Δείτε το βίντεο
Γενικά Στοιχεία και Ιστορική Αναδρομή
Οι Χαιρετισμοί, γνωστοί και ως Ακάθιστος Ύμνος, αποτελούν ένα εξαιρετικά σημαντικό ποίημα, που γράφτηκε τον 7ο αιώνα. Είναι μια συλλογή από ευχές, προσευχές, ευχαριστίες και επαινους απευθυνόμενους στην Παναγία.
Το ποίημα αυτό συμπυκνώνει τις βασικές διδασκαλίες της Ορθοδοξίας σχετικά με τον Χριστό, την ενσάρκωσή Του, τον ρόλο της Παναγίας στη σωτηρία του ανθρώπου, την αγνότητα και την αγιότητά Της, καθώς και τον αγώνα του ανθρώπου για ένωση με τον Θεό.
Δημιουργός και Μουσική των Χαιρετισμών
Ο ποιητής των Χαιρετισμών θεωρείται κατά πάσα πιθανότητα ο Άγιος Ρωμανός ο Μελωδός, που ήταν ένας από τους μεγαλύτερους ελληνόφωνους ποιητές όλων των εποχών.
Το ποίημα είναι μελοποιημένο κι εντάσσεται στο κλασικό είδος της βυζαντινής μουσικής που ονομάζεται Κοντάκιο. Αποτελείται από 24 οίκους, δηλαδή στροφές, που ακολουθούν τη σειρά των γραμμάτων της αλφαβήτου.
Έχουν γραφτεί και άλλοι χαιρετισμοί για άλλους Αγίους, αλλά όλοι έχουν σαν βάση και έμπνευσή τους τους Χαιρετισμούς της Παναγίας.
Ιστορικό Γεγονός και Ονομασία “Ακάθιστος Ύμνος”
Η ονομασία Ακάθιστος Ύμνος συνδέεται με ένα ιστορικό γεγονός. Τον 7ο αιώνα, όταν η Κωνσταντινούπολη σώθηκε από την πολιορκία των Αβάρων.
Η σωτηρία αποδόθηκε σε παρέμβαση της Παναγίας.
Ο λαός, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, έψαλλε τον ύμνο όρθιος στον ναό της Αγίας Σοφίας. Τότε, πιθανότατα, γράφτηκε και το περίφημο τροπάριο «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια».
Λεπτομέρειες Ψαλμωδίας και Εκτέλεσης
Η Ορθόδοξη Εκκλησία ψάλλει τους Χαιρετισμούς κάθε Παρασκευή βράδυ, κατά τη διάρκεια των πέντε πρώτων εβδομάδων της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Οι Χαιρετισμοί διαιρούνται σε τέσσερα μέρη. Κάθε Παρασκευή ψάλλεται ένα μέρος, ενώ την Πέμπτη Παρασκευή ψάλλεται ολόκληρος ο Ακάθιστος Ύμνος, μαζί και τα 24 γράμματα.
Ο ιερέας απαγγέλλει τους Χαιρετισμούς με συνοδεία των ψαλτών.
Πριν από την απαγγελία των Χαιρετισμών, οι ψάλτες ψάλλουν τον Κανόνα των Χαιρετισμών. Αυτός αποτελεί ένα άλλο είδος βυζαντινής κλασικής μουσικής. Δημιουργός του Κανόνα είναι ο Άγιος Ιωσήφ ο Υμνογράφος.
Συνήθεια Ορθοδόξων Χριστιανών
Πολλοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί έχουν την παράδοση να διαβάζουν τους Χαιρετισμούς κάθε βράδυ πριν από τον ύπνο, αντί άλλης προσευχής. Με την συχνή ανάγνωση, συχνά τους απομνημονεύουν.
Σκοπός και Χρόνος Τέλεσης
Σκοπός της ανάλυσης των Χαιρετισμών είναι η κατανόηση του περιεχομένου τους, του αποδέκτη τους και του συμβολισμού τους.
Μέσα από την κατανόηση, η καρδιά του πιστού μπορεί να στραφεί απευθείας στην Κυρία Θεοτόκο.
Οι πρώτοι Χαιρετισμοί τελούνται 44 ημέρες πριν από το Πάσχα.
Ερμηνεία της Α Στάσης των Χαιρετισμών
Οι Πρώτοι Χαιρετισμοί και ο Αρχάγγελος Γαβριήλ
Ο άγγελος πρωτοστάτης, ο αρχάγγελος Γαβριήλ, πήγε στην Παρθένο Μαρία για να της αναγγείλει ότι θα γινόταν μητέρα του Χριστού. Ενώ της μιλούσε, ο Υιός του Θεού έπαιρνε σώμα μέσα στα άσπιλα σπλάχνα της Παναγίας. Τότε θαύμασε το άυλο και ουράνιο αυτό πνεύμα και άρχισε να απευθύνεται στη Θεοτόκο με το «Χαίρε», λέγοντας «Χαίρε, δι’ ης η χαρά εκλάμψει, χαίρε, δι’ ης η αρά εκλείψει». Μέσα από την Παναγία θα βγει η λάμψη της χαράς και ο λυτρωτής.
