Με μια Ματιά
Ο ομιλητής, ο μακαριστός π. Γ. Δ. Μεταλληνός, εκφράζει την άποψη της Ορθόδοξης Εκκλησίας σχετικά με τη χρήση των ναών από ετεροδόξους, τονίζοντας τη σημασία της διάκρισης μεταξύ σκοπιμότητας και ανάγκης.
Κύρια Σημεία:
- Χρήση Ναών από Ετεροδόξους: Ο ομιλητής υποστηρίζει ότι η παραχώρηση ορθοδόξων ναών σε ετεροδόξους για λατρευτικές πράξεις πρέπει να γίνεται με προσοχή, αποφεύγοντας την προδοσία της πίστης.
- Διακρίσεις μεταξύ Χριστιανικών Ομολογιών: Διαχωρίζει τους Αρμενίους, που θεωρεί αδερφούς, από τους Εβραίους, παπικούς και προτεστάντες, τους οποίους θεωρεί επικίνδυνους για την Ορθοδοξία.
- Σκοπιμότητα έναντι Ανάγκης: Τονίζει τη σημασία της διάκρισης μεταξύ σκοπιμότητας και ανάγκης, λέγοντας ότι η εξυπηρέτηση ανθρώπων με ειλικρινή ανάγκη είναι αποδεκτή, αλλά όχι όταν υπάρχει σκοπιμότητα.
- Οικουμενισμός και Μνημόνευση Ετεροδόξων: Αντιτίθεται στην οικουμενιστική προσέγγιση, απορρίπτοντας τη μνημόνευση ετεροδόξων στη θεία λατρεία, και υποστηρίζει την ανάγκη για προσευχή και διάκριση.
- Σχίσμα και Αίρεση: Αναγνωρίζει το Παπισμό ως σχίσμα και κατηγορεί τους Παλαιοημερολογίτες ως αιρετικούς, ενώ τονίζει την ανάγκη για αγάπη και κατανόηση.
- Προσευχή και Οργή: Προτρέπει τους πιστούς να προσεύχονται αντί να οργίζονται, καθώς η προσευχή είναι πιο αποτελεσματική και ακούγεται από το Θεό.
- Επισκέψεις στο Βατικανό: Κριτικάρει τις επισκέψεις κληρικών στο Βατικανό, όπου φιλούν τα πόδια του Πάπα, και προειδοποιεί για τον κίνδυνο της Ουνίας.
- Παπισμός και Χριστιανισμός: Θεωρεί τον Παπισμό ως σατανικό καθεστώς, υποστηρίζοντας ότι δεν είναι εκκλησία, και τονίζει τη σημασία της διάκρισης μεταξύ του παπικού ανθρώπου και του παπισμού ως συστήματος.
Ανάλυση των Σημείων:
- Χρήση Ναών από Ετεροδόξους: Ο ομιλητής αναγνωρίζει ότι η φιλοξενία ετεροδόξων σε ορθόδοξους ναούς μπορεί να είναι αποδεκτή υπό συγκεκριμένες συνθήκες, όπως στην περίπτωση των Αρμενίων, οι οποίοι δεν επιδιώκουν την κατάλυση της Ορθοδοξίας.
- Διακρίσεις μεταξύ Χριστιανικών Ομολογιών: Η διάκριση μεταξύ των διαφόρων χριστιανικών ομολογιών είναι σημαντική, καθώς ο ομιλητής θεωρεί ότι οι Εβραίοι, οι παπικοί και οι προτεστάντες αποτελούν απειλή για την Ορθοδοξία, ενώ οι Αρμένιοι είναι πιο αποδεκτοί λόγω της αδελφικής σχέσης.
- Σκοπιμότητα έναντι Ανάγκης: Η διάκριση μεταξύ σκοπιμότητας και ανάγκης είναι κρίσιμη. Η εξυπηρέτηση ανθρώπων με ειλικρινή ανάγκη είναι αποδεκτή, αλλά όταν υπάρχει σκοπιμότητα, όπως η προώθηση για Ένωση των εκκλησιών που ο π Γεώργιος Μεταλληνός το θεωρεί βλασφημία.
- Οικουμενισμός και Μνημόνευση Ετεροδόξων: Ο ομιλητής απορρίπτει την οικουμενιστική προσέγγιση, η οποία έχει αφαιρέσει τη φράση “υπέρ των ευσεβών και ορθοδόξων χριστιανών” από τη θεία λατρεία. Θεωρεί ότι η μνημόνευση ετεροδόξων είναι λανθασμένη, καθώς το μυστήριο προορίζεται μόνο για ορθοδόξους.
