Ο αριθμός 666

Δείτε το βίντεο

Ο ΑΡΙΘΜΟΣ

Άγιος Βικτωρίνος και 666

Η παρουσίαση του πατέρα Παύλου έχει ως βάση την ιδιαίτερα αξιόλογη εργασία της Ευαγγελίας Αμοιρίδου από το τμήμα Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ο πατέρας Παύλος εκφράζει τον θαυμασμό του για την εργασία της.

Εισαγωγή στον Αριθμό 666 και την Αντιμετώπισή του

Ο πατέρας Παύλος ξεκινά την παρουσίασή του για το Χάραγμα 666 σημειώνοντας ότι όλοι μας εστιάζουμε σε αυτό. Εκφράζει, ωστόσο, μια ιδιαίτερη ανησυχία για τον τρόπο που προσεγγίζεται ο αριθμός 666 από άτομα που δεν έχουν βαθιά γνώση της Θεολογίας και άλλων θεμάτων της πίστης. Αυτοί, όπως λέει, μπορεί να μη γνωρίζουν βασικά στοιχεία όπως γιατί πηγαίνουν στην εκκλησία την Κυριακή ή να μην μπορούν να αναφέρουν ονόματα Αποστόλων, αλλά έχουν ανοίξει την Αγία Γραφή και έχουν επικεντρωθεί αποκλειστικά στο 13ο κεφάλαιο και στον 18ο στίχο της Αποκάλυψης, όπου αναφέρεται ο αριθμός 666. Επισημαίνει τη διάδοση αναφορών και βίντεο στο διαδίκτυο σχετικά με “προχαράγματα”, έναν όρο που δεν υπάρχει πουθενά στην Αποκάλυψη. Θεωρεί ότι πολλοί μεταφράζουν την Αγία Γραφή με υποκειμενικό τρόπο, όπως εκείνοι θέλουν, και αποκτούν οπαδούς, ενώ η Εκκλησία πάσχει από έλλειψη “πιστών”.

Όπως αναφέρεται στην εργασία της Ευαγγελίας Αμυρίδου, ανάμεσα σε όλα τα στοιχεία που χρησιμοποιεί ο Ιωάννης στην Αποκάλυψη, ξεχωρίζουν οι εικόνες με τα θηρία και η χρήση των αριθμών. Αυτά δεν επιλέγονται επειδή είναι πιο ενδιαφέροντα ή σημαντικότερα, αλλά επειδή αποτελούν τα δομικά υλικά του ίδιου του στίχου που εξετάζεται (Αποκάλυψη 13:18). Η λεπτομερής εξέτασή τους κρίνεται απαραίτητη, διότι ο τρόπος χρήσης τους δεν ανήκει πλέον στον σύγχρονο τρόπο έκφρασης όπως συνέβαινε παλαιότερα.

Χρήση Αριθμών στην Αγία Γραφή και Συστήματα Αρίθμησης

Στην Αποκάλυψη, οι αριθμοί χρησιμοποιούνται κυρίως με δύο τρόπους:

1. Για να δηλώνουν ποσότητα: ατόμων, αντικειμένων, απόσταση, ή χρόνο.

2. Στη θέση ονόματος: ο αριθμός λειτουργεί ως υποκατάστατο ή αναφορά σε ένα όνομα.

Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια που αναφέρεται είναι ότι στην Αγία Γραφή, η σειρά των ονομάτων μπορεί να υποδηλώνει ηλικία: ένα όνομα που προηγείται σε μια λίστα συνήθως ανήκει σε άτομο μεγαλύτερο σε ηλικία από αυτό που ακολουθεί.

Η εργασία εστιάζει στον αριθμό που ρητά αναφέρεται ότι βρίσκεται στη θέση ονόματος. Αυτός ο αριθμός χαρακτηρίζεται πολλές φορές ως “crooks in the pectum” (κυριολεκτικά “καμπύλες στο στήθος” ή ίσως “μυστικά στην καρδιά”), μια φράση που υποδηλώνει ότι η συγγραφέας έχει μελετήσει ακόμη και τη λατινική γραμματεία.

Ένα σημαντικό λάθος που κάνουν πολλοί στην ερμηνεία του 666 είναι να το προσεγγίζουν με βάση το αραβικό σύστημα αρίθμησης. Όπως τονίζεται, το αραβικό σύστημα δεν υπήρχε την εποχή που γράφτηκε η Αποκάλυψη και καθιερώθηκε παγκοσμίως περίπου μία χιλιετία αργότερα.

