Αυτό που έκανε την Εκκλησία να θριαμβεύσει έναντι όλων των αιρέσεων ήταν το Άγιο Πνεύμα, που την καθοδηγεί.
Με αφορμή την Κυριακή της Ορθοδοξίας 2025, έγινε μια καταπληκτική συζήτηση για τις Οικουμενικές Συνόδους και τα Δόγματα της Ορθοδόξου Πίστεως.
Οι ομιλητές εστιάζουν στους θριάμβους της Εκκλησίας έναντι των αιρέσεων, κσι καλύπτουν ιστορικές αιρέσεις όπως ο Αρειανισμός, ο Νεστοριανισμός και ο Μονοφυσιτισμός, εμβαθύνοντας στις τριαδολογικές και χριστολογικές διαμάχες.
Αναλύονται επίσης δογματικές λεπτομέρειες, όπως η σχέση μεταξύ φύσης και προσώπου στον Χριστό, και η σημασία της εικονογραφίας.
Επιπλέον, θίγεται το θέμα του Φιλιόκβε και οι διαφορές μεταξύ Ορθοδόξων και Παπικών.
Τέλος, εξετάζονται οι Οικουμενικές Σύνοδοι και ο ρόλος των Πατέρων της Εκκλησίας στη διαμόρφωση του Ορθόδοξου δόγματος.
Δείτε το βίντεο
Οι Αιρέσεις στην Αποστολική και Μεταποστολική Περίοδο
Από την πρώτη περίοδο της ιστορίας της, η Εκκλησία αντιμετώπισε τις “πύλες του Άδου”, δηλαδή τις αιρέσεις.
Ο Απόστολος Παύλος στην πρώτη προς Τιμόθεο επιστολή του προειδοποιεί ότι σε ύστερους καιρούς κάποιοι θα αποστατήσουν από την πίστη, παρασυρμένοι από πνεύματα πλάνης και διδασκαλίες δαιμονίων, που θα εμποδίζουν τον γάμο και θα απαιτούν αποχή από τροφές που ο Θεός δημιούργησε για να τις απολαμβάνουν οι πιστοί με ευχαριστία.
Σίμων ο Μάγος και οι Γνωστικοί
Ο Σίμων ο Μάγος θεωρείται ο πρώτος πολέμιος και αιρετικός της Εκκλησίας, καθώς και ο γενάρχης της αίρεσης των Γνωστικών. Καταγόταν από τη Σαμάρεια και, βλέποντας τους Αποστόλους να μεταδίδουν το Άγιο Πνεύμα με χειροθεσία, ζήτησε να αποκτήσει και αυτός αυτή τη δυνατότητα, προσφέροντας χρήματα.
Ο Απόστολος Πέτρος τον απέρριψε, καθώς τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος είναι δωρεάν και δεν εξαγοράζονται.
Ο Σίμων ο Μάγος ξεκίνησε την αίρεσή του, την οποία αντιμετώπισε ο Απόστολος Πέτρος.
Οι γνωστικές αιρέσεις ήταν συγκριτιστικές, ανακατεύοντας χριστιανικά, μυθολογικά και μαγικά στοιχεία, παρουσιάζοντας ένα κράμα ως δήθεν χριστιανισμό.
Μαρκίων και οι Δύο Θεοί
Ο Μαρκίων, γιος επισκόπου, δημιούργησε ένα δικό του σύστημα, σύμφωνα με το οποίο υπήρχαν δύο θεοί: ένας καλός και ένας κακός.
Ο κακός θεός δημιούργησε την ύλη και είναι ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης, ενώ ο καλός είναι ο Θεός της Καινής Διαθήκης.
Βαλεντίνος
Μετά τους Μαρκιωνιστές, η Εκκλησία αντιμετώπισε τον Βαλεντίνο, ο οποίος ήταν παρακλάδι των Γνωστικών.
Τερτυλιανός και οι Μοντανιστές
Ο Τερτυλιανός αρχικά ήταν μαζί με τον Άγιο Ιουστίνο, αλλά μετά το μαρτύριο του Αγίου Ιουστίνου αποχώρησε από την Εκκλησία και προσχώρησε σε μια αίρεση υπερβολικά αυστηρή, η οποία θεωρούσε την κτίση κακή, τον γάμο κακό και την ύλη γενικά ως του διαβόλου.