- Σχίσμα και Αίρεση: Αναγνωρίζει το Παπισμό ως σχίσμα, αλλά κατηγορεί τους Παλαιοημερολογίτες ως αιρετικούς. Προτρέπει σε αγάπη και κατανόηση, αναγνωρίζοντας ότι η στάση των Παλαιοημερολογιτών είναι σχισματική, αλλά όχι αιρετική.
- Προσευχή και Οργή: Ο ομιλητής προτρέπει τους πιστούς να προσεύχονται αντί να οργίζονται, καθώς η προσευχή είναι πιο αποτελεσματική και έχει μεγαλύτερη αξία στα μάτια του Θεού.
- Επισκέψεις στο Βατικανό: Κριτικάρει τις επισκέψεις κληρικών στο Βατικανό, όπου φιλούν τα πόδια του Πάπα, θεωρώντας το ως πράξη υποταγής και προειδοποιεί για τον κίνδυνο της Ουνίας, η οποία ξεκίνησε μετά τη Σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας το 1439.
- Παπισμός και Χριστιανισμός: Θεωρεί τον Παπισμό ως σατανικό καθεστώς, υποστηρίζοντας ότι το Βατικανό δεν αποτελεί εκκλησία. Διαχωρίζει τον παπικό άνθρωπο, τον οποίο μπορεί να βοηθήσει, από το παπικό σύστημα, το οποίο θεωρεί καταστροφικό για τον Χριστιανισμό.
Ολόκληρη η Ομιλία
Οικουμενισμός & Παπας
Απόσπασμα από ομιλία του μακαριστού π. Γ. Δ. Μεταλληνού, κοσμήτορα της Θεολ. σχολής του Πανεπ. Αθηνών, στην Εκκλησία του Αγ. Αντύπα, στο Γουδί, στις 09-02-06
Ερώτηση: Ποια είναι η θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας σχετικά με την παραχώρηση ορθοδόξων ναών για τέλεση λατρευτικών πράξεων σε ετεροδόξους; Κι αν επιχειρείται κάτι τέτοιο ποια πρέπει να είναι η θέση του λαού;
Απ.: Εάν δεν γίνεται, αυτό, με προδοτική διάθεση και γίνεται απλώς για να εξυπηρετηθούν. Π.χ.: οι Αρμένιοι δεν είναι Ορθόδοξοι. Είναι αιρετικοί. Είδατε να καβγαδίζουμε ποτέ με τους Αρμενίους, εδώ στην Ελλάδα; Όχι, γιατί είναι αδερφοί μας. Ανθρωπάκια το Θεού είναι κι αυτοί και δεν δημιουργήθηκε πρόβλημα. Δεν θέλουνε να καταλύσουνε την Ορθοδοξία. Οι Εβραίοι, όμως, οι αιρετικοί, οι παπικοί, οι προτεστάντες, θέλουν να χτυπήσουν την Ορθοδοξία. Εάν εγώ, ο δεσπότης, πω στους παπικούς να πάρουν τον ναό, για να δείξω ότι είμαστε όλοι το ίδιο κ.τ.λ., τότε βλασφημώ τη πίστη μου. Εάν όμως, ο άλλος ο άνθρωπος, θέλει κι αυτός να μπει κάπου δεν θα του δώσω την εκκλησία! Θα του δώσω έναν άλλον χώρο, μιαν αίθουσα της εκκλησίας και να κάνουν τη λατρεία τους μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο. Διότι δεν υπάρχει περίπτωση, αυτός ο άνθρωπος, να εκμεταλλεύεται την αγάπη που θα του δείξω.
