Θεοτοκάριο. Άγιος Ανδρέας Κρήτης
ήχος πλάγιος αʹ
Χαίροις μετά Θεόν η Θεός, τα δευτερεία της Τριάδος η έχουσα, αμέσως η δεχομένη των εκ Θεού δωρεών, το πλήρωμα όλον και εις άπαντας, Αγγέλους ανθρώπους τε, τούτο διαπορθμεύουσα.
Η Θέση της Παναγίας στην Ορθόδοξη Πίστη
Η θέση της Παναγίας στην Ορθόδοξη πίστη είναι εξαιρετικά σημαντική, δευτερεύουσα μόνο της Αγίας Τριάδος. Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός χρησιμοποιεί κι αυτός την φράση “Δευτερεία της Αγίας Τριάδος”.
Κι άλλοι Πατέρες και θεολόγοι αναφέρονται συχνά στην Παναγία με την φράση "μετά Θεόν η Θεός, τα δευτερεία της Τριάδος η έχουσα", που προέρχεται από τροπάριο που έγραψε ο Άγιος Ανδρέας Κρήτης.
Ο χαρακτηρισμός “μετά Θεόν Θεός” δεν αποδίδει στην Παναγία θεϊκή φύση. Ο Θεός μας, η Αγία Τριάδα κατέχει την πρωτεύουσα θέση, η Παναγία έρχεται αμέσως μετά, όπως εξηγεί και ο Άγιος Πορφύριος, πάνω από όλους τους αγγέλους και τους αγίους. Και για αυτόν ακριβώς τον λόγο η Κυρία Θεοτόκος φέρει τον τίτλο Παναγία.
Αυτή η ιδιαίτερη θέση αποδίδεται στην Παναγία για πολλούς λόγους. Καταρχάς, ως Θεοτόκος, η Παναγία έφερε στον κόσμο τον Υιό και Λόγο του Θεού, γεγονός που της προσδίδει ασύγκριτη τιμή. Επιπλέον, η Παναγία, με την ταπείνωση και την υπακοή της στο θέλημα του Θεού, αποτελεί πρότυπο πνευματικής τελειώσης.
Η υπακοή της δεν είναι παθητική, αλλά μια ενεργητική και συνειδητή πράξη. Η συγκατάθεσή της είναι μια πράξη απόλυτης εμπιστοσύνης και παράδοσης στο θέλημα του Θεού.
Ιδού η δούλη Κυρίου, γένοιτό μοι κατά το ρήμα σου.
Αυτό λοιπόν δεν το πράττει άβουλα, αλλά με λογική, πίστη και αγάπη. Μέσα από την υπακοή της, η Παναγία γίνεται συνεργός του Θεού, δίνοντας τη συγκατάθεσή της για την Ενσάρκωση του Χριστού.
Πρόκειται δηλαδή για ενεργητική και συνειδητή συμμετοχή στη Σωτηρία των ανθρώπων.
Η Παναγία συνδέεται οργανικά με τη σωτηρία του κόσμου και κάθε πιστού. Σ’ αυτή συνοψίζεται ολόκληρη η ιστορία της σωτηρίας του ανθρώπου.
Η Παναγία δεν αμάρτησε ούτε με λογισμό. Η αναμαρτησία της δεν ήταν κατά Φύση αλλά κατά Θέληση.
Η Παναγία αντιστάθηκε σε κάθε κακό και απέδωσε στον Θεό αμόλυντη την ανθρώπινη ωραιότητα, αποτελώντας την κορωνίδα του ανθρώπινου γένους. Έτσι, είναι η μόνη από το ανθρώπινο γένος που διατήρησε αμόλυντο το “κατ’ εικόνα”.
Η Παναγία έγινε ο καθαρότερος ναός του Σωτήρος Χριστού. Είναι η Μητέρα της Καινής Κτίσεως και με την σάρκα που δάνεισε στο Χριστό οικοδομείται η Εκκλησία.
Δηλαδή χωρίς την Παναγία δεν θα ήταν δυνατή ούτε η Ενσάρκωση, ούτε η Ίδρυση της Εκκλησίας.
Η παρθενία και η μητρότητα συνυπάρχουν αρμονικά στην Παναγία, καταρρίπτοντας τους φυσικούς νόμους και αποκαλύπτοντας το μυστήριο της καινής κτίσης.
Η Αειπαρθενία. Η Παναγία είναι Παρθένος πριν, κατά και μετά τον τόκο. Κι αυτό δεν είναι μόνο ένα θαύμα στην φύση της, αλλά μια κατάσταση πλήρους αφιερώσεως στον Θεό ψυχή τε και σώματι.
Η αειπαρθενία της Θεοτόκου συνδέεται με την αγνότητα της καρδιάς της, που έχει δεχτεί την χάρη του Αγίου Πνεύματος.
Η Εκκλησία υμνεί την παρθενική χάρη της Παναγίας, τονίζοντας την καθαρότητα της καρδιάς της.
Ο καθηγητής Γεώργιος Μαντζαρίδης σημειώνει ότι ενώ η Εύα ήταν παρθένος, συνέλαβε τη συμβουλή του διαβόλου και γέννησε την παρακοή και τον θάνατο. Η Παναγία, με την απόλυτη εμπιστοσύνη και υπακοή της στον Θεό, γέννησε τον Χριστό, φέρνοντας στον κόσμο τη σωτηρία και την ανακαίνιση.
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς εξηγει η Παναγία "δέχεται όλες τις ευλογίες από τον Θεό και τις διοχετεύει προς όλα τα λογικά κτίσματα", αγγέλους και ανθρώπους, γεγονός που υπογραμμίζει τον ρόλο της ως μεσίτριας μεταξύ Θεού και ανθρώπων. Επιπλέον είναι φύλακας και ταμίας των χαρισμάτων του Θεού.
Ο Άγιος Μάρκος ο Ευγενικός αναφερόμενος στην Θεοτόκο λέγει «…τω Υιώ συμβασιλεύουσα και αιτούσα την των πταισμάτων ημών άφεσιν».
Ο μοναχός Μωυσής ο Αγιορείτης μας εξηγεί ότι η θεοτοκοφιλία,.δηλαδή η αγάπη και η ευλάβεια προς την Παναγία, δικαιολογείται από την αγνότητα, την ταπείνωση και την ιερότητα της Παναγίας.
Πρέπει να τονιστεί ότι η τιμή που αποδίδεται στην Παναγία δεν υποκαθιστά την λατρεία προς τον Θεό. Η Ορθόδοξη Εκκλησία απορρίπτει την "Μαριολατρία", η οποία θεωρεί την Παναγία ισόθεη με τον Χριστό.
Στέψη της Παναγίας
Ένα από τα χιλιάδες ονόματα της Παναγίας είναι Βασίλισσα
Η Στέψη της Παναγίας από την Αγία Τριάδα. Στην εικόνα, που είναι του 1875 και βρίσκεται στον Ιερό Ναό Αγίας Αικατερίνης στην Αθήνα, διακρίνουμε τον Άγιο Νικόλαο και την Αγία Αικατερίνη.
Ο αγιογράφος Αλέξανδρος Σεϊρεκίδης φιλοτέχνησε το 2002 αυτή την πανέμορφη εκδοχή της Στέψης της Θεοτόκου.