Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Βίος
Νεανικά Χρόνια και Μόρφωση
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος γεννήθηκε στην Αντιόχεια γύρω στο 349 μ.Χ.. Οι γονείς του ήταν χριστιανοί, ο πατέρας του ονομαζόταν Σεκούνδος και ήταν ανώτερος αξιωματικός του στρατού, ενώ η μητέρα του, Ανθούσα, ήταν γνωστή για την πίστη και την ευσέβειά της. Ο πατέρας του πέθανε όταν ήταν ακόμη μικρός, και η μητέρα του, χήρεψε σε ηλικία μόλις 20 ετών, αποφάσισε να αφιερώσει τη ζωή της στον Θεό και την ανατροφή του γιου της. Η Ανθούσα ενέπνευσε στον Ιωάννη την αγάπη για την αγνότητα και του εμφύτευσε τις αρετές.
Ο Ιωάννης έλαβε επιμελημένη μόρφωση στα ελληνικά γράμματα από τους καλύτερους δασκάλους, συμπεριλαμβανομένου του περίφημου ρήτορα Λιβάνιου. Τα χαρίσματά του στη ρητορική ήταν τέτοια που ο Λιβάνιος σκεφτόταν να τον ορίσει διάδοχό του. Αρχικά, σπούδασε θεολογία στην Θεολογική Σχολή της Αντιόχειας και για ένα μικρό διάστημα εργάστηκε ως ρήτορας σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία.
Μοναχική Ζωή
Παρά την κοσμική του επιτυχία, ο Ιωάννης εγκατέλειψε την κοσμική δόξα και αφιερώθηκε στην υπηρεσία της Εκκλησίας. Το 372 μ.Χ. βαπτίστηκε και αποφάσισε να γίνει μοναχός. Αποσύρθηκε στην έρημο για κάθαρση, προσευχή και πνευματική προετοιμασία. Έμεινε εκεί για πέντε χρόνια, ασκούμενος και μελετώντας τις Άγιες Γραφές. Ωστόσο, η αυστηρή άσκηση κλόνισε σοβαρά την υγεία του, ένα πρόβλημα που θα τον ταλαιπωρούσε σε όλη του τη ζωή. Έπειτα από τον θάνατο της μητέρας του, αποσύρθηκε μεταξύ μοναχών στα βουνά της Αντιόχειας, όπου έζησε με υπακοή, πτωχεία, νηστεία και προσευχή. Ακολούθησε μια αυστηρή ασκητική ζωή, με καθημερινή προσευχή και μελέτη των Γραφών, διατηρώντας την ησυχία και αποκρούοντας τις παράλογες επιθυμίες και τον θυμό.
Μετά από τέσσερα χρόνια, αποσύρθηκε μόνος σε μια σπηλιά όπου επιδόθηκε σε σκληρούς αγώνες για να υποτάξει τη σάρκα στο πνεύμα, μένοντας όλη την περίοδο χωρίς να κοιμηθεί, παρά μόνο κρεμασμένος από ένα σχοινί. Αυτή η αυστηρή άσκηση επιδείνωσε την υγεία του, με αποτέλεσμα να επιστρέψει στην Αντιόχεια.
Ιερατική Διακονία στην Αντιόχεια
Το 380 μ.Χ., ο Άγιος Ιωάννης επέστρεψε στην Αντιόχεια, όπου και χειροτονήθηκε διάκονος. Για έξι χρόνια ασχολήθηκε με την μελέτη και την συγγραφή χριστιανικών κειμένων. Το 386 μ.Χ., μετά από παράκληση του Πατριάρχη Αντιοχείας Φλαβιανού, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος. Από εκείνη τη στιγμή ξεκίνησε να ιερουργεί και να αναπτύσσει σημαντική κοινωνική και θρησκευτική δράση. Στεκόταν στο πλευρό του ποιμνίου του, θερμαίνοντας τις καρδιές των πιστών με τους λόγους του. Τότε του δόθηκε ο χαρακτηρισμός “Χρυσόστομος”, επειδή τα λόγια του ήταν χρυσάφι για τις καρδιές και τις ψυχές των χριστιανών. Η δράση του συμπληρώθηκε με τους αγώνες του εναντίων των ειδωλολατρών και των αιρετικών. Για δεκατρία χρόνια, αγωνίστηκε καθημερινά για την υλική και πνευματική ευημερία του ποιμνίου του.
Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως
Το 397 μ.Χ., ο αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως Νεκτάριος απεβίωσε και ο θρόνος χήρεψε. Ο αυτοκράτορας Αρκάδιος τον όρισε αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως και τον έφερε στην Κωνσταντινούπολη με ένα στρατήγημα, δεδομένου ότι η ταπεινοφροσύνη του αγίου δεν θα τον άφηνε να δεχτεί ένα τέτοιο αξίωμα. Ενθρονίστηκε τον Φεβρουάριο του 398 από τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόφιλο. Ως Πατριάρχης, ο Χρυσόστομος συνέχισε την δράση του με μεγαλύτερη ένταση. Κήρυττε ακούραστα, συγκεντρώνοντας μεγάλα πλήθη. Αγωνίστηκε κατά της διαφθοράς και της ακολασίας που είχαν επικρατήσει στην πρωτεύουσα. Έλεγχε τους ισχυρούς, συμπεριλαμβανομένης της αυτοκράτειρας Ευδοξίας και του αυλικού Ευτρόπιου. Ήρθε σε ρήξη με τους ισχυρούς του χρήματος, της κρατικής εξουσίας και τους διεφθαρμένους επισκόπους και κληρικούς. Έδωσε το παράδειγμα της χριστιανικής πτωχείας, αφαιρώντας κάθε πολυτέλεια που συνδεόταν με το αξίωμά του.
Διώξεις, Εξορίες και Κοίμηση
Η δράση του Χρυσοστόμου στην Κωνσταντινούπολη προκάλεσε την αντίδραση πολλών, συμπεριλαμβανομένης της Βασίλισσας Ευδοξίας και του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόφιλου. Αυτοί με δόλια μέσα κατάφεραν να εκδοθεί διαταγή εξορίας του από τον αυτοκράτορα Αρκάδιο, και του αφαιρέθηκε το Πατριαρχικό αξίωμα. Μη θέλοντας να δημιουργηθούν ταραχές, αποχώρησε ήσυχα από την Κωνσταντινούπολη και επέστρεψε στο ποίμνιό του στη Μικρά Ασία.
Γρήγορα όμως, οι ραδιουργίες αποκαλύφθηκαν και ο αυτοκράτορας τον κάλεσε να επιστρέψει. Λίγο μετά την επιστροφή του όμως, συκοφαντήθηκε ξανά από την Ευδοξία και εξορίστηκε για δεύτερη φορά. Η εξορία τον οδήγησε στη Χαλκηδόνα και έπειτα στην Κουκουσό της Καππαδοκίας. Εκεί, συνέχισε το έργο του, διδάσκοντας, βαπτίζοντας και οργανώνοντας την Εκκλησία, χειροτονώντας επισκόπους και ιερείς. Παράλληλα, έστελνε επιστολές στην Κωνσταντινούπολη, καλώντας τους πιστούς να συνεχίσουν τον αγώνα τους.
Οι διωγμοί του δεν σταμάτησαν εκεί. Με εντολή του Αρκαδίου, οδηγήθηκε στην Πιτυούντα στον Καύκασο, μια απομακρυσμένη περιοχή για να εμποδιστεί η επικοινωνία του με τους πιστούς. Η υγεία του ήταν ήδη επιβαρυμένη και η σκληρή συμπεριφορά των στρατιωτών που τον συνόδευαν, την επιδείνωσε περαιτέρω. Πέθανε στις 14 Σεπτεμβρίου του 407 μ.Χ., σε ηλικία 60 ετών, σε ένα μοναστήρι του Αγίου Βασιλίσκου, ενώ ήταν καθ’ οδόν προς την Πιτυούντα. Το λείψανό του τάφηκε εκεί, και μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 434 μ.Χ.
Συγγραφικό Έργο και Κληρονομιά
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος άφησε πίσω του ένα τεράστιο συγγραφικό έργο, το οποίο περιλαμβάνει πλήθος ομιλιών, επιστολών και πραγματειών. Υπήρξε απαράμιλλος ερμηνευτής των Γραφών και αυθεντία για τους μεταγενέστερους θεολόγους.
Οι ομιλίες του, τις οποίες κατέγραφαν ταχυγράφοι, διακρίνονται για τη ρητορική δεινότητα, τη σαφήνεια και την απλότητα.