Πρόσφατα ήμουν στη Στουτγκάρδη… Βέβαια πάω συχνά στην Γερμανία, αρχικά την εγκατέλειψα το ‘75, όπου τελείωσε ο πρώτος κύκλος επαφής μου με τη Γερμανία. Από τότε, λοιπόν, μέχρι σήμερα απέκτησαν (οι ορθόδοξοι) χώρους. Τότε εγώ δεν είχα χώρους. Πού θα λειτουργούσα; Κάτω από μια γέφυρα, με 16 βαθμούς υπό το μηδέν; Πήγαινα λοιπόν, κυρίως σε προτεστάντες (πήγαινα σ’ αυτούς γιατί είναι ρεμπέτ ασκέρ, είναι ακίνδυνοι δηλαδή, ενώ οι παπικοί που είναι ογκόλιθος είναι πραγματικά επικίνδυνοι) και τους έλεγα: «Έχετε καμιά αίθουσα γυμναστηρίου;». Μας δίναν κάποια αίθουσα κι εμείς πηγαίναμε μέσα. Κι αν ποτέ πήρα κάποια εκκλησία δεν λειτουργούσα ποτέ στην Αγία Τράπεζα. Είχα ένα τραπέζι, έβαζα το αντιμήνσιον (είναι φορητή η Αγία Τράπεζα) και επάνω εκεί λειτουργούσα. Διότι έχουμε ανάγκη. Αυτοί τι μου λέγανε βέβαια; «Ελάτε την προσεχή εβδομάδα να συλλειτουργήσουμε». Τους έλεγα, εγώ, ότι δεν έχουμε συλλειτουργίες. Τότε, λέγανε, «να συμπροσευχηθούμε». «Θα έλθει η ένωση και θα συμπροσευχηθούμε», έλεγα. Και τότε μας έλεγαν ότι «η αίθουσα μας χρειάζεται» ή «ο ναός μας χρειάζεται». Εγώ, τα έζησα όλα αυτά!
Το ίδιο είχε γίνει στη σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας το 1438. Έλεγε ο πάπας στους δικούς μας «Ξέρετε, ζητούσαμε ναό για να λειτουργήσουμε». Και τότε ο Μάρκος ο Ευγενικός ζητούσε ναό, να βάλει ένα τραπέζι για να λειτουργήσει. Το χώρο ζητούσε. Και ξέρετε, αν το δούμε ορθόδοξα, δεν υπάρχει μεγαλύτερη ευλογία μέσα σε παπικό ναό να κηρύττεις κατά του παπισμού! Μη το πάτε φανατικά. Πας τόπος είναι αγιασμένος! Άμα βάλεις το αντιμήνσιον που είναι Αγία Τράπεζα, γίνεται του Χριστού. Προσέξτε όμως: οι παπικοί τους λέγανε «Οι μεγάλες εκκλησίες είναι πολύ μεγάλες και δεν σας κάνουν. Οι μικρές εκκλησίες είναι πολύ στενές και δεν σας κάνουν. Δεν μπορούμε, λοιπόν, να σας δώσουμε ναό». Έτσι τους λέγανε. Τα ζήσαμε κι εμείς στη Δύση. Όταν εδώ όμως, ένας Δεσπότης μας που γνωρίζετε, που λέει ότι δεν είναι αίρεση και είναι σχίσμα ο Παπισμός, από ’κει φαίνεται ότι είναι αιρετικός αυτός ο Δεσπότης. Δεν ξέρει τι του γίνεται, ή μάλλον, ξέρει και τα καταπατεί. Κι ο Θεός να τον συγχωρήσει και να τον φωτίσει! Όταν ο Δεσπότης θέλει να δώσει τον ναό για να φανεί ότι είμαστε μία εκκλησία, τότε είναι του διαβόλου, βέβαια. Αλλά όταν ο άλλος το έχει ανάγκη και σου το ζητάει ειλικρινά να του δώσεις ένα χώρο; Πρώτα απ’ όλα δεν είναι σατανιστική ομάδα για να πω ότι είναι σατανισμός για να μη το δώσω σε σατανιστές. Αλλά αν είναι ένας, όπως οι Αρμένιοι που δεν έχουν που να πάνε και ζητήσουν να λειτουργήσουν εδώ, θα τους πω «Εδώ μπορείτε να λειτουργήσετε αλλά όχι στην Αγία Τράπεζα». Και η Χάρις του Θεού να τους φωτίσει. Αλλά εκείνο γίνεται με σκοπιμότητα! Άλλο η σκοπιμότητα και άλλο η ανάγκη και η εξυπηρέτηση των ανθρώπων. Και μη πάμε σε φανατισμούς, είτε προς τη μία πλευρά είτε προς την άλλη.