Πριν την καθιέρωση των αραβικών αριθμών, κάθε λαός είχε το δικό του σύστημα. Οι Έλληνες και οι Ιουδαίοι χρησιμοποιούσαν τα γράμματα του αλφαβήτου τους και ως αριθμούς. Οι Ρωμαίοι, οι οποίοι αναφέρονται ως ένας από τους τρεις λαούς με άμεση σχέση με την Αποκάλυψη, είχαν ένα σύνθετο σύστημα γραμμών και αρχικών γραμμάτων. Η χρήση γραμμάτων για την απόδοση αριθμητικής αξίας σε ένα όνομα συναντάται για πρώτη φορά στη Βίβλο στον στίχο της Αποκάλυψης 13:18, αλλά γενικότερα δεν ήταν κάτι ασυνήθιστο για την εποχή, έχοντας προέλευση από θρησκευτικούς λόγους και όντας σε χρήση ήδη από τον 8ο αιώνα π.Χ..

Σύμφωνα με ένα βιβλίο του Γερμανού συγγραφέα Φρανγκίσκου Λεπμέ (Franz Limmer με τίτλο “Das Alphabet in Mystic” (“Το Αλφάβητο στη Μυστική Χρήση”), που γράφτηκε στο Βερολίνο το 1925, υπάρχουν τρόποι χρήσης των γραμμάτων:

1. Το γράμμα ως στοιχείο.
2. Το γράμμα ως αριθμός.
3. Το γράμμα ως νότα (ειδικό ή μυστικό).

Ο τρόπος εκφοράς του αριθμού έχει σημασία στην Αποκάλυψη 13:18. Εδώ εντάσσεται η μέθοδος μετατροπής των γραμμάτων μιας λέξης σε αριθμούς. Η αριθμητική αξία των γραμμάτων της λέξης αθροίζεται και το άθροισμα αυτό αντικαθιστά τη λέξη.

Υπάρχουν δύο πιο κοινοί τρόποι υπολογισμού της αριθμητικής αξίας ενός γράμματος:

1. Κατά τη θέση των στοιχείων: Με βάση την αύξουσα θέση του γράμματος στην αλφάβητο (π.χ. το Ω είναι το 24ο γράμμα).

2. Κατά την ανάβαση της ψήφου: Με βάση την καθιερωμένη αριθμητική αξία του γράμματος (π.χ. το Ω είναι 800).

Τονίζεται ότι η γνώση αυτών των συστημάτων είναι απαραίτητη για όποιον επιθυμεί να μιλήσει σοβαρά για τον αριθμό 666. Διαφορετικά, οι απόψεις θεωρούνται επιπόλαιες.

Η Δυσκολία στην Αντιστοίχιση Αριθμού με Όνομα

Όπως αναφέρει η εργασία, επικαλούμενη τον Άγιο Ιππόλυτο, ένα όνομα είναι ισοδύναμο με τον αριθμό που προκύπτει από το άθροισμα των αριθμητικών αξιών των γραμμάτων του. Ωστόσο, η προσπάθεια να βρεθεί σε ποιο όνομα αντιστοιχεί ένας δεδομένος αριθμός παρουσιάζει μεγαλύτερη δυσκολία. Πρώτον, πρέπει να επιλεγεί ποια αριθμητική αξία γραμμάτων θα χρησιμοποιηθεί (βάσει θέσης ή βάσει αξίας). Δεύτερον, και αυτό είναι η μεγαλύτερη δυσκολία, σε ένα όνομα αντιστοιχεί ένας και μόνο αριθμός άθροισμα, αλλά ένας αριθμός άθροισμα μπορεί να αντιστοιχεί σε περισσότερα από ένα ονόματα.

Ο Πατέρας Παύλος επικρίνει αυτό που αποκαλεί “μπακαλίστικο” (επιπόλαιο) τρόπο με τον οποίο πολλοί προσπαθούν να αντιστοιχίσουν το 666 σε διάφορα ονόματα ιστορικών ή σύγχρονων προσώπων, όπως Γιεσίν, Χίτλερ, Γκορμπι, Μάο. Αυτή η προσέγγιση θεωρείται γελοία σε σχέση με τη σοβαρότητα του θέματος.

Είναι πολύ πιο εύκολο να κρυπτογραφήσει κανείς τον αριθμό ενός ονόματος, εάν γνωρίζει τον κώδικα, παρά να αναχθεί από έναν δεδομένο αριθμό στο όνομα ή τη λέξη που αντιπροσωπεύει, εάν δεν γνωρίζει τον κώδικα.

