Λοιπόν, διαβάζοντας τα ερωτήματά σας, σκέφτηκα να σας πω κατ’ αρχήν μερικά πράγματα, που ίσως στα όσα θα πούμε θα περιέχονται και απαντήσεις, και μετά θα τις δούμε λίγο επιτροχάδην, ώστε σε όσα πράγματα δεν έχουμε αναφερθεί, να αναφερθούμε.
Το πρώτο που πρέπει να σας πω είναι ότι εγώ δεν έρχομαι κοντά σας ως φόσης ειδικός. Αν υπάρχει κάτι που μπορώ να πω για τον εαυτό μου είναι ότι αγαπώ πολύ τα παιδιά και για 30 ολόκληρα χρόνια ασχολούμαι μαζί τους. Και έχω ασχοληθεί με πολλές ιδιότητες και σαν ιερέας, κατοικητής, πνευματικός, σαν καθηγητής, σαν διευθυντής σε σχολείο και δύσκολο σχολείο μάλιστα, αλλά και σε άλλες περιπτώσεις όταν χρειάστηκε κάποια παιδιά με σοβαρά προβλήματα υγείας να τα συνοδεύσω στο εξωτερικό. Μέσα λοιπόν από αυτά τα χρόνια και από αυτή την εμπειρία έχω κατασταλάξει σε μερικά πράγματα.
Βέβαια ο γονιός είναι ασφαλώς αναντικατάστατος αλλά πολλές φορές όμως και είναι από μια πλευρά με έναν ανθρώπινο αλλά από την άλλη αν λέμε ότι η εποχή μας εξελίσσεται δεν θα πρέπει οι γονείς να μένουν πίσω. Δηλαδή αυτό που συνειδητοποιώ είναι ότι μέσα στην όλη η ζωή, μέσα στο κύλισμα της ζωής, στις ευθύνες της ζωής, στον κόπο όλο, πολλές φορές μερικά πράγματα ξεχνιούνται και είναι φυσικό αυτό από μιας πλευράς. Όμως υπάρχουν μερικά πράγματα τα οποία δεν λαμβάνονται υπόψη και γι’ αυτό αρχίζουν τα προβλήματα να γίνονται πιο δύσκολα.
Να ξεκινήσουμε από την αρχή. Μάλιστα υπάρχει ένα ερώτημα σχετικά με τον αριθμό των παιδιών που θα μπορούσε να έχει μια οικογένεια. Θα σας έλεγα το εξής ουσιαστικά ένα παιδί είναι καρπός της αγάπης των γονιών του. Οπότε λοιπόν ο προβληματισμός βρίσκεται εκεί. Δεν υπάρχει μια συνταγή. Δεν υπάρχει συνταγή 1,2,3,5. Αυτό που υπάρχει είναι να μπορεί η σχέση του ζευγαριού να είναι μια σχέση φυσιολογική, να είναι μια σχέση όντως αγάπης. Και όταν υπάρχει η αγάπη και η επικοινωνία μέσα στο ζευγάρι τότε πολλά πράγματα γίνονται ευκολότερα. Ακόμα και τα πολλά παιδιά. Εγώ έχω δει ζευγάρια με πολλά παιδιά να έχουν χαρά μέσα στο σπίτι.
Στην ενορία μου υπάρχει μια οικογένεια με 11 παιδιά. Όσες φορές πήγαινα στο σπίτι τους είδα να χαμογελάνε παρόλο που οι οικονομικές τους δυνατότητες είναι πάρα πολύ μικρές και παρόλο που πρόσφατα αυτό το ζευγάρι χώρισε. Στην άλλη πλευρά έχω μπει σε σπίτια που έχουν ένα ή δύο παιδιά και όμως έχω συναντήσει την ένταση, τη φωνή, τον εκνευρισμό. Οπότε όπως διαπιστώνεται αμέσα τα πράγματα το θέμα δεν είναι αν ο αριθμός των παιδιών είναι τούτος ή εκείνος. Είναι πάρα πολύ σημαντικό ένα ζευγάρι να ξέρει γιατί οι άνθρωποι είναι μαζί, γιατί είναι παντρεμένοι. Όντως να υπάρχει αγάπη μεταξύ τους.
Ένα παιδί να το θυμόμαστε καλά αυτό δεν είναι θέμα μόνο του πατέρα και της μάνας αλλά είναι και θέμα του Θεού. Όταν λοιπόν ο Θεός μας αγαπάει πιο πολύ από όσο φανταζόμαστε και πολλές φορές μπορεί ένα ζευγάρι να θέλει παιδιά και να μην έχει. Ή να θέλει κι ακόμα ένα παιδί και ο Θεός να μην δίνει. Υπάρχουν εδώ περιπτώσεις που ο Θεός δίνει παιδιά και οι άνθρωποι δεν τα δέχονται.
Θέλω σε αυτό να κάνω μια μικρή αναφορά γιατί μερικές φορές νομίζουμε ότι αυτό το θέμα είναι θέμα μόνο του ζευγαριού. Αν θα έχουν ένα παιδί παραπάνω ή ένα παιδί παρακάτω. Όμως πολλές φορές αυτό το θέμα γίνεται γνωστό και στα παιδιά. Και θα πρέπει να ξέρετε ότι διαμορφώνονται μια ψυχολογία παιδιών η οποία θα εκδηλωθεί αργότερα. Και ίσως θα εκδηλωθεί με μια σκληρότητα μέσα στο σπίτι, ανερμήνευτη. Όμως όσο και αν σας φαίνεται παράξενο όταν ένα παιδί έχει πάρει είδηση, ότι υπήρξε ενδεχόμενο να αποκτηθεί και ακόμα ένα παιδί και τελικά δεν ήρθε, μέσα στο μυαλουδάκι του κάνει μια φοβερή σκέψη, κρίση, όπως θέλετε πάρτε το. Ευτυχώς που είμαι δεύτερος και δεν είμαι τρίτος. Αυτό δημιουργεί λοιπόν μέσα μια τέτοια κατάσταση που στην αρχή μπορεί να φαίνεται πάρα πολύ ούτε καν απροσδιόριστη, όμως όταν το παιδί μεγαλώνει και βέβαια συνειδητοποιεί, ξαφνικά μπορεί να συναντήσουμε μια σκληρότητα που δεν μπορούμε να την ερμηνεύσουμε. Και βέβαια ίσως να μην πιστεύουμε ότι αυτή η σκληρότητα μπορεί να οφείλεται σε αυτό το μακρινό γεγονός του παιδιού, που όμως τελικά είναι παρόν μέσα στη ζωή του.
Οπότε λοιπόν δεν υπάρχει συνταγή. Αυτό που μπορώ να σας πω από την αρχή είναι ότι ο σκοπός του γάμου δεν είναι αποκλειστικά για να κάνει παιδιά το ζευγάρι. Ο πρώτης το σκοπός είναι η κοινωνία της αγάπης των δύο προσώπων και όταν ακριβώς αυτός ο σκοπός πραγματώνεται τότε το ζευγάρι μπορεί όντως να βρει τον δρόμο του. Όταν λέω ότι ο σκοπός πραγματώνεται δεν από τα πράγματα που είναι εύκολα. Η αγάπη δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση, διότι η αγάπη σημαίνει την υπέρβαση του εγωισμού. Και πολλές φορές μέσα στην οικογένεια αναπτύσσεται ο ανταγωνισμός ποιανού το θέλημα θα γίνει και όχι ο συναγωνισμός ποιος θα τιμήσει πρώτος τον άλλον. Και βέβαια πολλές φορές αυτά είναι τα ουσιώδη πράγματα τα οποία κανείς θα πρέπει να τον απασχολούν όταν ετοιμάζεται να κάνει την επιλογή μέσα στη ζωή του. Και το λέω αυτό γιατί βέβαια οι περισσότερες από εσάς έχετε κάνει την επιλογή σας, υπάρχουν και άλλες όμως που δεν την έχουν. Και πολλές φορές είναι σημαντικό κανένας με ποια κριτήρια ξεκινάει να φτιάξει μια οικογένεια, με ποια κριτήρια κάνει επιλογή του προσώπου, τον οποίον επιλέγει τελικά και εν πάση περιπτώσει πόσο συνειδητοποιεί ότι ουσιαστικά η οικογένεια και ο γάμος δεν είναι περίπατος, είναι σταυρός. Δεν υπάρχει ζωή ανθόσπαρτη, υπάρχει ζωή που ακριβώς είναι δύσκολη, το μέτρο της αληθινής αγάπης είναι ο σταυρός και ο άνθρωπος καλείται να σταυρωθεί για να μπορέσει να αναστηθεί. Αυτό με όλη τη σημασία της λέξης μέσα στην καθημερινή μας ζωή.
Τώρα, να πω δυο πράγματα επίσης για την παιδική ηλικία των παιδιών και μάλιστα τη σχέση τους με την εκκλησία. Έχω πει ακόμα και σε μια εκπομπή που νομίζω φτάνει κάποτε και στην Ελλάδα στο Αρχονταρίκι, που κάναμε κάποτε με τον Μητροπολίτη Δημητριάδος μια φράση. Δεν την είπα εκεί για πρώτη φορά. Είπα ότι τα παιδιά που στην παιδική τους ηλικία οι γονείς δεν τα οδηγούν στην εκκλησία και δεν τα βοηθούν να ζήσουν την πνευματική ζωή είναι καταδικασμένοι στα 19 και στα 20 πάνε στο Ψυχίατρο. Και θα σας εξηγήσω βέβαια γιατί. Αυτή την φράση την είπα κάποτε σε μια μεγάλη γιορτή με πολλά κόσμο και μερικές μέρες αργότερα σε κάποιο σπίτι μου έλεγε μια φοιτήτρια «Ξέρετε, εχθές το βράδυ στην πλατεία η νεολαία κουβέντιαζε αυτά που είπατε». Λέω ποια απ’ όλα. Λέει αυτό. Ρωτώ και τι έλεγε η νεολαία. Λέει «Σα θα σας φανεί παράξενο αλλά συμφωνούσε μαζί σας». Λέω εμένα δεν μου φαίνεται παράξενο γιατί πολλές φορές τα παιδιά μέσα τους έχουν τρομερά προβλήματα, τρομερά κενά, έχουν ουσιώδη ερωτήματα και όμως οι γονείς συνήθως όχι απλώς δεν απασχολούνται με αυτά αλλά δεν υποψιάζονται καν το κενό και τους προβληματισμούς που υπάρχει στις ψυχές των παιδιών τους. Γιατί ακριβώς εκεί να προταζούνε το κενό την έλλειψη νοήματος για τη ζωή.
Θα σας μεταφέρω ένα διάλογο, μπορεί με κάποιες προϋποθέσεις να έχει την γίνει και στο δικό σας το σπίτι, όταν πριν από πολλά χρόνια κάποια στιγμή ο πατέρας είπε στο γιο του «Μα επιτέλους ρε παιδί μου σε μια απ’ τις πολλές συγκρούσεις, τι εκείνο που σου λείπει; Τα πάντα τα έχεις. Το σχολείο, το φροντιστήριο σου, τις ξένες γλώσσες, τις ψυχαγωγείες, τα πάντα. Τι επιτέλους σου λείπει, γιατί δεν είσαι ευχαριστημένος με τίποτα». Και τότε το παιδί για πρώτη φορά δεν θύμωσε, δεν τσακώθηκε, αλλά με μια πολύ ήρεμη φωνή είπε στον πατέρα του «Πατέρα έχεις δίκιο. Όλα όσα είπες όντως μου τα δίνεις και θα έπρεπε να είμαι πραγματικά ευχαριστημένος με όλα αυτά, με μια προϋπόθεση ότι θα ήμουνα ένα ωραίο ζώο». Τότε το σανό που μου δίνει συνόντως αρκετό. «Όμως πατέρα, εγώ δεν είμαι ζώο, είμαι άνθρωπος. Έχω ερωτήματα που ούτε καν τα υποψιάστηκες, έχω προβλήματα που ούτε καν τα σκέφτηκες. Μου λες να κάνω ή να γίνω αυτό, γιατί να τα κάνω όλα αυτά, γιατί να γίνω όλα αυτά, γιατί ζω» Μου απάντησες ποτέ. Κάθισες ποτέ να κουβεντιάσεις, να δεις, ποιες είναι τα πραγματικά μου ερωτήματα, ποιες είναι αυτά τα οποία εμένα με καίνε. Βέβαια το παιδί αυτό βρήκε τα ερωτήματα και σήμερα τιμά την Ελλάδα, ευρισκόμενος στο εξωτερικό ως καθηγητής πανεπιστημίου. Έτσι λοιπόν πολλές φορές δεν υποψιαζόμαστε τα προβλήματα ακόμα και των μικρών παιδιών, τα οποία βλέπουν, παρατηρούν, πολλές φορές τα κάνουμε να νιώθουν ανασφάλεια, όταν μέσα στο σπίτι δεν υπάρχει ένα περιβάλλον αγάπης. Θα σας πω τώρα και κάτι άλλο, ξεκινώντας πάλι από ένα περιστατικό.