Καρποκρατιανοί
Οι Καρποκρατιανοί ήταν αυστηροί ιδίως όσον αφορά τη συγχώρεση των αμαρτιών, λέγοντας ότι οι αμαρτίες δεν συγχωρούνται.
Οι Μαρκιωνιστές και οι Μανιχαίοι πίστευαν ότι υπάρχουν δύο αντίθετες αρχές, ενώ στην ορθόδοξη θεολογία πιστεύουμε ότι το κακό δεν είναι υπαρκτό, αλλά υπάρχει μόνο ως έλλειψη του αγαθού, έλλειψη του Θεού.
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης λέει ότι το κακό είναι μη ον, δεν υφίσταται ενυπόστατο. Όλες οι αρετές και οτιδήποτε αγαθό υπάρχει είναι προσωποποιημένο και πηγάζει από τον Θεό.
Οι Αιρέσεις και οι Οικουμενικές Σύνοδοι
Οι επτά Οικουμενικές Σύνοδοι αντιμετώπισαν αιρέσεις που έθιξαν και το τριαδολογικό δόγμα. Κάποιοι ισχυρίζονταν ότι δήθεν από την Πρώτη Οικουμενική Σύνοδο αναγνωρίστηκε η θεότητα του Χριστού. Όμως, ήδη από τους πρώτους αποστολικούς χρόνους, το 111 μ.Χ., ο Πλίνιος Σεκούνδος έγραφε στον αυτοκράτορα Τραϊανό ότι οι χριστιανοί συναθροίζονταν πριν από την ανατολή του ηλίου και υμνούσαν τον Χριστό ως Θεό. Ο ίδιος ο Ιγνάτιος ο Θεοφόρος στις επιστολές του ονομάζει ρητά τον Χριστό ως Θεό.
Άρειος και η Αμφισβήτηση της Θεότητας του Χριστού
Ο Άρειος αμφισβήτησε τη θεότητα του Χριστού, λέγοντας ότι ο Χριστός δημιουργήθηκε από το μηδέν και ότι υπήρχε καιρός που δεν υπήρχε ο Υιός.
Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος λέει ότι χωρίς τον Χριστό δεν έγινε ούτε ένα από αυτά που δημιουργήθηκαν. Ο Απόστολος Παύλος στην προς Εβραίους επιστολή λέει ότι δια του Υιού ο Θεός δημιούργησε τους αιώνες.
Οι Ορθόδοξοι έλεγαν ότι ο Υιός είναι ομοούσιος με τον Πατέρα, όπως οι άνθρωποι είναι ομοούσιοι με τους γονείς τους.
Ο Ιωάννης ο Θεολόγος αποκαλεί τον Χριστό όχι μόνο Υιό αλλά και Λόγο, για να μην μπερδευτεί κανείς και ισχυριστεί υστερόχρονη ύπαρξη του Υιού από τον Πατέρα.
Οι Πατέρες της Εκκλησίας αντιμετώπισαν τον Άρειο λέγοντας ότι το να λέει κανείς ότι ο Πατέρας υπήρξε ποτέ χωρίς να έχει τον Υιό είναι σαν να αποστερεί τον Πατέρα από τη σοφία και τη δύναμή του, διότι ο Χριστός είναι η ενυπόστατη σοφία και δύναμη του Θεού.
Η Πρώτη Οικουμενική Σύνοδος καταδίκασε και αναθεμάτισε τον Άρειο και διατύπωσε τα επτά πρώτα άρθρα του συμβόλου της πίστεως.
Το Δόγμα και η Αμφισβήτηση
Μέχρι τότε, το ζήτημα δεν ήταν τόσο ξεκάθαρο, παρότι οι Άγιοι Πατέρες μίλησαν ξεκάθαρα για την Αγία Τριάδα και τη θεότητα του Χριστού.
Οι αιρετικοί ερμήνευαν τη γέννηση του Υιού ως δημιουργία. Ο Άρειος συκοφαντούσε τον επίσκοπό του, τον Άγιο Αλέξανδρο Αλεξανδρείας, ότι έλεγε ότι δεν γεννήθηκε ο Υιός. Κανένας Πατέρας της Εκκλησίας δεν έλεγε ότι ο Υιός δεν γεννήθηκε.