Ερ.: Μήπως αυτό είναι απαρχή υποχωρήσεων σε όλα τα επίπεδα;
Απ.: Ο ποιμένας καταλαβαίνει με τη Χάρη του Θεού την τάση του άλλου. Όταν καταλάβουμε ότι έρχονται με πονηρία τότε δεν έχουμε να τους δώσουμε τίποτα. Αλλά μόνο αν υπάρχει ανάγκη εξυπηρετήσεως, μέχρι ένα διάστημα. Και δεν σας είπα να καλέσουμε μουσουλμάνους! Μιλάμε για παπικούς και προτεστάντες. Οι παπικοί και οι προτεστάντες έχουν κάτι από το Χριστιανισμό. Μπορεί να είναι στραβό το ξύλο αλλά το ξύλο είναι χριστιανικό.
Αν όμως ο Δεσπότης το κάνει για να ανοίξει το δρόμο στην ένωση τότε ενεργεί ως διάβολος και όχι ως Επίσκοπος.
Ερ.: Επιτρέπεται η μνημόνευση ετεροδόξων στη θεία λατρεία;
Απ.: Όχι. Λέμε «υπέρ των ευσεβών και ορθοδόξων χριστιανών». Οι Οικουμενιστές το έχουν βγάλει αυτό και στις φυλλάδες, τα βιβλία, που τυπώθησαν από την Αποστολική Διακονία στα τελευταία χρόνια, δεν το έχουν. Και έρχεται ένας λειτουργιολόγος, που είναι σπουδαίος, από τη Θεσσαλονίκη και λέει ότι «στα αρχαία δεν υπήρχε αυτό». Μα στα αρχαία δεν υπήρχε πρόβλημα! Σήμερα είναι ανάγκη να το βάλουμε. Τώρα αν έρχεται ένας ικανότατος επιστήμονας και λέει αυτή τη βλακεία τι να τον κάνω…; Τον αγαπώ ως άνθρωπο αλλά λέει μπούρδες, λέει βλακείες. Και θέλατε στα αποστολικά χρόνια να λέει «υπέρ των ευσεβών και ορθοδόξων χριστιανών» που δεν υπήρχε το πρόβλημα; Το έχουνε βγάλει, λοιπόν, αυτό για να μη θίγονται. Το μυστήριο (κι όλα τα μυστήρια), γίνεται για τους ορθοδόξους. Ευχόμεθα, όμως, «υπέρ σύμπαντος κόσμου… υπέρ ευκρασίας αέρων… ευφορίας…» δηλαδή και οι άλλοι να ζήσουν για να βρουν το δρόμο της Σωτηρίας. Η λατρεία και μάλιστα η Θεία Ευχαριστία, είναι εσωτερική υπόθεση. Θέλουμε να γίνουν ορθόδοξοι; Θα γίνουν αυτά, έρχονται. Δόξα τω Θεώ. Μας αναγκάζουν να τρέξουμε. Γι’ αυτό κάποιοι παλαιοημερολογίτες ηλιθίων, που λένε «Αιρετικοί οι νεοημερολογίτες» κ.τ.λ., δεν είναι χριστιανοί. Όπως και οι δικοί μας όταν λένε αιρετικά τα μυστήρια των παλαιοημερολογιτών. Αναγνωρίζουμε τον Παπισμό ως σχίσμα και κατηγορούμε και απορρίπτουμε ως αίρεση τους παλαιοημερολογίτες! Μια σχισματική στάση υπάρχει αλλά εμείς φταίμε και όχι εκείνοι. Άλλο το που κατάντησαν, μετά, εκείνοι. Σήμερα είναι 12 Αρχιεπίσκοποι και 12 σώματα παλαιοημερολογιτών.
Αυτά είναι αμαρτίες. Θα πρέπει, λοιπόν, εν αγάπη να βλέπουμε οι μεν προς τους δε διότι πλησιάζουμε στην ορθή τοποθέτηση απέναντι στα πράγματα. Κι όταν, λοιπόν, έρθει αυτή η μέρα, που θα έρθει (δε ξέρω αν θα έρθει στις ημέρες μου) και ξέρετε, τότε; Η λειτουργία θα γίνει όπως ήταν τότε, στους πρώτους αιώνες, μέχρι τον 8ο, 9ο, 10ο αιώνα που λέγαμε «τας θύρας τας θύρας εν σοφία πρόσχωμεν». Και θα κοιτάζει ο ένας τον άλλον, αν είναι ορθόδοξος, να τον παίρνει και να του λέει «Σας παρακαλώ πολύ, βγέστε τώρα έξω (οι κατηχούμενοι, οι μετανοούντες) για να κάνουμε το μυστήριον της Θείας Ευχαριστίας». Και θα κοινωνούμε όλοι, θα εξομολογούμεθα όλοι, κ.τ.λ.. Έχουμε ένα δρόμο ακόμα, λοιπόν. Κάποιοι, η «μαγιά» που λέει ο Μακρυγιάννης, θα μείνουν και θα φτάσει σ’ αυτό το σημείο. Άρα, χωρίς φανατισμούς και χωρίς απολυτότητες.