Κάποτε ένα παιδάκι, είδε έναν παπά κια ταξιδουφυλί στο χέρι, ο παπάς τον χάιδεψε του, «εμπράβο που είσαι καλό παιδάκι, κάνεις την προσευχούλα σου» και το παιδί το απάντησε με μια αφοπλιστική ετοιμότητα, «Ναι παππούλη την κάνω, αλλά μόνο μεγαλώσω δεν θα την κάνω, γιατί ο μπαμπάς μου την κάνει». Λοιπόν, οπότε αντιλαμβάνεστε ότι οποιασδήποτε συμβουλές, θα πηγαίνανε περίπατο μόλις το παιδάκι λίγο μεγάλωνε. Το λέω αυτό το πράγμα, έχοντας υπόψη με ένα άλλο περιστατικό. Ένα παιδί γεννιέται, μεγαλώνει σε ένα σπίτι, εκεί υπάρχει ένας παππούς, ο οποίος όντως είναι κοντά στην εκκλησία. Μαθαίνει το παιδάκι από μικρό να κάνει το σταυρό του, να κάνει την προσευχούλα του. Κάποια στιγμή το παιδάκι παρατηρεί ότι ο παππούς που παίζει μαζί του, πηγαίνει και στέκεται μπροστά στις εικόνες, εκεί πλέον όχι είναι αμίλητος αλλά κάτι κάνει, προσεύχεται βέβαια. Το παιδάκι τον κοιτάζει, του μιλάει, ο παππούς δεν απαντάει, παραμένει προσηλωμένος εκεί, αρχίζει στην αρχή να φέρνει γύρω γύρω από εκείνον και κάποια στιγμή πλέον κάθεται δίπλα του και κάτι ψελλίζει με το στόμα του όπως και ο παππούς κάτι λέει με τα χείλη του. Ουσιαστικά το παιδάκι αυτό διδάσκεται την προσευχή από έναν άνθρωπο που τον αγαπάει και τον εμπιστεύεται. Και αυτό περνάει σαν βίωμα μέσα στη ζωή του.
Έτσι λοιπόν το μικρό παιδί, θα πρέπει κανείς να το, υπάρχει και ένα σχετικό ερώτημα εδώ, να το οδηγήσει στην εκκλησία. Γι’ αυτό και βαπτίζουμε τα παιδιά μας μικρά και τα κοινωνούμε μικρά και να μάθετε τα μικρά σας παιδιά όσες έχετε, τα κοινωνείτε κάθε εβδομάδα ει δυνατόν. Διότι η Θεία Κοινωνία δεν είναι βραβείο για τους καλούς και είναι ακριβώς τροφή και ζωή. Διότι τι συμβαίνει πολλές φορές, φροντίζετε να τρέφετε τα παιδιά σας και καλά κάνετε. Και μερικές φορές και το παρακάνετε. Αλλά σκεφθήκατε κάτι, το σώμα τους το τρέφεται, την ψυχή τους την τρέφεται. Στο Πάτερ ημών λέμε, τον Άρτον ημών των επιούσιων, ο επιούσιος είναι επί της ουσίας μας απαραίτητος. Ποια είναι η ουσία του ανθρώπου. Γιατί υπάρχει ένα άλλο μεγάλο θέμα, θα το δούμε αμέσως. Ποια είναι η ουσία του ανθρώπου. Αν ο άνθρωπος έχει μόνο σώμα, τότε αυτά που του δίνουμε, το σανό που έλεγε και το άλλο παιδί, του φτάνει. Όμως το παιδί, ο άνθρωπος, εμείς οι ίδιοι, έχουμε και πνεύμα, έχουμε και ψυχή. Και η ψυχή μας έχει και ουσία και ενέργεια. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται τροφή. Ποια είναι η τροφή της ψυχής που δίνουμε σε ένα παιδί. Ποια είναι η αναπνοή της ψυχής που το προσφέρουμε. Η λειτουργία έχει αυτά τα δύο πράγματα. Τι μας προσφέρει την τροφή, ποια είναι η τροφή, το λόγο του Θεού και η Θεία Κοινωνία. Και η προσευχή. Και η προσευχή είναι η αναπνοή του ανθρώπου.
Πολλές φορές προβληματίζονται πάρα πολύ οι γονείς με την αγωγή που θα δώσω στα παιδιά τους. Τι σημαίνει αγωγή όμως, το έχετε σκεφτεί. Το ρήμα άγω σημαίνει οδηγώ. Αγωγή λοιπόν είναι μια διαδικασία στην ποέτσι που θέλουμε να οδηγήσουμε ένα παιδί κάπου. Και εδώ μπαίνει το πρώτο και μεγάλο ερώτημα, πού. Που θέλουμε να οδηγήσουμε ένα παιδί. Ποιέν η κατεύθυνση της αγωγής που θέλουμε να του δώσουμε. Πρώτον και δεύτερον. Συμφωνούν όλοι όσοι ασχολούνται με το παιδί στην κατεύθυνση της αγωγής. Το παιδί γεννιέθα σε ένα σπίτι, θα το φέρουμε νωρίς στην εκκλησία, το σαραντίσουμε, θα το βαφτίσουμε. Θα πάει στο σχολείο, θα βγει στην κοινωνία. Όλοι αυτοί είναι χώροι αγωγής. Έχουν την ίδια αντίληψη για το πού. Έχουν την ίδια κατεύθυνση.
Ένα ερώτημα. Τα παιδιά πάρα πολλές φορές όταν μεγαλώνουνε καταλαβαίνουν πάρα πολύ γρήγορα, ότι οι γονείς τους δεν ξέρουν στην πραγματικότητα τι θέλουν να γίνουν. Βέβαια εμείς έχουμε μια εύκολη απάντηση. Να γίνεις ένα καλό παιδί. Τι θα πει καλό παιδί. Ποιο είναι το καλό παιδί. Και μάλιστα στην εποχή τη δική μας με τόσο μπερδεμένα τα όρια μέσα στο καλό και στο κακό. Έτσι λοιπόν, ποια είναι η κατεύθυνση που θέλουμε να δώσουμε. Ερώτημα πρώτο.
Δεύτερο ερώτημα. Άραγε το θέμα της πορείας της αγωγής, της κατεύθυνσης, είναι θέμα προσωπικού γούστου. Εγώ θέλω το παιδί μου να γίνει αυτό, εκείνο ή το άλλο. Ή η κατεύθυνση της αγωγής έχει σχέση με το τι είναι το παιδί, τι είναι ο άνθρωπος. Δηλαδή η ανάγκη μιας ανθρωπολογίας. Γιατί. Διότι ουσιαστικά η αγωγή λογικά που αποβλέπει. Να βοηθήσει ένα παιδί να ολοκληρωθεί. Να φτάσει στην ολοκλήρωσή του. Γιατί αν δεν φτάσει στην ολοκλήρωση, θα φτάσει στην αλλοτρίωση. Το θέμα είναι ποια είναι η ολοκλήρωση. Πώς ολοκληρώνεται, τι θα πει να ολοκληρωθεί ένας άνθρωπος. Ερωτήματα απλά, τα οποία δεν τα υποψιαζόμαστε καν. Η ολοκλήρωση ενός ανθρώπου, είναι ανάλογη με την ανθρωπολογία την οποία πιστεύουμε. Η υλιστική ανθρωπολογία που λέει ότι ο άνθρωπος είναι μονάχα σάρκα. Ποια είναι η ολοκλήρωση, να φας, να πιείς, να απολαύσεις, να χορτάσεις. Ε, και τι να κάνουμε, υπάρχει και ένα δυστύχημα, θα πεθάνουμε κάποτε. Υπάρχουν διάφορες ανθρωπολογίες, καινούριες, μοντέρνες, αποκρυφιστικές ανθρωπολογίες. Υπάρχουν ένα σωρό σήμερα ομάδες, παραομάδες, σεκτες και λοιπά, που το καθένα προβάλλει μια ανθρωπολογία. Είναι πάρα πολύ σημαντικό από όλες αυτές να πάρετε ένα σωστό μήνυμα. Ποιο;
Αν έχετε παρατηρήσει, εκεί στην Ελλάδα το παρατηρώ πολλές φορές, όταν καλούν αυτές οι παραθρησκευτικές ομάδες σε διαλέξεις, κοιτάξτε τα θέματα όλα, είναι όλα θεολογικότατα. Κανένα από αυτά τα θέματα δεν είναι ηθικιστικό θέμα, είναι όλα θεολογικά. Εμείς πολλές φορές δεν μιλάμε με αυτόν τον τρόπο στα παιδιά μας. Κάποτε και εμείς ιεροί στην εκκλησία μιλάμε πολλές φορές ηθικιστικά και όχι θεολογικά. Θα μου πείτε τα παιδιά καταλαβαίνουν τη γλώσσα τη θεολογική; Απολύτως! Διότι η γλώσσα η θεολογική είναι η γλώσσα της αληθίας. Και όταν σε ένα παιδί το μιλήσεις, ακόμα και το μικρό παιδάκι καταλαβαίνει.
Την μεγαλύτερη και τη σπουδαιότερη συζήτηση που έχω κάνει, την θεολογικότερη θα έλεγα, την έχω κάνει με ένα παιδάκι το οποίο δεν πήγαινε ακόμα στο σχολείο. Είχε πεθάνει το αδελφάκι του. Το είχαν πάρει από το σπίτι, ήταν η εβδομάδα της διακενησίας μου μάλιστα, και όταν έγινε κηδεία και γυρίσαμε στο σπίτι, φέρανε και το παιδάκι. Από τη στιγμή που το παιδάκι μπήκε μέσα στο σπίτι, άξιωνα κλαίει, απαρηγόρητο. Έκλαιγε, έκλαιγε, έκλαιγε, έπεσε η μάνα του απάνω, έπεσε ο πατέρας του απάνω, τίποτα. Θεός με φώτισε και του λέω, μ’ αφήνετε λίγο μόνο με το παιδάκι. Το πήρα λοιπόν κλαίγοντας και βγαίνουμε στο μπαλκόνι. Καθίσαμε λοιπόν σε δυο καράκλες και του λέω, πες μου καλό μου παιδάκι γιατί κλαις. Το παιδάκι απάντησε κλαίγοντας. Του λέω, κοίταξε, δεν κατάλαβα καλά τι μου είπες, σταμάθα λίγο να κλαις, πες μου γιατί κλαις και μετά ξανακλάψε. Λοιπόν και το παιδάκι σταμάτησε και μου είπε γιατί έκλεγε, για το αδελφάκι του. Ε, τι μπορούσε, είχε καταλάβει ότι κάτι έχει συμβεί, αυτό βέβαια που όλοι εννοούσαμε το παιδάκι είχε πεθάνει. Άρχισα λοιπόν να το ρωτάω, μήπως ξέρεις τι μεγάλη γιορτή γιορτάζουμε αυτές τις μέρες. Την ανάσταση του Χριστούλη, μου λέει. Δηλαδή, τι είναι αυτό. Και το παιδάκι μου είπε, το Χριστούλη που σταυρώθηκε, που πέθανε και που αναστήθηκε και τα λοιπά. Και ακριβώς μέσα από το θάνατο και την ανάσταση του Χριστούλη, μπορέσαμε να δούμε το θάνατο του αδελφού του και τι σημαίνει η ανάσταση του Χριστούλη και ο θάνατος του αδελφού του. Αποτέλεσμα, το παιδάκι ηρέμησε. Απόλυτα ηρέμησε. Θα μου πείτε, κατάλαβε αυτά που του είπατε. Και εγώ θα σας απαντήσω, αν εννοείται με το μυαλό του, όχι. Αλλά αυτά πήγαν κατευθείαν στην καρδιά του. Για τα παιδιάκια, επειδή έχουνε καθαρή ψυχή, καταλαβαίνουν αμέσως την αλήθεια.
Οπότε λοιπόν, δεν πρέπει και εμείς να φοβόμαστε να πούμε στα παιδιά βασικές αλήθειες, ακριβώς γιατί τις καταλαβαίνουν πολύ περισσότερο από ότι εμείς φανταζόμαστε. Τώρα, το παιδί λοιπόν, όταν αποκτήσει αυτές τις εμπειρίες, θα πει εμπειρίες, την εμπειρία της παρουσίας του Θεού, ουσιαστικά τρέφουμε την ψυχή του, την κάνουμε δυνατή. Και η δυνατή ψυχή προϋποθέτει νου καθαρό, καδιά καθαρή και νου καθαρό, ώστε αυτά τα παιδιά όντως έχουνε μια ικανότητα γιατί η ψυχή τους είναι ζωντανή. Έχει τρέφεται πραγματικά. Βέβαια τα παιδιά μεγαλώνουνε και φτάνουνε σε μια δύσκολη εποχή, την εποχή της εφηβείας. Η εφηβεία έχει χαρακτηριστεί εποχή της αμφισβήτησης. Το παιδί αμφισβητεί. Πολλές φορές αυτό το φοβόμαστε, θα έπρεπε να το χαιρόμαστε. Γιατί, διότι αυτό που σήμερα το παιδί κάνει γιατί του το λέμε εμείς, θέλει να έχει πλέον ένα δικό του λόγο να ξέρει γιατί το κάνει. Δεν θα πρέπει να φοβόμαστε την αμφισβήτηση. Αντίθετα θα πρέπει να βοηθήσουμε το παιδί. Λέω πολλές φορές στα παιδιά, ότι αν εγώ δεν είχα αμφισβητήσει στην νεαρή μου ηλικία, δεν θα ήμουν ο παπάς σήμερα. Ακριβώς λοιπόν η αμφισβήτηση, μόνο που θα πρέπει να τους εξηγήσουμε, ότι η αμφισβήτηση πρέπει να είναι όχι η αμφισβήτηση για την αμφισβήτηση, αλλά η αμφισβήτηση σημαίνει έρευνα, θέλω να μάθω. Καλώς κάνει και θέλει να μάθει και πρέπει να είμαστε έτοιμοι να του απαντήσουμε στην οποιαδήποτε απορία έχει. Και η αλήθεια ούτε δύσκολη είναι, ούτε μπερδεμένη είναι. Για όλα τα πράγματα υπάρχει η αλήθεια την οποία απλά θα πρέπει να αντιμούμε.