Ο Αριθμός 666 στην Παλαιά Διαθήκη

Σε αντίθεση με τη σύγχρονη αντίληψη, ο αριθμός 666, όπως αναφέρεται στην εργασία, δεν ήταν αρχικά φορτισμένος με τη βαριά συμβολική έννοια που απέκτησε λόγω της εμφάνισής του στην Αποκάλυψη. Επισημαίνεται ότι ο ίδιος αριθμός υπάρχει και στην Παλαιά Διαθήκη.

Συγκεκριμένα, αναφέρεται στο Γ’ Βασιλειών 10:14 και στο Β’ Παραλειπομένων 9:13. Και στα δύο αυτά βιβλία, ο στίχος είναι ακριβώς ο ίδιος και κάνει λόγο για την ποσότητα του χρυσού που ερχόταν στον βασιλιά Σολομώντα ετησίως, η οποία ήταν 666 τάλαντα χρυσίου. Αυτή η αναφορά προϋπάρχει χρονολογικά της Αποκάλυψης.

Επιπλέον, ο αριθμός 666 εμφανίζεται και στο Β’ Έσδρας (ή Αδωνικάμ), όπου αναφέρεται ο αριθμός των ατόμων (666) που επέστρεψαν από την αιχμαλωσία. Ωστόσο, σε μία άλλη αναφορά (στο Α’ Έσδρας 5:13), ο αριθμός των του Αδνοκάμ είναι 667.

Η εργασία υπογραμμίζει ότι από το πλαίσιο (συνάφεια) αυτών των στίχων της Παλαιάς Διαθήκης, δεν προκύπτει χρήση ή συμβολική θέση του αριθμού 666 ανάλογη με αυτήν της Αποκάλυψης. Φαίνεται να είναι απλώς μια αριθμητική αναφορά. Το γεγονός ότι ο αριθμός είναι ίδιος με αυτόν της Αποκάλυψης πρέπει να αποδοθεί σε σύμπτωση. Αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι ο αριθμός 666 στις αναφορές της Παλαιάς Διαθήκης δεν αντιμετωπίστηκε διαφορετικά και δεν θεωρήθηκε ως προτύπωση του αριθμού της Αποκάλυψης.

Ο Αριθμός 666 στην Καινή Διαθήκη: Γλώσσα και Παραλλαγές

Στην Καινή Διαθήκη, ο αριθμός 666 είναι “άπαξ λεγόμενος“, δηλαδή αναφέρεται μόνο μία φορά. Η παράδοση των χειρογράφων παρουσιάζει ποικιλία στον τρόπο που εκφέρεται ο αριθμός. Σε κάποια χειρόγραφα της Αποκάλυψης, ο αριθμός παρατίθεται ολογράφως (με γράμματα) και το αριθμητικό επίθετο των εκατοντάδων καταγράφεται και στα τρία γένη του πληθυντικού αριθμού: εξακόσια εξήκοντα έξι, εξακοσίους εξήκοντα έξ, εξακοσίων εξήκοντα έξ. Αυτές οι παραλλαγές θεωρούνται αδόκιμη έκφραση και δεν έχουν καμία επίπτωση στο νόημα ή την ερμηνεία του στίχου. Ωστόσο, αναφέρεται ότι μερικοί νεότεροι ερευνητές τις θεωρούν ένδειξη ότι στα πρώτα χειρόγραφα κυριάρχησε η γραφή του αριθμού με γράμματα.

Ο Πατέρας Παύλος σχολιάζει ότι κάποιοι νέοι ερευνητές, διαβάζοντας την Αποκάλυψη, καταλήγουν σε δικά τους συμπεράσματα. Επισημαίνει ότι δεν είναι κακό να έχει κανείς τη δική του γνώμη, αλλά είναι κακό όταν προσπαθεί να την επιβάλει στους άλλους. Στη Θεολογία, όπως αναφέρει, τα πράγματα είναι “καταφατικά” και δεν υπάρχει χώρος για αμφιβολίες όπως “ίσως” ή “άστο να δούμε”.

Επαναλαμβάνεται με έμφαση ότι όταν αναφέρεται ο αριθμός 666 στην Αποκάλυψη 13:18, δεν είναι δυνατόν να γίνεται αντιληπτός με βάση το αραβικό μετρικό σύστημα, αφού αυτό δεν υπήρχε την εποχή της συγγραφής. Συνεπώς, ο αριθμός παρατίθεται με το μετρικό σύστημα της γλώσσας συγγραφής της Αποκάλυψης. Η Αποκάλυψη γράφτηκε στα αρχαία ελληνικά, αλλά, όπως εχει εξηγήσει και ο σπουδαίος θεολόγος Νικόλαος Σωτηρόπουλος με εβραϊκή σκέψη.

