Αναμνήσεις και Μνήμη των Ψυχών
Άγιος Μακάριος ο Μέγας
Ο Άγιος Μακάριος ο Μέγας, περιπλανώμενος στην έρημο, είδε ένα κρανίο πεσμένο χάμω. Με ένα άγγιγμα του ραβδιού του, το κρανίο αποκρίθηκε.
-Ποιος κρύβεται πίσω από αυτό το οστεώδες πρόσωπο;
-Ήμουν αρχιερέας των ειδώλων και των πιστών τους, που κάποτε κατοικούσαν εδώ. Εσύ δεν είσαι ο φημισμένος Μακάριος, ο πνευματικός καθοδηγητής, του οποίου οι προσευχές προσφέρουν ανακούφιση στους καταδικασμένους στις φλόγες της κόλασης;
-Τι είδους ανακούφιση και τιμωρία περιγράφονται εδώ; ρώτησε ο Άγιος με περιέργεια.
-Η απόσταση μεταξύ ουρανού και γης είναι ανάλογη με το βάθος της φωτιάς κάτω από εμάς. Στεκόμαστε μέσα στη φλόγα, από τα πόδια ως το κεφάλι, με τα πρόσωπα γυρισμένα μακριά ο ένας από τον άλλον, βλέποντας μόνο τις πλάτες. Όταν εσύ προσεύχεσαι για μας, τότε για λίγο αντικρίζουμε ο ένας το πρόσωπο του άλλου. Αυτή είναι η μικρή μας ανακούφιση.
Ο Άγιος, συγκινημένος, αναστέναξε:
-Ω, η μοίρα του ανθρώπου είναι θλιβερή, αν αυτή η στιγμιαία ματιά είναι η μόνη ανακούφιση… Και υπάρχει χειρότερη τιμωρία;
-Ναι, κάτω από εμάς, απάντησε το κρανίο.
-Και ποιοι βρίσκονται εκεί;
-Εμείς, που δεν γνωρίσαμε τον Θεό, έχουμε έστω και αυτή τη μικρή ελεημοσύνη. Αλλά εκείνοι που Τον γνώρισαν και Τον αρνήθηκαν, υποφέρουν ακόμα περισσότερο, κάτω από εμάς.
Άγιος Παΐσιος
Ο Άγιος Παΐσιος αναφέρει ότι μετά θάνατον, στον Παράδεισο θα υπάρχει μνήμη των αγαθών πράξεων.
Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος
Ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος στην ομιλία για τις Ψυχές τονίζει ότι κατά την ώρα του θανάτου, οι ψυχές θυμούνται τα πάντα με κάθε λεπτομέρεια, σαν μια κινηματογραφική ταινία που αναπαράγει όλες τις στιγμές της ζωής τους, συμπεριλαμβανομένων των κρυφών πράξεων και των λογισμών. Στην Κόλαση, αυτή η ανάμνηση συμβάλλει στην οδύνη των ψυχών των αμαρτωλών.
Θα γνωρίζονται μεταξύ τους οι Ψυχές;
Άγιος Μακάριος και Άγιος Γεράσιμος οι Νοταράδες
Το 1771, ο Άγιος Μακάριος Νοταράς επισκέφτηκε τη Μονή του Αγίου Γερασίμου στα Ομαλά, Αφού προσκύνησε, προσευχήθηκε για πολλές ώρες. Κατόπιν, ο Άγιος Μακάριος επέμεινε να μείνει μόνος με το λείψανο του Αγίου Γερασίμου μετά τη δύση του ηλίου, κάτι ασυνήθιστο για το τυπικό της Μονής. Οι μοναχές, εντυπωσιασμένες από την επιμονή του, του επέτρεψαν να μείνει. Παρέμειναν όμως κρυφά κοντά και έγιναν έτσι μάρτυρες ενός θαύματος. Το λείψανο του Αγίου Γερασίμου σηκώθηκε και αγκάλιασε τον Άγιο Μακάριο. Οι δύο Άγιοι συνομίλησαν για αρκετή ώρα, προτού ο Άγιος Γεράσιμος Κεφαλληνίας επιστρέψει στη λάρνακα.
Άγιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος
Ο Όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος στην επιστολή προς μια ετοιμοθάνατη γυναίκα έγραψε:
Δεν θα πεθάνεις. Το σώμα σου θα πεθάνει, αλλά εσύ θα μεταφερθείς σε έναν διαφορετικό κόσμο, θα είσαι ζωντανή, θα έχεις μνήμη του εαυτού σου και θα αναγνωρίζεις όλο τον κόσμο που σε περιβάλλει
Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς
Η Μεταθανάτια Κατάσταση των Δικαίων Ψυχών
Ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς στη Δογματική του, αναφέρει ότι ο τόπος όπου διαμένουν οι δίκαιες ψυχές μετά θάνατον στην Αγία Γραφή ονομάζεται «Παράδεισος», «Βασιλεία τοῦ Θεοῦ», «Βασιλεία τοῦ Χριστοῦ», «Βασιλεία τῶν οὐρανῶν», «κόλποι τοῦ Ἀβραάμ», «οἰκία τοῦ οὐρανίου Πατρός», «όρος Σιών», «πόλις τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος», «οὐράνιος Ἱερουσαλήμ», «άνω Ιερουσαλήμ», «οὐρανοί».