Θα πρέπει λοιπόν να σεβαστούμε την αντίρρηση του παιδιού, το παιδί μεγαλώνοντας βέβαια δεν μεγαλώνει μόνο του, μεγαλώνει σε περιβάλλοντα, που μπορεί να επηρεάζεται από αυτά, στο σχολείο, στη γειτονιά, ακόμα και σε συγγενικά πρόσωπα. Μπορεί αλλιώς να θέλει να μεγαλώσει μια οικογένεια το παιδί και αλλιώς να μεγαλώνει τα δικά της τα παιδιά, ο αδελφός του πατέρα, η αδελφή της μητέρας κλπ. Και το παιδί μπορεί να επηρεάζεται γιατί άλλα μαθαίνει στο δικό του σπίτι, άλλα βλέπει στο σπίτι του θείου ή της θείας, τι πιο λογικό να ρωτήσει ποιος από τους δυο έχει την αλήθεια. Θα φταίει το παιδάκι να ρωτήσει, μ’ είναι λογικό να ρωτήσει το παιδί και να θέλει να δει γιατί. Θα έλεγα μια βασική αρχή, να μιλάτε με τα παιδιά απ’ τα παιδικά τους χρόνια και όταν μιλάτε να μιλάτε σοβαρά με τα παιδιά. Με τα παιδιά πρέπει να μιλάτε πολύ πιο σοβαρά από ότι μιλάτε με τον οποιαδήποτε άλλον. Διότι τα παιδιά μη νομίζετε πως δεν καταλαβαίνουν αν τους μιλάτε σοβαρά και με αγάπη, ή τους δίνετε μια απάντηση για να ξεφορτωθείτε. Εάν σε ένα παιδί μιλάς σοβαρά, μιλάς με αγάπη, με ευθύνη, με σεβασμό στην προσωπικότητά του, αυτό βοηθάει πάρα πολύ το παιδί. Και έτσι όταν θα μεγαλώνει και θα αμφισβητεί, εσύ θα του δείξω ότι σέβεσαι, ότι ρωτάει, ότι αμφισβητεί. Δεν το θεωρείς προσβολή δική σου γιατί σε αμφισβητεί ακόμα σαν μάνα ή σαν πατέρα, αλλά προσπαθήσω όμως να του μιλήσεις, να του εξηγήσεις. Όταν αυτός ο διάλογος έχει στιθεί και όταν οι γονείς έχουν μιλήσει στα παιδιά πολύ πιο νωρίς θα έλεγα απ’ την ώρα που θα έρθουν τα προβλήματα, τότε όταν θα έρθει το πρόβλημα, όταν θα έρθει δυσκολία, το παιδί δεν θα κοιτάξει σαν χαμένο αυτήν την καινούργια πραγματικότητα, αλλά όταν τη δει μπροστά του θα πει «Α, μου το είχε πει αυτό η μαμά, ο μπαμπάς, να το λοιπόν τώρα». Και τότε θα έρθει να σου πει τη μεγάλη του ανακάλυψη, ότι αυτό που του είχες πει και τον έχεις προειδοποιήσει του συνέβη. Άρα λοιπόν δεν θα νιώσει την ανάγκη να το κρύψει, γιατί ο μπαμπάς ή η μαμά του έχουν μιλήσει αυτό που συναντάει μπροστά του.
Βέβαια η αμφισβήτηση του παιδιού μπορεί να έχει σχέση και με την εκκλησία. Υπάρχει ένα ερώτημα για τα παιδιά που είναι πιο μικρά και πολλές φορές βαριούνται. Κοιτάξτε, και εμείς καμιά φορά βαριόμαστε. Λοιπόν γιατί βαριούνται και τα παιδιά. Δεν χρειάζεται σε αυτό το σημείο η διαρκής επιμονή, χρειάζεται η τέχνη από ένα σημείο και μετά. Η τέχνη όταν το παιδί εκεί ακόμα δεν έχει μπει στην εφηβεία, αλλά είναι λογικό να κουράζεται μερικές φορές. Μπορούμε να το πούμε, γιατί πάλι υπάρχει ένα ερώτημα, ότι εμείς θα πάμε, εσύ αν θέλετε καθίστε στο σπίτι. Όμως υπάρχουν μερικά πράγματα για τα οποία τα παιδιά θα πρέπει να ξέρουν, όχι σαν τιμωρία, αλλά κάποια πράγματα έχουν συνέπεια στη ζωή. Ότι μπορεί ο μπαμπάς και η μαμά να πάνε στην εκκλησία, αλλά μετά θα πάνε κάπου που αρέσει στα παιδιά, αλλά θα πάνε κατευθείαν την εκκλησία. Οπότε αν το παιδί θέλει να έρθει εκεί, θα πρέπει να συνοδεύσει τους γονείς.
Υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα που μπορούμε να δούμε και να τα επινοήσουμε. Και έτσι πλέον το παιδί που δεν έχει ακόμα αντίρρηση για την εκκλησία αυτή καθεαυτή, αλλά για την κούραση, ή γιατί ίσως έχει μάθει από κάποια άλλα παιδιά ότι την ώρα εκείνη που είναι στην εκκλησία, μπορεί τηλεόραση να έχει μερικά ωραία προγράμματα. Αλλά και σε αυτή την περίπτωση, μπορεί ο γονιός να φροντίσει και να όντως να το προσφέρει στο παιδί σε άλλη ώρα αυτό το άλλο πρόγραμμα. Ή υπάρχουν τόσα πράγματα που μπορούν να δουν τα παιδιά, ή ακόμα και αν το μάθει να το σκοπίσει αν είναι πραγματικά, εδώ είναι μεγάλο θέμα η τηλεόραση. Γιατί πολλές φορές η τηλεόραση είναι το πάρκινγκ που παρκάρουμε τα παιδιά, προκειμένου εμείς οι υπόλοιποι να κάνουμε τις δουλειές μας. Άρα το παιδί θα πάρκει στον παιδί και θα κάνει τις δουλειές του σπιτιού. Όμως παρκάρει στο παιδί σε ένα τόπο που δεν ξέρει τι θα δει, που ακόμα και η υπερβολή του καλού θεάματος μπορεί να είναι επιζύμια για το παιδί. Γιατί κοιτάξτε, αν βλέπω ένα έργο, το μόνο που λειτουργεί είναι αυτή η εικόνα. Τότε αυτό που διαβάζω το δημιουργώ μέσα στο νου μου, μέσα στη σκέψη μου και έτσι πλέον ο άνθρωπος κινητοποιεί πολλά περισσότερα στοιχεία του εαυτού του, όταν η φαντασία του δουλεύει, όταν αναπλάθει αυτά που διαβάζει, πάρα όταν είναι καθηλωμένο σε μια καρέκλα και βλέπει την εικόνα που μπαίνει συνέχεια μέσα του και καμιά φορά τον καθηλώνει κιόλας.
Όταν το παιδί θα μπει στην εφηβεία, ασφαλώς χρειάζεται λιγάκι προσοχή, γιατί εδώ γίνονται τραγικά λάθη, τραγικότατα λάθη. Θα σας πω ακριβώς πως μπορεί να λειτουργήσει αυτό το λάθος από μια συζήτηση που είχα με ένα νέο παιδί που προσπαθεί να απεμπλακεί από τα ναρκωτικά. Μου λέει Πάτερ γιατί τους εξηγούσα ότι αν ο άνθρωπος θέλει να γίνει καλά πρέπει να ξέρει πρώτα ποια είναι η θυσιολογία του και κατά συνέπεια επειδή ο Θεός είναι δομικό μας στοιχείο, η άρνηση του Θεού τελικά είναι άρνηση του ίδιου του ανθρώπου. Μου είπε λοιπόν ότι εγώ καταλαβαίνω αυτά που λέτε αλλά φοβάμαι να πλησιάσω την εκκλησία. Και του είπα γιατί. Και μου έδωσε την απάντηση, διότι μου λέει ότι την βλέπω σαν μια άλλου είδους εξάρτηση σαν και τα ναρκωτικά. Μην βιαστείτε να τον κατηγορείσετε, η οικογένειά του φταίει που έτσι θεώρησε και θεωρεί ακόμα την εκκλησία.
Ο τρόπος με τον οποίο ακριβώς μερικές φορές λαθεμένα θέλουμε να επιβάλλουμε στα παιδιά μας κάποια πράγματα. Όμως να θυμάστε ότι ο Θεός πρώτος σεβάστηκε τη δική μας ελευθερία. Εμείς γιατί όχι. Θα μιλήσουμε στα παιδιά για ό,τι έχει σχέση με την εκκλησία. Θα μιλήσουμε στα παιδιά γιατί πάμε στην εκκλησία. Θα εξηγήσουμε ή θα βοηθήσουμε τα παιδιά να τα ακούσουν αν δεν μπορούμε εμείς αλλά δεν θα τα πιέσουμε από τώρα σημείο και πέρα να πηγαίνουν ασόνοι και καλά. Και ακόμα δεν θα τους κρατήσουμε μούτρα γιατί δεν πήγανε. Γιατί όταν ένα παιδί δεί ότι ο πατέρας και η μάνα πηγαίνει στην εκκλησία αλλά δεν του κρατάει μούτρα δεν του κρατάει πόζες. Μιλάω για το παιδί τον έφηβο πλέον ή την έφηβο αλλά αντίθετα του φέρεται με καλοσύνη με αγάπη. Δηλαδή βλέπει ότι η εκκλησία που πηγαίνουν οι γονείς όντως επιδρά πάνω στην προσωπικότητά τους με αποτέλεσμα να φέρονται και στους δα ίδια τα παιδιά με σωστό τρόπο.
Θυμάμαι έναν πατέρα που κάθε φορά στην πρωτοχρονιά είχανε καβγά στο σπίτι. Γιατί τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας μια κόρη που είχε και κάποια άλλη εκεί ξενυχτούσαν λιγάκι περισσότερο και κάποια φορά δεν πήγαιναν στην εκκλησία. Κάθε πρωτοχρονιά είχανε κηδεία στο σπίτι και του λέω χριστιανέ μου. Αυτό νομίζω ότι είναι αποστολή σου σαν χριστιανός. Εσύ πήγες στην εκκλησία και η οικογένειά σου βλέπει να γυρίσεις από την εκκλησία. Λοιπόν αυτό πήρα στην εκκλησία που πήγες, το θυμό, την ένταση, το παράπονο, την κρίνα. Δείξε τους εσύ να καταλάβεις με τη χαρά σου, με την όλη σου παρουσία, σε αυτούς που ακόμα πας και εκείνοι προσπαθούν να ξυπνήσουνε, πόσο πιο καλύτερα είσαι εσύ από αυτούς. Και βρες την ευκαιρία αργότερα να μιλήσεις μαζί τους και θα δεις ότι αν εκείνοι σε δούνε με αυτή τη χαρά στο πρόσωπο και όχι μια ψεύτικη, αλλά μια πραγματική χαρά, τότε αυτό θα τους κάνει να κάνουν τη σύγκριση κάποια στιγμή.
Όμως πολλές φορές θυμάμαι μια φορά μια μάνα που μου είπε ότι βλαστημάει το παιδί της και μου είπε τι του έλεγε και λέει γιατί το βλαστημάς. Μου λέει γιατί πάει στην εκκλησία. Αισθάνθηκα τόσο άσχημα που της είπα αν εγώ ήμουν γιός σου και μου μιλούσαν με αυτόν τον τρόπο τα ράσα φορά θα τα πέταγα λέω. Το Θεό που πιστεύεις δεν θέλω ούτε να τον βλέπω και ούτε να τον ξέρω. Και όμως αν τέτοιο Θεό παρουσιάζουμε και μια φορά στα παιδιά με το πρόσκυμα να τα φέρουμε κοντά. Θα μου πείτε τι να κάνουμε. Υπάρχει απάντηση αλλά είναι δύσκολη η απάντηση και δεν μας αρέσει αυτή η απάντηση. Την απάντηση θα σας τη δώσω εγώ. Θα σας τη δώσει ο πατήρ Πορφύριος. Ο οποίος πάντοτε όσες φορές οι γονείς πηγαίναν και του μιλάγαν για τα παιδιά τους, τους έλεγε γίνετε Άγιοι εσείς οι γονείς και τα παιδιά θα βρουν τον δρόμο τους. Τα γόνατα είναι εκείνα που είναι η απάντηση. Θα μάθουμε να προσευχόμαστε πια για το παιδί μας που αναπτύσσεται, που μεγαλώνει, που αμφισβητεί πολλές φορές και από την άλλη πλευρά δεν θα διστάσει θα πρέπει να ζει ακέραια την αγάπη. Διότι προσέχτε άλλο πράγμα είναι η αγάπη που είναι αδιαπραγμάτευτη και άλλο πράγμα είναι η παιδαγωγία που είναι πίσω απαραίτητη.
