Άγιος Νικόλαος Πλανάς. Βίος
Ο Άγιος Νικόλαος ο Πλανάς καταγόταν από τη Νάξο στην οποία γεννήθηκε το 1851μ.Χ. Γονείς του ήταν ο Ιωάννης και η Αυγουστίνα Μελισσουργού. Όντας και οι δύο ευσεβείς, του εμφύσησαν από νωρίς την αγάπη για τον Κύριο και τον συνάνθρωπο μας. Σε αυτό συνέβαλε φυσικά και ο παππούς του, Γεώργιος, που ήταν ιερέας.
Ο παππούς του, ιερέας Γεώργιος Μελισσουργός, ήταν ο πρώτος δάσκαλός του και του ενέπνευσε την αγάπη για τον Θεό, την αφοσίωση, την ιερότητα της προσευχής και την ακρίβεια στην τέλεση των μυστηρίων. Επίσης, διδάχτηκε την απλότητα, την ταπείνωση, την αγάπη και τον σεβασμό προς όλους τους ανθρώπους, ιδιαίτερα τους φτωχούς και τους θλιμμένους.
Έτσι από μικρή ηλικία έγινε φανερή η ευσέβεια, η απλότητα και η αγάπη του Αγίου Νικολάου για τους αναξιοπαθούντες. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι -από παιδί ακόμη- μοίραζε στους άπορους του χωριού του, τόσο τα ρούχα του όσο και το ψωμί που του έδινε η ευσεβής μητέρα του για εκείνον. Αυτή του τη σπλαχνικότητα κράτησε σε ολόκληρη τη διάρκεια του βίου του.
Στην Αθήνα μετοίκισε, μαζί με τη μητέρα και την αδερφή του, μετά τον θάνατο του αγαπημένου του πατέρα. Κάποια στιγμή παντρεύτηκε και με τη σύζυγό του απέκτησε έναν γιο. Έμεινε χήρος όμως πολύ γρήγορα και τότε αποφάσισε να γίνει ιερέας. Άφησε τον γιο του στη φροντίδα κάποιων συγγενών, έδωσε όλη την περιουσία του σε κάποιον που είχε πολλά χρέη και χειροτονήθηκε διάκονος στις 28 Ιουλίου του 1879μ.Χ. Στην αρχή ιερουργούσε στον Άγιο Παντελεήμονα, αλλά αργότερα του ανατέθηκε η πολύ μικρή και φτωχή ενορία του Αγίου Ιωάννη του Κυνηγού (Προδρόμου).
Νηστείες και Άσκηση
Ο Άγιος Νικόλαος Πλανάς έζησε μια αυστηρή ασκητική ζωή, σαν ένας μοναχός εν μέσω του κοσμικού κόσμου. Κάθε μέρα, τελούσε τη Θεία Λειτουργία σε διαφορετικούς ναούς στην Αθήνα, οι οποίες μπορούσαν να διαρκέσουν μέχρι και επτά ώρες. Η διατροφή του ήταν λιτή, αποτελούμενη κυρίως από χόρτα που ο ίδιος μάζευε, και τηρούσε με ευλάβεια όλες τις νηστείες της Εκκλησίας.
Εκκλησιαστική Διακονία
Ο Άγιος Νικόλαος Πλανάς όμως, τελούσε καθημερινά Θεία Λειτουργία σε διάφορους ναούς των Αθηνών. Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι λειτουργίες που τελούσε διαρκούσαν σχεδόν επτά ώρες για τους εξής λόγους: Κατ’ αρχήν αναγίγνωσκε δύο με τρία Ευαγγέλια, μνημόνευε μία πολύ μακρά σειρά Αγίων και τρίτον, διάβαζε έναν ατελείωτο κατάλογο ονομάτων από τα χαρτάκια που του είχαν δώσει οι πιστοί (τόσο υπέρ υγείας όσο και υπέρ αναπαύσεως) των οικείων τους τα οποία κουβαλούσε μαζί του και μνημόνευε επί μακρά σειρά ετών.
