Αγία Ευφημία. Βίος
Η Αγία Ευφημία έζησε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Διοκλητιανού και του ανθυπάτου της Ρώμης, Πρίσκου, περίπου το 288 μ.Χ..
Η καταγωγή της Αγίας Ευφημίας ήταν από τη Χαλκηδόνα, μια πόλη που έμελλε να συνδεθεί άρρηκτα με τη ζωή και τα μεταγενέστερα θαύματά της. Η Αγία Ευφημία ήταν κόρη του Φιλόφρονος και της Θεοδοσιανής και ανατράφηκε σε μια εύπορη και λαμπρή οικογένεια, η οποία της εμφύσησε βαθιά αγάπη και αφοσίωση προς τον Χριστό. Η ευσεβής ανατροφή της την οδήγησε να αφιερώσει όλο τον πόθο και την προσοχή της στον Χριστό.
Η Διαταγή του Διωγμού και η Σύλληψη
Στη Χαλκηδόνα, ο Πρίσκος, ο οποίος είχε διοριστεί ανθύπατος της Ασίας από τον Διοκλητιανό, εξέδωσε μια αυστηρή διαταγή: όλοι οι κάτοικοι όφειλαν να προσφέρουν θυσία στον θεό Άρη. Αντιμέτωποι με αυτή την επιταγή που συγκρουόταν με την πίστη τους, πολλοί Χριστιανοί επέλεξαν να κρυφτούν ή να καταφύγουν στην έρημο, προκειμένου να μην προδώσουν τις χριστιανικές τους πεποιθήσεις μέσω της ειδωλολατρίας. Ωστόσο, ο Απελλιανός, ένας ιερέας των ειδώλων, παρατήρησε τις εκτεταμένες απουσίες αυτών των κατοίκων και παρότρυνε τον Πρίσκο να τους τιμωρήσει. Ως αποτέλεσμα αυτής της παρότρυνσης, η Αγία Ευφημία συνελήφθη μαζί με σαράντα οκτώ ή σαράντα εννέα ακόμη Χριστιανούς. Κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας τους, έγιναν επανειλημμένες προσπάθειες να τους πείσουν να θυσιάσουν στα είδωλα, χρησιμοποιώντας τόσο κολακείες όσο και απειλές. Η Αγία Ευφημία ξεχώριζε ανάμεσά τους με τις αρετές της, λάμποντας ως ένα λαμπρό άστρο.
Τα Αρχικά Βασανιστήρια και οι Θαυματουργές Απαλλαγές
Η Ευφημία και οι λοιποί Χριστιανοί αναγκάστηκαν να παρασταθούν ενώπιον του ανθυπάτου. Η Αγία Ευφημία, μέσω των σοφών της λόγων, προκάλεσε τον μεγάλο θυμό του Πρίσκου. Ως εκ τούτου, υποβλήθηκαν σε διάφορες τιμωρίες και βασανιστήρια καθημερινά για είκοσι ολόκληρες ημέρες. Μετά την πάροδο αυτού του διαστήματος, απελευθερώθηκαν από τη φυλακή, αλλά βεβαίωσαν τον ανθύπατο ότι παρέμεναν ακλόνητοι και σταθεροί στην πίστη του Χριστού. Για την αμετακίνητη στάση τους, τους χτύπησαν στα πρόσωπα με ωμά δέρματα. Έπειτα, οι άλλοι Άγιοι ρίχθηκαν ξανά στη φυλακή με σκοπό να σταλούν στον Διοκλητιανό, ενώ μόνη η Αγία Ευφημία παραστάθηκε εκ νέου ενώπιον του Πρίσκου.
Ο ανθύπατος, βλέποντας ότι η Αγία ήταν ανώτερη από κάθε κολακεία, διέταξε να τσακίσουν τα μέλη του σώματός της με σιδηρούς τροχούς και να διαχωρίσουν τις αρμονίες της. Ωστόσο, η Μάρτυς, αμέσως μόλις επικαλέστηκε τη βοήθεια του Θεού, λυτρώθηκε θαυματουργικά από τους τροχούς και βρέθηκε υγιής.
Στη συνέχεια, πυράκτωσαν μια κάμινο με πίσσα, στουππί και κλήματα, με τη φλόγα της να υψώνεται μέχρι σαράντα πέντε πήχεις. Ενώ η Αγία επρόκειτο να ριχθεί στην κάμινο, δύο από τους υπηρέτες του Πρίσκου, ονόματι Βίκτωρ και Σωσθένης, είδαν έναν Άγγελο Κυρίου να διασκορπίζει τη φωτιά της καμίνου. Φοβήθηκαν και πίστεψαν στον Χριστό. Η Αγία τους δίδαξε τελειότερα για την πίστη και τους ενθάρρυνε στο μαρτύριο υπέρ του Χριστού. Όταν η Αγία τελικά ρίχθηκε στην κάμινο από άλλους υπηρέτες, η κάμινος κατέκαυσε αμέσως τους υπηρέτες, αλλά για την Αγία δείχθηκε σαν μια δροσερή αύρα.
