Άγιος Ανδρέας ο διά Χριστόν Σαλός. Βίος
Ο Άγιος Ανδρέας ο διά Χριστόν Σαλός αποτελεί ένα εντυπωσιακό υπόδειγμα ακραίας πνευματικής άσκησης και μυστικής θεογνωσίας. Ο Άγιος Ανδρέας επέλεξε ριζικά να ζήσει ως «μωρός διὰ Χριστόν», φορώντας το σχήμα τῆς μωρίας και της σαλότητος, υιοθετώντας την μωρίαν ἑκούσιον (εθελοντική μωρία). Η ασκητική του πορεία χαρακτηρίστηκε από πλήρη εγκατάλειψη και σκληραγωγία, καθώς έζησε άοικος και άσιτος (άστεγος και χωρίς τροφή), ολοκληρώνοντας τον βίο του με γύμνωση και εμπαιγμούς. Δούλεψε «τῷ Χριστῷ, ταπεινοφροσύνη τελεία», αναγνωριζόμενος ως ταπεινώσεως ἐκλεκτόν σκήνωμα και πτωχείας ὁ θησαυρός (θησαυρός της πτωχείας). Η ζωή του δόθηκε στην Εκκλησία ως βίβλος θεοτύπωτος, τῆς ἀῤῥήτου σοφίας, και αποτέλεσε «Θέατρον ἐγένου καὶ τοῖς βροτοῖς, καὶ ἀγγέλοις πάτερ, παραδόξῳ σου βιοτῇ».
Η Κλήση στην Κορυφαία Άσκηση
Η κλήση του Ανδρέα στην ασκητική ζωή της σαλότητας επήλθε μετά από ένα εντυπωσιακό όραμα που είδε στον ύπνο του. Στο όραμα αυτό, βρέθηκε σε ένα στάδιο, όπου στέκονταν από τη μια πλευρά πολλοί λευκοντυμένοι, και από την άλλη ένα αναρίθμητο πλήθος από δαίμονες σαν μαύρους αιθίοπες. Οι αιθίοπες προκαλούσαν τους λευκοφόρους με έναν σωματώδη μαύρο, τον οποίο αποκαλούσαν χιλίαρχο του σατανά, ο οποίος δεν είχε νικηθεί αιώνες τώρα.
Ξαφνικά, εμφανίστηκε ένας νέος πολύ ωραίος, που μόλις είχε κατεβεί από τον ουρανό, κρατώντας τρία στεφάνια. Το πρώτο ήταν στολισμένο με καθαρό χρυσάφι και πολύτιμα πετράδια, το δεύτερο με πλήθος μαργαριτάρια, ενώ το τρίτο με κάθε ποικιλία από τριαντάφυλλα, κρίνα και άλλα άνθη του παραδείσου, τα οποία εξέπεμπαν ευωδία που δεν μπορεί ανθρώπινη γλώσσα να εκφράσει. Ο νέος εξήγησε ότι τα στεφάνια δίνονται μόνο σε όσους νικούν τους αιθίοπες. Παρότρυνε τον Ανδρέα να παλέψει με τον κατάμαυρο αιθίοπα, διαβεβαιώνοντάς τον ότι, παρόλο που φαινόταν σωματώδης, ήταν δειλός και αδύναμος, «σάπιος και αδύναμος σαν το μαραμένο λάχανο». Τον δίδαξε πώς να αντισταθεί, δίνοντας την κρίσιμη οδηγία: «Όταν σε στριφογυρίσει στον αέρα, μη φοβηθείς! Άρπαξε τον σταυρωτά και θα νιώσεις τη βοήθεια του Θεού».
Ο μακάριος Ανδρέας βγήκε στη μέση, φωνάζοντας στον αιθίοπα: «Έλα κατάμαυρε, τιποτένιε, ανάξιε! Έλα να παλέψουμε οι δυο μας!». Ο αιθίοπας τον άρπαξε και τον στριφογύριζε για πολλή ώρα, κάνοντας τους αιθίοπες να χειροκροτούν. Όμως, ο Ανδρέας άρπαξε τον δαίμονα σταυρωτά, τον έριξε κάτω και τον άφησε αναίσθητο. Οι λευκοφόροι χάρηκαν υπερβολικά, ενώ οι αιθίοπες εξαφανίσθηκαν καταντροπιασμένοι. Ο ένδοξος νέος δώρισε τα πολύτιμα στεφάνια στον Ανδρέα και του είπε: «Γίνε για χάρη μου σαλός κι εγώ θα σου χαρίσω πολλά αγαθά στη βασιλεία μου».