Η Παναγία και η Σωτηρία του Ανθρώπου
Η Παναγία δίνει στους ανθρώπους την απαλλαγή από την κατάρα του προπατορικού αμαρτήματος, οδηγώντας στην περίοδο της χάριτος και της μετάνοιας.
Η Παναγία αποκαλείται «του πεσόντος Αδάμ η ανάκλησις» και «των δακρύων της Εύας η λύτρωσις». Μέσω αυτής, ο Θεός προσκαλεί κοντά Του τον πεσμένο Αδάμ και λυτρώνει την Εύα από τα δάκρυά της.
Οι ανθρώπινοι λογισμοί δεν μπορούν να φτάσουν στο ύψος της αξίας που έδωσε η χάρη του Θεού στην Παναγία. Ο ισραηλιτικός λαός κρατήθηκε απομονωμένος για να μην υπάρξει πρόσμιξη των φυλών, ώστε η Παναγία να είναι η μόνη κληρονόμος του θρόνου του Δαυίδ μαζί με τον Ιωσήφ.
Το Μυστήριο της Ενανθρώπησης και η Αγία Τριάδα
Ακόμη και τα μάτια των αγγέλων δεν μπορούν να βυθοσκοπήσουν το μυστήριο της ενανθρώπησης. Οι άγγελοι κατάλαβαν το μυστήριο της Αγίας Τριάδας την ημέρα της βαφτίσεως του Χριστού στον Ιορδάνη.
Πολλοί, ακόμη και μουσουλμάνοι, προσπαθούν να καταλάβουν πώς ο Θεός έγινε άνθρωπος. Ο Χριστός έλαβε σάρκα για να είναι μαζί μας, αλλά δυστυχώς ο άνθρωπος τον αφήνει απ’ έξω.
Η Παναγία ως Βασιλική Καθέδρα
Η Παναγία κρατά στα γόνατά της, ως θρόνο, τον Κύριο του παντός, εκείνον που βαστάζει όλα τα ορατά και αόρατα. Ο Θεός, ο δημιουργός του παντός, κάθεται στα πόδια της Κυρίας Θεοτόκου, δείχνοντας πόσο μεγάλη αξία της έχει δώσει.
Καθαρή και Αγνή
Η εμφάνιση αγγέλων δεν προκαλεί εντύπωση στην Παναγία, κάτι που δείχνει την καθαρότητα και την αγνότητά της.
Αρχάγγελος Γαβριήλ
Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, που της κάνει τον χαιρετισμό, είναι ο ίδιος που την ντάντευε από το χέρι του. Στους διαλόγους με τον άγγελο, δεν υπάρχει φόβος, όπως στην Αποκάλυψη. Η Παναγία ήξερε τον άγγελο, της ήταν γνωστός, γι’ αυτό και υπάρχει αυτός ο διάλογος μεταξύ τους.
Ο Ήλιος της Δικαιοσύνης
Η Παναγία είναι η «αστήρ εμφαίνων τον ήλιον», το φωτεινό αστέρι που προηγείται του «ηλίου της δικαιοσύνης», δηλαδή του Χριστού. Ο Χριστός παίρνει τη σάρκα της Παναγίας και γίνεται άνθρωπος όπως εμείς.
Καταλλαγή
Ο Χριστός, με την ενανθρώπησή του, κάνει μια καταλλαγή, μια ηρεμία μεταξύ Θεού και ανθρώπου, και κάθεται στα δεξιά του Θεού με την ανθρώπινη φύση, κάτι που δεν θα μπορέσει ποτέ να αντιγράψει ο αντίχριστος.
Ιδού η δούλη Κυρίου
Η Παναγία γνώριζε και δέχτηκε με τη θέλησή της να γίνει η μητέρα του Θεού. Είπε: «Ιδού η δούλη Κυρίου, γένοιτό μοι κατά το ρήμα σου». Η Παναγία είναι εκείνη με την οποία ανανεώνεται η κτίση και από την οποία προήλθε ως βρέφος ο Κτίστης.
Τα θεία μυστήρια, η Αειπαρθενία και η ανθρώπινη λογική
Το μυστήριο της ενανθρώπησης δεν μπορεί να συλληφθεί με την ανθρώπινη λογική. Είναι μυστήριο και τόσο σπουδαίο. Η Παναγία, βλέποντας ότι είναι παρθένος, ρωτά τον Γαβριήλ πώς θα γεννήσει παιδί.
Η Παναγία έχει γνωριμία με τον Αρχάγγελο Γαβριήλ και τον ρωτά με θάρρος πώς θα γίνει αυτό, αφού είναι παρθένος. Ο άγγελος απαντά ότι Πνεύμα Άγιο θα επέλθει επάνω της και η δύναμη του Υψίστου θα την επισκιάσει.
Αν το πάρουμε με τη λογική, φαίνεται αδιανόητο να γεννηθεί παιδί χωρίς ανδρική συμμετοχή και να παραμένει η γυναίκα παρθένος. Όμως, αυτός που έφτιαξε τον άνθρωπο και έκανε θαύματα μπορεί να κάνει και αυτό. Ο αχώρητος χωράει στα σπλάχνα της Παναγίας.