Το Μαρτύριο των Βίκτωρα και Σωσθένη και Περαιτέρω Δοκιμασίες της Αγίας
Μετά το θαύμα της καμίνου, η Αγία ρίχθηκε εκ νέου στη φυλακή. Οι Βίκτωρ και Σωσθένης, αφού ομολόγησαν δημόσια την πίστη τους ενώπιον του ανθυπάτου, παραδόθηκαν σε θηρία. Φονεύτηκαν από αυτά, λαμβάνοντας έτσι το μαρτυρικό τους τέλος.
Η Αγία Ευφημία υποβλήθηκε σε ακόμη άλλες, καινούργιες βασανιστικές μεθόδους, από τις οποίες διαφυλάχθηκε αβλαβής. Ρίχθηκε μέσα σε έναν λάκκο γεμάτο από νερό και θηρία. Έπειτα, πέρασε έναν άλλον λάκκο στρωμένο με μικρά σουβλιά και καλυμμένο με χώμα. Από αυτή τη βάσανο, επίσης, λυτρώθηκε αβλαβής, ενώ άλλοι που έπεσαν σε αυτόν κινδύνευσαν. Μετά από αυτά, την πριόνισαν. Επίσης, έκαψαν τα μέλη της με φωτιά και πυρακτωμένα τηγάνια.
Το Μαρτυρικό Τέλος της Αγίας Ευφημίας
Τελικά, αφού είχε υπομείνει όλα τα φρικτά βασανιστήρια με ακλόνητη πίστη και θεία προστασία, η Αγία Ευφημία παρακάλεσε τον Θεό να δεχθεί την μαρτυρική της θυσία. Η παράδοση αναφέρει ότι παρέδωσε το πνεύμα της μετά από ένα χτύπημα από μια αρκούδα. Το μαρτύριό της έλαβε χώρα μέσα στο θέατρο. Η ημερομηνία του μαρτυρίου της προσδιορίζεται στις 16 Σεπτεμβρίου του 303 μ.Χ.. Οι γονείς της, Φιλόφρων και Θεοδοσιανή, παρέλαβαν το τίμιο λείψανό της και το ενταφίασαν με τιμές, όχι μακριά από τη Χαλκηδόνα. Το ιερό λείψανο τοποθετήθηκε αρχικά μέσα σε ένα κιβώτιο.
Η Οικουμενική Σύνοδος της Χαλκηδόνας και το Θαύμα των Λειψάνων της Αγίας Ευφημίας
Πολλά χρόνια αργότερα, περίπου το 410 μ.Χ., όταν η ευσέβεια είχε ευρύτερη διάδοση, εμφανίστηκε μια αίρεση. Ο μοναχός και ιερέας ονόματι Ευτυχής έγινε ο αρχηγός αυτής της αιρετικής κίνησης, διδάσκοντας ότι ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός είχε μία μόνο φύση, αυτή της θεότητας, και μία μόνο ενέργεια, αυτή της θεότητας. Ο Ευτυχής καθαιρέθηκε από τον Άγιο Φλαβιανό, τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, αλλά συνέχισε να ταράζει την Εκκλησία, χρησιμοποιώντας ως όργανα τους άθεους ευνούχους του βασιλιά Θεοδοσίου του Μικρού, μέχρι τον θάνατο του βασιλιά.
Για την αντιμετώπιση αυτής και άλλων θεολογικών διαφορών, όταν βασίλεψε ο Μαρκιανός μαζί με την Πουλχερία, διατάχθηκε να συγκληθεί Οικουμενική Σύνοδος στη Χαλκηδόνα το έτος 451 μ.Χ.. Στη Σύνοδο αυτή συγκεντρώθηκαν εξακόσιοι τριάκοντα (630) Επίσκοποι. Για την επίλυση των δογματικών διαφωνιών, τα δύο κύρια μέρη – οι Ορθόδοξοι και οι κακοδόξοι Μονοφυσίτες – συνέταξαν δύο τόμους, δηλαδή βιβλία, με τις δογματικές τους θέσεις.