Δε λέω για σας. Αλλά, ξέρετε, όταν αυτό που κυριαρχεί μέσα μας λόγω αγανακτήσεως, πολλές φορές, η έκρηξη οργής, κ.τ.λ., αντί να οργιζόμεθα ας προσευχηθούμε. Ποιος προσεύχεται; Οι φωνές ακούγονται, η προσευχή δεν ακούγεται! Ακούγεται από το Θεό. Ποιος τη λαμβάνει υπ’ όψη την προσευχή; Να κάτσετε εκεί και να λέτε «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησε τον παπα-Γώργη…». Τότε θα με βοηθήσετε. Αν έρθετε επειδή κάνω κάτι για να με πείτε «μασκαρά», «απατεώνα», «τι κάνεις εκεί», θα με κάνετε χειρότερο. Και το έγκλημα θα είναι δικό σας. Αφήστε τα, λοιπόν, στο Θεό να τα ακούσει για να μου ρίξει κεραυνούς αγάπης, κεραυνούς Χάριτος! Όχι σαν το Δία να με καταστρέψει. Να μου ρίξει ατομική βόμβα της αγάπης Του! Να μπω μέσα στην αγάπη, να κολυμπήσω και να νοιώσω αναγεννημένος. Δεν είναι εικόνες αυτές, είναι πραγματικότητα.
Σ’ αυτό τον Δεσπότη, λοιπόν, που ενεργεί με πονηρό τρόπο, θα του λέμε πρώτον «ουκ έξεστί σοι» (Μάρκ. ς΄/6, 18), «δεν έχεις δίκιο» και από την άλλη θα λέμε «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησον τον δούλο σου», τον Επίσκοπο. Είναι θέμα Θεού, λοιπόν. Όχι δικό μας. Κι αν έχουμε και Σύνοδο είναι θέμα Συνόδου.
Ετοιμάζεται ο Μακαριώτατος να πάει στον Πάπα. Θέλει αναγνώριση από τον Πάπα! Μα δεν καταλαβαίνουμε; Ο Πάπας είναι κράτος, το συμφέρον του ζητά. Δίνει ένα ποτήρι νερό για να πάρει αίμα, αυτό το ξαναλέω. Και τι κάνουν τώρα; Αυτό το έζησα γιατί ο Θεός αγαπάει τον κλέφτη, κ.τ.λ.. Με πήρε ένας ευσεβέστατος κληρικός από την Κρήτη (Κρητικός με τα όλα του αλλά ορθόδοξος, γιατί πολλοί Κρητικοί δεν είναι ορθόδοξοι) και μου λέει «Παπα-Γιώργη, έχω ένα πνευματικό παιδί, που καμιά φορά έρχεται και στον Άγιο Αντύπα (δεν το γνωρίζω το παιδί). Στο οικοτροφείο της Αποστολικής Διακονίας τους είπε ο διευθυντής ότι όλοι μαζί θα πάνε εκδρομή στη Ρώμη και στο Βατικανό. Και τους δίδασκε, πώς θα γονατίσουν για να φιλήσουν το χέρι του Πάπα, για να τον αναγνωρίσουν, δηλαδή, ως Επίσκοπο της εκκλησίας του Χριστού». Και τούτο το παιδί, λοιπόν, σηκώθηκε και λέει «Δεν είναι δυνατό να πάμε. Ο Πάπας είναι αιρετικός». Λένε αυτοί «Μην ακούτε τι σας λένε κάποιοι θεολόγοι,» (εμένα εννοούσε και τον Ζήση και δεν είμαστε μόνο εμείς, ευτυχώς) «διότι ο Πάπας είναι σχίσμα». Τους παλαιοημερολογίτες τους απορρίπτουμε ως αιρετικούς και τον Πάπα ως σχισματικό. Κι επομένως είναι αδερφός μας, είναι «δίπλα μας»! Και του λένε τα παιδιά «Όχι, εμείς δεν θέλουμε να πάμε». Έγινε ολόκληρη φασαρία. Το απέφυγαν αυτό. Αλλά θα γίνει αργότερα.