Όταν ξύπνησε, ο Ανδρέας κατανόησε ότι το όραμα ήταν η κλήση του Θεού, και από την επόμενη ημέρα άρχισε να προσποιείται τον τρελό.
Τα Χαρίσματα της Θείας Σοφίας και της Προφητείας
Μέσω της πνευματικής του ακτινοβολίας, ο Ανδρέας έγινε πρότυπο, φτάνοντας σε θεία νοήματα και δόξῃς ἀφθίτου. Είναι σεπτὸν δοχεῖον, τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ θείας χάριτος και πολυτίμητον σκεῦος, Παρακλήτου, καθώς του χορηγήθηκε πανσθενεστάτην σοφίαν «ἄνωθεν» (από ψηλά).
Ως αποτέλεσμα της άσκησής του, ο Άγιος Ανδρέας ο διά Χριστόν Σαλός έλαβε χάρισμα από τον Θεό, καθιστώντας τον ικανό να προλέγειν τὰ ἐσόμενα (τα μέλλοντα) και να βλέπειν τὰ ἐν πόλω, μυστικὰ καὶ ἀθέατα (τα μυστικά και αόρατα στον ουρανό).
Διορατικό Χάρισμα και Νουθεσίες
Ο Ανδρέας χρησιμοποίησε τη διορατικότητά του για να νουθετήσει και να αποκαλύψει τις μυστικές αμαρτίες των ανθρώπων:
- Οι Νεαροί Κλέφτες: Σε μια ταβέρνα, άρπαξε το ψωμί ενός νέου. Όταν ο νέος αγανακτισμένος τον ρώτησε γιατί αρπάζει τα ξένα πράγματα, ο Άγιος Ανδρέας του απάντησε: «Εσύ αρπάζεις τα ξένα πράγματα… λήστεψες τώρα και τον Συμεών». Τον χαστούκισε με όλη του τη δύναμη, κάνοντας τον κλέφτη να καταλάβει το σφάλμα του. Στη συνέχεια, χαστούκισε και τον άλλον νέο, λέγοντας ότι έτρωγε από τα κλεμμένα και προειδοποιώντας τον: «Πίστεψε με, αν συνεχίσεις να κλέβεις, θα σε κυριεύσει ο δαίμονας».
-
Ο Φιλάργυρος: Ο Άγιος Ανδρέας πλησίασε κάποιον φιλάργυρο και του αποκάλυψε πως στον δεξιό του ώμο καθόταν ο δαίμονας της φιλαργυρίας, ο οποίος έμοιαζε με μικρό πίθηκο και τον κρατούσε δεμένο μ’ ένα σχοινί σαν αρκούδα. Όταν ο φιλάργυρος αρνήθηκε ότι είχε χρήματα, ο Άγιος Ανδρέας του αποκάλυψε με ακρίβεια: «Από το σπίτι σου είχες πάρει επτά τάλληρα. Με το ένα αγόρασες λάχανα, με το άλλο όσπρια. Τα άλλα πέντε τα έχεις στον κόρφο σου». Ο φιλάργυρος έμεινε κατάπληκτος, καθώς όλα ήταν αληθινά.
-
Οι Αμαρτίες των Δούλων: Όταν διανυκτέρευσε στο σπίτι του νεαρού άρχοντα Επιφανίου, ο Ανδρέας με το διορατικό του βλέμμα παρατήρησε τα ελαττώματα των δούλων. Για να τους σωφρονίσει, διηγήθηκε μια συμβολική ιστορία η οποία στηλίτευε σκληρά τις αμαρτίες τους, φανερώνοντας μάλιστα τον τρόπο και τον τόπο που τις είχαν διαπράξει. Πολλοί δούλοι δεν άντεξαν την ντροπή και έφυγαν, ενώ άλλοι συγκλονισμένοι παραδέχονταν ότι τους φανερώθηκαν όλα τα μυστικά της καρδιάς τους.
Προφητείες για το Μέλλον και την Εκκλησία
Ο Άγιος Ανδρέας έκανε πολλές προφητείες, ιδιαίτερα στον πνευματικό του υιό, τον Επιφάνιο, ο οποίος έγινε αργότερα Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης.