Επειδή σας είπα έχω κάνει σε σχολείο και έκανα σε δύσκολο σχολείο, όταν έλεγα το σχολείο, η κοινή γνώμη έλεγε οι αλήτες του τεχνικού, μέσα σε τρεις μήνες με τα παιδιά αυτά συνονιθήκαμε απόλυτα και οι καθηγητές που ήταν κοινοί στο τεχνικό και στο γενικό μου λέγανε εδώ κάνουμε μάθημα. Προσέχτε στα παιδιά αυτά δεν χαρίστηκα σε τίποτα, όμως τα παιδιά αυτά είχαν διαπιστώσει ότι όλη η προσπάθεια που γινότανε και τη βλέπανε την προσπάθεια πήγαζε από αγάπη γι’ αυτά. Και επειδή μπορεί βέβαια να στη μογνόντουσαν, μπορεί πολλά πράγματα να τους κόπηκαν, όμως ένιωθαν το κίνητρο, γιατί το παιδί ξέρει, ξέρει πότε ο καθηγητής του λέει ή ακόμα και του λέει εντάξει, ή να του λέει κάπνισε ή του ζητάει κιόλας, το παιδί όμως καταβάθος ξέρει ότι του λέει και δεν πανε ακόπη στο λαιμό στοι μ’ αοιιάζει μένα. Και ξέρει όταν βλέπει κάποιον που του μιλάει με αγάπη, που του μιλάει με καλωσύνη αλλά του μιλάει και με αυστηρότητα.
Κάποτε σε μία τάξη τους μίλησα πάρα πολύ έντονα και στο τέλος τους λέω πες τε μου ρε παιδιά, είμαι αδικός σας αδικό και τα παιδιά μου είπαν όχι πατέρα έχετε δίκιο. Οπότε λοιπόν υπάρχουν περιπτώσεις που μερικές φορές θέλουμε να ξεφορτωθούμε τα παιδιά μας, τα ερωτήματά τους, τα προβληματά τους, τους δίνουμε απαντήσεις που ξέρουν πως είναι ψεύτικες. Από την άλλη μεριά όταν το παιδί δει ότι πραγματικά, θα μου πείτε με να αγαπάμε τα παιδιά μας, ασφαλώς τα αγαπάτε. Αλλά ο λαός μας λέει μια παροιμία, το καλό πρέπει να γίνεται και καλά για να είναι καλό. Οπότε λοιπόν όταν το παιδί δει αυτό το σεβασμό, το παιδί ξέρει ότι ενοχλεί σε που δεν πάει στην εκκλησία, αλλά σε βλέπει που δεν τον πιέζεις. Και αυτή η στάση είναι πιο πιεστική στο παιδί, απ’ ότι αυτή που του λέει σήκω και πήγαινε στην εκκλησία. Διότι και εκμάζεσαι κάποια στιγμή μπορεί και να σε ρωτήσει κιόλας και πες του παιδί μου εμένα με βλέπεις, ξέρεις πόσο θα επιθυμούσα, όμως αυτό θα το κατακτήσεις εσύ. Γιατί λέω πολλές φορές στα παιδιά που πηγαίνουν στα σχολεία, παιδιά στη ζωή σας θα περπατήσετε με τα δικά σας πόδια, ούτε του πατέρα, ούτε της μάνας, ούτε το δικό μου, ούτε των καθηγητών σας. Και να είμαστε εξηγημένοι, του λέω, ξέρω πως θέλετε να είσαστε ελεύθεροι, να θυμάστε πάντα ότι η ελευθερία είναι παντρεμένη με την ευθύνη. Δεν είσαστε ελεύθεροι να κάνετε ό,τι θέλετε και μόλις τα κάνετε μουσκεμα πάτε να φορθώ τις ευθύνες αλλού, και μάλιστα να μιλήσω και στη γλώσσα σας, εμένα μου τη δίνει όταν βλέπω κάποιον να θέλει με να κάνει ό,τι θέλει και όταν τα κάνει μουσκεμα ψάχνει να βρει ποιος του φταίει. Οπότε αυτή είναι η δική μου εμπειρία, τα παιδιά καταλαβαίνουν αυτή τη γλώσσα, γιατί ξέρουν και βλέπουν ότι υπάρχει αγάπη. Σας είπα δεν τους καρίστηκα σε τίποτα, σε μερικά φάνηκε να φάνηκα σκληρός μαζί τους. Πράγματα που καμιά φορά τα θεωρούνται μαθητικά δεδομένα τους τα έκοψα, τους είπα όποιος κάνει κοπάνα στο σχολείο το απόγευμα θα πιω καφέ στο σπίτι σας. Οπότε λοιπόν όταν μάθανε ότι επρόκειτο να φύγω από το σχολείο πήγανε στον επιστημό και του είπα να μάθει ο πάτερ να κάνουμε αποχή από το σχολείο.
Τώρα ένα από τα προβλήματα επίσης γιατί το έχετε και γραμμένο εδώ, μάλλον επειδή βλέπω ένα χαρτάκι μπροστά μου, ένα από τα προβλήματα βέβαια είναι ότι ακριβώς αυτό που γράφεται ότι μπορεί να ντρέπεται τους άλλους συμμαθητές του να έρθει στην εκκλησία. Εμένα μου είπε κάποτε ένα παιδί, μου λέει ξέρετε γιατί σταμάτησα να έρχομαι, του λέω γιατί, μου λέει να λέει γιατί ερχόμουν το πρωί και με βλέπαν οι άλλοι και μου λένε πού πας στην εκκλησία, πού την εκκλησία ρε πας, μια δυο τρεις φορές σταμάτησα, του λέω και εγώ να χαίρεσαι την ελευθερία σου. Δηλαδή άρα λοιπόν δεν είσαι ελεύθερος, εσύ θες να πας και οι άλλοι σου χτυπάνε αλλιώς και εσύ χορεύεις στο δικό τους το ρυθμό. Από την άλλη μεριά, το ξαναλέω, χρειάζεται να υποστηρίξει κανείς αυτό το παιδί, να του εξηγήσει γιατί ντρέπεσαι, τι ντρέπεσαι. Και βέβαια να το βοηθήσει να μπορεί να είναι σε θέση να απαντήσει. Όμως μπορεί το παιδί, αυτά δε γίνονται ποια μέρα στην άλλη, να έχει δυσκολία. Δεν θα πρέπει αυτό να το παραβλέψουμε, αλλά θα πρέπει να ενισχύσουμε την θέλησή του αυτή, την καλή του διάθεση, να βοηθήσουμε αυτή την αδυναμία της ντροπής και έτσι πλέον σιγά σιγά να ξεπεράσει.
Και βέβαια ένας από τους τρόπους είναι να μπορούμε να ανακαλύψουμε, αυτό είναι μια άλλη μεγάλη ευθύνη των οικονιών, παρέες οικογενειακές που τα παιδιά πλέον μεγαλώνουν σε ένα κλίμα που οι γονείς έχουν περίπου τους ίδιους, όχι μόνο ανησυχίες αλλά και τον ίδιο προσανατολισμό. Οπότε πλέον θα έχει και κάποιο άλλο που θα πηγαίνει μέσα στην εκκλησία. Και βέβαια η συμμετοχή στη λειτουργική ζωή σιγά σιγά το παιδί το ελκύει και το δένει. Ένα επίσης από τα προβλήματα, πάλι θα πω αυτό που είπα προηγουμένως, γιατί πλέον στην εποχή της εφηβείας ο διάλογος πρέπει να είναι το πρώτο και το τελευταίο και το μέσο της όλης αυτής επικοινωνίας. Με τα παιδιά θα πρέπει να μάθουμε να κουβεντιάζουμε, πρέπει να μάθουμε να μιλάμε για όλα, πρέπει να τα ακούμε ακόμα και τότε που μας λένε πράγματα μπορεί τα μαλλιά μας να σηκώνουν τόρθια. Γιατί, γιατί ακριβώς θα πρέπει να τους δείξουμε ότι ναι, άλλωστε δεν τους το λέτε πολλές φορές. Για σκεφτείτε κάτι, λέει μια μάνα στην κόρη της, παιδί μου εγώ είμαι φίλοι σου, ό,τι σου συμβαίνει να το κουβεντιάζουμε. Εντάξει, δοκιμάζει λοιπόν να πει η κόρη ότι ξέρεις μάμα μου άρεσε το αγόρι αυτή, πω πω παιδάκι μου, περίμενα να σου ξαναπεί μετά. Λοιπόν ενώ υπάρχουν πάρα πολλά ωραία πράγματα που μπορεί κανείς να πει για όλα αυτά τα θέματα στα παιδιά, λοιπόν έτσι ο διάλογος θα βοηθήσει στο να αντιμετωπίσουν τα υπόλοιπα προβλήματα της εφηβείας τα οποία είναι από τη νιά μεριά με το ξύπνημα της σεξουαλικότητας και από την άλλη η ανακάλυψη του άλλου φίλου.
Τα παιδιά βέβαια σήμερα ξεπνάνε από πολύ πιο μικρά, εν πάση περιπτώσει κάποια στιγμή συνειδητοποιούν αυτήν την διαφορετικότητα και όπου υπάρχει διαφορετικότητα υπάρχει η τάση προς διερεύνηση. Να ανακαλύψω αυτό τον άλλο κόσμο που στέκε δίπλα μου και που μου είναι άγνωστος. Βέβαια και εδώ ακόμα αν κανένας θέλει πραγματικά να ασχοληθεί με τα παιδιά του μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να φτάσουν αυτήν η ηλικία προετοιμάζοντάς τα και μαθαίνοντας να ζουν πραγματικά μαζί. Θα πρέπει πλέον να είναι κανείς έτοιμος να εξηγήσει στο παιδί είτε το αγόρι είτε το κορίτσι ότι αυτό που του συμβαίνει δεν είναι τίποτα άλλο παρά η λειτουργία του φίλου του και ακριβώς επειδή τα φύλλα είναι διαφορετικά γι’ αυτό και αυτή η λειτουργία ενώ ουσιαστικά έχει πολλά κοινά στοιχεία όμως έχει και διαφορετικά στοιχεία. Το ξαναλέω όταν στα παιδιά για αυτά μιλήσουμε πρώτοι εμείς τότε τα παιδιά θα μας ευγνωμονούνε και θα μας εμπιστεύονται στις απορίες οι οποίες δημιουργούνται. Και βέβαια δεν χρειάζεται εδώ ούτε φωνή ούτε απειλή αλλά γνώση και επίγνωση. Στο οποιοδήποτε ερώτημα του παιδιού μπορεί κανείς να απαντήσει με ειλικρίνεια, με σαφήνεια, με καθαρότητα. Σε πολλά θέματα είμαστε εμείς οι γονείς μπερδεμένοι σε πολλά θέματα έχουμε εμείς λάθος απόψεις τι να πούμε στο παιδί. Οπότε λοιπόν η ηλικία αυτή της εφηβίευσης με αυτά τα γνωρίσματα αυτά είναι μια πολύ σημαντική.
Οπότε είναι πολύ σημαντικό να δώσουμε στο παιδί να μάθει να εκτιμά το φίλο του να εκτιμά το φύλο με ύψιλον πλέον. Αυτό που είναι δηλαδή τα αγόρι είναι τα κορίτσι αλλά αυτή η αγωγή περιλαμβάνει οπωσδήποτε όχι μόνο το δικό του πρόσωπο αλλά και το άλλο πρόσωπο. Διότι πολλές φορές δίνουμε στα παιδιά μια διαφορετική και λαθεμένη αγωγή. Δεν υπάρχει άλλη αγωγή για τα αγόρι και άλλη αγωγή για τα κορίτσια. Η αγωγή είναι η μία η κατανόηση και η γνώση του εαυτού του ο σεβασμός η αγάπη θυμάμαι χαρακτηριστικά κάποτε μια μεγάλη παρέα παιδιών αυτής της δευτέρας, γυμνασίου, τρίτης και πρώτης ακόμα συζητήσει ερωτήματα επί ερωτημάτων. Και βέβαια ένα από τα ερωτήματα είναι ποιες πρέπει να είναι οι σχέσεις μας των αγωριών και των κοριτσιών. Στους είπα λοιπόν κάτι πολύ απλό. Λέω οι σχέσεις σας είναι μία. Είναι η αγάπη. Τα παιδιά την ακούνε πολύ καλά αυτή τη λέξη γιατί τη θέλουν κιόλας. Αλλά είναι σημαντικό πλέον από και πέρα να εξηγείς στο παιδί τι θα πει η αγάπη. Η αγάπη παιδιά μου έχει δύο βασικά στοιχεία. Το σεβασμό και την εκτίμηση. Μπορεί να σε αγαπάω όταν δεν σε σέβομαι, όταν δεν σε εκτιμάω. Όταν καταλαβαίνετε πόσο σπουδειοπράγμα είναι η αγάπη, ναι. Καταλαβαίνετε πόσο ανέντιμο πράγμα είναι να παίζεις με αυτή την πραγματικότητα.