Ο Παράδεισος υποδηλώνει μια κατάσταση ευδαιμονίας και κοινωνίας με τον Θεό.
Επιπλέον, ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτμετονίζει ότι οι ψυχές των τεθνεώτων εισέρχονται στη μετά θάνατον ζωή με ολόκληρο το περιεχόμενό τους.
Αυτό περιλαμβάνει όλους τους λογισμούς και τα συναισθήματα, με όλες τις αρετές και τα πάθη, με όλα τα προτερήματα και τα ελαττώματα, ολόκληρο τον ηθικό τους κόσμο.
Αυτό συνεπάγεται ότι η μνήμη και η αυτεπίγνωση διατηρούνται, καθώς αποτελούν μέρος του περιεχομένου της ψυχής.
Συνέχεια της Προσωπικότητας και Αναγνώριση
Στη Δογματική, ο Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς εξηγεί ότι η μεταθανάτια ψυχική κατάσταση κάθε ανθρώπου προσομοιάζει με την ηθική του κατάσταση κατά την επίγεια ζωή του, αποτελώντας τη φυσική προέκταση της επίγειας ζωής.
Εάν ο θάνατος ή η μερική κρίση άλλαζαν πλήρως την κατάσταση της ψυχής, θα χανόταν η συνέχεια της προσωπικότητας.
Ως παράδειγμα, αναφέρεται ότι στην μετά θάνατον ζωή ο Πέτρος θα αισθανόταν ως ο Πέτρος και ο Παύλος ως ο Παύλος.
Αυτή η διατήρηση της προσωπικότητας υποδηλώνει την ικανότητα αναγνώρισης των άλλων ψυχών, καθώς η ταυτότητα και η μοναδικότητα κάθε προσώπου δεν εκλείπουν.
Μέλη του Ενός Θεανθρωπίνου Σώματος
Ο Άγιος Ιουστίνος τονίζει ότι όλοι εν τη Εκκλησία ανήκουμε στον Κύριο Ιησού Χριστό και δι’ Αυτού ο ένας στον άλλον, είτε ζούμε είτε έχουμε πεθάνει.
Εμείς που βρισκόμαστε επί γης και οι κεκοιμημένοι αδελφοί μας συναποτελούμε το ένα θεανθρώπινο σώμα της Εκκλησίας.
Σε αυτό το πανπεριεκτικό σώμα, ο καθένας έχει τη θέση του και μετέχει με τον βίο του στην καθολική ζωή της Εκκλησίας ως προσωπικό ον.
Αυτή η ενότητα στο Σώμα του Χριστού, που υπερβαίνει τον θάνατο, υποδηλώνει ότι υπάρχει μια συνέχεια της πνευματικής σύνδεσης μεταξύ των μελών της Εκκλησίας, τόσο των εν ζωή όσο και των κεκοιμημένων.
Έγνοια και Φροντίδα για τους Εν Ζωή Συγγενείς
Η προσευχητική σκέψη της Εκκλησίας και η αναφορά στους Αγίους ως μεσίτες υπέρ ημών υποδηλώνουν μια συνεχή αλληλεπίδραση μεταξύ του επουρανίου και του επιγείου.
Η Παναγία Θεοτόκος, για παράδειγμα, αναφέρεται ως αυτή που «δεν παύει να προστατεύει εμάς τους ενθάδε» και είναι η «ευχητική εκπρόσωπός μας στον Θεό».
Οι Άγιοι Μάρτυρες επίσης αναφέρονται ως «προστάτες» και «προπύργια» της Εκκλησίας.
Αυτές οι αναφορές στην μεσιτεία και την προστασία των Αγίων, που έχουν ήδη εισέλθει στην αιώνια ζωή, υποδηλώνουν ένα ενδιαφέρον και μια φροντίδα για τους πιστούς που βρίσκονται ακόμη στη γη.
Ο ίδιος ο Κύριος μαε Ιησούς Χριστος, στην παραβολή του πλουσίου και του Λαζάρου,μας λέει ότι ο πλούσιος που βρισκόταν στην κόλαση θυμόταν τους πέντε αδελφούς του που ήταν ακόμη στη γη και εξέφραζε ανησυχία για τη μοίρα τους. Παρόλο που η παραβολή περιγράφει μια ψυχή που βρίσκεται στην κόλαση, δηλώνει ότι η μνήμη των επίγειων σχέσεων και η έγνοια για τους αγαπημένους διατηρούνται μετά θάνατον.