Ιδιαίτερη μνεία οφείλουμε να κάνουμε στις αγρυπνίες που τελούσε ο Άγιος Νικόλαος ο Πλανάς στο ναό του Προφήτου Ελισαίου. Σε αυτές τις αγρυπνίες συνέρρεε μεγάλο πλήθος πιστών οι οποίοι ήθελαν φυσικά να ακούσουν τα Θεία λόγια από το στόμα του παπά – Πλανά, αλλά και τις Θείες Ψαλμωδίες από το στόμα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη. Υπάρχουν δε, πολλές μαρτυρίες παιδιών που υποστηρίζουν ότι κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας ο Άγιος Νικόλαος δεν πατούσε στο έδαφος αλλά στεκόταν υπεράνω αυτού.
Κάποια στιγμή η Εκκλησία της Ελλάδος αποφάσισε να απαγορεύσει στους κληρικούς την τέλεση αγρυπνιών. Πέντε μερόνυχτα προσευχόταν ο όσιος Νικόλαος Πλανάς, όντας αναστατωμένος από αυτή την απαγόρευση, και τελικά με τη βοήθεια του Θεού, του χορηγήθηκε η ανάλογη άδεια να τελεί αγρυπνίες.
Χαρακτηριστικό της καθημερινότητας του Οσίου ήταν το γεγονός ότι όσα χρήματα -και με οποιονδήποτε τρόπο- έφταναν στα χέρια του, τα επέστρεφε ακέραια στους πιστούς, όπου υπήρχε ανάγκη. Τη βοήθειά του έλαβαν πολλές φορές άποροι, ορφανές κοπέλες, φτωχοί φοιτητές, κ.α. Όσο για τον εαυτό του; Ζούσε με λίγο ψωμί και χόρτα, ενώ αραιά και που έπινε λίγο γάλα όταν του το πρόσφεραν βοσκοί της ενορίας του.
Κίνημα των Κολλυβάδων
Ο Άγιος Νικόλαος Πλανάς ανήκε στους Κολλυβάδες που έφεραν πνευματική αναγέννηση στην Ορθόδοξη Ελλάδα κατά τους 18ο και 19ο αιώνες. Αυτό το δυναμικό θρησκευτικό κίνημα αντιστάθηκε στις δυτικές επιρροές, καλώντας σε επιστροφή στις ρίζες: τις διδασκαλίες των Πατέρων της Εκκλησίας, στην αυθεντική ορθόδοξη λατρεία, και στην τακτική συμμετοχή στη Θεία Κοινωνία. Ο Άγιος Νικόλαος είχε κοινή καταγωγή με τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, έναν από τους πρωτοπόρους του κινήματος, και μυήθηκε στα μυστικά της ορθόδοξης πνευματικότητας και στη σημασία της θείας λατρείας.
Θαύματα
Αξιώθηκε από τον Θεό να κάνει θαύματα όπως θαυματουργικές ιάσεις ασθενών, προφητείες και εξορκισμούς κι εκδιώξεις δαιμονίων. Κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας, πολλά παιδιά έβλεπαν τον Παπα-Πλανά να ίπταται στον αέρα.
Πέρα από υποδειγματικός ιερέας, υπήρξε και άριστος εξομολογητής. Είχε το χάρισμα να βλέπει στο βάθος της ψυχής του ποιμνίου του, μπορώντας έτσι να τους δίνει τις πλέον ωφέλιμες για αυτούς συμβουλές. Υπήρξε πρότυπο ορθόδοξου ιερέα και για αυτό ήταν αγαπητός από όλον τον λαό. Διαθέτοντας το σπάνιο χάρισμα του παρηγορητή και προσέφερε σοφία και καθοδήγηση σε αμέτρητους ανθρώπους που αναζητούσαν τη συμβουλή του.
Κοίμηση
Τον Φεβρουάριο του 1932 αρρώστησε και τελικά παρέδωσε το πνεύμα του στον Κύριο στις 2 Μαρτίου του ίδιου έτους. Τις πρώτες μαρτυρίες για την αγιοσύνη του Αγίου Νικολάου του Πλανά, τις έκανε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Τελικά, ο Άγιος Νικόλαος Πλανάς, αναγνωρίστηκε ως Άγιος από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το 1992.