Στη συνέχεια, άνοιξαν το σεντούκι που περιείχε το τίμιο λείψανο της Αγίας Ευφημίας και απέθεσαν τους δύο σφραγισμένους τόμους πάνω στο στήθος της. Μετά από καθορισμένες ημέρες, άνοιξαν το κιβώτιο και εξέπληξαν άπαντες. Ο τόμος των αιρετικών Μονοφυσιτών βρέθηκε ριγμένος κάτω στο έδαφος, στα πόδια της Αγίας. Αντιθέτως, ο τόμος των Ορθοδόξων, ο οποίος περιείχε τον όρο και την απόφαση της Αγίας Συνόδου, βρέθηκε να τον κρατά η Μάρτυς στις αγκαλιές της. Αυτό το τεράστιο θαύμα προκάλεσε τον θαυμασμό όλων. Οι Ορθόδοξοι εδραιώθηκαν στην πίστη τους και δόξασαν τον Θεό, ενώ οι αιρετικοί Μονοφυσίτες καταισχύνθηκαν.
Πολλά θαύματα ακόμη έγιναν, για να φανερωθεί η αλήθεια της Χριστιανικής Πίστης. Τέλος, η Αγία Ευφημία παρακάλεσε τον Θεό να δεχθεί τη μαρτυρική της θυσία και παρέδωσε το πνεύμα της μετά από ένα χτύπημα αρκούδας.
Ήταν 16 Σεπτεμβρίου του 303 μΧ.
Το θαύμα της Αγίας Ευφημίας κατά του Μονοφυσιτισμού
Την εποχή του Αυτοκράτορα Μαρκιανού και της Αυγούστας Πουλχερίας, συγκλήθηκε η Σύνοδος της Χαλκηδόνας (Δ Οικουμενική Σύνοδος 451 μΧ), για να αντιμετωπιστεί ο Νεστοριανισμός ή Μονοφυσιτισμός. Ως αποτέλεσμα των εργασιών της Συνόδου συντάχθηκαν δύο τόμοι. Ο ένας ήταν των Ορθοδόξων και ο άλλος τόμος περιείχε τις κακοδοξίες των Μονοφυσιτών. Μετά από πολύ προσευχή, αποφασίστηκε να βάλουν και τους δύο τόμους στον τάφο της αγίας Ευφημίας, μέσα στη λάρνακα. Την επόμενη μέρα, άνοιξαν τις σφραγίδες που είχαν θέσει και βρήκαν το Τίμιο Λείψανο της Αγίας Ευφημίας να έχει τον τόμο των Ορθοδόξων στο στήθος της και να τον αγκαλιάζει σφιχτά και τον τόμο των Μονοφυσιτών να τον πατάει κάτω από τα πόδια της.
Την ανάμνηση αυτού του θαύματος την εορτάζουμε στις 11 Ιουλίου.
Αγία Ευφημία γιορτή
Τη μνήμη της Αγίας Ευφημίας τιμούμε στις 16 Σεπτεμβρίου, ημέρα του μαρτυρίου της.
Το Τίμιο Λείψανο της Αγίας Ευφημίας βρίσκεται στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι της Κωνσταντινούπολης. Μικρά κομμάτια του Λειψάνου της, βρίσκονται στη Μονή Κύκκου Κύπρου, στη Λαύρα Αγίου Αλεξάνδρου Νέβσκι στην Αγία Πετρούπολη και στον Ιερό Ναό Αγίας Ευφημίας στη Νέα Χαλκηδόνα Αττικής.
Η Αγία Ευφημία ήταν προστάτιδα του Αγίου Παϊσίου.
Είπαν για την Αγία Ευφημία
Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης παραθέτει όσα έγραψε ο Aστέριος Aμασείας για την εικόνα της Aγίας Eυφημίας, που αναφέρει η αγία και Oικουμενική Eβδόμη Σύνοδος, στην έκτη πράξη.