Ομοούσιος και Ομοιούσιος
Οι Αρειανοί διασπάστηκαν σε πολλές μερίδες. Κάποιοι έλεγαν ότι ο Πατέρας ομοιάζει προς τον Υιό και αυτοί δεχτήκαν τον όρο ομοιούσιος, για να ξεγελάσουν τους Ορθοδόξους. Υπήρχαν και Αρειανοί που πίστευαν ότι ο Υιός με τον Πατέρα είναι εντελώς ανόμοιος, όπως οι Ευνομιανοί. Κάποιοι από τους Αρειανούς που πίστευαν ότι ο Υιός έχει ομοιότητα προς τον Πατέρα μπόρεσαν αργότερα να επιστρέψουν στην Εκκλησία.
Ο ομοούσιος είναι αυτός που έχει την ίδια ουσία, ενώ ο ομοιούσιος είναι αυτός που είναι παρόμοιας ουσίας, αλλά όχι ίδιας. Οι Αρειανοί έλεγαν ότι ο Χριστός είναι Θεός, αλλά όχι ο Θεός, δεχόμενοι τον Χριστό ως θεοποιημένο ον και προσπαθώντας να το πουν με εκφράσεις που να πλησιάζουν το ορθόδοξο δόγμα.
Είχαν κάνει και μια σύνοδο σε ένα μέρος που λεγόταν Νίκη και είχαν βγάλει σύμβολο αρειανικό, το λεγόμενο “σύμβολο της Νίκης”, για να μοιάζει ακουστικά με το σύμβολο της Νικαίας.
Η Λέξη “Ουσία” και οι Διαφορετικές Ερμηνείες
Η λέξη “ουσία” δεν είχε πάντα την έννοια της ύπαρξης, αλλά κάποιες φορές είχε και την έννοια του προσώπου.
Τότε είχε αντιμετωπιστεί η αίρεση του Σαβέλλιου, ο οποίος έλεγε “Ομοούσιο”, πιστεύοντας ότι υπάρχει ένα πρόσωπο στον Θεό που παρουσιάζεται άλλοτε ως Πατέρας, άλλοτε ως Υιός και άλλοτε ως Άγιο Πνεύμα, δηλαδή έλεγε ότι ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα είναι ομοούσια, δηλαδή το ίδιο πρόσωπο.
Γι’ αυτό και οι Αρειανοί είχαν ένα πάτημα σε αυτό, γιατί χρησιμοποιούσαν έναν όρο που είχε κατηγορηθεί από προηγούμενη σύνοδο.
Μια λέξη ή ένας όρος μπορεί να είναι ορθόδοξος και παράλληλα μη ορθόδοξος, ανάλογα με το πώς τον εκλαμβάνει κανείς.
Όσοι έχουν διαβάσει το σύμβολο πίστεως του Μεγάλου Αθανασίου θυμούνται ότι χρησιμοποιούσε άλλοτε την υπόσταση με την έννοια του προσώπου και άλλοτε με την έννοια της φύσεως. Η έννοια ήταν ξεκαθαρισμένη, αλλά οι όροι χρησιμοποιούνταν πότε έτσι και πότε αλλιώς.
Πνευματομάχοι
Με τη Δεύτερη Οικουμενική Σύνοδο, η Εκκλησία αντιμετωπίζει τις τριαδολογικές αιρέσεις.
Αφού η Εκκλησία μπόρεσε να κάνει τους ανθρώπους να κατανοήσουν πως η θεότητα του Υιού δεν αναιρεί τη μοναδικότητα του Θεού, ήταν εύκολο να ανατρέψουν και τους Πνευματομάχους, οι οποίοι έθεταν το Άγιο Πνεύμα κατώτερο από τον Πατέρα και τον Υιό.
Ο Υιός λεγόταν “εικόνα του Πατρός”, ενώ το Πνεύμα λεγόταν “η εικόνα του Υιού” από τους Πατέρες. Όπως ο Υιός εικόνιζε με τα έργα του τον Πατέρα, έτσι και το Πνεύμα, το οποίο απέστειλε ο Χριστός, εικόνιζε τον Υιό.
Οι Πνευματομάχοι έβλεπαν τον χαρακτηρισμό “εικόνα” ως υποβιβασμό.
