Οι μύθοι και οι παραδόσεις ενός λαού είναι ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια του πολιτισμού του και ταυτόχρονα και ένα από τα "οχήματα" μέσω των οποίων ο πολιτισμός αυτός διαδίδεται από τόπο σε τόπο και από γενιά σε γενιά. Αν τώρα πρόκειται για ένα λαό όπως αυτός των Ελλήνων -που έχει στην πλάτη του χιλιάδες χρόνια ιστορίας- μπορείτε να φανταστείτε για τι όγκο και πλούτο μύθων και παραδόσεων μιλάμε.
Σε αυτή την απέραντη και πολύτιμη "θάλασσα" βούτηξε ο καθηγητής Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Βασίλης Δ. Αναγνωστόπουλος, και έφερε σε εμάς μερικά από τα καλύτερα μαργαριτάρια της. Μύθους - θρύλους, παραδόσεις - έθιμα, ποιήματα αλλά και δημοτικά τραγούδια που κυκλοφόρησαν το 1992 από τις εκδόσεις Καστανιώτη, σε ένα καλαίσθητο -την εικονογράφηση υπογράφει η Μαρία Θειοπούλου- βιβλίο υπό τον τίτλο «Λαϊκοί θρύλοι και παραδόσεις για παιδιά».
Πρόκειται όπως ήδη αναφέραμε για μια ανθολογία θρύλων και παραδόσεων από ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο. Μια ανθολογία σημαντικών κομματιών του πολιτισμού μας που χάνονται στο πέρασμα των ετών, κάτι που κάνει τέτοιες προσπάθειες, σαν του Βασίλη Δ. Αναγνωστόπουλου, ιδιαιτέρως σημαντικές. Ο καθηγητής Αναγνωστόπουλος, έχει χωρίσει - ταξινομήσει το υλικό που αποθησαύρισε σε επτά κατηγορίες - ομάδες ανάλογα με το θέμα που πραγματεύονται. Ας δούμε, όμως, αυτές τις κατηγορίες και μερικούς από τους τίτλους των περιεχομένων τους:
1. Παλιές Ιστορίες
Οι πέτρες στο Ροξάδο (από την Ίμβρο), Η πρώτη γενιά των ανθρώπων (από την Αιτωλία), ο Διόνυσος (από την Θήβα), Ο Πενταδάχτυλος της Κύπρου (από την Κύπρο), Ο Διγενής Ακρίτας (Δημοτικό τραγούδι), Ο βασιλιάς Αλέξανδρος και οι Καραγκούνες (από την Θεσσαλία), Το κυπαρίσσι του Μιστρά (από την Σπάρτη), Οι κόρες του κάστρου (από την Αθήνα), Οι κολόνες της Λαμψάκου (από την Λάμψακο), κ.α.
2. Η Πόλη και η Αγιά-Σοφιά
Το σχέδιο της Αγιά-Σοφιάς (από τη Θράκη), Τα ψάρια της Ζωοδόχου Πηγής (ποίημα του Γ. Βιζυηνού), Της Αγιά-Σοφιάς (Δημοτικό τραγούδι), Η Αγία Τράπεζα (ποίημα του Γ. Δροσίνη), Η κολόνα της Αγιά-Σοφιάς (από την Κωνσταντινούπολη), Ο μαρμαρωμένος βασιλιάς (από διάφορα μέρη), Ο δράκος της Κόκκινης Μηλιάς (από την Κωνσταντινούπολη), κ.α.
3. Χριστός, Παναγία και Άγιοι
Ο Φώτο Ντες (από την Παραμυθιά), Ο Άγιος Σπυρίδωνας (από την Κέρκυρα), Η Φανερωμένη (από την Θεσσαλία), Η Παρηγορίτισσα (από την Άρτα), Η Παναγιά η Αμπελακιώτισσα (από την Ορεινή Ναυπακτία), Η Παναγιά η Χελιδονού (από την Αθήνα), κ.α.
4. Τόποι, πολιτείες, μαρμαρώματα
Το μαρμαρωμένο καράβι (από την Κέρκυρα), Η Τήνο (από την Τήνο), Η Χιόνα (από την Ικαρία), Οι Ματζουκάτες (από την Τραπεζούντα), Το λιθωμένο φίδι (από την Καλαμάτα), Το λιοντάρι του Υμηττού (από την Αθήνα), Το Δράπανο (από την Αχαΐα), Η κυρα-Ρήνη (από την Ακαρνανία), Το Πετροκάραβο (από τον Πόρο), Η Αρμενόπετρα (από τις Σέρρες), Η Δρακολίμνη (από τα Ζαγόρια Ιωαννίνων), Του νεκρού αδερφού (Δημοτικό τραγούδι), Το γιοφύρι του Φαναριού (από την Ανδρίτσαινα), Της Άρτας το γιοφύρι (από την Άρτα), κ.α.