Υπάρχει επίσης μια άλλη παραλλαγή του αριθμού που καταγράφεται σε κάποια χειρόγραφα: ο αριθμός 616 αντί του 666, με πέντε δεκάδες λιγότερες. Αυτή η παραλλαγή είναι γνωστή και από τον Ειρηναίο Λυών (περίπου 200 μ.Χ.), ο οποίος την αποδίδει είτε σε αντιγραφικό λάθος είτε σε κακόβουλη παραποίηση με σκοπό την εξαπάτηση των πιστών.

Η Σπάνια Ερμηνεία του Αγίου Βικτωρίνου Πεταβίου

Ένα ιδιαίτερα αξιοσημείωτο και σπάνιο σημείο της εργασίας είναι η παρουσίαση της ερμηνείας για τον αριθμό 666 από τον Άγιο Βικτωρίνο, Επίσκοπο Πεταβίου. Ο Πατέρας Παύλος εκφράζει τον θαυμασμό του για την έρευνα της συγγραφέα που ανακάλυψε αυτή την πηγή, χαρακτηρίζοντάς την ως μία από τις σπανιότερες.

Ο Βικτωρίνος παρουσιάζει την ερμηνεία του για τον αριθμό 666 στο πρώτο μέρος του υπομνήματός του στην Αποκάλυψη, στο 13ο κεφάλαιο.

• Θεωρεί ότι ο αριθμός 666 αναφέρεται στο πρώτο θηρίο που ανεβαίνει εκ της θαλάσσης. Αυτό το θηρίο συμβολίζει, κατά τον Βικτωρίνο, την τελευταία βασιλεία του Αντιχρίστου, η οποία θα αναδυθεί από ένα σύνολο ποικίλων εθνών και λαών.

• Το θηρίο που ανεβαίνει εκ της γης ερμηνεύεται ως ο ψευδοπροφήτης, ο οποίος εκτελεί ψεύδη θαύματα ενώπιον του Αντιχρίστου.

• Βασιζόμενος στην εξήγηση του αγγέλου στο κεφάλαιο 17 της Αποκάλυψης (στίχος 17:8), ο Βικτωρίνος συνδυάζει τα κεφάλαια 13 και 17. Ερμηνεύει τις επτά κεφαλές του θηρίου που ανεβαίνει από τη θάλασσα και τα επτά όρη πάνω στα οποία κάθεται η γυναίκα (Αποκάλυψη 17) ως την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και τις επτά βασιλείες/ηγεμόνες της.

• Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και αξιοπρόσεκτα σημεία της ερμηνείας του Βικτωρίνου είναι ο ρόλος που αποδίδει στον αυτοκράτορα Νέρωνα. Ο Νέρωνας αναφέρεται ως ένας από τους επτά βασιλείς/κεφαλές, αλλά ταυτόχρονα λογαριάζεται και στην όγδοη θέση με τον τρόπο που θα εμφανιστεί. Στη διάρκεια της βασιλείας του θηρίου (του Αντιχρίστου), θα επέλθει η συντέλεια και η απώλεια.

• Η κεφαλή του θηρίου που δέχθηκε θανάσιμη πληγή αλλά θεραπεύτηκε, ερμηνεύεται από τον Βικτωρίνο ως αναφορά στον Νέρωνα. Αυτό εξηγείται με βάση την ιστορική παράδοση ότι όταν ο Νέρωνας καταδιωκόταν από το ιππικό της συγκλήτου, επιχείρησε να κόψει τον λαιμό του, αλλά δεν πέθανε αμέσως.

• Ο Βικτωρίνος θεωρεί ότι ο Νέρωνας, όντας “προηγούμενος”, θα σταλεί από τον Θεό ως “άξιος” βασιλιάς για τους “άξιους” (τους Ιουδαίους) και ως διώκτης των χριστιανών. Η λέξη “άξιος” στην πρώτη περίπτωση είναι σε παρένθεση.

• Επειδή ο Νέρωνας θα εμφανιστεί με άλλο όνομα και θα παρουσιάσει μια άλλη ζωή, οι άνθρωποι θα τον δεχθούν ως Χριστό. Ο Πατέρας Παύλος σχολιάζει εδώ την πιθανότητα οι άνθρωποι σήμερα να είναι έτοιμοι να δεχθούν οποιονδήποτε ισχυριστεί ότι είναι ο Χριστός.