Όμως, από τη Γραφή γνωρίζουμε ότι το Πνεύμα είναι Θεός. Ο Απόστολος Παύλος χαρακτηρίζει “ο δε Κύριος το Πνεύμα”. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος μπόρεσε να καταρρίψει τους Πνευματομάχους.
Αν δεν γινόταν κατανοητό ότι ο Χριστός είναι Θεός, δεν θα ήταν δυνατόν να γίνει κατανοητό ότι και το Άγιο Πνεύμα είναι Θεός.
Γι’ αυτό η Δεύτερη Οικουμενική Σύνοδος συμπλήρωσε το σύμβολο της πίστεως με την προσθήκη των πέντε τελευταίων άρθρων, αποδίδοντας και στο Άγιο Πνεύμα όρους που φανερώνουν τη θεότητά του.
Νεστόριος
Η Τρίτη Οικουμενική Σύνοδος αντιμετώπισε τον αιρετικό Νεστόριο. Ο Νεστόριος, επηρεασμένος από την ελληνική φιλοσοφία, δεν μπορούσε να κατανοήσει πώς σε ένα πρόσωπο υπάρχουν δύο φύσεις. Άρχισε να στρέφεται κατά του όρου “Θεοτόκος”, λέγοντας ότι μια γυναίκα δεν μπορεί να έχει γεννήσει τη θεότητα. Δεν τολμούσε να πει ότι ο Χριστός δεν είναι ο Υιός του Θεού, αλλά προσπαθούσε να πείσει ότι οι άλλοι διαιρούν το Χριστό σε δύο πρόσωπα.
Ουσιαστικά, ο Νεστόριος έδινε δύο πρόσωπα στις φύσεις. Στα κηρύγματά του απέφευγε να μιλήσει για πρόσωπο, λέγοντας “η θεότητα, η ανθρωπότητα”. Ο Νεστόριος έλεγε ότι “το όμοιο γεννάει το όμοιο”, δηλαδή η Θεοτόκος είναι άνθρωπος και δεν μπορεί να έχει γεννήσει τη θεότητα, άρα δεν είναι ορθός ο όρος “Θεοτόκος”.
Αλλά, όταν λέμε Θεοτόκος, δεν εννοούμε ότι η Παναγία γέννησε τη θεότητα, αλλά ότι γέννησε θεϊκό πρόσωπο.
Η γέννηση του Χριστού εκ της Παρθένου δεν του δίνει αρχή ύπαρξης ως πρόσωπο, αλλά δίνει αρχή ύπαρξης στην ανθρώπινη φύση του. Η ανθρώπινη φύση υποστασιάζεται στο πρόσωπο του Χριστού.
Οι χριστολογικές αιρέσεις που αμφισβητούσαν την ανθρώπινη φύση του Χριστού είχαν σημασία προς το σωτηριολογικό κομμάτι, γιατί οι Πατέρες έλεγαν “παν το απρόσληπτον αθεράπευτον”. Ό,τι δεν προσέλαβε ο Χριστός από την ανθρώπινη φύση θα το άφηνε αθεράπευτο. Γι’ αυτό λένε οι Πατέρες ότι ο Χριστός προσέλαβε όλη την ανθρώπινη φύση εκτός από την αμαρτία.
Άναρχος ως προς τον χρόνο, αλλά όχι ως προς τον τρόπο
Ο Χριστός και το Άγιο Πνεύμα είναι άναρχα πρόσωπα ως προς τον χρόνο, δηλαδή δεν υπήρχε ποτέ χρόνος που να μην υπήρχαν αυτά τα πρόσωπα, αλλά όχι ως προς τον τρόπο.
Ο Πατέρας είναι η αιτία της ύπαρξης του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Ο Υιός γεννάται από τον Πατέρα και το Πνεύμα εκπορεύεται από τον Πατέρα.
Μονοφυσιτισμός
Μετά την Τρίτη Οικουμενική Σύνοδο, εμφανίστηκαν οι αιρέσεις που αμφισβητούν την ανθρώπινη φύση του Χριστού. Οι μονοφυσιτικές αιρέσεις προέκυψαν πρώτα από τον Απολινάριο, ο οποίος έλεγε ότι ο Χριστός έλαβε σώμα, αλλά όχι ψυχή λογική, και οι μονοφυσίτες, με τον Ευτυχή και τον Διόσκορο, έλεγαν ότι ενώθηκαν δύο φύσεις, αλλά μετά έχουν γίνει ένα κράμα και μία φύση. Στην ουσία, η θεότητα απορρόφησε την ανθρώπινη φύση του Χριστού.
