Ο πατέρας Παύλος μας μιλά για την έννοια του “ομοούσιος” στην Χριστιανική θεολογία, εξηγώντας τη διαφορά του με τον όρο “όμοιος” και τονίζοντας την σημασία της εμπειρικής θεολογίας έναντι μιας αυστηρά λογικής προσέγγισης της Αγίας Τριάδας.
Οι Πατέρες της Εκκλησίας, όπως ο Μέγας Αθανάσιος, ο Μέγας Βασίλειος και ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός, στήριξαν το “Ομοούσιο” με επιχειρήματα βασισμένα στην Αγία Γραφή, την παράδοση της Εκκλησίας και την προσωπική τους εμπειρία της θεοπτίας.
Οι Πατέρες της Εκκλησίας, λόγω της ασκητικής τους ζωής, είχαν βιώσει την θεϊκή δόξα και μπόρεσαν να κατανοήσουν το μυστήριο της Αγίας Τριάδας με τρόπο που ξεπερνά την ανθρώπινη λογική.
Η κατανόηση του “Ομοουσίου” είναι σημαντική γιατί μας βοηθά να κατανοήσουμε την φύση του Θεού και την σχέση Του με τον άνθρωπο. Μας δείχνει ότι ο Θεός είναι αγάπη, ενότητα και κοινωνία. Επίσης, μας βοηθά να ξεχωρίσουμε την ορθή πίστη από τις αιρέσεις, που υποβαθμίζουν την θεϊκή φύση του Χριστού και διασπούν την ενότητα της Αγίας Τριάδας
Ο π. Παύλος μας προτρέπει να μην περιοριζόμαστε σε μια επιφανειακή κατανόηση της πίστης, αλλά να εμβαθύνουμε στην διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας και να επιδιώξουμε προσωπική εμπειρία του Θεού. Μόνο τότε μπορούμε να κατανοήσουμε βαθύτερα μυστήρια όπως η Αγία Τριάδα και να βιώσουμε την αληθινή χαρά της χριστιανικής ζωής.
Δείτε το βίντεο
Το Σύμβολο της Πίστεως και η Α Οικουμενική Σύνοδος
Ο όρος "ομοούσιο" εμφανίζεται στο Σύμβολο της Πίστεως. Συγκεκριμένα, το Πιστεύω αναφέρει: "Καὶ εἰς ἕνα κύριον Ἰησοῦν Χριστὸν, τὸν υἱὸν τοῦ Θεοῦ τὸν μονογενῆ, τὸν ἐκ τοῦ πατρὸς γεννηθέντα πρὸ πάντων τῶν αἰώνων· φῶς ἐκ φωτός, Θεὸν ἀληθινὸν ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ, γεννηθέντα, οὐ ποιηθέντα, ὁμοούσιον τῷ πατρὶ, δι' οὗ τὰ πάντα ἐγένετο.".
Η φράση "ομοούσιον τῷ πατρὶ" δηλώνει ότι ο Υιός και ο Πατέρας έχουν την ίδια ουσία.
Το Σύμβολο της Πίστεως διατυπώθηκε από 318 αγίους πατέρες στην Πρώτη Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια.. Η Σύνοδος αυτή συγκλήθηκε για να αντιμετωπίσει την αίρεση του Αρείου..
Ο Άρειος αρνιόταν την θεότητα του Χριστού, υποστηρίζοντας ότι ο Υιός ήταν κτίσμα του Θεού Πατέρα.. Η χρήση του όρου "ομοούσιο" στο Σύμβολο καταδίκασε την άποψη του Αρείου και επιβεβαίωσε τη θεότητα του Χριστού..
Δογματική Ρωμανίδη
Ο π Ιωάννης Ρωμανίδης γράφει στη Δογματική του για το Ομοούσιο
Ομοούσιο Πατρός και Υιού: Σύμφωνα με τα κείμενα, ο Υιός είναι ομοούσιος με τον Πατέρα. Αυτό σημαίνει ότι έχουν την ίδια θεία ουσία και φύση, εκτός από την ιδιότητα της Πατρότητας. Ο Υιός είναι η μόνη δύναμη του Πατρός, η προκαταρκτική της δημιουργίας των πάντων. Η σχέση αυτή υποδηλώνει μια συνεχή και αδιάσπαστη κοινωνία μεταξύ τους.
"Ομοουσιότητα Αγίου Πνεύματος: Το Άγιο Πνεύμα είναι επίσης ομοούσιο* με τον Πατέρα και τον Υιό. Το Πνεύμα εκπορεύεται από τον Πατέρα, αλλά όχι με τον τρόπο που γεννιέται ο Υιός. Η εκπόρευση του Πνεύματος δείχνει την ομοουσιότητά του με τον Πατέρα, αλλά όχι μέσω θέλησης, όπως τα κτίσματα.