Από κάθε μητρόπολη, από την Αθήνα και τις άλλες μητροπόλεις κάθε χρόνο, κατά διαστήματα, τους παίρνουνε με τη βία, κατά κάποιο τρόπο, γιατί ο άλλος σκέφτεται το μισθό του. Και διαλέγουν και παίρνουν κάποια άτομα, παπάδες και πάνε στο Βατικανό και φιλούν τα πόδια και τα χέρια του Πάπα. Δημιουργείται, δηλαδή, κίνηση Ουνίας όπως έγινε μετά το 1439. Τότε αρχίζει στη πράξη η Ουνία. Αυτό κάνουν και σήμερα από Θεσσαλονίκη, Αθήνα και άλλες μητροπόλεις. Και σε λίγο, σε λίγα χρόνια, δεν θα υπάρχει κληρικός που δεν θα’ χει πάει να προσκυνήσει τον Πάπα και να αναγνωρίσει τον Πάπα όχι μόνον ως Επίσκοπο της εκκλησίας αλλά και ως κεφαλή της Εκκλησίας του Χριστού. Όταν λέει το Πατριαρχείο «η Παλαιά Ρώμη», η «Νέα Ρώμη» και άρα «η Πρεσβυτέρα Ρώμη», σέβομαι προσωπικά τον βαθμό. Άμα γίνει ορθόδοξος ο Πάπας τότε θα του φιλήσω κι εγώ τα πόδια. Και θα πω «δόξα σοι Κύριε, δόξα σοι»!
Αλλά αυτό το τραγελαφικό σύστημα, το σατανικό καθεστώς που λέγεται Κράτος του Βατικανού που δεν είναι εκκλησία, όπως έλεγε ο βλάχος ο Σεραφείμ (είχε κι εκείνος τα δικά του. Απ’ όσα λένε άλλα είναι αληθινά και άλλα ψεύτικα). Έλεγε «Ρε παιδιά,» (στα βλάχικα, Θεσσαλός ήταν) «είναι εκκλησία το Βατικανό;». και λέγαμε «Όχι Μακαριώτατε». «Είπα κι εγώ!», απαντούσε. Μας το’ λεγε κάθε φορά που έβλεπε θεολόγο, για να το εμπεδώσουμε. Το έλεγε ο Σεραφείμ. Τώρα πάμε όλοι και φιλούμε τον Πάπα! Προσέξτε: αν έβλεπα τον Πάπα ως γέροντα (είναι 79-80 ετών) με πολιτικά, χωρίς να ξέρω ποιος είναι και έβλεπα πως είχε κάποιο πρόβλημα, θα πάω να τον στηρίξω και να του πω «Παππού, έλα να σε βοηθήσω». Αν είμαι εγώ καθισμένος, να του δώσω τη θέση μου. Αυτή τη στιγμή δεν είναι ένας παππούς, ένας άνθρωπος που έχει ανάγκη και ζητάει βοήθεια από τον συνάνθρωπό του, αλλά είναι εκπρόσωπος του Σατανά, πραγματικά, διότι είναι η καταστροφή του Χριστιανισμού! Δεν μπορεί να είναι κράτος, ο Χριστιανισμός, να έχει πρωτεία εξουσίας, αλάθητα κ.τ.λ.. Αυτό είναι κατάργηση της πατερικής και αποστολικής εκκλησιολογίας! Αυτό είναι το θέμα! Είναι άλλη εκκλησία, «χριστιανισμός άλλου είδους», που πολύ ωραία λέει ο Γιανναράς. Τι σχέση έχει με την Εκκλησία του Χριστού αυτό που λέμε Βατικανό; Ο παπικός ο άνθρωπος δεν μου φταίει. Αν πεινάει θα του δώσω να φάει. Αν κρυώνει θα τον ντύσω. Άλλο το ένα κι άλλο το άλλο. Δεν είναι θέμα μίσους ή αγάπης. Είναι θέμα Σωτηρίας. Γιατί όταν ο παπικός δεν παίρνει Χάρη ενώ ο παπισμός κλείνει με μαντάλους την Χάρη του Θεού, τις πόρτες προς τη Χάρη τότε γίνεται ανατροπή των πάντων. Πραγματικά είναι ανατροπή κάθε πράγματος που έχει σχέση με τον Χριστιανισμό.