Αν όμως το δεχόμασταν αυτό, ο Υιός δεν θα ήταν ομοούσιος ούτε με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα ούτε με εμάς τους ανθρώπους.
Η Τέταρτη Οικουμενική Σύνοδος αναθεμάτισε αυτή την αίρεση.
Σχεδόν όλη η Αίγυπτος έκλινε προς τον μονοφυσιτισμό και διαφαινόταν ο κίνδυνος να χωριστεί η Αυτοκρατορία. Αυτό έγινε αιτία πολλοί αυτοκράτορες να ζητάνε απελπισμένα την ένωση των Μονοφυσιτών με την Εκκλησία και να προσπαθούν να πείσουν τους Ορθοδόξους να κάνουν συμβιβασμούς ως προς το δόγμα.
Η λέξη “Κόπτης” αφορά τους μονοφυσίτες της Αιγύπτου. Οι Αρμένιοι μονοφυσίτες δεν λέγονται Κόπτες.
Εκ δύο Φύσεων και Εν Δύο Φύσεσι
Οι μονοφυσίτες λέγανε ότι δέχονται ότι ο Χριστός προήλθε από την ένωση δύο φύσεων (εκ δύο φύσεων), αλλά δεν δέχονται ότι μετά την ένωση παραμένουν δύο φύσεις (εν δύο φύσεσι). Αν πιστεύουν ότι ενώθηκαν δύο φύσεις, αυτές οι δύο φύσεις παρέμειναν υπαρκτές και δεν έχουμε σύγχυση των φύσεων και η θεότητα δεν έγινε ανθρώπινη φύση. Αυτή είναι και η έννοια του ασυγχύτως, ατρέπτως, αδιαιρέτως.
Οι φύσεις είναι ενωμένες στο πρόσωπο του Χριστού, γιατί ο Χριστός προσέλαβε την ανθρώπινη φύση έχοντας ήδη τη θεϊκή. Το ενυπόστατο είναι ότι η ανθρώπινη φύση του Χριστού υπάρχει μέσα στο πρόσωπο του Χριστού, δεν υπάρχει από μόνη της. Το πρόσωπο του Χριστού είναι ο σύνδεσμος των δύο φύσεων.
Οι Ορθόδοξοι λέγανε ότι όταν ενώνονται δύο πράγματα γίνονται ένα ως προς την ένωση, αλλά δεν γίνονται ένα καθ’ όλα. Αυτή είναι η διαφορά της ένωσης από τη σύγχυση.
Αντίδοση των Ιδιωμάτων
Η θεϊκή φύση μεταδίδει στην ανθρώπινη φύση τις ιδιότητές της. Όπως η αιμορροούσα άγγιξε την άκρη του χιτώνα του Χριστού και θεραπεύτηκε, έτσι και η ανθρώπινη φύση του Χριστού πλουτίζεται από όλες τις ιδιότητες της θεϊκής φύσεως.
Αποδίδουμε στο ίδιο Πρόσωπο τις ιδιότητες και των δύο Φύσεων.
Πανταχού Παρουσία
Η ανθρώπινη φύση του Χριστού δεν είναι πανταχού παρούσα.
Ο Άγιος Μάξιμος Ομολογητής εξηγεί ότι θεωμένη η ανθρώπινη φύση του Χριστού γίνεται οτιδήποτε είναι ο Θεός εκτός από την κατ’ ουσίαν ταυτότητα.
Μονοθελητισμός και Μονοενεργητισμός
Ο αυτοκράτορας Ηράκλειος προσπάθησε να πείσει όσους μονοφυσίτες μπορούσε να επανέλθουν στην Εκκλησία. Οι μονοφυσίτες δέχτηκαν δύο φύσεις, αλλά μία φυσική θέληση και μία φυσική ενέργεια στο Χριστό. Έτσι γεννήθηκε η αίρεση του μονοθελητισμού και μονοενεργητισμού, που είναι το τελευταίο φυλάκιο των μονοφυσιτών.