• Ο Βικτωρίνος λέει ότι αυτός ο δήθεν αναστημένος Νέρωνας δεν θα καταφέρει να παραπλανήσει τους αγίους ώστε να δεχθούν την περιτομή. Θα τους πείσει μόνο ότι είναι τηρητής των νόμων. Τελικά, η πλάνη θα είναι τόσο επιτυχημένη ώστε να γίνει πιστευτός και να αποκαλείται Χριστός.

• “Εγείρεται δε από του Άδου“. Επειδή μπορεί να εμφανιστεί με διαφορετικό όνομα, το Άγιο Πνεύμα δίνει τον αριθμό του, 666. Ο Βικτωρίνος προβάλλει την εικόνα ενός νεκρού Ρωμαίου αυτοκράτορα (του Νέρωνα), γνωστού για τον διωγμό των χριστιανών εν ζωή, ο οποίος επανέρχεται στη ζωή και παρουσιάζεται αυτή τη φορά ως Χριστός. Θα μοιάζει με τον Νέρωνα και θα κάνει τα ίδια πράγματα.

• Θα αναδειχθεί ως “άξιος” βασιλιάς για τους “άξιους” (τους Ιουδαίους), τους οποίους θα “ευαγγελίσει” (η λέξη σε εισαγωγικά) πείθοντάς τους ότι είναι ο βασιλιάς Χριστός που περιμένουν, δηλαδή ο στρατιωτικοπολιτικός ηγέτης τους.

• Ο Βικτωρίνος συνδέει, με έναν ιδιαίτερα αξιοσημείωτο τρόπο, τον νεκρό Ρωμαίο αυτοκράτορα (Νέρωνα) με τις μεσσιανικές προσδοκίες του Ιουδαϊκού λαού και τον έσχατο εχθρό των χριστιανών, τον Αντίχριστο. Αυτή η αντίληψη χαρακτηρίζεται ως ιδιάζουσα και χωρίς προηγούμενο, τουλάχιστον στην ανατολική ερμηνευτική παράδοση της Αποκάλυψης.

Η Πηγή της Ερμηνείας του Βικτωρίνου

Στην εργασία τιθεται το ερώτημα εάν αυτή η αντίληψη του Αγίου Βικτωρίνου αποτελεί προσωπική του άποψη ή αντικατοπτρίζει μια ευρύτερη παράδοση. Η απάντηση που δίνεται είναι ότι πρόκειται για μια προσωπική παρουσίαση διαφόρων παραδόσεων που υπήρχαν την εποχή του. Ο Βικτωρίνος φαίνεται να συνθέτει αντιλήψεις, μερικές από τις οποίες είναι σχετικά εύκολα αναγνωρίσιμες.

Η αναφορά στις πηγές του Βικτωρίνου γίνεται ενδεικτικά και επεξηγηματικά. Σκοπός είναι να διευκολυνθεί η κατανόηση αυτής της, εκ πρώτης όψεως, “παράξενης” αντίληψης ενός χριστιανού και μάλιστα μάρτυρα, σχετικά με έναν Ρωμαίο αυτοκράτορα (και μάλιστα διώκτη χριστιανών) ο οποίος, κάποια στιγμή, θα γίνει όργανο για την τιμωρία των Ιουδαίων.

Ο Πατέρας Παύλος σημειώνει ότι πολλοί δεν δέχονται αυτή την άποψη του Βικτωρίνου. Ωστόσο, το σημαντικό είναι ότι η άποψη του Αγίου Βικτωρίνου αποτελεί μια σύνθεση απόψεων των πατέρων της εκκλησίας, την οποία ο ίδιος εκφράζει προσθέτοντας και μια “πινελιά δική του“.

Συνοψίζοντας από τις πηγές, η κατανόηση του αριθμού 666 στην Αποκάλυψη απαιτεί τη γνώση των αρχαίων συστημάτων αρίθμησης και απορρίπτει την ερμηνεία του βάσει του αραβικού συστήματος. Ο αριθμός υπάρχει και στην Παλαιά Διαθήκη, αλλά εκεί αποτελεί απλή αριθμητική αναφορά και τυχαία σύμπτωση με τον αριθμό της Αποκάλυψης, χωρίς να είναι προτύπωση. Η ερμηνεία του Αγίου Βικτωρίνου Πεταβίου, αν και σπάνια, προσφέρει μια μοναδική σύνδεση του αριθμού με τον Αντίχριστο στο πρόσωπο ενός νέου Νέρωνα, ο οποίος θα εμφανιστεί ως Χριστός στους Ιουδαίους. Αυτή η ερμηνεία είναι προσωπική σύνθεση του Αγίου Βικτωρίνου βασισμένη σε διάφορες παραδόσεις της εποχής του.