Διαφορές μεταξύ κτιστού και ακτίστου: Τα κείμενα τονίζουν ότι δεν υπάρχει ομοιότητα μεταξύ κτιστού και ακτίστου. Ενώ ο άνθρωπος είναι εικόνα του Θεού, αυτή η εικόνα είναι κατά χάριν και όχι φύσει, καθώς η ανθρώπινη φύση είναι κτιστή ενώ ο Θεός είναι άκτιστος. Ο Θεός αποκαλύπτεται μέσω του Λόγου, αλλά παραμένει μυστήριο ακόμη και για τους θεουμένους, καθώς η δόξα του υπερβαίνει τη νόηση και την αίσθηση.
Ενέργειες και Ουσία: Τα κείμενα διακρίνουν την ουσία από την ενέργεια του Θεού. Ο Θεός είναι άκτιστος και άναρχος κατά την ουσία του, αλλά είναι μεθεκτός κατά τη θεία και θεοποιό ενέργειά του. Αυτή η διάκριση είναι σημαντική για να κατανοηθεί πως οι άνθρωποι μπορούν να μετέχουν στη χάρη του Θεού, χωρίς να σημαίνει ότι γίνονται ομοούσιοι με αυτόν κατά την ουσία. Η θεία ενέργεια προέρχεται από τη θεία ουσία αδιαιρέτως, υποδεικνύοντας μια απόρρητη διάκριση αλλά και μια υπερφυή ένωση.
Η σημασία των Οικουμενικών Συνόδων: Οι Οικουμενικές Σύνοδοι, όπως η Σύνοδος της Νίκαιας, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση και τη διαφύλαξη του δόγματος περί ομοουσιότητας. Οι αποφάσεις τους θεωρούνται θεόπνευστες και έχουν ως στόχο την καταδίκη των αιρέσεων και τη διασφάλιση της ορθόδοξης πίστης.
Συνοψίζοντας, η έννοια του ομοούσιου είναι κεντρική στη χριστιανική θεολογία, υποδηλώνοντας την απόλυτη ενότητα και ισότητα του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, ενώ ταυτόχρονα διατηρείται η διάκριση των υποστάσεών τους. Επίσης, η έννοια αυτή υπογραμμίζει την πλήρη διάκριση μεταξύ κτιστού και ακτίστου, καθώς ο Θεός είναι μοναδικός και υπερβατικός.
Δογματική Ματσούκα
Η έννοια του "ομοούσιο" αναφέρεται στην ταυτότητα της ουσίας μεταξύ των προσώπων της Αγίας Τριάδας, γράφει ο καθηγητής Νίκος Ματσούκας.
Σύμφωνα με την Ορθόδοξη θεολογία, ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα είναι ομοούσιοι, δηλαδή έχουν την ίδια θεία ουσία.
Η έννοια του ομοούσιου διακρίνεται από την ετερουσιότητα, η οποία αναφέρεται στη διαφορετική ουσία της κτίσης σε σχέση με τον Θεό. Η κτίση, ως μη ον, μετέχει στην άκτιστη Θεότητα για την ύπαρξή της.
Η ομοουσιότητα των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας δεν καταργεί την ετερότητά τους. Ο Πατέρας είναι αγέννητος, ο Υιός είναι γεννητός και το Άγιο Πνεύμα είναι εκπορευόμενο, διατηρώντας την ιδιαιτερότητα κάθε προσώπου.
Η έννοια του ομοούσιου συνδέεται με την άκτιστη ενέργεια του Θεού, στην οποία μετέχει η κτίση. Ενώ η ουσία του Θεού είναι αμέθεκτη και ακατάληπτη, οι άκτιστες ενέργειές του είναι μεθεκτές από την κτίση, επιτρέποντας τη σχέση μεταξύ κτιστού και ακτίστου.
Σε αντίθεση με τον Σαβέλλιο, ο οποίος υποστήριζε μια τροπική μοναρχία, η Ορθόδοξη θεολογία διακρίνει τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδας, τονίζοντας την ομοουσιότητά τους.
Το δόγμα της Χαλκηδόνας επιβεβαιώνει την ένωση των δύο φύσεων του Χριστού, θείας και ανθρώπινης, χωρίς σύγχυση ή διαίρεση, και διακηρύσσει ότι ο Χριστός είναι ομοούσιος με τον Πατέρα ως προς τη θεότητα και ομοούσιος με τους ανθρώπους ως προς την ανθρωπότητα.
Η έννοια του "ομοούσιο" είναι θεμελιώδης για την κατανόηση της τριαδικής φύσης του Θεού και της σχέσης του με την κτίση, σύμφωνα με την Ορθόδοξη θεολογία.