Η γνώση που ζητούσε να μάθει η Παναγία ξεπερνούσε το ανθρώπινο λογικό και ήταν θείο μυστήριο. Παρόλο που της φαίνεται παράξενο, ταπεινώνεται και αφήνει να γίνει το θέλημα του Θεού. Ο Γαβριήλ, έμφοβος ενώπιον της Παναγίας, της λέει με λειτουργική φωνή το «Αλληλούια», που σημαίνει «Αινείτε τον Θεό».
Η Παναγία και η Πίστη
Η Παναγία αξιώνεται να μάθει τη μυστική απόφαση και τη θέληση του Κυρίου και πληροφορείται τα ανέκφραστα με την πίστη. Κάθε μυστήριο στην εκκλησία κατανοείται μόνο δια της πίστεως.
Τα Θαύματα και τα Δόγματα
Η γέννηση του Χριστού είναι το πρώτο και μεγαλύτερο από τα θαύματα και η βάση και το αποκορύφωμα των δογμάτων της πίστεώς μας.
Κλίμακα προς τον Ουρανό
Η Παναγία γίνεται η κλίμακα που κατεβαίνει ο Θεός προς τη γη, δείχνοντας την ταπείνωσή Του. Μήπως η Παναγία δεν είναι κλίμακα και τώρα από εμάς για πάνω, και με τις πρεσβείες της ζητάμε να μεσολαβήσει στον Υιό της να μας συγχωρέσει;.
Η Γέφυρα προς τον Θεό
Η Παναγία γίνεται γέφυρα που ενώνει τους ανθρώπους με τον ουρανό, ένα μέσο για να πλησιάσουμε τον Χριστό.
Ταπείνωση
Οι άγγελοι θαυμάζουν την ταπείνωση, την ομορφιά της ψυχής και την παρθενία της Παναγίας. Η Παναγία γέννησε το φως του κόσμου με τρόπο ακατανόητο και δεν μπορεί να διδαχθεί κανείς το θείο μυστήριο της ενανθρώπησης παρά μόνο με την πίστη.
Η Παναγία και οι Βλασφημίες
Η Παναγία έχει υποστεί έναν ανήκουστο εξευτελισμό και βλασφημίες από κάθε είδους αιρετικούς, ιδιαίτερα τους προτεστάντες.
Η Παναγία ως Αυγή των Πιστών
Η Παναγία είναι η αυγή που λάμπει στο νου των πιστών, η ελπίδα του αμαρτωλού ανθρώπου για να σωθεί οντολογικά. Η δύναμη του Υψίστου σκίασε την Παναγία κατά τον Ευαγγελισμό, προφυλάσσοντας την εύκαρπη κοιλιά της, που έγινε για μας γλυκό χωράφι από το οποίο θερίζουμε σωτηρία.
Επίσκεψη στην Ελισάβετ και Χαιρετισμοί από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο
Μετά τον Ευαγγελισμό, η Παναγία επισκέφτηκε την Ελισάβετ, και το βρέφος Ιωάννης ο Πρόδρομος σκίρτησε στην κοιλιά της Ελισάβετ, κατανοώντας την παρουσία της μητέρας του Κυρίου.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος χαιρετά την Παναγία ως εξής: «Χαίρε, βλαστού αμαράντου κλίμα, χαίρε, καρπού ακηράτου κτήμα». Εσύ είσαι ο αγρός που βλασταίνει ο φιλάνθρωπος γεωργός, ο Κύριός μας, και το χώμα που φυτεύει ο φυτευτής της ζωής μας.
Η Παναγία ως Λιμάνι και Παρηγοριά
Η Παναγία είναι το λιβάδι για να τρεφόμαστε και ετοιμάζει λιμάνι απάνεμο όπου καταφεύγουν οι ψυχές. Είναι η μάνα των χριστιανών και η παρηγοριά μας.
Δέηση και Καλοσύνη
Η δέησή σου στον Κύριο για μας είναι θυμίαμα ενώπιον του και έχεις ελέους σε όλο τον κόσμο. Εσύ μας δίνεις θάρρος να απευθυνόμαστε σε εκείνον.
Ο Δίκαιος Ιωσήφ
Ο δίκαιος Ιωσήφ ταράχθηκε, σκεπτόμενος ότι μπορεί η Παναγία να έκανε κάτι, αλλά μαθαίνει από τον Κύριο ότι το παιδί είναι εκ Πνεύματος Αγίου και δέχεται την Παναγία. Όταν έμαθε ότι το παιδί είναι από Πνεύμα Άγιο, ανεφώνησε «Αλληλούια».
Τιμή και Αγάπη προς την Παναγία
Είναι υψίστης σημασίας να τιμούμε και να αγαπάμε την Κυρία Θεοτόκο. Πρέπει να στηριζόμαστε σε Αυτήν.
Η Παναγία είναι το ιερότερο πρόσωπο στην Εκκλησία και μας επιτρέπει να αναφερόμαστε στο όνομά Της, παρά τις αμαρτίες μας.