- Η Αρχιερατική Αμφίεση του Επιφανίου: Μια μέρα, ο Ανδρέας είδε τον Επιφάνιο να γίνεται σαν πύρινη φλόγα, με το πρόσωπό του να αστράφτει σαν τον ήλιο. Του αποκάλυψε ότι είδε τον Παντοκράτορα να του δίνει αρχιερατική στολή από τον ουρανό, την οποία του φόρεσαν δύο φωτεινοί άνδρες, λέγοντας: «Όσο για την ψυχή του, την έχει καταστολίσει με αρετές». Προφήτευσε έτσι βέβαια πως «ο Κύριος θα εμπιστευθεί σ’ εσένα το πηδάλιο της Εκκλησίας του και θα ποιμάνεις τον λαό του».
-
Η Εκδημία του Φιλοσόφου: Ο Ανδρέας προείπε σε έναν φιλόσοφο που συζητούσε με τον Επιφάνιο ότι κοντεύει να τελειώσει το βιβλίο του και ότι σε τρεις ημέρες θα έπρεπε να προσορμίσει το πλοίο στο λιμάνι. Για να τον προετοιμάσει, του είπε να ετοιμάσει κεριά, λιβάνια, να πλύνει ρούχα για την ταφή του και να μοιράσει χρήματα στους φτωχούς. Ως βεβαίωση, ο Άγιος Ανδρέας του φανέρωσε το όνειρο που είχε δει ο φιλόσοφος την προηγούμενη νύχτα (ότι του έμεναν τρία φύλλα για να τελειώσει το βιβλίο). Ο φιλόσοφος πείσθηκε και, αφού τακτοποίησε τις υποθέσεις του, έφυγε από τη ζωή αυτή σε τρεις ημέρες.
-
Προφητείες για τη Συντέλεια των Αιώνων: Ο Άγιος Ανδρέας αποκάλυψε άγνωστες λεπτομέρειες των Γραφών για τη συντέλεια των αιώνων. Ανέφερε ότι ο αυτοκράτορας των Ρωμαίων θα άφηνε το στέμμα του στον Σταυρό στα Ιεροσόλυμα, και ότι η Κωνσταντινούπολη «θα καταποντισθεί στη θάλασσα». Είπε ότι θα έρθει ο Αντίχριστος και θα βασιλεύσει ως μοναδικός μονάρχης, μέχρις ότου ο Χριστός εμφανιστεί για να τον νικήσει. Μετά τη Δευτέρα Παρουσία όλη η κτίση θα ανακαινισθεί, με καινούς ουρανούς και γη καινή, φωτισμένα από φως ανέσπερο.
Η Νίκη Κατά των Δαιμονικών Δυνάμεων και των Παθών
Ο Ανδρέας χρησιμοποιούσε τους «τρόπους τούς ξένους» της σαλότητος για να θριαμβεύσει κατά της δύναμης του κακού. Η προσποιητή του μωρία (μωρίᾳ σου, πεπλασμένῃ) είχε ως αποτέλεσμα να ἀπεμώρανας τὸν νοῦν τῆς κακίας (αμβλύνθηκε ο νους της κακίας), καταράσσοντας τις «ἐχθροῦ μεθοδείας» και μωράνοντας τον σοφιστή της κακίας, τον «ὄφιν τὸν ἀρχέκακον».
- Καταπολέμηση του Λοιμού: Κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου λοιμού που έπληξε τη Βασιλεύουσα, ο Άγιος μεσιτεύοντας, είδε πυρ να κατεβαίνει από τον ουρανό και να εξεδιώκει τον δαίμονα που είχε προκαλέσει την επιδημία, συνεργαζόμενος με τον όσιο Δανιήλ τον Στυλίτη.
-
Δαιμονικά Πλήθη: Είχε τη δύναμη να εκδιώκει τα πλήθη των δαιμόνων, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην υμνολογία «δαιμόνων δὲ τὰ πλήθη, μακρὰν ἀποδιώκεις, καταφλέγων πυρφόρῳ σου, Ἀνδρέα πάτερ εὐχῇ».
Εξήγηση της Μαγείας
Όταν μια ευσεβής γυναίκα, η οποία είχε πέσει θύμα του μάγου Βιργινίου στην προσπάθειά της να συνεφέρει τον άσωτο σύζυγό της, κατέφυγε στον Επιφάνιο, ο Άγιος Ανδρέας εξήγησε τη Μαγεία.
