Με τη Μεγάλη Δευτέρα ξεκινά η εβδομάδα των Παθών του Ιησού Χριστού. Η Εκκλησία μας, έχει αφιερώσει την ημέρα αυτή στη μνήμη του Ιωσήφ του Παγκάλου, που αποτελεί τύπο του Χριστού.
Η ιστορία του είναι η ακόλουθη. Ο Ιωσήφ ήταν ο 11ος υιός του Ιακώβ. Η προσωπικότητα του και η ενάρετη ζωή του, «ενοχλούσε» τα μεγαλύτερα αδέρφια του. Θέλοντας να απαλλαγούν από την παρουσία του, τον πούλησαν σαν σκλάβο για 30 αργύρια. Ο Ιωσήφ, ως σκλάβος, έφτασε στην Αίγυπτο. Εκεί αγοράστηκε από τον Πετεφρή, τον επικεφαλής μάγειρα του Φαραώ. Μην υποκύπτοντας όμως, στις ερωτικές επιθυμίες της γυναίκας του Πετεφρή, συκοφαντήθηκε από την ίδια και φυλακίστηκε. Από την φυλακή βγήκε, όταν ερμήνεψε ένα όνειρο του Φαραώ, και μέσω αυτής της ερμηνείας έσωσε τους κατοίκους της Αιγύπτου από λιμό.
Στο όνειρο του ο Φαραώ είχε δει στην όχθη του Νείλου να βόσκουν επτά παχιές αγελάδες και να φυτρώνουν επτά ψηλά και εύρωστα στάχυα. Στην συνέχεια όμως του ονείρου παρουσιάστηκαν επτά ισχνές αγελάδες που έφαγαν τις προηγούμενες, ενώ τα στάχυα «πνίγηκαν» από νέα επτά που ήταν όμως άρρωστα και αδύνατα. Η ερμηνεία που έδωσε ο Ιωσήφ, ήταν ότι για επτά χρόνια στην Αίγυπτο οι καλλιέργειες θα αποδώσουν πολλούς καρπούς και γενικά θα επικρατήσει ευφορία. Τα επτά όμως αυτά χρόνια, θα τα διαδεχθούν επτά χρόνια λιμού και ξηρασίας. Και όντως έτσι έγινε. Οι Αιγύπτιοι όμως είχαν, μετά τις υποδείξεις του Ιωσήφ, αποθηκεύσει τρόφιμα και τα επτά χρόνια του λιμού τα πέρασαν αλώβητοι.
Δεν έγινε όμως το ίδιο με τους ανθρώπους των γύρω περιοχών. Ανάμεσα σε αυτούς, ήταν και η οικογένεια του Ιωσήφ, ο οποίος εντωμεταξύ είχε ανέλθει στην Αιγυπτιακή κοινωνία και είχε λάβει πολλά αξιώματα. Στα πρόθυρα του λιμού τα αδέρφια του, ζήτησαν βοήθεια από την Αίγυπτο και παρουσιάστηκαν μπροστά στον Ιωσήφ όπου ήταν ο υπεύθυνος διανομής των αποθηκευμένων αγαθών. Ενώ οι ίδιοι δεν αναγνώρισαν τον αδερφό τους, εκείνος κατάλαβε ποιους είχε απέναντι του. Εκείνη την στιγμή, φάνηκε για μια ακόμη φορά το μεγαλείο της ψυχής του Ιωσήφ. Όχι μόνο δεν τους τιμώρησε, αλλά δίνοντας τους συγχώρεση, κάλεσε όλη την οικογένεια του να εγκατασταθεί στην Αίγυπτο και να γλυτώσει από την απειλή της πείνας.
Γιατί η Μεγάλη Δευτέρα αφιερώθηκε από την Εκκλησία μας στον Ιωσήφ τον Πάγκαλο; Όπως ο Ιωσήφ ο Πάγκαλος έτσι και ο Χριστός μας, παραδόθηκαν για να πεθάνουν από αυτούς που θα έπρεπε να έχουν στην καρδιά τους μόνο αγάπη προς εκείνους.
Στην λειτουργία της Μεγάλης Δευτέρας, περιλαμβάνεται και η ιστορία της «Καταραθείσης και Ξηρανθείσης Συκής». Ο Χριστός περπατώντας στους δρόμους της Ιερουσαλήμ, την επομένη ημέρα της εισόδου του, είδε μια εύρωστη συκιά με παχύ φύλλωμα. Την πλησίασε με σκοπό να κόψει ένα σύκο. Η συκιά όμως δεν είχε καθόλου καρπούς. Τότε ο Ιησούς είπε απευθυνόμενος στο δέντρο: «Μηκέτι εκ σου καρπός γένηται εις τον αιώνα και εξηράνθη παραχρήμα η συκή» (Ματθ.21:19). Η συκιά την ίδια στιγμή ξεράθηκε. Γι’ αυτό λέγεται «Καταραθείσα», δηλαδή καταραμένη και «Ξηρανθείσα», δηλαδή ξεραμένη.
Τη Μεγάλη Δευτέρα σε όλη την Ελλάδα ξεκινούν οι ετοιμασίες, στα σπίτια, για τον εορτασμό του Πάσχα. Έτσι εκείνη την ημέρα, στα χωριά κυρίως, ασπρίζονται με ασβέστη οι αυλές, βάφονται οι γλάστρες κόκκινες και φυτεύονται διάφορα λουλούδια. Σε κάποιες περιοχές, οι πιστοί συνήθιζαν να τρέφονται μόνο με ψωμί και νερό έως τη Μεγάλη Πέμπτη το πρωί, που λάμβαναν από την εκκλησία την Θεία Κοινωνία.