Είπα λοιπόν στα παιδιά ορίστε λοιπόν λέω κύριοι μου και δεσποινίδες μου μάθετε να αγαπάτε. Εδώ στην πράξη ζούσαμε στα πλαίσια του πνευματικού κέντρου των εκπομπών. Εγώ θα σας το πω αυτό. Έκανα το τόλμα και πήγα τα παιδιά του λυκείου, κατασκήνωση αγόρα και κορίτσια μαζί, όπως ζούσανε στο πνευματικό κέντρο, όπως ζούσανε στις εκδρομές μας, όπως ζούσανε στο σχολείο τους μέσα, όπως ζούσανε στις πενθήμερες εκδρομές του σχολείου. Διότι η πρώτη μας κατασκήνωση ήταν πενθήμερη. Και ουσιαστικά παρετήρησα με ιδιαίτερη χαρά και συγκίνηση ότι ενώ δεν έδωσα καμία οδηγία, δεν καλλιέργησα κανένα φόβο, αλλά στεκόμουν με διακριτικότητα και παρακολουθούσα τα πάντα, δεν χρειάστηκε καμία επέμβαση. Τα παιδιά είχαν όντως μια διακριτικότητα εκεί που έπρεπε να την έχουν, ζέστησαν πολύ αφθόρμητα μεταξύ τους και πραγματικά δέθηκαν όλα αυτά τα παιδιά μαζί, χωρίς να έχουμε ούτε ένα ούτε μισό κάποιο άσχημο περιστατικό. Γιατί; Γιατί επιμέναμε στην αγωγή της αγάπης. Αυτή είναι η αγωγή των δυο φύλων. Η αγωγή της αγάπης. Βέβαια πολλές φορές μπαίνει ένα ερώτημα, το θέμα των προγαμιαίων σχέσεων. Ακριβώς λοιπόν μπορεί θαυμάσια κανείς να εξηγήσει στα παιδιά τι σημαίνει η σχέση, τα παιδιά έχουν εμπειρίες. Και που που τις έχουνε, το ίδιο στο σπίτι. Πολλές φορές όταν πάω στο σχολείο και με ρωτάνε τα παιδιά τι γνώμη έχει κλεισθεί για τις προγαμιαίες σχέσεις, μερικοί χαμογελάνε, πονηρά θα έλεγα. Και εγώ αρχίζω να τους λέω τι λέει η εκκλησία. Και κάποια στιγμή τους εξηγώ ότι αυτά που τους λέω τα ξέρουν πολύ καλά γιατί τα έχουν ζήσει στο σπίτι τους. Ξέρω λέω παιδιά ότι πολλοί από σας έχετε πονέσει το ίδιο σας στο σπίτι, χωρίς όμως να ξέρετε γιατί πονάτε. Λοιπόν τώρα θα σας το πω εγώ γιατί πονάτε λαιο. Γιατί οι γονείς σας απέτυχαν να αγαπηθούν και εσείς τώρα πληρώνετε το τίμημα. Εκεί χάνονται όλα τα χαμόγελα. Γιατί τους μιλάς για πράγματα που ξέρουν, που τα ζούνε και τώρα τους εξηγείς. Ξέρεις γιατί πονάς, ξέρεις γιατί ζεις αυτά που δεν θέλεις να ζεις. Πήγα κάποτε σε ένα σχολείο, μπήκα σε μια τάξη, τους λέω παιδιά μπήκε ένας παπάς στην τάξη σας, έχετε κάτι να του πείτε. Οπότε λοιπόν ένας νεαρός 15χρονος σηκώνει το χέρι του και με ένταση και με θυμό μου λέει ναι μου λέει εγώ έχω κάτι να σας πω πριν από τις μέρες χωρίσαν οι γονείς μου. Εσείς τι έχετε να μου πείτε. Του απαντώ και εγώ στον ίδιο τόνο έχω να σου πω του λέω πρώτον πρέπει να σταθείς στα πόδια σου και δεύτερον πρέπει να μάθεις γιατί οι γονείς σου σήμερα σε κάνουν και πονάς για να μην πονέσαι τα δικά σου τα παιδιά αύριο. Και από εκεί ξεκινήσετε μια συζήτηση με όλη την τάξη για δύο ολόκληρες ώρες.
Οπότε λοιπόν το θέμα ποιο είναι. Το θέμα είναι ότι δεν μιλάμε για μερικά πράγματα στα παιδιά μας. Όταν ένα παιδί είναι μια κοπελίτσα λέει μ’ αρέσει αυτό το παιδί ή ακόμα δηλώνει ερωτευμένος ή ερωτευμένη αυτό είναι κάτι πολύ ωραίο. Λέω σε κάποιον παιδί που μου το είπε μου είναι κακό πατέρα αυτό λέω ίσα ίσα που είναι πάρα πολύ ωραίο. Αλλά κινδυνεύεις εσύ να το καταστρέψεις αυτό το ωραίο. Εγώ; Ναι εσύ. Αν το προσέξεις θα μείνει ωραίο. Αν δεν το προσέξεις θα το καταστρέψεις και θα πονέσεις γι’ αυτό. Και εκεί μπορεί θαυμάσια να εξηγήσει κανείς στα παιδιά ότι αυτό που η εκκλησία διδάσκει η εγκράτεια είναι η πιστότητα στην αγάπη. Είναι η άσκηση στην αγάπη. Είναι η υπέρβαση του εγωισμού.
Μπορείτε να είσαστε μαζί να νιώθετε όμορφα γιατί υπάρχει ένα στη ζωή του άλλου χωρίς να έχετε σχέσεις. Θα πούνε τα παιδιά γιατί να μην έχουμε σχέσεις. Και εκεί μπορεί κανείς θαυμάσια να τους εξηγήσει είσαι έτοιμος να έχεις σχέσεις. Είπα κάποτε σε ένα παιδί. Δεν μου λες παιδάκι μου ένα παιδί μικρό πως το βλέπεις είναι κάτι λέω όμορφο ή κάτι άσχημο. Όχι πατέ μου λέει ένα πολύ όμορφο πράγμα. Λέω μπορείς τότε να μου εξηγήσεις πως ένα παιδί μπορεί να γίνει εφιάλτης. Γίνεται εφιάλτης πότε όταν εσύ θέλεις να έχεις σχέση με μια κοπέλα και αν η κοπέλα μείνει έγκυος τότε λέω το χέρι σε αυτό. Με κοίταγε. Λέω για απάντησέ μου. Βλέπεις λοιπόν που αρχίζει να σου γίνεται εφιάλτης. Άρα σημαίνει ότι δεν είναι η ώρα ακόμα να έχεις αυτού του είδους της σχέσης. Γιατί αυτές οι σχέσεις προϋποθέτουν πρώτα την αγάπη και εσύ ακόμα δεν έμαθες να αγαπάς. Και θέλω να σου πω κάτι λέω. Σήμερα μου λες μου αρέσει η τάδε. Έρχεσαι σε μια βδομάδα και μου λες μου αρέσει η άλλη. Λέω πρόσκλητα δεν είναι κακό αυτό. Απλά δείχνει ότι συναισθηματικά δεν έχεις ακόμα ωριμάσει. Μπορεί να υπάρχουν σοβαρές και υπεύθυνες σχέσεις όταν ουσιαστικά δεν έχετε ακόμα συναισθηματικά ωριμάσει.
Ακόμα είναι πάρα πολύ σημαντικό να εξηγήσει κανείς στα νέα παιδιά ότι τα γορέ και τα κορίτσια έχουν διαφορετικό ψυχισμό. Κατά συνέπειά οι άνδρες και οι γυναίκες. Λοιπόν, αυτό τι σημαίνει. Σημαίνει στην πράξη ότι δεν μιλάνε την ίδια γλώσσα. Όταν μια κοπέλα συναισθηματικά αισθάνεται ότι αγαπάει έναν άνθρωπο, αυτό δεν σημαίνει ότι συμβαίνει και με το αγόρι. Γιατί, όχι γιατί είναι κακός, αλλά γιατί αισθάνεται πολύ αργότερα. Είναι πάρα πολύ λοιπόν να καταλάβεις ότι δεν αισθάνεται το ίδιο πράγμα. Και γι’ αυτό ακριβώς πικρένεσαι γιατί κάποια στιγμή σε εγκαταλείπει. Άρα λοιπόν έχεις καταλάβει πόσο λάθος θα ήταν να δημιουργήσεις σχέσεις σοβαρές σχέσεις με κάποιον που ακόμα δεν έχει καταλήξει μέσα του τι θέλει. Και μπορεί κανείς λοιπόν να μιλήσει για όλα αυτά τα πράγματα. Και βέβαια, γιατί πρέπει να μιλήσουμε για όλα, ακόμα και στο ενδεχόμενο που μπορεί να σου πει ένα παιδί, εντάξει το καταλαβαίνω αυτό που λες, εγώ θα πάρω προφυλακτικά. Λοιπόν, κι όμως και σε αυτές ακόμα τις περιπτώσεις, η ζημιά που κινδυνέψει κανείς να πάθει είναι ακόμα πιο σοβαρότερη. Γιατί εκεί ακριβώς βγαίνουνε αυτά που τα παιδιά ζουν στην οικογένεια. Διότι παιδί μου, αν σήμερα μάθεις να έχεις σχέσεις με τη μία, δεύτερο με την άλλη, τρίτη με την άλλη, αυτό που θα κερδίσεις ξέρεις ποιο θα είναι, μία αναπηρία. Θα γίνεις ανάπηρος να αγαπήσεις. Και επειδή θα είσαι ανάπηρος, αύριο θα παντρευτείς χωρίς να αγαπάς και θα κάνεις και τα δικά σου παιδιά δυστυχισμένα. Το ίδιο μπορεί να πει κανείς σε μια κοπέλα ώστε πραγματικά να την βοηθήσει να καταλάβει μερικά πράγματα.
Το θέμα δεν είναι πολλές φορές εμείς τι μας απασχολεί. Μας απασχολεί τι θα πει ο κόσμος. Τα παιδιά δεν το καταλαβαίνουν αυτό. Όμως αυτά που τους αφορούν και αυτά που θέλουν, όταν κανείς είναι κοντά στα παιδιά, διότι ένα παιδί που συζητάει με τον πατέρα του, μια κοπέλα που συζητάει με τη μάνα της, μπορεί ακριβώς να του πει πάρα πολλά πράγματα και να το βοηθήσει γιατί όταν κανένας εμπιστεύεται, εμπιστεύεται όλη την εξέλιξη. Μπορεί λοιπόν ο σωστά καταρτισμένος γονιός να επέμβει στην κατάλληλη στιγμή και να του πει βλέπεις λοιπόν τι λέγαμε. Θυμάμαι κάποτε μου έλεγε μια κοπέλα ότι είχε ένα δεσμό γύρω στους 8 μήνες και δέχτηκε έτσι μια πίεση από τον νεαρό να προχωρήσουν στις σχέσεις τους. Και ζήτησε τη γνώμη μου. Λέω τι νομίζεις ότι αισθάνεται το παιδί αυτό για σένα. Μου λέει νομίζω ότι μ’ αγαπάει. Της λέω λοιπόν κοφτά δεν σε αγαπάει. Μου λέει και πώς το συμπεράνατε. Λέω απλά διότι δεν πρόλαβε. Είναι πολύ μικρός ο χρόνος παιδί μου για έναν άνδρα, στην ηλικία αυτή να ωριμάσει την αισθημάκια να σε αγαπάει. Επέμεινε λίγο στη γραμμή που έχεις μέχρι τώρα και θα με δικιώσεις. Πραγματικά λοιπόν ήρθε έπειτα από λίγο καιρό και μου λέει, ξέρετε μου λέει επειδή δεν δέχτηκα να προχωρήσουμε στις σχέσεις μας έφυγε. Λέω έφυγε γιατί δεν σε αγαπούσε. Και ευτυχώς που το κατάλαβες πριν πονέσεις.
Αν λοιπόν μερικά πράγματα και μερικά παραδείγματα βέβαια μπορούμε να τα εξηγήσουμε στα παιδιά, τότε θα βοηθήσουμε τα παιδιά να αντιμετωπίσουν αυτή την ηλικία. Εγώ δεν βρήκα ποτέ καμία δυσκολία μιλώντας με τα παιδιά και απαντώντας τα ερωτήματά τους να τους εξηγήσω το πως και το γιατί και το διότι. Διότι ουσιαστικά είναι σημαντικό να εξηγήσει κανείς ότι η σεξουαλικότητα τι σημαίνει. Σημαίνει τη δυνατότητα των δύο φίλων μέσα από την κοινή τους αγάπη να προκύψει μια καινούργια ζωή, δεν είναι μια απλή χρήση σωμάτων αλλά το σώμα του καθενός έχει την δυνατότητα προσφέροντας αυτό που εκείνο έχει στον άλλον να συνδημιουργήσει. Πώς μπορείς να διαχειρίσεις ένα τόσο σοβαρό θέμα με τόση ελαφρότητα. Εάν λοιπόν αυτό το σεβασμό στη ζωή, το σεβασμό στο πρόσωπο του άλλου, τον καλλιεργήσουμε και αν από την άλλη μεριά δεν είμαστε όχι μην κάνεις παρέα διότι θα πρέπει να πούμε ότι πολλές φορές και εμείς σαν εκκλησία σε αυτά τα θέματα στο παρελθόν τουλάχιστον κάνουμε πάρα πολύ μεγάλα λάθη. Διότι τι συνέβαινε το παιδί πήγαινε στο δημοτικό μικτό το σχολείο στο γυμνάσιο μικτό, στο λύκειο μικτό σχολείο και εμείς του λέγαμε στην εκκλησία από εδώ τα αγόρια από εκεί τα κορίτσια. Δηλαδή τα πονηρεύαμε εμείς. Δεν πονηρευόντουσαν στο σχολείο που ήταν μαζί ή να το πω απλά πονηρευόντουσαν στο μέτρο του φυσιολογικού και εμείς ουσιαστικά τα πονηρεύαμε. Εάν όμως τους μάθουμε την υπεύθυνη αγωγή της αγάπης γιατί αυτή είναι η ευθύνη.