Άγιος Νικόλαος Πλανάς. Τίμια Λείψανα
Τα ιερά λείψανά του βρίσκονται στον Ιερό Ναό Αγίου Ιωάννη Βουλιαγμένης.
Άγιος Νικόλαος Πλανάς. Προστάτης των εγγάμων
Ο Άγιος Νικόλαος ο Πλανάς είναι άγιος προστάτης του γάμου.
Είπαν για τον Άγιο Νικόλαο Πλανά
Άγιος Φιλόθεος Ζερβάκος
Ο π. Νικόλαος ουδέποτε ταράχθηκε, ουδέποτε θύμωσε, πάντας ηγάπα, υπέρ πάντων ηύχετο. Είχε δε την νοερά προσευχή, το χαροποιόν πένθος, το αείρυτον δάκρυον, άτινα τον κατέστησαν πράον και κληρονόμον της γης των πραέων, της Βασιλείας των Ουρανών.
Ο Άγιος Φιλόθεος Ζερβάκος τον περιέγραψε ως κάποιον που τον βάσταζε “η δύναμις του Θεού, η χάρις του Αγίου Πνεύματος”. Ο παπά-Νικόλαος Πλανάς ήταν απλούς, άκακος, πράος, ακέραιος, απόνηρος, αόργητος, αμνησίκακος, πάντοτε ιλαρός, χαροποιός, γελαστός.
Επιπλέον, η θεία χάρη σχετίζεται με μια θαυμαστή κατάσταση που ονομάζεται από τους Πατέρες χαρμολύπη ή χαροποιόν πένθος. Αυτά είναι τα δώρα του αγίου Πνεύματος, ακατανόητα στους σαρκικούς ανθρώπους. Αυτή η κατάσταση είναι ένα μυστήριο, δώρο του Αγίου Πνεύματος, που επιτρέπει στους πιστούς να μετατρέπουν τη θλίψη σε χαρά και την απελπισία σε μακάρια ελπίδα.
Φώτης Κόντογλου
Ο Φώτης Κόντογλου σημείωσε ότι η βιογραφία του δείχνει έναν απλό κληρικό που ξέρει να ποιμαίνει, να ανέχεται, να αγαπά και να είναι μια καύση καρδιάς υπέρ όλης της κτίσεως.
Η απλότητα της καρδιάς φέρνει την πίστη, και όπου υπάρχει αληθινή και αμετασάλευτη πίστη, φανερώνονται όλα τα πνευματικά χαρίσματα και δώρα του Θεού. Και ο παπά-Νικόλαος είχε λάβει όλα τα ουράνια χαρίσματα από τον Κύριο.
Όλα τα άφθαρτα διαμάντια στολίζανε εκείνο το φτωχοντυμένο γεροντάκι
H ταπεινότητα και η ησυχία του παπα-Νικόλα προσέλκυσαν τη θεία χάρη. Η θεία χάρη σκήνωσε μέσα του, σύμφωνα με τον λόγο της Γραφής που αναφέρει: «Επί τίνα επιβλέψω, αλλ ή επί τόν ταπεινόν καί ησύχιον καί τρέμοντά μου τούς λόγους;».
Ο Κόντογλου αντιπαραθέτει τον καλό και ευλαβή άνθρωπο με τον κακό, τονίζοντας την ξεκούραστη και ειρηνική παρουσία του πρώτου. Η απλότητα και η αγαθότητα είναι χαρακτηριστικά που προσφέρουν ανακούφιση στους γύρω τους.
Η ομιλία του καλού ανθρώπου, όπως του παπα-Νικόλα, φέρνει ξεκούραση και ειρήνη, καθώς είναι απλή και αληθινή. Η χάρη του Αγίου Πνεύματος μεταμορφώνει τις δυσκολίες σε ευλογίες.