Κάθε φύση έχει μία φυσική κίνηση προς αυτό που θέλει, που λέγεται θέληση, και μία φυσική ενέργεια. Οι μονοφυσίτες είπαν ότι θα δεχθούν να ομολογήσουν δύο φύσεις, αλλά μία φυσική θέληση και μία φυσική ενέργεια. Η ενέργεια κάθε φύσεως χαρακτηρίζει την ουσία από την οποία προέρχεται.
Ο Άγιος Μάξιμος Ομολογητής έλεγε ότι δεν μπορείτε να αποδέχεστε μία θέληση και μία ενέργεια στο Χριστό και να λέγεστε ορθόδοξοι, γιατί η ενέργεια και η θέληση χαρακτηρίζει τη φύση από την οποία προέρχεται, άρα θα αποδέχεστε και μία φύση.
Οι εκκλησίες που ανήκουν στον οικουμενισμό αναγνωρίζουν τους μονοφυσίτες ως “oriental orthodox”, δηλαδή “ανατολικές ορθόδοξες εκκλησίες”.
Ο Άγιος Μάξιμος Ομολογητής έλεγε ότι άλλο είναι το θελητικό, η φύση που έχει τη φυσική κίνηση της θέλησης, άλλο είναι η θέληση, η φυσική κίνηση της φύσης προς αυτό που θέλει, άλλο το θελητό, αυτό που θέλει, και άλλο ο θέλων, αυτός που θέλει. Όταν ο Χριστός προσεύχεται στον κήπο της Γεθσημανή και λέει “παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτον, πλην ουχ ως εγώ θέλω, αλλ’ ως συ”, εκφράζει τη φυσική θέληση της ανθρώπινης φύσης του να μην πεθάνει.
Η θέληση της Αγίας Τριάδος είναι η ίδια με τη θέληση της Εκκλησίας ως προς το τι θέλει. Πρέπει να ξεχωρίζουμε τη φυσική θέληση από το θελητό.
Οι μονοθελητές αυτά τα μπερδεύανε.
Το Θαύμα της Αγίας Ευφημίας
Μετά την Τέταρτη Οικουμενική Σύνοδο, υπήρχε το λείψανο της Αγίας Ευφημίας στη Χαλκηδόνα. Έθεσαν σε ένα τόμο τα ορθόδοξα δόγματα και σε έναν τόμο των μονοφυσιτών επάνω στο λείψανο της Αγίας Ευφημίας, σφράγισαν τη θήκη του λειψάνου και, όταν την άνοιξαν, βρήκαν τον τόμο με τα ορθόδοξα δόγματα να τον κρατάει η Αγία στην αγκαλιά της και τον τόμο με τα δόγματα των μονοφυσιτών να τον καταπατεί κάτω από τα πόδια της.
Σεβήρος
Ο Σεβήρος έκανε την εξής ερώτηση: όταν ο Χριστός περπατούσε επάνω στη θάλασσα και έσωζε τους μαθητές, η ενέργεια ήταν θεϊκή ή ανθρώπινη;
Οι Ορθόδοξοι απαντούν ότι ο Απόστολος Πέτρος, όταν περπάτησε και άρχισε να βυθίζεται, είχε μία ανθρώπινη φύση, όχι σύνθετη. Η Εκκλησία ενεργεί “εκάτερα της φύσεως μετά της ετέρου κοινωνίας”, δηλαδή ενεργεί η κάθε μία φύση του Χριστού σε κοινωνία με την άλλη φύση.
Η Πέμπτη Οικουμενική ασχολήθηκε μόνο με κανονικά θέματα.
Θεόδωρος Μοψουεστίας
Με τον Νεστοριανισμό, η Εκκλησία δεν είχε καθαρίσει με την Τρίτη Οικουμενική. Εμφανίστηκαν κάποιοι, κυρίως στη Δύση, που υποστήριζαν τον Θεόδωρο Μοψουεστίας, ο οποίος παρέσυρε τον Νεστόριο στην αίρεση της διαιρέσεως του Χριστού σε δύο πρόσωπα. Είχαμε μία παρολίγον επιστροφή του Νεστοριανισμού από άλλη πόρτα.