Προχθές μίλησα σε μια κατασκήνωση στα παιδιά που ακριβώς αυτό είναι το θέμα ποια είναι η θέση της εκκλησίας για τις σχέσεις των δύο φύλων. Λέω η θέση είναι πολύ απλή και ξεκάθαρη. Θα μάθεις να αγαπάς γιατί η αγάπη είναι το πλήρωμα της σχέσης, το πλήρωμα της ζωής, η ομορφιά της ζωής. Γιατί υποφέρουμε, γιατί δεν αγαπάμε. Γιατί δεν μάθαμε να αγαπάμε. Την αντιστρατεύεται την αγάπη ο εγωισμός. Και κοιτάξτε, όταν μιλάς με τα παιδιά, όταν τους μιλάς σωστά, δεν δυσκολεύονται να είναι ειλικρινείς. Όταν λες παιδάκι μου, του λέω στην κομμάτια, ότι την αγαπάς, την αγαπάς. Ή απλά θέλεις να έχεις μια εμπειρία. Μου λέει, όχι δεν την αγαπάω. Λέω γιατί της λες ψέματα. Είναι τίμιε αυτό που κάνεις. Ή λέω καμιά φορά σε μερικά κορίτσια, για δοκίμασε να χειριστείς έτσι το θέμα. Και να το συζητήσουμε. Το χειρίζεται έτσι, μιλεί, έχετε δίκιο. Βλέπεις λοιπόν. Άρα εσύ πρέπει να έχεις την ευθύνη της ζωής σου. Γιατί; Γιατί αμαρτια, σημαίνει αποτυχαίνω. Πάλι, ξέρεις γιατί είναι αμαρτία; Λέω, αφού το ξέρεις, καλύτερα από εμένα. Γιατί φτιάχνεις αποτυχημένες σχέσεις. Αυτό σημαίνει ότι είναι αμαρτωλές σχέσεις, είναι αποτυχημένες. Δεν οδηγούν εκεί που θέλεις. Στην αγάπη, στην ευτυχία. Και βέβαια τα παιδιά ξέρουν και κάτι άλλο. Και τους το λέω καθαρά. Για πες μου ρε παιδιά, τα ζευγάρια σήμερα γιατί χωρίζουν. Γιατί δεν έχουν ερωτικές σχέσεις, ή γιατί δεν έχουν αγάπη. Λέει γιατί δεν έχουν αγάπη. Λέω τι ωραία που το βλέπετε. Αν λοιπόν εσείς σας ενδιαφέρει να έχετε μόνο σχέσεις, δεν θα φτάσετε ποτέ στην αγάπη.
Οπότε λοιπόν, μπορούμε πάρα πολλά πράγματα να πούμε στα παιδιά για όλα αυτά τα θέματα. Να μην διστάσουμε να τους μιλήσουμε καθαρά αλλά και υπεύθυνα. Χωρίς να τους καλλιεργούμε φόβους. Λέει χωρίς βέβαια, κάτι που το κάνουμε σε πιο μικράς ηλικίες, να χρησιμοποιούμε τον Θεό σαν μπαμπούλα. Ότι ο Θεός θα σε τιμωρήσει, θα σε κάνει, θα σε ράνει. Γιατί ουσιαστικά ο Θεός είναι αγάπη και δεν μετακίνηται σε αυτό. Και αν ζητάμε κάτι στη σχέση μας με τον Θεό, είναι να μπολιαστούμε σε αυτή την αγάπη και να μπορούμε να αντιμετωπίσουμε όλους και όλα με αυτήν ακριβώς την αγάπη. Θα καταλήξω λέγοντά σας ότι όλα αυτά που σας λέω αυτή τη στιγμή είναι πράγματα που εγώ τα ζω και τα έχω δοκιμάσει με τα παιδιά. Θα μου πείτε τα παιδιά τα δέχονται όλα και τα ακούνε. Όχι βέβαια. Το σημαντικό ποιο είναι. Το σημαντικό είναι ότι ένα παιδί πλέον όταν αποτυχαίνει, ξέρει γιατί αποτυχαίνει. Και από την άλλη μεριά είναι γιατί κανείς δεν μπορεί να στερήσει την ελευθερία από έναν άνθρωπο. Είναι όμως σημαντικό ένα παιδί να ξέρει ότι υπάρχει κάποιος που τον αγαπάει, κάποιος που του μιλάει με αγάπη και με αλήθεια, ώστε όταν αύριο θα φτάσει σε αδιέξοδο, τότε θα ξαναγυρίσει.
Θα θέλα να σας πω ακόμα με αφορμή αυτό που σας είπα πόσο σημαντικό πράγμα είναι τα παιδιά στην παιδική τους ηλικία να ζήσουν μέσα στην εκκλησία. Από το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι, σαραντάρηδες και μεγαλύτεροι και μικρότεροι πολλές φορές έρχονται και μου λένε, «Πάτερ τι δεν θα δίνα να ξαναγυρίσω τα παιδικά μου χρόνια». Καθώς όταν τον ρωτάω τι εννοείς, μόνοι τότε που πήγαμε στον εκκλησία, στο κατηχητικό που ντυνόμασταν παπαδάκια, που πήγαμε κατασκήνωση, είναι τα μόνα όμορφα χρόνια που έχω στη ζωή μου. Αλλά προσέξτε κάτι, δεν είναι τα μόνα όμορφα, είναι αυτά που τον κάνουν να ξαναγυρίζει πίσω. Ξέρετε τι θα συμβεί όταν τα παιδιά τα σημερινά δεν έχουν τέτοιες εμπειρίες. Όταν θα φτάνουν στις δυσκολίες που φτάνουν, που τους κάνουν να ξαναγυρίζουν, θα αυτοκτονούν. Δεν είναι υπερβολή αυτό που σας λέω. Στην Ελλάδα πολλές φορές φυλάμε με σαν επτασφράγιστο μυστικό τον δίκτη των νεανικών αυτοκτονιών. Τελευταία μόνο κάποια εφημερίδα επαχείρισε να γράψει κάτι και να δείξει ότι υπάρχει πρόβλημα. Διότι τότε και τα παιδάκια ακόμα αλλά και τα οι μεγαλύτεροι, καθώς θα βρίσκονται σε αδιέξοδα και καθώς γυρίζοντας πίσω δεν θα έχουν τίποτα που να είναι όμορφο, τότε θα πηγαίνουν από το μπαλκόνια ή δεν ξέρω και εγώ τι άλλο θα κάνουνε. Αυτό το βλέπετε σήμερα. Το βλέπετε στη μεγάλη έκταση που έχουν πάρει τα ναρκωτικά.
Γιατί τα παιδιά παίρνουν ναρκωτικά, να σας πω τι μου είπε ένα, πέστε μου εσείς γιατί να μην πάρω. Δεν περιμένω τίποτα, δεν ελπίζωσα τίποτα, το μόνο ευχαριστήμητο να χτυπάω την ένας και χαλαρώνω. Και αυτά είναι παιδιά από πάσης φύσεως οικογένειες. Σήμερα υπάρχουν παιδιά που πήραν τα πτυχία τους και πάνε στα εξοχικά των γονιών τους για να κάνουνε ηρωίνη. Γιατί η ζωή τους δεν έχει νόημα. Και γι’ αυτό ακριβώς πιστεύω ότι ο τρόπος που σήμερα αυτοί που ονομάζονται υπεύθυνοι, προσπαθούν να θεραπεύσουν τα παιδιά τα ναρκωτικά είναι λαθεμένος, γι’ αυτό δεν έχει αποτελέσματα. Η θεραπεία των ναρκωτικών δεν σημαίνει μια γυμναστική της θέλησης, αλλά σημαίνει ένα νόημα στη ζωή του ανθρώπου. Και γι’ αυτό το πείραμα που γίνεται εδώ στην Αγία Σκέπη έχει αποτελέσματα. Μου έλεγαν ότι όσα παιδιά συνδέθηκαν με την Εκκλησία θεραπεύτηκαν ολοκληρωτικά. Υπάρχουν όμως παιδιά που θεραπεύονται, που τελειώνουν το πρόγραμμα, όχι μόνο εδώ και στην Ελλάδα, το ομολόγησε δημόσια υπουργός υγείας στην Ελλάδα και ξανακυλάνε πάλι. Και όταν ήμουν ένα διάστημα στον Οκανά σαν εκπρόσωπος της Εκκλησίας της Ελλάδος, θυμάμαι ότι μας ήρθε μια μέρα ένα θέμα, να απολυθούν από τον Οκανά δύο άτομα, τα οποίοι ήταν πρώην χρήστες, θεραπεύτηκαν, τους πήρε ο Οκανά για να τους στηρίξει και αυτοί ξανά άρχισαν πάλι τη χρήση.
Γιατί όταν δεν έχεις κάτι που να νοηματίζει τη ζωή σου, και αυτό είναι ακριβώς το μεγάλο θέμα μέσα στην οικογένεια σήμερα, τι είναι αυτό που προσφέρει κανείς ένα παιδί καθώς μεγαλώνει, ποια είναι τα ιδανικά που τον στηρίζουν, ποιο είναι το νόημα της ζωής που του προσφέρουμε. Επειδή δεν υπάρχει νόημα ζωής, επειδή τουλάχιστον σε εμάς στην Ελλάδα το εκπαιδευτικό σύστημα, το μόνο με το οποίο δεν ασχολείται είναι τα ίδια τα παιδιά, γι’ αυτό πλέον οι ηλικίες διαρκώς χαμηλώνουν. Έχω το θλιβερό προνόμιο, όταν για πρώτη φορά προσειάστηκε το πρώτο κρούσμα ναρκωτικών στα σχολεία πριν από πάρα πολλά χρόνια, έγραψα τότε ένα άρθρο στην εφημερίδα. Τότε είχαν γίνει συζητήσεις επί συζητήσεις, στους εφημερίδες, στηλεοράσεις, από εδώ, ηδική από εδώ, ηδική από εκεί, ένα σωρό. Είχα λοιπόν γράψει κάτι και έλεγα, «Στα αλήθεια κύριε, ανησυχήσατε, μα τι άλλο κάνατε εδώ και μια δεκαετία από το να γκρεμίζετε όλα τα αναχώματα που θα οδηγούσαν τα ναρκωτικά στο σχολείο. Αφού πια τον δρόμο τον ανοίξατε, καμαρώστε το έργο σας. Από εδώ και πέρα, αυτό έγραφα τότε, μετά το πρώτο περιστατικό, τα ναρκωτικά θα μπουν στα σχολεία και θα γίνουν και κυριαρχικο στοιχείο της ζωής τους». Έτσι δεν έγινε και έτσι δεν γίνεται. Γιατί, για το λόγο που ακούσατε. Και βλέπετε σήμερα, παιδιά, το κρίνω από την πόλη μου αυτό, έλεγα κάποτε σε μια ομίλια, λέω «για κάντε τον κόπο και πηγαίνετε στις 12 με 12.30 στο σταθμό του τρένου, που πάει στην Αθήνα. Και μείνετε για λίγο, καθώς γυρίζει εκείνη την ώρα από την Αθήνα. Θα δείτε παιδιά να βγαίνουν από το τρένο με τις τσάντες στο ώμο». Ξέρετε ποιο είναι τα παιδιά αυτά, που ξεκίνησαν από τα σπίτια τους το πρωί για να πάνε στο σχολείο και αυτά πήραν το τρένο και πήγαν στο Μενίδι για να αγοράσουν ναρκωτικά και τώρα επιστρέφουν. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Οπότε λοιπόν, είναι πάρα πολύ σημαντικό να οχυρώσει να κάνεις ένα παιδί να μην χρειάζεται ναρκωτικά. Το τι η μέτρα πρέπει να πάρει η πολιτεία είναι άλλη ιστορία. Αλλά το πώς θα οχυρώσω ένα παιδί ώστε να μην τα χρειάζεται ναρκωτικά, αυτό είναι θέμα αγωγής πλέον του παιδιού. Και η αγωγή του παιδιού, όπως σας είπα, προϋποθέτει να ξέρω ποιο είναι το παιδί στο οποίο θέλω να δώσω αγωγή, που θέλω να το οδηγήσω.
Τα παιδιά, για να καταλήξω, χρειάζονται αλήθεια και αγάπη. Η οποία όμως να μην είναι στα λόγια αλλά στην καθημερινή πραγματικότητα. Νομίζω ότι απάντησα στα ερωτήματα αυτά που λένε πώς θα αντιμετωπίσει ένα παιδί όταν ντρέπεται για κάθε τίδικα που αφορά το θώμα της εκκλησίας. Βέβαια μερικές φορές μπορεί να ντρέπεται και για άλλα πράγματα. Μπορεί να είναι χαμηλή η αυτοεκτίμησή του. Και εκεί πρέπει να ψαχτούμε. Εγώ δεν έχω αντίρρηση ότι μπορούμε να ζητήσουμε και τους δρόμους και τους ειδικούς. Αλλά προσέχτε. Αυτό που θα σας πω τώρα δεν το λέω εγώ. Το έχει πει ένας Αμερικανός ψυχίατρος. Όταν πήρε από μερικά χρόνια στην Ελλάδα έγινε ένα διεθνές συνέδριο. Ήταν η εποχή που η ψυχία της στην Ελλάδα ήταν σπάνιο είδος. Και ήταν περιθωριακή. Είπε λοιπόν αυτός εδώ στην Ελλάδα το είδος μας δεν ευδοκιμεί γιατί εσείς εδώ έχετε την εξομολόγηση. Πότε αρχίσαμε να τρέχουμε ψυχίατρους όταν σταματήσαμε να εξομολογούμεθα.