Επιπλέον, η Αγία Γραφή και η παράδοση της Εκκλησίας μιλούν για μια κοινωνία των Αγίων. Η αλληλεπίδραση και η ενότητα μεταξύ των Αγίων στον ουρανό υποδηλώνει μια συνεχή συνείδηση και μνήμη.
Εφόσον οι συγγενείς συνδέονται με ισχυρούς δεσμούς αγάπης και πίστης, είναι λογικό να συμπεράνουμε ότι η μνήμη και η έγνοια για αυτούς δεν χάνονται με τον θάνατο, ειδικά για τις ψυχές που βρίσκονται στην πληρότητα της χαράς του Παραδείσου.
Η ένταξή των σωσμένων αδελφών μας στο ένα θεανθρώπινο σώμα της Εκκλησίας και το παράδειγμα της μεσιτείας των Αγίων καταδεικνύουν μια συνεχή πνευματική σύνδεση και ενδιαφέρον για τους εν ζωή συγγενείς τους.
Διαβαθμίσεις Αγιοσύνης
Κατά την ανάσταση των νεκρών, τα αναστημένα σώματα των δικαίων, διατηρώντας την ουσία της κτιστότητάς τους, θα εκπέμπουν χάρη και θείο φως ανάλογα με τον βαθμό της αγιότητάς τους.
Όπως υπάρχει διαφορά στη δόξα του ήλιου, της σελήνης και των αστέρων, έτσι θα υπάρχει και στην ανάσταση των νεκρών.
Τελειοποίηση
Το Άγιον Πνεύμα πληροί και τελειοποιεί τις άγιες ψυχές στον Παράδεισο.
Ο βίος εν Χριστώ, λόγω της υποστατικής ένωσης της ανθρώπινης φύσης με τη Θεία φύση Του, απεικονίζει τα θεανθρώπινα προτερήματα Του και θεραπεύει τις ατέλειες των ανθρώπων. Η τελείωση του ανθρώπου εν Χριστώ δεν έχει τέλος στην αιωνιότητα.
Άγιος Παΐσιος
Ο Άγιος Παΐσιος περιγράφει ότι στον Παράδεισο οι άνθρωποι του Θεού θα χαίρονται και θα έχουν κοινωνία μεταξύ τους, με τον Χριστό και τους Αγίους, γεγονός που σαφώς υποδηλώνει την αναγνώριση. Αντίθετα, στην Κόλαση, ο Άγιος Μακάριος (όπως αναφέρει και ο Άγιος Παΐσιος) μιλά για ακοινωνησία και αποξένωση, όπου οι ψυχές είναι δεμένες πλάτη με πλάτη και δεν βλέπουν ο ένας το πρόσωπο του άλλου. Αυτό υποδηλώνει ότι ενώ η ικανότητα αναγνώρισης παραμένει, η δυνατότητα για θετική κοινωνία χάνεται για τους κολασμένους.
Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος
Ο αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος αναφέρει ότι ο Άγιος Απόστολος Πέτρος στην Δευτέρα Επιστολή του γράφει για την ανάμνηση των ζωντανών μετά θάνατον, υποδεικνύοντας ότι οι ψυχές γνωρίζουν και θυμούνται τους ανθρώπους με τους οποίους έζησαν.
Σύμφωνα με τον αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο, ο Άγιος Νεκτάριος διαβεβαίωσε τις μοναχές του ότι ακόμη και μετά τον θάνατό του θα τις παρακολουθεί και θα τις προστατεύει, κάτι που προϋποθέτει συνεχή αναγνώριση.
Ο αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος μας λέει για την περίπτωση του Αγίου Ιωάννη της Κλίμακος, ο οποίος υποσχέθηκε στον αδελφό του ότι αν βρει παρρησία ενώπιον του Κυρίου, θα φροντίσει να έρθει και ο αδελφός του κοντά Του, πράγμα που τελικά συνέβη. Αυτό αποτελεί παράδειγμα αναγνώρισης και πνευματικής σύνδεσης μετά θάνατον.
Ο αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος εξηγεί ως όταν ο Απόστολος Παύλος αναφέρεται σε ένα «νέφος μαρτύρων» (Προς Εβραίους 12:1) που περιβάλλει τους πιστούς, εννοεί ότι οι Άγιοι που έχουν πεθάνει παρακολουθούν και ενδυναμώνουν τους ζωντανούς.
Η παραβολή του Πλουσίου και του Λαζάρου, την οποία αναφέρει και ο αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, μας δείχνει και αποδεικνύει ότι ο πλούσιος στην Κόλαση αναγνωρίζει τον Λάζαρο στους κόλπους του Αβραάμ και θυμάται τα αδέλφια του στη γη, δείχνοντας συνεχή μνήμη και αναγνώριση.