Γυνή τις, φησίν, ιερά παρθένος, ακήρατος Θεώ την σωφροσύνην καθιερώσασα. Eυφημίαν καλούσιν αυτήν. Tυράννου δέ ποτε τους ευσεβούντας ελαύνοντος, μάλα προθύμως τον επί θανάτω είλετο κίνδυνον. Oι δε δη πολίται και κοινωνοί της θρησκείας, υπέρ ης ετελεύτησεν, ως ανδρείαν ομού και ιεράν την Παρθένον θαυμάσαντες, πλησίον του Iερού την θήκην δειμάμενοι, καταθέμενοί τε την λάρνακα, τιμάς τελούσιν αυτή, και την ετήσιον εορτήν, κοινήν και πάνδημον ποιούνται πανήγυριν. Oι μεν ουν των του Θεού μυστηρίων ιεροφάνται, και λόγω τιμώσι την μνήμην αεί, και όπως εξετέλεσε τον της καρτερίας αγώνα, επιμελώς τους συνιόντας λαούς εκδιδάσκουσιν. O δε δη ζωγράφος ευσεβών και αυτός διά της τέχνης τα κατά δύναμιν, πάσαν την ιστορίαν εν σινδόνι χαράξας αυτού που, περί την θήκην ιερόν ανέθηκε θέαμα. Έχει δε ώδε το φιλότεχνημα. Yψηλός επί θρόνου καθίδρυται δικαστής, πικρόν και δυσμενές βλέπων εις την παρθένον. Oργίζεται γαρ, όταν εθέλη, καν ταις αψύχοις ύλαις η τέχνη. Δορυφόροι δε της αρχής και στρατιώται πολλοί. Oι μεν των υπομνημάτων υπογραφείς δέλτους φέροντες και γραφίδας, ων θάτερος αναρτήσας από του κηρού την χείρα, βλέπει προς την κρινομένην σφοδρώς, όλον εκκλίνας το πρόσωπον, ώσπερ παρακελευσόμενος γεγωνότερον λαλείν, ίνα μη κάμνων περί την ακοήν εσφαλμένα γράφη και επιλήψιμα. Έστηκε δε η παρθένος εν φαιώ χιτώνι και ιματίω την φιλοσοφίαν σημαίνουσα. Ως μεν έδοξε τω γραφεί και την όψιν αστεία. Ως δε εμοί δοκεί, την ψυχήν κεκαλλωπισμένη ταις αρεταίς.
Ιερός Ναός Αγίας Ευφημίας, Νέα Χαλκηδόνα Αττικής
Στη Νέα Χαλκηδόνα, στην περιοχή Προμπονά, ανεγέρθη το 1928 Ναός αφιερωμένος στην Αγία Ευφημία τη Μεγαλομάρτυρα. Ο πρώτος ναός αφιερωμένος στην Αγία Ευφημία είχε κτιστεί στη Χαλκηδόνα, τη συνοικία της Κωνσταντινούπολης. Ήταν φυσικό λοιπόν, οι μικρασιάτες πρόσφυγες που έφτασαν στην Αττική και έφτιαξαν τη Νέα Χαλκηδόνα να θελήσουν να τιμήσουν την Αγία τους. Ο Ιερός Ναός Αγίας Ευφημίας, υπάγεται στη Μητρόπολη Νέας Ιωνίας και Φιλαδέλφειας. Στο ναό υπάρχει παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Άγιο Νεκτάριο και έχει ιερά λείψανα της Αγίας Ευφημίας, του Αγίου Αθανασίου, του Αγίου Θεοδώρου Τήρωνος, του Αγίου Χαραλάμπους, του Αγίου Παντελεήμονος, του Αγίου Τρύφωνος και της Αγίας Φωτεινής.
Απολυτίκιο της Αγίας Ευφημίας
Τω θείω έρωτι, Λαμπρώς αθλήσασα, εις οσμήν έδραμες, Χριστού πανεύφημε, οία νεάνις παγκαλής, και Μάρτυς πεποικιλμένη, όθεν εισελήλυθας, εις παστάδα ουράνιον, κόσμω διανέμουσα, ιαμάτων χαρίσματα, και σώζουσα τους σοι εκβοώντας, χαίροις θεόφρον Ευφημία.
Απολυτίκιο του θαύματος της Αγίας Ευφημίας στην Σύνοδο της Χαλκηδόνας
Ήχος γ’. Θείας πίστεως
Λίαν εύφρανας, τους Ορθοδόξους, και κατήσχυνας, τους κακοδόξους, Ευφημία Χριστού καλλιπάρθενε. Της γαρ Τετάρτης Συνόδου εκύρωσας, α οι Πατέρες καλώς εδογμάτισαν. Μάρτυς ένδοξε, Χριστόν τον Θεόν ικέτευε, δωρήσασθαι ημίν το μέγα έλεος.
Κοντάκιο του θαύματος της Αγίας Ευφημίας στην Σύνοδο της Χαλκηδόνας
Αγώνας εν αθλήσει, αγώνας εν τη πίστει κατεβάλου θερμώς υπέρ Χριστού του νυμφίου σου, αλλά και νυν, ως τας αιρέσεις, και των εχθρών το φρύαγμα, εν τοις ποσί των βασιλέων ημών υποταγήναι πρέσβευε διά της Θεοτόκου, η υπό εξακοσίων τριάκοντα θεοφόρων Πατέρων τον Όρον λαβούσα, και φυλάττουσα πανεύφημε.