Ο πατήρ Παΐσιος έλεγε ότι τα περισσότερα προβλήματα είναι πνευματικά και όχι ψυχολογικά. Αυτό σημαίνει ότι ένας ψυχολόγος δεν θα τα λύσει. Αλλά οι παλαθεώρης των πνευματικών προβλημάτων δημιουργεί ψυχολογικές θρευλώσεις.
Εγώ δεν θα διστάσω να σας πω ένα περιστατικό που μου συνέβη εμένα. Όταν κάποτε μου έφεραν ένα παιδί από την ηρωίνη, οι γονείς του. Χωρισμένοι αλλά εκεί ήρθανε μαζί. Είπα στο παιδί μου, κοίταξε κάτι. Μπορεί οι γονείς να σε φέρανε αλλά δεν ξέρω αν ήθελες ή σε φέρανε. Όχι μου λέει, θέλω και εγώ να έρθω. Αλλά αυτό είναι καλό. Δεύτερον, αν ήρθες εμέρα να σε βοηθήσω, εγώ έχω όλη την καλή διάθεση να σε βοηθήσω, αλλά αν δεν θέλεις εσύ να βοηθηθείς δεν θα κάνουμε τίποτα. Μου είπε ότι είχε τη διάθεση. Του λέω, εντάξει, λοιπόν από σήμερα κάθε Κυριακή θα σε βλέπω εδώ στην εκκλησία στο μοναστήρι. Κάθε Κυριακή θα κοινωνείς. Καθημερινά θα προσεύχεσαι. Αυτή και αυτή και αυτή την προσευχή. Καθημερινά θα διαβάζεις ένα κεφάλαιο της Καινής Διαθήκης. Και οποτεδήποτε θέλεις θα έρχεσαι να μιλάμε. Το παιδί τα τήρησε όλα αυτά που σας είπα. Όντως κάθε Κυριακή ήταν εκεί, κοινωνούσε, γιατί έρχονταν τακτικά και μιλάγαμε, άλλωστε κάθε Κυριακή συζητούσαμε, αν δεν συζητούσαμε και νωρίτερα, και έβλεπα ένα παιδί το οποίο ουσιαστικά εξελισσότανε πάρα πολύ φυσιολογικά. Σε τέτοιο σημείο που άρχισα να μην το πιστεύω κι εγώ. Και λέω μήπως δεν μου πες την αλήθεια. Έφτασε το καλοκαιράκι και μια φορά είχα μάθει ότι είναι σε ένα εξοχικό του πατέου του στην Βόρεια Εύβοια. Πήγα λοιπόν κι εγώ από εκεί. Καθίσαμε ωραία φάγαμε το μεσημέρι μαζί. Του λέω δεν μου λες που είχες φτάσει. Μου λέει μά δεν σας έχω πει. Λέει έμπρανε η ροήνη. Λέω από τότε μέχρι σήμερα έχεις ξαναπάρει. Μου λέει όχι μόνο μια φορά κάπνισα ένα τσιγάρο που μου έδωσαν από χασίς. Αλλά μετά τη δεύτερη ρουφηξιά το πέταξα. Και μαζί θα μου είπε ότι οι γονείς μου επέμεναν να πηγαίνω και σε κάποιο ψυχολόγο. Αλλά από ένα σημείο και μετά είδα ότι δεν μου έλεγε τίποτα καλύτερο και τίποτα καλύτερο από όταν συζητάγαμε μαζί και σταμάτησα να πηγαίνω. Το παιδί αυτό σήμερα εργάζεται σε μια τράπεζα τον είδα και τον χάρηκα τελείως ξαφνικά τον βρήκα μπροστά μου. Και μάλιστα κάποτε ήρθε ένα άλλο παιδί και μου λέει δεν μου λέτε λέει ο Τάδε έρχεται και σας βλέπει. Το λέω ναι. Έρχεται μου λέει στο μοναστήρι κάθε Κυριακή. Το λέω ναι. Μου λέει μεταλαβαίνει κάθε Κυριακή. Του λέω ναι. Του λέω γιατί με ρωτάς. Μου λέει ξέρετε ποιος είναι αυτός. Του λέω ποιος είναι. Μου λέει ένας από τους κλειότερους νορκομανείς της Χαλκίδας. Του λέω είναι ή ήτανε. Γι’ αυτό μου λέει έχουμε απορρίσει όλοι.
Λοιπόν τι έγινε η εκκλησία λειτούρισε σαν θεραπευτική κοινότητα. Γιατί του τα είπαν όλα αυτά διότι έχοντας την πεποίθηση και την ορθόδοξη ανθρωπολογία πιστεύοντας τον τρόπο της δημιουργίας του ανθρώπου από τον Θεό με τον τρόπο που δημιουργήθηκε συνειτοποίησα ότι έπρεπε να θεραπεύσω την ψυχή του. Δηλαδή να την κάνω δυνατή. Και του υπέδειξα να τρώει. Να τρώει την τροφή της ψυχής που είναι η Θεία Κοινωνία και ο λόγος του Θεού. Να αναπνέει με το οξυγόνο που χρειάζεται απαραίτητα η ψυχή την προσευχή. Από τη στιγμή που το παιδί τα έκανε αυτά, ουσιαστικά τι έκανε, θεράπευσε την ψυχή του, την έκανε δυνατή, καθάρισε το νου του, έδωσε άλλο νόημα στη ζωή του. Λένε οι ειδικοί ότι η σωματική αποτοξίνωση κρατάει μια εβδομάδα, 10 μέρες το πολύ. Εδώ μέσα είναι το πρόβλημα. Ακριβώς λοιπόν αυτό το εδώ μέσα θεραπεύτηκε με αυτή την αγωγή. Και γι’ αυτό εγώ πιστεύω ότι οι κοινότες εκείνες οι οποίες δεν θέλουν την εκκλησία, είναι αυτοί που δεν θέλουν να γίνουν καλά τα παιδιά γιατί θα χάσουν τη δουλειά τους. Αυτό το ομολόγησαν στην Ελλάδα πρόσφατα. Το ομολόγησε το κεθαά ότι μέχρι σήμερα δεν θέλαμε την εκκλησία. Οπότε λοιπόν, όταν ξαναγυρίζω από και που ξεκίνησα, όταν δοθεί λοιπόν αυτή η σωστή αγωγή και αν είμαστε κοντά στα παιδιά και συνειδητοποιήσουμε, γιατί από την άλλη μεριά ξέρετε τι λένε οι στατιστικές, το 91,2% των παιδιών δύο ολόκληρα χρόνια είναι μέσα στο σπίτι τους, παίρνουν ναρκωτικά και οι γονείς τους δεν έχουν πάρει είδηση. Δύο ολόκληρα χρόνια τα παιδιά κάνουν χρήση ναρκωτικών στο σπίτι τους μέσα και οι γονείς δεν έχουν πάρει είδηση. Αυτό τι δηλώνει, το καταλαβαίνετε; Αυτή την έλλειψη της επικοινωνίας που είπα προηγουμένως.
Υπάρχει ένα πάρα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα εδώ, που λέει ότι σε όλες τις ομιλίες που έχω ακούσει σχετικά με το θέμα οικογένεια, αφορούν πάντοτε πως πρέπει να είναι μια τέλεια οικογένεια. Εν τω εισαγωγικών τέλεια οικογένεια με την έννοια του τελείου δεν υπάρχει. Υπάρχει οικογένεια που αγωνίζεται, που έχει στόχο και ξέρει τι θέλει. Και πως θα αποφύγουν έναν διαζύγιο. Ποτέ δεν άκουσα κάποια ομιλία που να αφορά αντιμετώπιση προβλημάτων μετά από έναν διαζύγιο. Πως ένας πατέρας ή μητέρα να αντιμετωπίσει μόνος ημών την εφηβεία και πως να αναπηλώσει το κενό του ενός γονιού. Ασφαλώς το ερώτημα είναι πάρα πολύ σοβαρό και όντως οι ευθύνες αυτού που μένει μόνος είναι μεγάλες. Όμως θα σας πω τώρα πάρα πολύ απλό πράγμα. Όταν αυτός ο ένας γονιός σταθεί στο παιδί του με αυτόν τον τρόπο, τότε έχει πλεονέκτημα και όχι μειονέκτημα. Γιατί, ποιο είναι το πλεονέκτημα. Ότι το παιδί το αναγνωρίζει ότι παρόλο που είναι μόνος, η μόνη, αν είναι γυναίκα ή άνδρας, όμως τελικά προσπαθεί να αναπηλώσει κι αυτόν που λείπει. Και αυτό το παιδί το καταλαβαίνει και το αναγνωρίζει όταν το έχω συναντήσει σε τέτοιες περιπτώσεις, όπως και άλλες περιπτώσεις. Εκεί που πραγματικά πολλές φορές ο ένας από τους δύο, είτε πατέρας είτε μάνα είναι, ουσιαστικά απλά και μόνο παρέχει την οικονομική στήριξη. Το παιδί δεν βλέπει, έχει το κενό μιας οικογένειας που δεν είναι ολόκληρη, έχει και την εγκατάλειψη από αυτόν με τον οποίον ζει, και τότε βέβαια το πάντρευα αυτών δύο φέρνει πολλές συμφορές.
Θυμάμαι κάποτε μια, βέβαια εκεί ήταν άλλη αιτία, που σκοτώθηκε ο πατέρας. Μου λέει η μητέρα πως θα μεγαλώσουν αυτά τα παιδιά. Λέω κοίταξε κάτι, αν εσύ σταθείς σωστά μην φοβάσαι τα παιδιά σου. Τώρα καμαρώνει τις κόρες της να έχουν επιτύχει και να προχωρούν και να είναι και καλά παιδιά. Συνοθυμάσαι τι λέγαμε τότε. Γιατί όταν πραγματικά υπάρχει χάρη του Θεού μέσα σε ένα σπίτι τότε αυτή η χάρη ενεργεί. Όπως τώρα μιλάμε μα ακούτε σας βλέπω γιατί αναπνέουμε το οξυγόνο, χωρίς αυτό δεν θα μιλάγαμε έτσι η χάρη του Θεού είναι το οξυγόνο της ψυχής που όταν υπάρχει φαίνεται στα αποτελέσματα. Πώς θα αντιμετωπίζεις τα παιδιά στην εφηβεία όταν είναι αρνητικά στους γονείς. Θα είναι αρνητικά στους γονείς πολλές φορές αλλά οι γονείς χρειάζονται υπομονή, χρειάζονται αγάπη, τα παιδιά μας δοκιμάζουν μερικές φορές, μας δοκιμάζουμε αν τα αγαπάμε. Θυμάμαι κάποτε ένα παλικάρι που μου είπε ήταν της μόδας τα μακριά μαλλιά και η μάνα τον είχε φάει να τα κόψει. Ήρθε λοιπόν να μιλήσουμε και μου λέει του το είπα, του λέω τι έχεις βρε με τη μάνα σου, γιατί τρώγεσαι. Οπότε λοιπόν μου λέει ξέρετε γιατί, ξέρετε γιατί δεν κόβω τα μαλλιά μου, του λέω γιατί η μάνα μου θέλει να τα κόψει στα μαλλιά μου, όχι για μένα αλλά για να λένε οι φίλες της ο γιος της και τη σαν κάλο παιδί. Λοιπόν δεν ήταν μακριά από αυτό που έλεγε, το παιδί σου λέει δεν νοιάζεσαι για μένα, για το δικό σου κύρος και το πρεστίζ νοιάζεσαι, λοιπόν για αυτό λοιπόν νοιάζεσαι θα σε περιποιηθώ εγώ. Έλεγα, ναι αυτό το ξέρουμε, αυτό το ξέρουμε γιατί πάμε κόντρα. Μου λέγε ένα παιδί πάλι δεκαεφτά χρονών, κουβεντιάζομε, του λέω βρε εσύ του λέω, δεν καταλαβαίνεις αφού υποτίθεται ότι ξέρεις γράμματα, έχεις μυαλό, πες μου τι καλό σου κάνει το τσιγάρο. Μου λέει τίποτα, του είπα μερικά, μου λέει ναι τα ξέρω κι εγώ αυτά. Να λέει εκεί που σκέπτομαι ότι πρέπει να το κόψω και τη μάμα μου και μου λέει, κόψ το τσιγάρο, κόψ το τσιγάρο, κόψ το τσιγάρο και εγώ τσαντίζομαι και δεν το κόβω. Ενώ ουσιαστικά χρειάζεται άλλου είδους υποστήριξη, ώστε το παιδί να προβληματιστεί. Αυτό λέει έφυγε και προ καμιά σχέση. Βέβαια είπαμε μερικά πράγματα, πιστεύω ότι έχω κάτι να σας πω στο τέλος βέβαια. Το θέμα δεν κλείνει, ίσως είναι, θα έπρεπε μόνο για αυτό το θέμα να μιλήσει κανείς και για πάρα πολύ ώρα.