Συνέθεσε επίσης τη Θεία Λειτουργία που τελείται στις Εκκλησίες.
Τα διδακτικά του αυτά κείμενα αποτελούν πνευματικό χρυσάφι για όλους τους Χριστιανούς.
Η Εκκλησία τον τίμησε με τον τίτλο «Χρυσόστομος» λόγω της ρητορικής του δεινότητας.
Στάση απέναντι στον Ιουδαϊσμό και τον Ελληνισμό
Ο Χρυσόστομος, όπως και άλλοι εκκλησιαστικοί συγγραφείς της εποχής του, έγραψε για τους Ιουδαίους. Οι ομιλίες του περιέχουν σκληρές εκφράσεις και κριτική των τελετών και των εθίμων τους, αλλά και της θρησκευτικής τους συμπεριφοράς. Ωστόσο, η κριτική του δεν ήταν αυστηρότερη από εκείνη των προφητών και του ίδιου του Χριστού. Οι ομιλίες του είχαν έναν ποιμαντικό χαρακτήρα, με σκοπό να προστατεύσει τους χριστιανούς της Αντιόχειας από την συμμετοχή στις ιουδαϊκές εορτές και τελετές, καθώς πολλοί χριστιανοί δεν διέκριναν μεταξύ χριστιανισμού και ιουδαϊσμού και ζητούσαν θαυματουργίες από τους ραββίνους. Ο Χρυσόστομος δεν συνιστούσε μίσος προς τους Ιουδαίους, αλλά απέτρεπε την συμμετοχή τους στην θρησκευτική ζωή τους.
Αντίστοιχα, ο Χρυσόστομος δεν ήταν εχθρικός προς τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, αλλά κριτικός απέναντι στην ειδωλολατρική θρησκεία. Ο Χρυσόστομος αναγνωρίζεται ως ένας από τους υψηλότερους φορείς της ελληνικής παιδείας. Η αντίθεσή του ήταν προς την ειδωλολατρική λατρεία και όχι προς τα πρόσωπα. Η προφύλαξη του ποιμνίου του ήταν η προτεραιότητά του, και οι φανατικοί ειδωλολάτρες θεωρούνταν επικίνδυνοι εχθροί. Συνέβαλε στην απελευθέρωση του ελληνισμού από στοιχεία της αρχαίας θρησκείας, προσφέροντας την αλήθεια του χριστιανισμού.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος παραμένει ένα διαχρονικό σύμβολο του ασυμβίβαστου ανθρώπου με το κακό, και αποτελεί πρότυπο αγωνιστή για τους χριστιανούς.
Διαβάστε για τους Τρεις Ιεράρχες κάνοντας κλικ εδώ.
Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Γιορτή
Τη μνήμη του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου τιμούμε στις 13 Νοεμβρίου, επειδή στις 14 Σεπτεμβρίου είναι η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού.
Την ανακομιδή των ιερών λειψάνων του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου τιμούμε στις 27 Ιανουαρίου.
Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Απολυτίκιο
Η του στόματος σου καθάπερ πυρσός εκλάμψασα χάρις, την Οικουμένην εφώτισεν, αφιλαργυρίας τω κόσμω θησαυρούς εναπέθετο, το ύψος ημίν της ταπεινοφροσύνης υπέδειξεν. Αλλά σοι λόγοις παιδεύων, Πάτερ Ιωάννη Χρυσόστομε, πρέσβευε τω Λόγω Χριστώ τω Θεώ, σωθήναι τας ψυχάς ημών.

Ιωάννης ο Χρυσόστομος (ποίημα) του Ελισαίου Καπαδόπουλου
Πατέρας
και ιεράρχης
της Εκκλησίας.
Αστέρας
με εξάρσεις
ευθυκρισίας.
Εμβαθύνει
στα μεγάλα ερωτήματα
της ανθρώπινης ύπαρξης.
Αναδεικνύει
τα μεγάλα ολισθήματα
της εσωτερικής σύρραξης.
Στηλιτεύει
την ανηθικότητα
τη διαφθορά.
Συμβουλεύει
με ταπεινότητα.
Κάνει τη διαφορά.
Δίπλα στους αδύνατους
στους ταπεινούς
στους αδικημένους.
Ακόμα και στο μνήμα τους
του Ιωάννη ο νους
τους έχει προικισμένους.