5. Ο ουρανός, τ' άστρα και η γη
Το άνοιγμα του ουρανού (από τη Μακεδονία), Ο Ήλιος κι η Σελήνη (από την Αθήνα), Η τζιαμάλα (έθιμο από τα Γιάννενα), Οι γυναίκες του Μάρτη (από την Αθήνα), Τ' Αναστενάρια (έθιμο από τη Μακεδονία), Το βαρέλι των δώδεκα μηνών (από τα Καλάβρυτα), κ.α.
6. Τα φυτά, τα ζώα, τα πουλιά
Ο λαγός και το λαγωνικό (από τα Καλάβρυτα), Η δεκοχτούρα (ποίημα του Γ. Βιζυηνού), Ο γκιώνης (από διάφορα μέρη), Ο καλογιάννος (από το Αγρίνιο), Η μέλισσα κι η σφήκα (από τη Γορτυνία), Ο τσοπανάκος (από τη Θράκη), Ο βαλμάς (από τη Λευκάδα), Η αρκούδα (από τη Θεσσαλία), Οι αλκυονίδες ημέρες (από διάφορα μέρη), κ.α.
7. Στοιχειά, νεράιδες, καλικάντζαροι, κ.α.
Οι γίγαντες (από τη Ζάκυνθο), Οι γοργόνες (από διάφορα μέρη), Τα ονόματα των νεράιδων (από διάφορα μέρη), Ο δράκοντας (Δημοτικό τραγούδι), Το Νταούτι (από το Δομοκό), Οι Μοίρες (από την Αίγινα), Οι καλικάντζαροι (από διάφορα μέρη), κ.α.
Το «Λαϊκοί θρύλοι και παραδόσεις για παιδιά» του Βασίλη Δ. Αναγνωστόπουλου, είναι ένας θησαυρός που θα απολαύσουν τόσο οι μικροί όσο -ίσως και περισσότερο αυτοί- οι μεγάλοι σε ηλικία αναγνώστες. Τα διαμάντια του πολιτισμού μας που θα ανακαλύψετε στις σελίδες του θα σας ψυχαγωγήσουν αλλά και θα σας μεταφέρουν σε χρόνους περασμένους τότε που οι άνθρωποι είχαν πιο απλοϊκή σκέψη και εξηγούσαν τον κόσμο τους πιο "ζουμερά" και πιο "ποιητικά" απ' ότι κάνουν σήμερα -που έχουν ως λάβαρο τις επιστημονικές αποδείξεις.
Διαβάζοντάς το, γέλασα, συγκινήθηκα και πολλές φορές ένιωσα περήφανος για την ψυχή που έκρυβαν -και κρύβουν ακόμα θέλω να πιστεύω- οι κάτοικοι αυτής της γωνιάς του πλανήτη που ονομάζεται Ελλάς: η γη του φωτός! Του φωτός που διαχρονικά διαποτίζει το πνεύμα αυτού του λαού, άσχετα αν μερικές φορές εμείς οι ίδιοι το αφήνουμε σκονισμένο με αποτέλεσμα να μην λάμπει πάντα τόσο εκτυφλωτικά. Λίγο ξαράχνιασμα θέλει που και που... να σαν αυτό που κάνει ο Βασίλης Δ. Αναγνωστόπουλος στο «Λαϊκοί θρύλοι και παραδόσεις για παιδιά»!
Β
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου μεταφέρουμε:
Η Ελλάδα είναι κατάσπαρτη από θρύλους και διηγήσεις που αναφέρονται σε τόπους, ανθρώπους, αγίους, έθιμα, ζώα, πουλιά, φυσικά φαινόμενα. Ο κόσμος αυτός των παραδόσεων γοητεύει μικρούς και μεγάλους. Ιδιαίτερα τα παιδιά, γιατί αυτά βρίσκονται πιο κοντά στο όνειρο και το φανταστικό, στοιχεία τα οποία κατεξοχήν χαρακτηρίζουν τις παραδόσεις.
Η σκοπιμότητα λοιπόν της έκδοσης του βιβλίου Λαϊκοί Θρύλοι και παραδόσεις είναι προφανής: να δοθεί στα παιδιά μια εύχρηστη ανθολογία με ελληνικές λαϊκές παραδόσεις, που θα τις χαρούν ως λογοτεχνικά κείμενα, θα διασκεδάσουν, και μέσα απ' αυτές θα κατανοήσουν καλύτερα το λαϊκό μας πολιτισμό.
Τέλος, ένα τέτοιο βιβλίο με έντονο πατριδογνωστικό χαρακτήρα έχει τη θέση του σε κάθε «στέκι παιδιού» και σε κάθε βιβλιοθήκη, αλλά προπάντων μέσα στο σχολείο ως διδακτικό εγχειρίδιο από το δάσκαλο και τον καθηγητή.