Θέλω επίσης να σχολιάσω ένα άλλο κείμενο που βλέπω εδώ. Νιώθω ότι δεν μπορώ να αγαπώ σωστά το ένα μου παιδί. Έχω τέσσερα διότι μου μοιάζει πολύ σαν παιδί και μισότα παιδικά μου χρόνια. Πώς μπορώ να το ξεπεράσω, να τον αγαπήσω και να τον βοηθήσω. Αυτό είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό ερώτημα, διότι ουσιαστικά δείχνει ότι η στάση μας απέναντι σε ένα παιδί μπορεί να προέρχεται από τις δικές μας εμπειρίες. Και όταν οι εμπειρίες μας είναι λαθεμένες, τότε χωρίς να το καταλαβαίνουμε τις μεταφέρουμε στα παιδιά. Και βέβαια μπορεί ένα παιδί να ζήσει κάτι ανάλογο που ζήσαμε εμείς και να μην το ζήσει όπως το ζήσαμε ή πολλές φορές να μην το βοηθάμε ακριβώς για το λόγο που περιγράφεται εδώ. Και έτσι δεν έχουμε καλή επικοινωνία μαζί του. Θα πρέπει τότε να αναζητήσουμε τη δική μας πρώτα θεραπεία, την δική μας υπέρβαση του δικού μας προβλήματος και στη συνέχεια πλέον να επιχειρήσουμε να σταθούμε σωστά απέναντι στο παιδί. Αυτό όμως το οποίο βέβαια θίγει ένα γενικότερο θέμα. Ποιο είναι το θέμα; Είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τα παιδιά, τόπως στην αρχή κάποια στιγμή, τα θέματα και τα προβλήματά τους τα οποία ούτε εμείς στην παιδική μας ηλικία τα ζήσαμε σωστά. Το ότι δεν τα ζήσαμε σωστά λειτουργεί με δύο τρόπους. Ποιος είναι ο πρώτος τρόπος; Ο πρώτος τρόπος είναι ότι επειδή δεν τα ζήσαμε εμείς σωστά και φοβόμαστε για τα παιδιά μας, γιατί ξέρουμε ότι τα ζήσαμε λάθος, να είμαστε πολύ σκληροί και πολύ αυστηροί στα παιδιά μας. Ενθυμούμαι τα παιδικά μας χρόνια και έτσι, αντί να πάμε να κάνουμε καλό, να κάνουμε κακό στο τέλος. Και ο δεύτερος βέβαιο τρόπος είναι το να μεταφέρεις τα δικά σου λαθεμένα βιώματα. Γι’ αυτό βλέπετε δύο πράγματα. Όταν ένα παιδί έχει ζήσει σε μια διαλυμένη οικογένεια, δύο πράγματα θα συμβούν. Ή παραδειγματισμένο από τη δική του οικογένεια θα προσέξει αυτά που δεν πρόσκαινε οι γονείς του και θα φτιάξει τη δική του σωστή οικογένεια, ή θα κάνει τα ίδια λάθη με τους γονείς του και δεν θα μπορεί να φτιάξει κι αυτός μια σωστή οικογένεια, ή αυτή, ανάλογα με το τι είναι. Οπότε λοιπόν, είναι πάρα πολύ σημαντικό να μπορούμε, γι’ αυτό είπα προηγουμένως, ξέρουμε τι θέλουμε, ξέρουμε που το παιδί μας θέλουμε να φτάσει. Στο ερώτημα ποιος είναι ο ιδανικός αριθμός παιδιών στην οικογένεια, σας είπα ιδανικός αριθμός δεν υπάρχει. Αυτό είναι κάτι που το βρίσκει το ζευγάρι μεταξύ τους, αρκεί πραγματικά να ξέρουν τι θέλουν στη ζωή τους. Γιατί βέβαια, είναι άλλο πράγμα το να, υπάρχει μια δυσκολία για κάποιους σοβαρούς λόγους, και άλλο πράγμα είναι να λέει ένα ζευγάρι, εμείς δεν θέλουμε να δυσκολεθούμε, θέλω να καλοπεράσουμε, δεν θέλουμε να ταλεπορρθούμε στη ζωή μας. Αυτή η νοτροπία είναι μια νοτροπία η οποία είναι διαλυτική γιατί είναι για τις σχές του ζευγαριού. Και για τις σχές που έχουν με τα παιδιά. Και θα έρθει αυτή πάρα πολύ γρήγορα και αυτοί θα λένε τι έφταιξε, ενώ ουσιαστικά το λάθος ήταν οι ίδιοι. Δεν ήταν κάτι απ’ έξω, ήταν οι ίδιοι. Επίσης υπάρχει το εξής ερώτημα, υπάρχει η άποψη ότι τα παιδιά μιας πολυμελούς οικογένειας είναι παραμελημένα ή ειστερούν σε πολλούς τομείς. Να το σχολιάσω. Κοιτάξτε, δεν είναι θέμα των πολυμελών οικογένειών. Υπάρχουν πολυμελείς οικογένειες που είναι θαυμάσιας. Υπάρχουν πολυμελείς οικογένειας που μπαίνεις μέσα και όπως σας είπα ξεκουράζεσαι. Και υπάρχουν ολίγα άριθμες που υπάρχει ένταση και θυμός. Το θέμα είναι εκείνοι που τις αποτελούν. Βέβαια υπάρχει και το αντίστοιχο όμως ότι τα παιδιά μιας πολυμελούς οικογένειας μεγαλώνε πιο φυσιολογικά. Ξέρουν μέσα στα πράγματα ότι μπορούν να έχουν απαιτήσεις. Όταν έχεις δυο παιδιά σου λέει θέλω παπούτσι αντίντας, θέλω αυτό, θέλω εκείνο, θέλω τα άλλο, είσαι υποχρεωμένος να μου το δώσεις. Όταν όμως έχεις να κάνεις, γιατί κοιτάξτε, το ένα παιδί δεν το συζητάμε, το ένα παιδί είναι ένα παιδί το οποίο είναι δυστυχισμένο. Γιατί θέλει και ένα άλλο και δεν έχει. Τα δύο παιδιά ουσιαστικά πολλές φορές καλλιεργούν τη ζήλια μεταξύ τους. Λένε και πάρα πολύ σοφά ότι αυτές οι πολλώσεις σπάζουν πρωτίπτο και παιδί και πάνω. Γιατί όταν είναι τρία τα παιδιά σήμερα θα συμμαρχίσουν τα δύο ίσως και ο ένας θα μείνει απέξω, αύριο θα αλλάξει συμμαχία και τελικά τα πράγματα αρχίζουν να φέρουν κυκλικά βόλτα και δεν γίνονται, δεν πολλώνουν τα πράγματα. Πολλοί περισσότερο τα παιδιά είναι περισσότερα. Και τότε τα παιδιά στην πράξη καταλαβαίνουν ότι ναι θα φορέσει το παπούτσι του άλλου που είναι πιο μεγάλος και δεν έχουν αντίρηση σε αυτό. Όταν όμως αφενόζουμε τα παιδιά είναι λίγα και είναι λίγα για τον εγωισμό των γονιών, ο οποίος βέβαια όταν υπάρχει εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους. Τότε τα παιδιά έχουν μια λαθεμένη αγωγή από την αρχή μέχρι το τέλος. Και βέβαια τα παιδιά αυτά έχουν τις χείριστες προϋποθέσεις για να φτιάξουν σωστή μια δική τους οικογένεια. Βέβαια υπάρχει ενδεχόμενο σε μια πολυμελή οικογένεια, δεν είναι πώς να το πω η λέξη πολυμελής οικογένεια κάτι το υπερκόσμιο, μπορεί να είναι μια πολυμελής οικογένεια και είναι μια κακή οικογένεια. Αυτό έχει σημασία με την προσωπικότητα ακείνων που τους συμπροτούν και βέβαια κατά βάση των γονιών. Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες στο σχολείο χρειάζονται ειδικούς. Και αν υπάρχει ένα λάθος που πολλές φορές γίνεται έγκλημα, είναι όταν μια οικογένεια τρέπεται να παρουσιάσει το πρόβλημα προς τα έξω και δεν βοηθάει το παιδί. Υπάρχουν παιδιά τα οποία όταν έχουν προβλήματα τέτοια χρειάζονται αμέσως την βοήθεια των ειδικών. Δεν είναι ντροπή να έχεις ένα παιδί που έχει μία μαθησική δυσκολία, είναι ντροπή για την εποχή μάζι στα τη δική μας να κρύψει το πρόβλημα αυτό και να αφήσεις το παιδί να προχωρήσει με ένα τρόπο που θα κάνει στο τετράγωνο την καθυστέρηση σε σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά. Σήμερα έχουμε πάρα πολλά δεδομένα που πολλά παιδιά με δυσκολίες τέτοιες ή και μεγαλύτερες ακόμα, με τη σωστή βοήθεια και τη σωστή αγωγή, να μπορούν να σταθούν πάρα πολύ καλά μέσα στη ζωή και μέσα στην κοινωνία. Γι’ αυτό λοιπόν αυτό είναι το θέμα το οποίον θα πρέπει να το δείτε. Η ζήλεια μεταξύ των συζύγων προϋποθέτει την απουσία της αγάπης. Οπου υπάρχει αγάπη δεν υπάρχει ζήλεια. Όποιος ζηλεύει δεν εμπιστεύεται και κατ’ αυάθος δεν αγαπά, έχει ανασφάλειες. Άρα θα χρειάζεται θεραπεία η ανασφάλεια. Διαφορετικά είναι μια άσχημη κατάσταση. Η ζήλεια μεταξύ των παιδιών είναι άλλο πράγμα. Πολλές φορές είναι ευκαιριακό, είναι των πρώτων ηλικιών. Και εδώ χρειάζεται διάλογος. Θυμάμαι να σας το πω χαρακτηριστικά. Είχα πάει σε κάποιο σπίτι, μου είπε λοιπόν η μητέρα ότι ξέρετε λοιπόν ο μεγάλος ζηλεύει. Οπότε λοιπόν το παρατήρησα κι εγώ γιατί έκανε κάποιες σκαντάλιές. Του λέω, έλα εδώ βρά του λέω, για κάτσε κάτω. Τι νομίζεις λοιπόν, ότι η μαμά αγαπάει πιο πολύ τον αδερφάκι σου. Μου λέει ναι. Του λέω, χαζός είσαι βρε. Ξαφνιάστηκε αυτός. Του λέω, δεν μου λες βρε, αν ήσουν εσύ ο μικρός και αυτός ο μεγάλος, ποιον θα τάειζει η μαμά. Μου λέει εμένα. Δηλαδή το μικρό. Άρα λοιπόν τον τάειζει γιατί τον αγαπάει πιο πολύ, γιατί αυτός είναι ο μικρός και δεν μπορεί να φάει, ενώ εσύ μπορείς να φας μόνος σου. Το πήρε το μήνυμα. Του λέω, μην είσαι χαζός, η μαμά σ’ αγαπάει, αλλά εσύ δεν θα έπρεπε και να θέλει να σε τάεισει η μαμά, θα πας της πείς, είμαι μεγάλος πια, εσύ δεν με τάειζεις. Και όχι να ζηλεύεις λόγω γιατί τάειζει τον μικρός αδελφο. Ασφαλώς θα τον τάεις, γιατί το βλέπεις να μπορεί να φάει μόνος του. Όχι, μου λέει τότε. Οπότε λοιπόν, μπορεί κανείς να βοηθήσει να θαυμάσει ένα παιδί, να ξεπεράσει τη ζήλια του. Βέβαια δεν ξεπερνεί διάφορα η ζήλια των συζύγων, γιατί αυτή έχει πλέον πολύ πιο μεγάλη βάση και περιεχόμανο. Στο ερώτημα πότε πρέπει να αρχίσει σεξουαλική διαπενταγωγή, το είπα, πάρα πολύ νωρίς, όταν αρχίσουν τα ερωτήματα των παιδιών. Ή όταν εμείς υποψιαζόμαστε ότι αρχίζουν τα ερωτήματα των παιδιών. Αφορμές είναι πάρα πολλές που μπορεί να πάρει κανένας για να μιλήσει το παιδί και να ξέρετε ότι το παιδί θα νιώσει πάρα πολύ όμορφο, όταν για αυτά που ήθελε να ρωτήσει και ντρέπεται να ρωτήσει, του μιλάει πρώτη η οικογένειά του, οι γονείς του, η μητέρα ή ο πατέρας. Και του μιλάει με όμορφο τρόπο. Υπάρχουν θαυμάσια βιβλία. Κάποτε είχα βρει ένα βιβλίο «Η ερωτική ζωή» του Ρενέ Μπιότ. Ήταν ακριβώς η καθοδήγηση μιας οικογένειας πώς θα πρέπει να βοηθήσει το παιδάκι από τη στιγμή που ακόμα είναι μικρό, να διαπαιδαγουηθεί σωστά σε ένα θέμα το οποίο είναι πάρα πολύ ανθρώπινο αλλά και πάρα πολύ βασικό. Πώς θα τη δράσεις να καλύπτωσες ότι τα παιδί σου αρχίσουν να ασχολείται σοβαρά με τις σχέσεις του με το αντίθετο φίλο, να τον μιλήσεις και εσύ με σοβαρότητα και με ειλικρίνεια και να προσπαθείς να τον βοηθήσεις να έχει μια αυτογνωσία. Εσύ παιδί μου αγαπάς την κοπέλα αυτή, το παιδί είναι σε θέση να σας απαντήσει ναι ή όχι και αν ακόμα σας πει ναι, μπορεί να του πεις καλά να το κουβεντιάσουμε μερικές εβδομάδες αργότερα και τότε μπορεί να έχει, να του αρέσει και κάποια άλλη κοπελίτσα και να του εξηγήσει ότι δεν είναι κακό αυτό το πράγμα απλά δεν έχεις οριμάσει. Μπορούμε λοιπόν να μιλήσουμε πάρα πολύ από τη στιγμή που το παιδί και εκείνο αρχίζει να έχει ερωτήματα.