Εικονομαχία
Η Εικονομαχία εμφανίστηκε πρώτα στην επικράτεια των μουσουλμάνων και μετά στο Βυζάντιο με τον Λέοντα τον Ίσαυρο. Οι εικονομάχοι έλεγαν ότι ο Θεός έδωσε εντολή να μην φτιάχνουμε ομοιώματα και ότι οι εικόνες είναι είδωλα. Όμως, η απαγόρευση της δημιουργίας ομοιωμάτων είχε σκοπό να μην πέσουν σε λατρεία των ειδώλων. Ο ίδιος ο Θεός δημιούργησε εικόνες όταν εμφανίστηκε στους προφήτες.
Γνωρίζουμε ότι οι εμφανίσεις του Θεού είναι συγκαταβατικές κατά τις άκτιστες ενέργειές Του. Όταν εικονίζουμε αυτές τις εικόνες, ποτέ δεν θεωρούμε ότι ο Θεός κατά τη φύση Του είναι ένας γέρος.
Ληστρική Σύνοδος
Η ληστρική σύνοδος είναι σύνοδος της οποίας οι αποφάσεις βγαίνουν με πίεση και δεν αφήνονται οι σύνεδροι να αποφασίζουν ελεύθερα.
Καρλομάγνος
Ο Καρλομάγνος ήθελε να παρουσιάσει τον εαυτό του ως τον πραγματικό ορθόδοξο και την Ανατολική Εκκλησία ως αιρετική. Αυτός πρόσθεσε και το Filioque στο σύμβολο της πίστεως.
Γενικώς, η Δύση δεν είχε εικονομαχικά φρονήματα.
Φιλιόκβε και Άγιος Αυγουστίνος
Ίσως η παρεξήγηση για τον Άγιο Αυγουστίνο οφείλεται στο ότι οι Λατίνοι δεν έχουν έναν όρο που να εκφράζει τη μετάδοση του Αγίου Πνεύματος και χρησιμοποιούν το “procedere” για να εκφράσουν και την εκπόρευση και τη μετάδοση.
Το Filioque
Όταν ο Χριστός φύσησε και είπε “λάβετε Πνεύμα Άγιον”, ήταν μετάδοση των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος, όχι του προσώπου του Αγίου Πνεύματος.
Όταν λέμε ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται εκ του Πατρός, μιλάμε για την προσωπική ύπαρξη του Αγίου Πνεύματος ως προσώπου.
Οι παπικοί λένε ότι ανέπτυξαν το σύμβολο της πίστεως και πρόσθεσαν το Filioque, για να δείξουν ότι ο Υιός είναι ισότιμος με τον Πατέρα.
Το Filioque είναι η αίρεση των παπικών που λένε ότι το Άγιο Πνεύμα οφείλει την προσωπική του ύπαρξη και εκπορεύεται και από τον Πατέρα και από τον Υιό.
Οι Παπικοί δεν δέχονται κανένα πρόσωπο ως συλλυτρωτή με τον Θεό.
Αλάθητο του Πάπα
Μόνο Οικουμενική Σύνοδος ή μείζον σύνοδος μπορεί να επιλύσει ένα πρόβλημα που υπάρχει σε ένα άλλο πατριαρχείο. Οι Παλαιοκαθολικοί δεν δέχονται το αλάθητο του Πάπα.
Αναθέματα κατα των Ειδωλολατρών
Αυτά τα αναθέματα δεν αφορούν τη φιλοσοφία και τους Έλληνες. Αφορούσαν κάποιες δοξασίες που ήταν αντίθετες προς την ορθόδοξη χριστιανική πίστη.
Οι Αυτοκράτορες
Σήμερα μακαρίζουμε και τους ορθόδοξους βασιλείς, γιατί και αυτοί είχαν τη συμβολή τους.
Ο Θεόφιλος λένε ότι τις τελευταίες στιγμές της ζωής του προσκύνησε εικονίδια και μετά κάνανε προσευχή και ακούστηκε μια φωνή από τον Θεό ότι τον συγχωρεί.
Βυζαντινές Εικόνες
Η Εκκλησία διαχρονικά είχε και άλλες τεχνοτροπίες, όχι μόνο βυζαντινή. Αυτό που καθιστά μια εικόνα αγία είναι το εικονιζόμενο πρόσωπο, όχι η τεχνοτροπία.