Ο κόσμος ας πορεύεται στον δρόμο του, «εις την ευρύχωρον οδόν την απάγουσαν εις τήν απώλειαν» (Ματθ. ζ΄ 13). Οι λίγοι πού ξεστρατίζουνε απ αυτόν τόν δρόμο, ζούνε μέν κρυφά από τόν κόσμο, περιφρονημένοι και περιπαιγμένοι, μά αυτοί έχουνε τή μακάρια ελπίδα, πού είναι «αθανασία πλήρης».
Οι άλλοι είναι, κατά τόν απόστολο Παύλο, «οι μή έχοντες ελπίδα». Γιά τούτο κι ο μακάριος καί αθώος γέροντας, ο παπα-Νικόλας ο Πλανάς, έζησε χαρούμενος σάν νάτανε παιδάκι, «εν ιλαρότητι» , μ όλες τίς πίκρες πού πέρασε, επειδή είχε μέσα του τό Πνεύμα τό Άγιον, πού λέγεται Παράκλητος , δηλαδή Παρηγορητής, γιατί όποιος είναι φωτισμένος απ αυτό, έχει τήν παρηγοριά πού νικά όλες τίς πίκρες, κι αχτινοβολά τό πρόσωπό του.
Σ αυτόν η περιφρόνηση γίνεται ευπρόσδεκτη μέ χαρά, η φτώχεια κ η στέρηση γίνεται πλούτος, η κακομεταχείριση αλλάζει σέ τιμή, τό μίσος σέ αγάπη, η απελπισία σέ μακάρια ελπίδα, η θλίψη σέ χαρά.
Ο Φώτης Κόντογλου τονίζει την αξία της ζωής ενός αγίου ως διδακτικού παραδείγματος. Ο παπα-Νικόλας, παρά την έλλειψη επίσημης αναγνώρισης, έζησε μια αγία ζωή, αφιερωμένη στη λατρεία του Θεού. Η απλότητα της καρδιάς του έφερε την πίστη και τα πνευματικά χαρίσματα.
Στους πλέον σκοτεινούς καιρούς, που κρύβεται το λαμπερό πρόσωπο του Θεού από τα μάτια των ανθρώπων, η φιλανθρωπία του φανερώνει ανάμεσά μας κάποιον απεσταλμένο του, για να μας στερεώσει στην πίστη με την πολιτεία του.
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης έγραψε για τον Άγιο Νικόλαο Πλανά: «Γνωρίζω ένα ιερέα εις τας Αθήνας. Είναι ο ταπεινότερος των ιερέων και ο απλοϊκότερος των ανθρώπων είναι αξιαγάπητος, είναι απλοϊκός και ενάρετος, είναι άξιος του πρώτου Μακαρισμού του Σωτήρος».
Επίσης ο Άγιος Νικόλαος Πλανάς και ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης συνέψαλλαν μαζί με τον Αλέξανδρο Μωραϊτίδη στις αγρυπνίες που τελούσε ο Άγιος Νικόλαος στον ναό του Προφήτη Ελισαίου. Μάλιστα, ο Παπαδιαμάντης, βιώνοντας έντονα τα ψαλλόμενα, πήγαινε δεξιά-αριστερά στο ψαλτήρι, ενώ ο Μωραϊτίδης ήταν πιο συγκρατημένος.
Άγιος Νικόλαος Πλανάς. Γιορτή
Τη μνήμη του Αγίου Νικολάου Πλανά τιμούμε στις 2 Μαρτίου.
Άγιος Νικόλαος Πλανάς. Απολυτίκιο
Τας του πλάνου παγίδας εκφυγών ιερώτατε, απλανώς επορεύθης δια βίου πατήρ ημών, Νικόλαε αοίδιμε Πλανά ουράνια χαρίσματα λαβών, αγρυπνίαις και νηστείαις ιερουργών οσίως τω Κυρίω σου. Όνπερ καθικετεύων εκτενώς, Νάξιον ιεράτευμα, πρέσβευε δωρηθήναι και ημίν το θείον έλεος.