Ο μάγος, ο οποίος εμπνεόταν από τον διάβολο που γνωρίζει το παρελθόν, χρησιμοποίησε αντικείμενα που παρέδωσε η ίδια η γυναίκα με τη θέλησή της. Ο σκοπός του διαβόλου είναι πρώτα να διώξει τη χάρη του Θεού, η οποία «αποστρέφεται και σιχαίνεται την δυσωδία της αμαρτίας». Ο Βιργίνιος χρησιμοποίησε το καντήλι αντί για κολυμβήθρα, το νερό αντί για το αγιασμένο νερό της βαπτίσεως, το λάδι αντί για το άγιο μύρο, τη λαμπάδα και τη φωτιά αντί για τα κεριά του μυστηρίου. Όσον αφορά τους τέσσερις κόμπους της ζώνης, εκεί «έδεσε» τον διάβολο, ώστε η γυναίκα να τον έχει διαρκώς τυλιγμένο στην μέση της. Οι δαίμονες γνώριζαν τις αμαρτίες της γυναίκας από τη νεανική της ηλικία επειδή παρακολουθούν όλους τους χριστιανούς και τις αποκαλύπτουν στους μάγους. Η γυναίκα γλίτωσε από τη δαιμονική επήρεια μόλις έκαψαν τη ζώνη με τους τέσσερις κόμπους και εξαφάνισαν το καντήλι.
- Η Αηδία του Δαίμονα της Πορνείας: Σε σπίτι αμαρτίας, ο Άγιος Ανδρέας είδε τον δαίμονα της πορνείας, ο οποίος ήταν μαύρος σαν αράπης. Στο κεφάλι του είχε κοπριά ανακατεμένη με στάχτη, τα μάτια του έμοιαζαν με της αλεπούς, και στον ώμο του είχε ριγμένο ένα απαίσιο κουρέλι. Από πάνω του έβγαινε τριπλή δυσωδία, που θύμιζε σαπίλα, βόρβορο και ακαθαρσία. Η δυσωδία ήταν τόσο έντονη, που ο μακάριος έφτυνε συχνά από αηδία και έπιανε τη μύτη του. Ο δαίμονας του είπε: «Εμένα οι άνθρωποι μ’ έχουν στην καρδιά τους σαν μέλι γλυκό, κι εσύ με σιχαίνεσαι και με φτύνεις;».
Θεία Οράματα και Μετάσταση
Η πνευματική του ζωή ήταν γεμάτη από υπερφυσικές δωρεές και αποκαλύψεις.
- Όραμα Παραδείσου και Τρίτου Ουρανού: Όσο ήταν ακόμα εν ζωή («ἔτι ὄντος σου Πάτερ, ἐν τῷ σώματι»), ο Ανδρέας ήχθη προς τον Παράδεισον, τον οποίο είδε ως εξαίσιο κήπο. Κατόπιν, μεταφέρθηκε στον τρίτο ουρανό και είδε τον Θρόνο του Θεού, ο οποίος ήταν μετέωρος και από τον οποίο έβγαινε λευκή φλόγα.
-
Αγία Σκέπη, Όραμα της Θεοτόκου: Αναγνωρίστηκε ως αυτόπτης μάρτυρας ξένου θεάματος στον σεπτὸ ναὸ Βλαχερνῶν, όπου είδε την Παναγία Θεοτόκο συνοδευόμενη από πλήθος αγίων, να περισκέπουσαν πιστούς με το μαφόριο της.
-
Ενίσχυση από Αγίους: Ο Άγιος Ανδρέας έλαβε θεία βεβαίωση από την Αγία Αναστασία την Φαρμακολύτρια και τον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο, ενισχύοντας την πορεία του στην εθελοντική σαλότητα.
Τέλος, μετά την κοίμησή του, το σκήνωμά του έγινε άφαντο, καθώς μεταφέρθηκε από τον Θεό σε άγνωστο τόπο. Ο πνευματικός του υιός, Επίφανιος, είδε την ψυχή του «ἑπτά φορές φωτεινότερη ἀπό τόν ἥλιο» να υψώνεται στους ουρανούς, παρουσία αγγέλων.
Άγιος Ανδρέας ο διά Χριστόν Σαλός. Γιορτή
Ο Άγιος Ανδρέας ο διά Χριστόν Σαλός γιορτάζει στις 28 Μαΐου.
Άγιος Ανδρέας ο διά Χριστόν Σαλός. Απολυτίκιο
ήχος δ. Ταχύ προκατάλαβε
Μωρίαν εκούσιον διά Χριστόν τον Θεόν, επόθησας Όσιε, τον σοφιστήν αληθώς, μωράνας και ήνυσας, μέσον πολλών θορύβων, τον αγώνα Ανδρέα· όθεν σε ο Δεσπότης, Παραδείσου προς πλάτος, εσκήνωσε πρεσβεύειν υπέρ των τιμώντων σε.