα λάθη και τις αρετές των βιβλικών προσώπων, μαθαίνουμε τι να αποφεύγουμε και τι να μιμούμαστε. Ο στόχος μας είναι να “βαδίσουμε στον δρόμο της χριστιανικής τελειότητας” και να φτάσουμε στην Θέωση δηλαδή στην ένωση με τον Χριστό.